Коммерциялық банктер қызметін қадағалау мен бақылаудың шет елдердің тәжірибесі

Қайнар көзі: Интернет жүйесіндегі ҚР Ұлттық Банкінің сайты: http//www. nаtіоnаl bаnк. кz

Еріксіз (ыктиярсыз) тарату Қазақстан Республикасы заң актілерінде, нормативтік қүқықтық сәйкес сот шешімі бойынша жүзеге нормативтік құқықтық актілерімен реттеледі.

Сурет 1. Банктерді қадағалау және бақылау ісіндегі тарату түрлері мен негіздері

Мемлекеттік тарату тәртібі, сонымен бірге, Қазақстан Үкімет органдарының нормативтік құқықтық актілерімен қосымша түрде реттеледі; мемлекетаралық, еншілес және ҚР резидент еместерінің банктерін тарату тәртібі: республикалық заңнамалар, нормативтік қүкықтық актілермен қоса халықаралық құқықтық актілер, шарттар мен келісімдермен реттелінеді. Шет елдік капиталдың қатысуымен құрылатын банктерді тарату тәртібі отандық және еншілес банктердің таратылу тәртібін реттейтін заңнамаларға, нормативтік қүқықгық актілерге сәйкес жүзеге асырылады. Осыдан, ҚР аумағында екінші деңгейлі банктердің таратылу тәртібін реттейтін заңнамалық қүқыктық актілердің төрт тобын бөліп қарастыруға болады (сурет 2), [4] .

Республикадағы барлық заңнамалар, нормативтік құқықтық актілер ҚР Конституциясына сәйкес негізделе отырып жасалған. Сондықтан да банкгерді тарау барысында пайда болатын қатынастар қандай да болмасын нормативтік қүқықгық актілерге сүйене отырып жүзеге асқанымен де, олар ҚР Конституциясына кереғар болмауы тиіс.

Сонымен бірге, банк заңнамалары, азаматтық заңнамаларға да қарама-қайшы болмауы тиіс. Азаматтық кодекс бойынша заңды тұлғаны тарату негіздері суретте бейнеленген (сурет 3), [6] . Банктерді тарату тек банк кредиторлары мен салымшыларының мүдделерін емес, сонымен бірге жалпы қоғам мүдделерін қамтитын жағдай болып табылады. Сондықган да банкті таратудағы қүқықгық актілерді қарастыру барысында ҚР Азаматтық кодексіне де токтала кетпеуге болмайды. Азаматтық кодекс қоғам мүшелерінің тендігіне негізделген тауар-ақша қатынастарын қамтиды.

Конституцияға сәйкес, сот шешімінсіз ешкім де меншіктен айыра алмайды. Заңмен көзделген ерекше жағдайларда мемлекет мүқтажы үшін мүліктен күштеп айыру оның қүны тең бағамен өтелген кезде жүргізілуі мүмкін.

ҚР Азаматтық кодексінде занды түлғаны тарату тәртібі мен негіздері анықгалған. Банк мекемесі заңды түлға болып табылатындықтан, банктерді таратудың заңнамалық негіздері Азаматтық кодекске сүйене отырып жасалып, оған сәйкес болуы тиіс. Банк пен оның клиенттері, сонымен бірге банк арқылы жүзеге асатын оның клиенттері арасындағы қатынастар азаматтық заңнамамен реттеледі. ҚР заңнамаларында көзделген, Азаматтық кодекс нормаларына кереғар, азаматтық қүқық нормалары, кодекске тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана қолданыла алады [6] .

Сурет 2. Екінші денгейлі банктерді қадағалау мен бақылауға байанысты қатынастарды реттейтін құқықтық актілер жүйесі

Занды түлғаны тарату туралы шешім қабылдаған меншік иесі немесе орган, міндетті түрде занды түлғаларды мемлекеттік тіркеуден өткізетін Әділет Министрлігіне жазбаша түрде ақпарат береді. Әділет орны, занды түлғалардың мемлекеттік регистріне занды түлғаның тарату ісі кезеңіне енгені туралы белгі жасайды.

Сурет 3. Қазақстан Республикасының Азаматтық заң актілерінде көзделген банктерді бақылау және қадағалау нәтижелері бойынша таратудың негіздері.

Занды тұлғаны тарату туралы шешім қабылдаған меншік иесі немесе орган, міндетті түрде занды түлғаларды мемлекеттік тіркеуден өткізетін Әділет Министрлігіне жазбаша түрде ақпарат береді. Әділет орны, заңды тұлғалардың мемлекеттік регистріне заңды тұлғаның тарату ісі кезеңіне енгені туралы белгі жасайды.

Одан әрі қарай, заңды түлғаны тарату туралы шешімқабылдаған меншік иесі немесе тиісті орган, таратылатын занды тұлғаның мүлкі мен істерін басқару жөніндегі өкілеттігі бар тарату комиссиясын тағайындайды және де Азаматтық кодекске сәйкес тарату тәртібі мен мерзімдрін белгілейді.

Тағайындалған тарату комиссиясы:

• Таратылып отырған занды тұлғаның атынан сотта мүдде білдіреді;
• Орталық ресми басылым беттеріне таратылу ісі басталған кезденбастап шағым-талаптар (өтініштер) беру тәртібін, мерзімін жәнекредиторлардан өздерінің талаптарын қабылдау мерзімін міндеттітүрде көрсете отырып, мемлекеттік және орыс тілдеріндежариялайды. Бұл мерзім осындай хабарландыру берілген күнненбастап екі айдан кем болмауы тиіс.

Сурет 4. Азаматтық кодекспен белгіленген, заңды тұлғаны тарату тәртібі.

Екінші деңгейлі банктерді (ЕДБ) тарату тәртібі, түрлері, реттеу ерекшекліктері көрсетілген негізгі заңнамалық актісіне "Қазақстан Республикасының банктер және банк қызметі туралы " N2444, 1995 жылдың 31 тамызында қабылданған Заңы жатады. Сондықтанда ендігі жерде банктер туралы Заңның негізгі баптарында көрсетілген ЕДБ тарату ерекшеліктеріне тоқталып өтеміз.

Сурет 5. кредиторлардың талаптарын қанағаттандыру кезегі ҚР Азаматтық кодексінің 51 бабында белгіленген [6] .

Ерікті тарату туралы өтінішке акционерлердің жалпы жиналысы уәкілеттік берген адам қол қойып, мынадай құжаттармен бірге Ұлттық Банкке ұсынады:

1. Тарату себептерін міндетті түрде көрсете отырып, банкті еріктітарату туралы акционерлердің жалпы жиналысынң шешімі;
2. Акционерлердің жалпы жиналысы бекіткен банктің өз қызметінтоқтату дайындығының мерзімдері мен кезендері туралы іс-шаралар тізбесі (жоспар және кесте) ;
3. Банктің өз міндеттемелері бойынша есеп айрысуды жүзеге асыруғақаражытының жеткіліктігіне куә болатын, соңғы есеп беруге жасалған баланстық есебі;
4. Банк қызметіне аудит жүргізуге Ұлттық Банктің лицензиясы бартәуелсіз аудиторлық ұйым растаған банк активтерінің құнынбағалау туралы есеп;

Ерікті тарату туралы өтініште өзінің барлық кредиторларының талаптарын толық қанағаттандырғаны туралы банктің міндеттемесі болуы керек. Банкті ерікті таратуға рұқсат алу туралы өтінішті Ұлттық Банк тиісті түрде ресімделген барлық қүжаттарды алған күннен бастап екі ай ішінде қарауы тиіс. Қажет болған жағдайда Ұлттық Банк банкке тарату жоспары мен кестесін қайта қарауды үсынуға немесе басқа да қажетті мәліметтер (қүжаттар) сұратуына болады. Банкті ерікті таратуға рұқсат беру туралы шешімді Ұлттық Банктің Басқармасы қабылдайды және егер Басқарманың қаулысында басқаша белгіленбеген болса, онда ол қабылдаған күннен бастап күшіне енеді.

• Ұлттық Банк ерікті таратуға рұқсат беруден бас тартқан жағдайда бұл жөнінде Ұлттық Банк Төрағасының не оның орынбасарының қолы қойылған дәлелді шешім шығарылып, банкке жіберілуі тиіс.

Ұлттық Банк мынадай негіздердің кез келгені бойынша ерікті таратуға рұқсат беруден бас тартады:

1. Берілген құжаттардың толық болмауы немесе тиісінше ресімделмеуі;

2. Банктің өз міндеттемелері бойынша есептесуі үшін қаражатының жетіспеуі.

Банк Ұлттық Банктің ерікті тарату туралы рұқсатын алғаннан кейін он күндік мерзімде:

• Занды тұлғаларды тіркеуді жүзеге асыратын әділет органынабанктің ерікті таратылғаны туралы жазбаша хабарлауға;
• Орталық әділет органдарының ресми басылым беттеріне таратылуісі басталған кезден бастап шағым-талаптар (өтініштер) берутәртібін, мерзімін және кредиторлардан өздерінің талаптарынқабылдау мерзімін міндетті түрде көрсете отырып, банктің еріктітаратылатыны туралы ақпарат жариялауға міндетті.

Ерікті тарату жөнінде Ұлттық Банктің рұқсатын алғаннан кейін банк акционерлерінің жалпы жиналысы оның филиалдары мен өкілдіктерін ескере отырып бір айлық мерзімде тарату комиссиясын құруға міңдетті, оған банктің мүлкі мен ісін басқару жөніндегі өкілеттіктері көшеді. Кредиторлардың комитеті құрылғанға дейін тарату шығыстарының сметасын, оған қоса тарату комиссиясының төрағасына және мүшелеріне төленетін негізгі қосымша төлемдердің мөлшерін акционерлердің жалпы жиналысы бекітуі мүмкін.

Банктегі тарату ісі банктің тарату комиссиясы құрылған күннен басталады деп есептелінеді. Банкті тарату комиссиясы тағайындаған куннен бастап банкті тарату ісі аяқгалғанға дейін:

1. Ерікті таратылатын банк акционерлерінің жалпы жиналысының, басқа да органдардың лауазымды адамдарының өкілеттіктері, оныңішінде мүлікке билік жүргізу және міндеттемелерді өтеу жөніндегі, олардың банкті басқару құқықтары жойылады;
2. Егер банктің тарату комиссиясының төрағасы таратылатын банктіңатынан немесе есебінен жүзеге асырылатын іс-қимыл жасаса, не ондай іс-қимылды өзіне берілген сенімхат бойынша жасаған жағдайда ғана заңды күші болады;

3. Таратылған банктің борыштық міндеттемелерінің мерзімдері өттідеп саналады;
4. Таратылатын банктің кредиторлық берешегінің барлық түрлерібойынша тұрақсыздық айыбы мен сыйақы (мүдде) есептеутоқгатылады;
5. Таратылған банктің мүлкін өндіріп алуға өтініш берудің барлықзаңдық шектеулері алынып тасталынады;
6. Банкке қатысты мүліктік сипаттағы барлық талаптар осы сәттенбастап банктің тарату комиссиясының атына ғана үсынылатын, ережеде және қолданылып жүрген заңдарда белгіленген тәртіппен

қаралады.

Тарату комиссиясы кредиторларды анықтау және олардың Талаптарын қанағаттандыру, сондай ақ банк дебиторларынан берешекті алу жөнінде шаралар қабылдайды. Банкті ерікті таратуға байланысты барлық шығыстар таратылатын банктің есебінен жүмсалады. Ұлттық Банктің тарату бойынша қаржы ж9мсауына тиым салынады.

Енді, банктерді еріксіз тарату тәртібін қарастырып көрелік. Жогарыда атап өткендей, банктерді еріксіз тарату ісін сот орындары жүзеге асырады. ҚР "Банктер және банк қызметі туралы" Заңның 70 бабында тарату негізіне қарай еріксіз таратудың үш түрін ажыратады. Еріксіз таратудың бірінші түрі - банктің банкрот болуымен байланысты жүзеге асырылады; Екінші түрі - Ұлттық Банктің заңнамасында көзделген негіздемелер бойынша банк операцияларын жүргізуге банк лицензиясын алып қоюына байланысты болады; ал үшінші түрі- уәкілетті мемлекеттік органдардың, занды немесе жеке түлғалардың заңнамалық кесімдерде көзделген басқа да кесімдері бойынша банк қызметін тоқтату туралы өтінішіне (шағымына) байланысты жүзеге асырылады.

Банкті тарату ісінің басы банкті еріксіз тарату туралы сот шешімінің заң күшіне енгізілген күні болып табылады. Банкті еріксіз тарату туралы сот шешімінің заң күшіне енген күнінен бастап және банкті тарату ісі аяқталғанға дейін:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс