Әуезов Мұхтар Омарханұлы

Қазақ халқының мәдени даму тарихында жазушы, драмашы, публицист, зерттеуші, аудармашы әрі қоғам қайраткері Мұхтар Омарханұлы Әуезовтың алатын орны ерекше.
М.Әуезов - ауыз әдебиеті мен классикалық әдебиеттің, батыс пен шығыс көркем сөз мұрасының озық дәстүрін жете меңгеріп, қазіргі дәуірдегі қазақ әдебиетінің реалистік сапасын артттыруға, әдеби тілді байытуға ересен еңбек сіңірген ұлы жазушы.
Жазушы 1897 жылы 28 қыркүйекте бұрынғы Семей облысының Абай ауданындағы Шыңғыстау деген жерде туды. 1908 жылы Мұхтарды немере ағасы Қасымбек Семейге алып келіп, орыс мектебіне түсіреді. Оның тұңғыш күрделі шығармасы - " Еңлік-Кебек" драмасы 1917 жылы, семинарияда оқып жүргенде жазылды.
1923 Ленинград университетінің филология факультетіне оқуға түсіп 1928 жылы бітіріп шығады. Оқуды бітірісімен Ташкентке келіп, орман техникумында әдебиеттен сабақ береді, 1929 жылы Орта Азия мемлекеттік университеті туркология кафедрасына аспирантураға түсіп, онда 1930 жылдың октябрьіне дейін болады.
Кемеңгер жазушының өмір жолына көз жіберсек, оның бір кездерде қилы кезең, қиын асуларға тап болып, қысылып- қиналған сәттерін еске алмай өте алмайсың. 30- жылдардың басында жазықсыз жаламен екі жыл түрмеде отырды. Қазақтың бетке шығар қаймағы " халық жауы" атанған кезде ендігі бетке ұстар азамат М:Әуезовке де құрық түсуге шақ қалды. Алашордашыл, ұлтшыл жазушы деп қудалағандар аз болған жоқ. Соның салдарынан жазушы 30- жылдары өзінің " Еңлік-Кебек", " Көксерек", " Қилы заман" сияқты тамаша туындыларынан бас тартса, 40-шы жылдары " Қаракөз"," Айман-шолпан", " Түнгі сарын" сияқты ғажайып пьесалары сахнадан түсіп қалды.
Жазушының әңгімелеріне тән оқиғалық, тартыстық жүйелер драмалық шығармаларында да кездеседі. Бұл да суреткердің өмір ақиқатын неғұрлым шыншыл әрі толық бейнелеу ниетінен туған көрініс. Творчестволық жолының алғашқы кезеңінің өзінде- ақ М.Әуезов көп қырлы талантын айқын танытты. Ол бұл тұста, әсіресе, көркем прозаның майталман шебері болып қалыптасты. Өмір оқиғаларын қаһарман мінезімен ұштастырып, қайталанбас сом тұлғалар жасау дәстүрін тереңдетті, прозаның әңгіме- повесть түрлерін жетілдірді. Тарихи тақырыпты да, заман шындығын да өзіне ғана тән өрнектеп жырлайтын арнаға түсті.

• Қорғансыздың күні, Орынбор, 1921;
• Еңлік - Кебек, Орынбор, 1922;
• Әдебиет тарихы, Қ-о., 1927;
• Қилы заман, Қ-о., 1928;
• Көк кашкыр (Көксерек), Фрунзе, 1928;
• Абайдың толық шығармалар жинағы, құрастырушылар: М. Әуезов, І. Жансүгіров, А., 1933;
• Тастүлек. Пьеса мен әңгімелер жинағы, А., 1935;
• Ескілік көлеңкесінде. Әңгімелер жинағы, А., 1936;
• Абай. Трагедия, М., 1941;
• Абай. Тарихи роман, 1-кітап, А., 1942, 1948, 1953, 1955 (орыс тілінде: Абай. Роман, кн. 1, М., 1945, 1948, 1949, 1950, 1951, 1955, 1957, 1958);
• Абай. Тарихи роман, 2-кітап, А., 1947, 1949, 1953, 1955, (орыс тілінде: Абай. Роман. кн. 2, М., А., 1948, 1949, 1950, 1955, 1957, 1958);
• Ақын аға. Роман, А., 1950;
• Абай жолы. Роман-эпопея, А., 1952, 1953, 1955, 1956, 1958, 1961, 1979, 1980 (орыс тілінде: Путь Абая. Роман-эпопея, М., А., 1952, 1955, 1957, 1958, 1960, 1965, 1971);
• Әр жылдар ойлары, А., 1959;
• Мысли разных лет, А., 1961;
• Уақыт және әдебиет, А., 1962;
• Өскен өркен, А., 1962;
• Абай Құнанбаев, А., 1967;
• Абайтанудан жарияланбаған материалдар, А., 1988;
• Абайтану дәрістері, А., 1995;
• Ескермедім, қабылдамадым, А., 1998.
• Шығ. жин., 6 томдық, А., 1955 - 57;
• Шығ. жин., 12 томдық, А., 1967-69;
• Путь Абая, Библиотека Всемирной литературы, сер. 3, т. 7 (134)-8 (135), М., 1971;
• Собр. соч. в 5 томах, 1-5-т., М., 1973-75;
• Шығ. жин., 20 томдық, А., 1979-85;
• Шығ. жин., 50 томдық, 1-50 т., 1997-2010, (1-2 т., А., 1997; 3 т., А., 1998);