Салықтан жалтарынудың мемлекеттік бюджетке әсері
Салық төлеуден жалтару дегенімі- салықтық құқық бұзушылық, яғни мемлекетпен белгіленген салықтар мен міндетті төлемдерді төлеуден біле тұра бас тартуды білдіретін және қылмыстық жауапкершілікке тартылатын іс-әрекет. Мұндай әрекеті заңсыз әрекеті салық төлеушінің мемлекеттік қазынаға ірі зиянын тигізеді.
Салықтан ауытқу себептері әртүрлі болуы мүмкін:
1) шаруашылық, кәсіпкерлік және басқа да қызметті атқаруға қиындық келтіретін көлемді салық ауыртпалығы; салықтардың ірі көлемі және жоғары мөлшерлемесі субъекттің “жасырын” экономикаға кетуіне әсер етуі мүмкін.
2) салық заңдылығының күрделілігі, сонымен бірге түсініксіздігі, ондағы өзгертулердің, түзетулердің, толықтырулардың көп болуы.
3) салық жұмысындағы жеткіліксіздіктер: төменгі квалификация және жұмысшылардың білімсіздігі, құқықтық сұрақтар, экономикалық білімнің аралас салаларын жеткілікті білмеу: тексеру кезінде жұмысшылардың ұят қылықтарға баруы.
4) субъекттердің әдейі ойластырған “көлеңкелі” экономика үшін салық сомаларын төлемеуі.
“Көлеңкелі” экономиканың ірі масштабтары, басқа елдердің банктеріндегі шоттарына ақша аударымдары, кәсіпкерлік қызметтің нақты масштабын тиімді азайту, мүліктің құнының көлемі – мемлекеттік бақылаудан (шығуы) ірі салықтың түсімдерді шығарады.
Кейбір деректерде Қазақстанда “көлеңкелі” экономика 1/3 ден 40%-ін құрайды жалпы ішкі өнімнің. Дұрыс экономика кезіндегі қиын жағдай оның салықтық базасын мемлекеттік қаржы ресурстарын толықтыруға толықтыруға толық мүмкіндік бермейді.
“Екілік” есептің практикасы қалыптасты: кәсіпкерлердің өзіндік қолдануы үшін және кейбір ресми орындар үшін. Мұнда 2 –сінде қызметтің минимальды жіберілетін көрсеткіштер көрінсе, 1 – сінде шын көрсеткіштер, бизнестің дамуы мен басқарылуы үшін, көрінеді.
Салықтық құқық бұзушылықтарға салық жүйесіне тікелей қатысты құқық бұзушылықтар жатады. Салықтық қатнастарға жанама ықпал ететін,бірақ ауқымды кең құрамалы бұрмалаушылықтар салықтық құқық бұзылушылықтарға жатпайды.Мәселен лауазымдық тұлға салық төлеушіге салықтық жеңілдік құқығын беретін құжатты заңсыз берсе,мұндай тұлғаның іс әрекеті салықтық емес лауазымдық құқық бұзышылық деп қаралуы тиіс.
Салықтан ауытқу себептері әртүрлі болуы мүмкін:
1) шаруашылық, кәсіпкерлік және басқа да қызметті атқаруға қиындық келтіретін көлемді салық ауыртпалығы; салықтардың ірі көлемі және жоғары мөлшерлемесі субъекттің “жасырын” экономикаға кетуіне әсер етуі мүмкін.
2) салық заңдылығының күрделілігі, сонымен бірге түсініксіздігі, ондағы өзгертулердің, түзетулердің, толықтырулардың көп болуы.
3) салық жұмысындағы жеткіліксіздіктер: төменгі квалификация және жұмысшылардың білімсіздігі, құқықтық сұрақтар, экономикалық білімнің аралас салаларын жеткілікті білмеу: тексеру кезінде жұмысшылардың ұят қылықтарға баруы.
4) субъекттердің әдейі ойластырған “көлеңкелі” экономика үшін салық сомаларын төлемеуі.
“Көлеңкелі” экономиканың ірі масштабтары, басқа елдердің банктеріндегі шоттарына ақша аударымдары, кәсіпкерлік қызметтің нақты масштабын тиімді азайту, мүліктің құнының көлемі – мемлекеттік бақылаудан (шығуы) ірі салықтың түсімдерді шығарады.
Кейбір деректерде Қазақстанда “көлеңкелі” экономика 1/3 ден 40%-ін құрайды жалпы ішкі өнімнің. Дұрыс экономика кезіндегі қиын жағдай оның салықтық базасын мемлекеттік қаржы ресурстарын толықтыруға толықтыруға толық мүмкіндік бермейді.
“Екілік” есептің практикасы қалыптасты: кәсіпкерлердің өзіндік қолдануы үшін және кейбір ресми орындар үшін. Мұнда 2 –сінде қызметтің минимальды жіберілетін көрсеткіштер көрінсе, 1 – сінде шын көрсеткіштер, бизнестің дамуы мен басқарылуы үшін, көрінеді.
Салықтық құқық бұзушылықтарға салық жүйесіне тікелей қатысты құқық бұзушылықтар жатады. Салықтық қатнастарға жанама ықпал ететін,бірақ ауқымды кең құрамалы бұрмалаушылықтар салықтық құқық бұзылушылықтарға жатпайды.Мәселен лауазымдық тұлға салық төлеушіге салықтық жеңілдік құқығын беретін құжатты заңсыз берсе,мұндай тұлғаның іс әрекеті салықтық емес лауазымдық құқық бұзышылық деп қаралуы тиіс.
Салықтан жалтарынудың мемлекеттік бюджетке әсері
Жетекші э.ғ.к., доцент С.Н. Абиева
Студент 410 тобы ҚМ Е. Ж. Караев
Салық төлеуден жалтару дегенімі- салықтық құқық бұзушылық, яғни
мемлекетпен белгіленген салықтар мен міндетті төлемдерді төлеуден біле тұра
бас тартуды білдіретін және қылмыстық жауапкершілікке тартылатын іс-әрекет.
Мұндай әрекеті заңсыз әрекеті салық төлеушінің мемлекеттік қазынаға ірі
зиянын тигізеді.
Салықтан ауытқу себептері әртүрлі болуы мүмкін:
1) шаруашылық, кәсіпкерлік және басқа да қызметті атқаруға қиындық
келтіретін көлемді салық ауыртпалығы; салықтардың ірі көлемі және жоғары
мөлшерлемесі субъекттің “жасырын” экономикаға кетуіне әсер етуі мүмкін.
2) салық заңдылығының күрделілігі, сонымен бірге түсініксіздігі, ондағы
өзгертулердің, түзетулердің, толықтырулардың көп болуы.
3) салық жұмысындағы жеткіліксіздіктер: төменгі квалификация және
жұмысшылардың білімсіздігі, құқықтық сұрақтар, экономикалық білімнің
аралас салаларын жеткілікті білмеу: тексеру кезінде жұмысшылардың ұят
қылықтарға баруы.
4) субъекттердің әдейі ойластырған “көлеңкелі” экономика үшін салық
сомаларын төлемеуі.
“Көлеңкелі” экономиканың ірі масштабтары, басқа елдердің банктеріндегі
шоттарына ақша аударымдары, кәсіпкерлік қызметтің нақты масштабын тиімді
азайту, мүліктің құнының көлемі – мемлекеттік бақылаудан (шығуы) ірі
салықтың түсімдерді шығарады.
Кейбір деректерде Қазақстанда “көлеңкелі” экономика 13 ден 40%-ін
құрайды жалпы ішкі өнімнің. Дұрыс экономика кезіндегі қиын жағдай оның
салықтық базасын мемлекеттік қаржы ресурстарын толықтыруға толықтыруға
толық мүмкіндік бермейді.
(Мысал ретінде бар Слайд -1 )-------------
“Екілік” есептің практикасы қалыптасты: кәсіпкерлердің өзіндік қолдануы
үшін және кейбір ресми орындар үшін. Мұнда 2 –сінде қызметтің минимальды
жіберілетін көрсеткіштер көрінсе, 1 – сінде шын көрсеткіштер, бизнестің
дамуы мен басқарылуы үшін, көрінеді.
Салықтық құқық бұзушылықтарға салық жүйесіне тікелей қатысты құқық
бұзушылықтар жатады. Салықтық қатнастарға жанама ықпал ететін,бірақ ауқымды
кең құрамалы бұрмалаушылықтар салықтық құқық бұзылушылықтарға
жатпайды.Мәселен лауазымдық тұлға салық төлеушіге салықтық жеңілдік құқығын
беретін құжатты заңсыз берсе,мұндай тұлғаның іс әрекеті салықтық емес
лауазымдық құқық бұзышылық деп қаралуы тиіс. Керісінше, салық төлеушінің
салықты төлеуден босану үшін жасаған заңсыз әрекеттері қылмыстық іс емес,
тиісінше салықтық құқық бұзушылық ретінде жіктелуі керек. Салық
салудан ауытқудың әртүрлі әдістері бар. Ең кең таралғаны тікелей салықтарды
төлеуден жалтару. Жанама салықтарда ол олардың алыну ерекшелігіне
байланысты қиындау. Бірақ банктерсіз ақша-тауар операцияларын жүргізу, яғни
сату-сатып алу операцияларын есептен жасыру акциздерді төлемеу, қосылған
салық төлемеуге жағдай туғызады.
Салықтық бұзушылық үдерісінде пайда болатын экономикалық қатынастар.
• Есеп пен бақылаудан жасырылған экономикалық қызмет (Заңды сектордағы
операциялар).
• Жүзеге асыру үшін заңдық жауапкершілік қарастырылған экономикалық
қызмет.
• Нақты алғанда ешқандай бақыланбайтын экономикалық қызмет
(бейформальды).
Әрекетсіз субъектілер басқа заңды тұлғалардың бөлушілері болуы мүмкін,
оларға жарғылық капитал ретінде активтер енгізеді; осыдан кейін қожайындар
банкроттық жариялайды, бюджет алдындағы берешегін өтемей тұрын жариялайды
(жалған банкроттылық).
Жасырыну салық орындары мен әділет орындарында тіркеу мерзімдерінің
сәйкессіздігін тудырады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер барлық құқықтарды иеленеді, бірақ
қаржылық міндеттемелерге жарғылық қордың өлшемдері арқылы жауап береді;
жарғылық капиталдың минимальды өлшеміне нақты ие бола отырып олар бюджет
алдағы несиелік берешектерін тәуекел мен зардаптарға қарамастан елеулі
өлшемдерге апара алады.
Табыстарға салық салу бойынша жалтарудың кең таралғанына өндіріс
шығындары мен айналысты өсіру арқылы табыс өлшемін азайту жатады; өнімнің
өзіндік құнына жоғары баға арқылы материалдық шығындар енеді, мысалы,
оларды иеленуді бос арзан баға арқылы жүргізу, немесе есеп айырысу
құжаттарын тікелей қолдан жасау. Сәйкесінше, амортизациялық шығындар
сомасын арттыру мақсатында құрылғылардың және басқа да негізгі құралдардың
құнын өсіру мүмкін.
Салық салынатын табыстың азайтылуы да шығындарды шегеру қатынастарымен
жүргізіледі. Олар кәсіпкерлік байланыссыз шығындар мен төлеушінің
меншігінде қалған табыстар есебінен жабылады. Оларға жататындар белгіленген
мөлшерден тыс жолақылық шығындар, негізгі құралдарды алу; өкілдік
шығындарды мөлшерден артық төлеу, мәдени-ағарту мерекелеріне қатысқаны үшін
шығындар; өнімді жеткізуге келісім жасау, жұмыс, қызмет көрсетуді жеткізуге
салыққа жеңілдіктері (жеткізілмеуге және келісімді орындамау үшін штраф
салуды қосқанда) бар мекемелермен келісім шарт жасасу; өндіріске берілетін
материалды құндылықтардың барлық құнын шығынға шығару; ереже бойынша жеке
тұлғалардан алынатын тауар-ақша құндылықтары мен қызметтерді қолма-қол
ақшамен төлеулерді қиын тексерілетін алғашқы құжаттар бойынша шығынға
жалған шығындарға шығару, салықтық заңдылықты бұзғаны үшін салық
орындарының салған штрафтарын өшіру.
Өзіндік құн ҚҚС салынған әртүрлі қызмет көрсетулерді, тауар-ақша
құндылықтарының құнының бөлшектерінің шығындарына ҚҚС өшіру есебінде
көтеріледі.
Табыстың салық салудан жалтаруының кең таралған тәсіліне кәсіпкерлік
қызметтен түскен түсімді жасыру және кеміту жатады. Бұл заң бұзушылық қиын
ашылады, себебі нақты түсімді анықтау үшін тауардың қозғалысымен жүруі
мүмкін шаруашылық-қаржылық және бартерлік операциялардың фактілерінің
талдауы қажет; барлық төлеушілер мен олардың операцияландыру
компьютерлеусіз заң бұзушылықты ашу көп уақытты алады.
Салық салудан жалтару бухгалтерлік есептің қанағаттандырылмайтын түрде
қойылуы немесе оның мүлде болмауымен байланысты болуы мүмкін. Мысалы:
шаруашылық және фермерлі қожалықтарда. Мұндай жағдайларда шаруашылық
қызметтің нәтижелерін орнына келтіру үшін жанама немесе сәйкес тәсілді
қолданады: жұмсалған электр энергиясы, өлшеу құралдарының көрсеткені басқа
да ресурстар, нақты шығындар, айналыс, активтердің құны, қызметтің сәйкес
түрлерінің нақты шығындары.
Жеке табыс салығын толық төлемеу немесе мүлде төлемеу еңбекке ақы
төлеудің есеп айырысу практикасымен байланысты, яғни кәсіпорын өнімі мен
бартерден алған өнім бойынша есеп айырысу. Мұндай жағдайларда қиындықтар
салық салу мақсатында азайтылған нақты төлемнің бағасынан туындайды.
Еңбекке ақы төлеудің шығындарын көбейту тәжірибесі тұлғаларға наряд
жазу, келісім-шарт бойынша жұмыс “атқаруға” жұмысшыларды тарту, басқа
жақтан құжатталатын қызмет көрсету жолдары арқылы жүргізу кең таралған.
Өзіндік құнды көбейту арқылы табысты жасыру оған меншік иелерінің,
басқарушылардың және жұмысшылардың тұтыну шығындарын енгізу арқылы
жүргізіледі. Бір уақытта бұл тәсіл әлеуметтік және табыс салығын төлеуде
ысырапсыз пайдалануға мүмкіндік туғызады, себебі натуральды төлем орнын
алады. Фирма есебін басқарушылардың пәтерлері жабдықталады, жиһаздар
сатылып алынады, газеттер мен журналдарға жазылу жүргізіледі. “Фирмалық
киім” атауының астында қымбат жеке киім мен аяқ киімдерді жасыруға болады.
Жалтаруға тән басқа жағдайлар:
1. Салықтық заңдылықтарды қате түсінуге апаратын заңдар мен құқықтық
акттердің анық болмауы, түсініксіздігі, заңдардың болмауы, олардың
қабылдануы экономикалық және салықтық қарым-қатынастардың тәжірибесімен
сипатталады, салық төлеушілер салық декларацияларын уақытымен көрсетеді,
бірақ құқықтық нормативтік актегі пробелдерге байланысты табысты жасыруды
жіберіп алады.
2. Актілік бухгалтерия жүргізу жағдайында салық төлеушілер салық
орындарының талабын орындайды, салықтық декларацияларды, есеп айырысуларды,
анықтамаларды береді. Алайда салық органдарының қарсы тексеріс жүргізбеуіне
байланысты салық төлеушілер ресми құжаттарда алынған табыс пен пайдалану
көлемінің төмендетілген мөлшерін көрсету мүмкіндігін алады.
3. Салық орындарында тіркелмеген кәсіпкерлік қызметті жүргізу жағдайында
кәсіпкерлер келісім-шарттарда, шот-фактураларда, келісімдерде, банктік
құжаттарда және т.б. құжаттарда ойдан шығарылмаған РНН қояды. Салық
орындары алдында есеп бермейді және сәйкесінше көп өмір сүрмейді.
4. Бюджетке төлемдік берешектерінің көбеюіне байланысты “салық
органдарымен байланысын жоғалтқан” категориясына өту. Салық төлеуші жұмыс
жасайды. Салықтық есеп, береді, бірақ бюджетке төлемдерді және олардың
жинақталуына қарай бар активтерін іске асырады және салық орындарымен
байланысын үзеді. Тәуекелділіктің азаюы үшін ереже бойынша жалған мекен
жайлар мен жалған тұлғалар қолданылады.
5. Жалған банкроттылық: бір жұмыс берушілер бірнеше фирма ашады, бірнеше
уақыттан кейін біріншісінің активін екіншісіне аударады, сосын біріншісін
банкрот деп жариялайды.
6. Жасалмаған операциялар мен жоғары бағаларға наклоднойлар бөлу. Бұл
форма экономиканың кез-келген секторына тән және табыстардың азаюына жалған
баға қолдану арқылы жетед. Оның үстіне олардың қаржылық-шаруашылық
қызметтен табысты елеулі азайту мүмкіндігін беретін бухгалтерлік кітаптарда
көрініс алуы үшін оларға наклоднойлар жазылады. Жалтарудың бұл түрі аса
қауіпті және оны анықтау, егер қызмет көрсету шетелде, кейбір елдерде
(офшорлы), шекара сыртын да жасалған болса, қиынға соғады.
7. Жалған тұлғаларды пайдалану. Бұл жағдайда экономикалық әрекет ресми 1
тұлғаға бекітілсе, іс жүзінде оны басқа адам жүзеге асырады.
8. Жеке тұлғаларға қызмет көрсету және тауарларды беру. Салықтан
жалтарудың бұл формасы жеткілікті таралған және оны тоқтату қиын. Ол кіші
коммерциялық мекемелер арасында жүреді. Жеке тұлғалармен тікелей контакт
мекемелерге жасалған мәмілеге накладной жазбай-ақ қызмет көрсетіп, тауар
беру мүмкіндігін туғызады, егер жеке тұлғалар сәйкес накладнойлар алуға
жұмыстанбаса. Бұл форма халықаралық сипат алады, себебі көп тауарлар
шетелден алынады. Бұл жағдайда салықтан жалтарудың екі түрі көрінеді:
біріншісі – импорт кезеңінде, екіншісі – сату кезеңінде. Кедендік
декларацияда көрсетілген фактілік құн олардың нақты құнынан көбіне өзгеше
болады.
Мүлікке немесе табысқа салық салуда жеке тұлға санына салу прогрессиясын
азайту үшін табысты бөлшектеу қолданылады.
Өндіріс шығындарын есептеу, фирмаларды, компанияларды, организацияларды
тіркеу тәртібінің ерекшелігіне байланысты жалтарудың басқа әдістері де
болуы мүмкін.
Осылайша тездетілген төзу тәсілінде шығындарды көбейту мүмкіндігі туады
және сәйкесінше фирманың таза табысын азайтуға (бағаның өнімге тең
болғандағы) мүмкіндік туады. Жарнамаға шығыстар, өкілдік шығындарын
сипаттауды ды жатқызуға болады.
Салым объектісін жалған тіркеу әдісі жеңілдіктің көп мөлшері немесе
салық салымының төмен нормасы жүретін территорияда қолданады.
Салықтық заңдылықты бұзу үшін себептің пайда болуына соттарда салықтық
заң бұзушылықтар туралы шағымдарды қарастыру мезгілдерінің жағымсыз
тәжірибесі әсер етеді.
Салық орындары жағынан келген шағымды ұзақ уақыт қарастыру әдепсіз жауап
берушілердің бұл жағдайды жазадан қашу үшін әртүрлі әдіс-тәсілдер мен
фальсификацияларға баруына мүмкіндік туғызады.
Әсіресе, еңбекке ақы төлеудің өсуіне кедергі қоюды алып тастаумен, баға
либерализациясы мен өнімнің рентабельділігіне бақылауды тоқтатумен
байланысты салықтық заңдылықтарды бұзу кең таралған.
Бұл салықтық төлемдерді тұтынушыларға – тұтындарға үздіксіз, бағаны
шексіз өсіру арқылы салуға мүмкіндік береді.
Инфляция мен өндірістің құлдырауы жағдайындағы кең таралған
қаражаттардың шексіз түрде еңбекке ақыға ауысуы тәжірибесін салықтық
тәсілдер арқылы азайтуға болады. Бұл үшін табысқа салық салу оның
экономикалық мағынасында – пайда мен еңбек қорларының сомасы қолданылады.
Салықтан жалтару мүмкіндігі халықаралық экономикалық қатынастарды да
көріне бастады. Бұл үшін шетел капиталдарын көптеген салық жеңілдіктер
арқылы енгізу саясаты жүргізілетін “салықтық баспана” деп аталатын елдер
қолданылады.
Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жетекші э.ғ.к., доцент С.Н. Абиева
Студент 410 тобы ҚМ Е. Ж. Караев
Салық төлеуден жалтару дегенімі- салықтық құқық бұзушылық, яғни
мемлекетпен белгіленген салықтар мен міндетті төлемдерді төлеуден біле тұра
бас тартуды білдіретін және қылмыстық жауапкершілікке тартылатын іс-әрекет.
Мұндай әрекеті заңсыз әрекеті салық төлеушінің мемлекеттік қазынаға ірі
зиянын тигізеді.
Салықтан ауытқу себептері әртүрлі болуы мүмкін:
1) шаруашылық, кәсіпкерлік және басқа да қызметті атқаруға қиындық
келтіретін көлемді салық ауыртпалығы; салықтардың ірі көлемі және жоғары
мөлшерлемесі субъекттің “жасырын” экономикаға кетуіне әсер етуі мүмкін.
2) салық заңдылығының күрделілігі, сонымен бірге түсініксіздігі, ондағы
өзгертулердің, түзетулердің, толықтырулардың көп болуы.
3) салық жұмысындағы жеткіліксіздіктер: төменгі квалификация және
жұмысшылардың білімсіздігі, құқықтық сұрақтар, экономикалық білімнің
аралас салаларын жеткілікті білмеу: тексеру кезінде жұмысшылардың ұят
қылықтарға баруы.
4) субъекттердің әдейі ойластырған “көлеңкелі” экономика үшін салық
сомаларын төлемеуі.
“Көлеңкелі” экономиканың ірі масштабтары, басқа елдердің банктеріндегі
шоттарына ақша аударымдары, кәсіпкерлік қызметтің нақты масштабын тиімді
азайту, мүліктің құнының көлемі – мемлекеттік бақылаудан (шығуы) ірі
салықтың түсімдерді шығарады.
Кейбір деректерде Қазақстанда “көлеңкелі” экономика 13 ден 40%-ін
құрайды жалпы ішкі өнімнің. Дұрыс экономика кезіндегі қиын жағдай оның
салықтық базасын мемлекеттік қаржы ресурстарын толықтыруға толықтыруға
толық мүмкіндік бермейді.
(Мысал ретінде бар Слайд -1 )-------------
“Екілік” есептің практикасы қалыптасты: кәсіпкерлердің өзіндік қолдануы
үшін және кейбір ресми орындар үшін. Мұнда 2 –сінде қызметтің минимальды
жіберілетін көрсеткіштер көрінсе, 1 – сінде шын көрсеткіштер, бизнестің
дамуы мен басқарылуы үшін, көрінеді.
Салықтық құқық бұзушылықтарға салық жүйесіне тікелей қатысты құқық
бұзушылықтар жатады. Салықтық қатнастарға жанама ықпал ететін,бірақ ауқымды
кең құрамалы бұрмалаушылықтар салықтық құқық бұзылушылықтарға
жатпайды.Мәселен лауазымдық тұлға салық төлеушіге салықтық жеңілдік құқығын
беретін құжатты заңсыз берсе,мұндай тұлғаның іс әрекеті салықтық емес
лауазымдық құқық бұзышылық деп қаралуы тиіс. Керісінше, салық төлеушінің
салықты төлеуден босану үшін жасаған заңсыз әрекеттері қылмыстық іс емес,
тиісінше салықтық құқық бұзушылық ретінде жіктелуі керек. Салық
салудан ауытқудың әртүрлі әдістері бар. Ең кең таралғаны тікелей салықтарды
төлеуден жалтару. Жанама салықтарда ол олардың алыну ерекшелігіне
байланысты қиындау. Бірақ банктерсіз ақша-тауар операцияларын жүргізу, яғни
сату-сатып алу операцияларын есептен жасыру акциздерді төлемеу, қосылған
салық төлемеуге жағдай туғызады.
Салықтық бұзушылық үдерісінде пайда болатын экономикалық қатынастар.
• Есеп пен бақылаудан жасырылған экономикалық қызмет (Заңды сектордағы
операциялар).
• Жүзеге асыру үшін заңдық жауапкершілік қарастырылған экономикалық
қызмет.
• Нақты алғанда ешқандай бақыланбайтын экономикалық қызмет
(бейформальды).
Әрекетсіз субъектілер басқа заңды тұлғалардың бөлушілері болуы мүмкін,
оларға жарғылық капитал ретінде активтер енгізеді; осыдан кейін қожайындар
банкроттық жариялайды, бюджет алдындағы берешегін өтемей тұрын жариялайды
(жалған банкроттылық).
Жасырыну салық орындары мен әділет орындарында тіркеу мерзімдерінің
сәйкессіздігін тудырады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер барлық құқықтарды иеленеді, бірақ
қаржылық міндеттемелерге жарғылық қордың өлшемдері арқылы жауап береді;
жарғылық капиталдың минимальды өлшеміне нақты ие бола отырып олар бюджет
алдағы несиелік берешектерін тәуекел мен зардаптарға қарамастан елеулі
өлшемдерге апара алады.
Табыстарға салық салу бойынша жалтарудың кең таралғанына өндіріс
шығындары мен айналысты өсіру арқылы табыс өлшемін азайту жатады; өнімнің
өзіндік құнына жоғары баға арқылы материалдық шығындар енеді, мысалы,
оларды иеленуді бос арзан баға арқылы жүргізу, немесе есеп айырысу
құжаттарын тікелей қолдан жасау. Сәйкесінше, амортизациялық шығындар
сомасын арттыру мақсатында құрылғылардың және басқа да негізгі құралдардың
құнын өсіру мүмкін.
Салық салынатын табыстың азайтылуы да шығындарды шегеру қатынастарымен
жүргізіледі. Олар кәсіпкерлік байланыссыз шығындар мен төлеушінің
меншігінде қалған табыстар есебінен жабылады. Оларға жататындар белгіленген
мөлшерден тыс жолақылық шығындар, негізгі құралдарды алу; өкілдік
шығындарды мөлшерден артық төлеу, мәдени-ағарту мерекелеріне қатысқаны үшін
шығындар; өнімді жеткізуге келісім жасау, жұмыс, қызмет көрсетуді жеткізуге
салыққа жеңілдіктері (жеткізілмеуге және келісімді орындамау үшін штраф
салуды қосқанда) бар мекемелермен келісім шарт жасасу; өндіріске берілетін
материалды құндылықтардың барлық құнын шығынға шығару; ереже бойынша жеке
тұлғалардан алынатын тауар-ақша құндылықтары мен қызметтерді қолма-қол
ақшамен төлеулерді қиын тексерілетін алғашқы құжаттар бойынша шығынға
жалған шығындарға шығару, салықтық заңдылықты бұзғаны үшін салық
орындарының салған штрафтарын өшіру.
Өзіндік құн ҚҚС салынған әртүрлі қызмет көрсетулерді, тауар-ақша
құндылықтарының құнының бөлшектерінің шығындарына ҚҚС өшіру есебінде
көтеріледі.
Табыстың салық салудан жалтаруының кең таралған тәсіліне кәсіпкерлік
қызметтен түскен түсімді жасыру және кеміту жатады. Бұл заң бұзушылық қиын
ашылады, себебі нақты түсімді анықтау үшін тауардың қозғалысымен жүруі
мүмкін шаруашылық-қаржылық және бартерлік операциялардың фактілерінің
талдауы қажет; барлық төлеушілер мен олардың операцияландыру
компьютерлеусіз заң бұзушылықты ашу көп уақытты алады.
Салық салудан жалтару бухгалтерлік есептің қанағаттандырылмайтын түрде
қойылуы немесе оның мүлде болмауымен байланысты болуы мүмкін. Мысалы:
шаруашылық және фермерлі қожалықтарда. Мұндай жағдайларда шаруашылық
қызметтің нәтижелерін орнына келтіру үшін жанама немесе сәйкес тәсілді
қолданады: жұмсалған электр энергиясы, өлшеу құралдарының көрсеткені басқа
да ресурстар, нақты шығындар, айналыс, активтердің құны, қызметтің сәйкес
түрлерінің нақты шығындары.
Жеке табыс салығын толық төлемеу немесе мүлде төлемеу еңбекке ақы
төлеудің есеп айырысу практикасымен байланысты, яғни кәсіпорын өнімі мен
бартерден алған өнім бойынша есеп айырысу. Мұндай жағдайларда қиындықтар
салық салу мақсатында азайтылған нақты төлемнің бағасынан туындайды.
Еңбекке ақы төлеудің шығындарын көбейту тәжірибесі тұлғаларға наряд
жазу, келісім-шарт бойынша жұмыс “атқаруға” жұмысшыларды тарту, басқа
жақтан құжатталатын қызмет көрсету жолдары арқылы жүргізу кең таралған.
Өзіндік құнды көбейту арқылы табысты жасыру оған меншік иелерінің,
басқарушылардың және жұмысшылардың тұтыну шығындарын енгізу арқылы
жүргізіледі. Бір уақытта бұл тәсіл әлеуметтік және табыс салығын төлеуде
ысырапсыз пайдалануға мүмкіндік туғызады, себебі натуральды төлем орнын
алады. Фирма есебін басқарушылардың пәтерлері жабдықталады, жиһаздар
сатылып алынады, газеттер мен журналдарға жазылу жүргізіледі. “Фирмалық
киім” атауының астында қымбат жеке киім мен аяқ киімдерді жасыруға болады.
Жалтаруға тән басқа жағдайлар:
1. Салықтық заңдылықтарды қате түсінуге апаратын заңдар мен құқықтық
акттердің анық болмауы, түсініксіздігі, заңдардың болмауы, олардың
қабылдануы экономикалық және салықтық қарым-қатынастардың тәжірибесімен
сипатталады, салық төлеушілер салық декларацияларын уақытымен көрсетеді,
бірақ құқықтық нормативтік актегі пробелдерге байланысты табысты жасыруды
жіберіп алады.
2. Актілік бухгалтерия жүргізу жағдайында салық төлеушілер салық
орындарының талабын орындайды, салықтық декларацияларды, есеп айырысуларды,
анықтамаларды береді. Алайда салық органдарының қарсы тексеріс жүргізбеуіне
байланысты салық төлеушілер ресми құжаттарда алынған табыс пен пайдалану
көлемінің төмендетілген мөлшерін көрсету мүмкіндігін алады.
3. Салық орындарында тіркелмеген кәсіпкерлік қызметті жүргізу жағдайында
кәсіпкерлер келісім-шарттарда, шот-фактураларда, келісімдерде, банктік
құжаттарда және т.б. құжаттарда ойдан шығарылмаған РНН қояды. Салық
орындары алдында есеп бермейді және сәйкесінше көп өмір сүрмейді.
4. Бюджетке төлемдік берешектерінің көбеюіне байланысты “салық
органдарымен байланысын жоғалтқан” категориясына өту. Салық төлеуші жұмыс
жасайды. Салықтық есеп, береді, бірақ бюджетке төлемдерді және олардың
жинақталуына қарай бар активтерін іске асырады және салық орындарымен
байланысын үзеді. Тәуекелділіктің азаюы үшін ереже бойынша жалған мекен
жайлар мен жалған тұлғалар қолданылады.
5. Жалған банкроттылық: бір жұмыс берушілер бірнеше фирма ашады, бірнеше
уақыттан кейін біріншісінің активін екіншісіне аударады, сосын біріншісін
банкрот деп жариялайды.
6. Жасалмаған операциялар мен жоғары бағаларға наклоднойлар бөлу. Бұл
форма экономиканың кез-келген секторына тән және табыстардың азаюына жалған
баға қолдану арқылы жетед. Оның үстіне олардың қаржылық-шаруашылық
қызметтен табысты елеулі азайту мүмкіндігін беретін бухгалтерлік кітаптарда
көрініс алуы үшін оларға наклоднойлар жазылады. Жалтарудың бұл түрі аса
қауіпті және оны анықтау, егер қызмет көрсету шетелде, кейбір елдерде
(офшорлы), шекара сыртын да жасалған болса, қиынға соғады.
7. Жалған тұлғаларды пайдалану. Бұл жағдайда экономикалық әрекет ресми 1
тұлғаға бекітілсе, іс жүзінде оны басқа адам жүзеге асырады.
8. Жеке тұлғаларға қызмет көрсету және тауарларды беру. Салықтан
жалтарудың бұл формасы жеткілікті таралған және оны тоқтату қиын. Ол кіші
коммерциялық мекемелер арасында жүреді. Жеке тұлғалармен тікелей контакт
мекемелерге жасалған мәмілеге накладной жазбай-ақ қызмет көрсетіп, тауар
беру мүмкіндігін туғызады, егер жеке тұлғалар сәйкес накладнойлар алуға
жұмыстанбаса. Бұл форма халықаралық сипат алады, себебі көп тауарлар
шетелден алынады. Бұл жағдайда салықтан жалтарудың екі түрі көрінеді:
біріншісі – импорт кезеңінде, екіншісі – сату кезеңінде. Кедендік
декларацияда көрсетілген фактілік құн олардың нақты құнынан көбіне өзгеше
болады.
Мүлікке немесе табысқа салық салуда жеке тұлға санына салу прогрессиясын
азайту үшін табысты бөлшектеу қолданылады.
Өндіріс шығындарын есептеу, фирмаларды, компанияларды, организацияларды
тіркеу тәртібінің ерекшелігіне байланысты жалтарудың басқа әдістері де
болуы мүмкін.
Осылайша тездетілген төзу тәсілінде шығындарды көбейту мүмкіндігі туады
және сәйкесінше фирманың таза табысын азайтуға (бағаның өнімге тең
болғандағы) мүмкіндік туады. Жарнамаға шығыстар, өкілдік шығындарын
сипаттауды ды жатқызуға болады.
Салым объектісін жалған тіркеу әдісі жеңілдіктің көп мөлшері немесе
салық салымының төмен нормасы жүретін территорияда қолданады.
Салықтық заңдылықты бұзу үшін себептің пайда болуына соттарда салықтық
заң бұзушылықтар туралы шағымдарды қарастыру мезгілдерінің жағымсыз
тәжірибесі әсер етеді.
Салық орындары жағынан келген шағымды ұзақ уақыт қарастыру әдепсіз жауап
берушілердің бұл жағдайды жазадан қашу үшін әртүрлі әдіс-тәсілдер мен
фальсификацияларға баруына мүмкіндік туғызады.
Әсіресе, еңбекке ақы төлеудің өсуіне кедергі қоюды алып тастаумен, баға
либерализациясы мен өнімнің рентабельділігіне бақылауды тоқтатумен
байланысты салықтық заңдылықтарды бұзу кең таралған.
Бұл салықтық төлемдерді тұтынушыларға – тұтындарға үздіксіз, бағаны
шексіз өсіру арқылы салуға мүмкіндік береді.
Инфляция мен өндірістің құлдырауы жағдайындағы кең таралған
қаражаттардың шексіз түрде еңбекке ақыға ауысуы тәжірибесін салықтық
тәсілдер арқылы азайтуға болады. Бұл үшін табысқа салық салу оның
экономикалық мағынасында – пайда мен еңбек қорларының сомасы қолданылады.
Салықтан жалтару мүмкіндігі халықаралық экономикалық қатынастарды да
көріне бастады. Бұл үшін шетел капиталдарын көптеген салық жеңілдіктер
арқылы енгізу саясаты жүргізілетін “салықтық баспана” деп аталатын елдер
қолданылады.
Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz