Халықаралық валюта нарығының теориялық негіздері

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Жылдам дамушы халқаралық сауда инвестициялық қызмет ал бір жағынан ұлттық ақшаның болуы - валюта айырбастау бойынша экономикалық қатынастардың негізі. Әр мемлекеттің өзінің ақша бірлігі бар. Ол ақшаға тек сол мелекетте көп зат алуғы болады. Басқа мемлекеттерде өздерінің ақша бірлігі бар және тек соларға ғана мемлекетте еркін қозғалыс берілген. Ал, қалғандары шетел валютасы - ақшаны валюта деп атайды. (foreign currency) . Шетелден тауарлар мен қызметтерді сатып алу үшін сол мемлекеттің валютасы болуы керек. Өз ақша валютаңа басқа елдің ақша бірлігі айырбастау операциясы конверсия деп аталады, яғни айырбас немесе сатып алу, ал экономикалық қатынастардың арақатынасы демек халықаралық есепайырысуда қолданылатын ұлттық ақша бірлігін пайдаланылатын қатынастар валюта нарығы болып табылады. Валюта нарығы дамыған елдерде маңызды рөл атқарады. Соңғы бірнеше он жылдықта экономикалық өсудің жылдам қарқыны байқалуда. Сауда, өндіріс пен инвестициялар бұрынғыдан біршама өсті.

Әлемдік экономиканың глобалдық өсуі коммерциялық және сауда келісім шарттарының жылдам ұлғаюына әкелді. Бір валюталық шекередан асатын кез келген келісімшарт әдетте бір валютадан бірнеше валютаға қатысты конверциясы, ол өз кезегінде сауда валютасының негізі болып табылады.

Күнде «евро» арзандады, ал Доу-Джонс индексі құлағаннан доллардың курсыда төмендеді немесе керісінше дегенді жаңалықтардан естуге болады. Биржадағы адамдар неге қобалжулы және осы жаңалықтардың артында не бар деген сұрақ туады? Ол жақта ауқымды ақшалар не істейді? Бірақ ол - алыста, Батыстың бизнес алпауыттарына арналған.

Сонымен қатар Американың және Европаның орта буынды өз жеке адвокаты, психологы мен отбасы дәрігері бар азаматтары өз қаржы кеңезшісі бар, ол американдық немесе европалық азаматқа өз ақша қорларын не істеу керектігі туралы кеңес береді. Ақша қорларын акцияға немесе облигацияға ма, әлде депозитке ма бірақ американдық банктерде емес европалық банктерде салуға, себебі, европада банктік ставка мөлшерлемесі жоғары, оған қоса еврода қымбаттауы мүмкін. Олар өздеренің «бос» ақашалрын қайда салу керектігін біледі.

Бүгінгі күні Forex нарығындағы алыпсатарлық, кез келген біздің отандасымызға қол жетерлік. (Затты өз атымен атайық: кез келген бизнестің негізі алыпсатарлық, яғни тауарды саып алған құнынан қымбат сату) .

Forex нарығы өзінің көлемі бойынша басқа нарықтардан ауқымды. Forex нарығындағы келісімшарттардың көлемі бір-үш триллион долларға бағаланады, яғни ол АҚШ-тың 1-3 жылдық бюджетінің көлемін құрайды. Американдық бағалы қағаздар биржасының күндізгі айналымы 300 миллиард долларды құрайды, ал акционерлік нарық баржоғы 10 миллиард. Осылайша Нью-Йорктік акционерлік биржаға валюталық нарықтың күнделікті айналымына жету үшін жарты жыл уақыт көлемі керек.

Фондтық нарықтың тағы бір шектеуі бар: сауда күнінің аяғында тоқтатылып келесі күні ертеңінде жалғасады. Өзіңізге елестетіңіз, сіз ресейлік нарықта сауда жасайсыз, ал түнде нарыққа әсері бар бір жағдайлар АҚШ-та болды (мысалы: Нью-Йорктағы 2001 жылы 11 қыркүйектегі жағдайы) . Ертеңіндегі нарықтың ашылуы сіз күткендігінен басқаша болады.

Ақпараттық технологиялардың дамуына қатысты валюталық нарық та өзгерді.

Үлкен банк монополистер жүргізген валюталық операциялар енді электрондық сауда жүйксінің арқасында бәріне қол жетерлік болды.

Forex

Халықаралық валюта нарығының теориялық негіздеріХалықаралық валюталық нарықтың пайда болу тарихы

Халықаралық валюталық нарықтың көп ғасырлық тамыры терең. Ол өз бастауын біздің эрамызға дейінгі мың жылдан алады, Египетте ең алғаш металл ақшаның пайда болуынан басталады. Олардың қазіргі түсінігіндегі валюталық операциялар орта ғасырда басталды. Ең алғаш айырбастағыштар итальяндық менялдар, олар әр түрлі мемлекеттің валютасын айырбастаумен табыс тапты.

Мемлекетаралық қатынастар валбта айырбастау операцияларының дамуымен өзгерді. Ең маңызды өзгерістер валюта нарығынды XX ғасырда болды. Ол кезде тіркелген валюта курсының жүйесі екінші бір валютаға қатысты қатынасы.

Валюта өзгерісінен шектеулер алынғыннан кейін бизнестің жаңа түрі пайда болды, валюта курсының өзгеруі кезінде де табыс әкелу мүмүкіндігі бар бизнес. Курстың өзгеруі барынша нарықтың шартымен жүзеге асырылады және сұраныс пен ұсыныс арқылы өзгереді.

ТМД елдерінде Forex XXғасырдың 90 жылдарында еркін нарықтық қатынастардың дамуымен пайда болды. Алдынғы қатарлы банктер тез арада түсінді, бұл нарықта үлкен пайда алу мүмкіншілігінің бар болуын. Валюталық нарықта алыпсатарлық қатынастар мен айналысатын дилингтік бөлімдер ашылды. Бұл бағыттың мамандарына деген баға тез өсті және олар өздеріне қолданысты тек ресейлік ғана емес Батыстық банктерде де тапты. Жыл сайын трейдерлер саны өсуде.

Әлемдік қаржы нарығының XXғасырдың 30 жылдарындағы дамуының негізгі сатылары:

1930 жылдары әлемдік нарықта қардылық бағдарыс пен сауда экономикалық қатынастардың құлдырауы орын алды. Алтын монетелық стандарттардың әмірлігі артта қалды. 30 жылдардың ортасында Лондан әлемдік қаржы орталығы бола бастыйды. Британдық фунт стерлинг ол кезде сауда операцияларының валютасы жіне ақша қорларын қалыптастыратын негізігі валюта болды. Сол кезде-ақ фунтты «кэйбл» («cable») деп атады. Бұл атау келісімшарт жасаудың коммуникациясы телеграф пен ақпарат кабелі арқылы берілетін.

Осы жылы Швейцарияның Базель қаласында Халықаралық есеп айырысу банкі құрылды. Құру мақсаты жас тәуелсіз мемлекеттермен төлем балансының уақытша дефицитін тапшылық ететін мемелекеттерге қаржылық көмек көрсету.

1944 жылы АҚШ -та Бреттон-Вуд конференциясы өтті. Оны Америка-Британдық бәсекелестіктің соңы деп санайды. Конференцияда екі алып тұлға қатысты: Джон Мейнард Кейнс (Англия) және Гарри Декстер Уайт (АҚШ) . Олар қалыптасқан жағдайда әлемдік қаржылық жүйенің даму қалпын анықтап қабылдайды.

Бреттон-Вуд жүйесінің негізгі қалпы:

Халықаралық валюталық қор халықаралық қаржы-экономикалық қатынастарды қадағалайтын маңызды институт;
Халықаралық қорлардың рөлін ойнайтын негізгі валюта аталады (доллар мен фунт стерлинг)
Валютаның тепе теңдігі реттелетін орнатылды, АҚШ долларына оралған мүмкіншілік 1; доллар алтынға оралған (алтынның унциясы 35$ )
ХВҚ-ң мүшелерінің тепе теңдігін айырбастау құқын тек ХВҚ-ң рұқсатымен жүзеге асыра алады.
Өткінші кезең аяқталғаннан кейін барлық валюталар айырбасталады, осы қағиданың сақталуы үшін барлық мемлекеттер халықаралық қорлар сақтауы тиіс, ал керек болған жағдайда- валюталық нарықта инвестициялар жасауы тиіс.
ХВҚ-ң ьүшелері валютамен және алтынмен салым салуы қажет.

1947 жыл АҚШ-та комунизмді болдырмау үшін европалық экономиканы қалпына келтіру программасы жүзеге асырылды. АҚШ-ң мемлекеттік хатшысы Маршал өзінің баяндамасында Европаның экономикасының қалпына келу деңгейі, ол деңгейде ол өзінің әскери әлеуетін алу мүмкіндігі көрсетілген. Басты мақсаттардың бірі «доллардың аштығын» жою. Егер 1949АҚЩ-ң Европа алдындағы долларлық міндеттемесі 3, 1 млрд құраса, 1959жылы ол 10, 1 млрд долларды құрады.

1958 жылға таман коптеген европа мемлекеттері өздерінің еркін валютасын айыбастайтынын айтты.

1964 жылы Жапония өз валютасын айырбастауы туралы айтты. Осы валюта айырбасталғаннан кейін АҚШ 35$ алтынға қатысты бағасын қолдай алмайтындығы анық болды. Доллорлық инфляция АҚШ-қа қауіпті болды. Кенеди әкімшілігі біршама қате іс қимылдар жасады- яғни шетел қарыз алушыларының %-қ диференциялын жоғарылататын салық және шетелдік кредиттердің ерікті шектейтін бағдарламалары енгізілді. Салық пен шектеу жаңа нарықтың пайда болуына түрткі болды - яғни евродоллар нарығы.

1967жылы ағылшын фунтының девальвациясы орын алды, оның салдарынан Бреттон-Вуд жүйесі елестетпе тұрақтылыққа соққы берді.

60жылдардағы АҚШ төлем балансының дефициті алтын қорының 18-ден 11млрд. азаюына әкелді. Сонымен қатар АҚШ-ң сыртқы қарыздары өсті.

1970 жылы АҚШ-та %-қ ставканың төмендеуі салдарынан доллар дағдарысқа одан әрі ұшырады. Қысқа мерзім ішінде АҚШ- ң капиталы үлкен көлемде Европаға көшеді. Онда пайыздық ставка әлдеқайда жоғары болатын. 1971жылы Германия мен Голландия өздерінің валютасының уақытша еркін айналымын жария етті. 1971 жылдың тамызында төлем балансының дефициті АҚШ президенті Р. Никсонды доллардың айырбасын тоқтатуға мәжбұр етті. Осы жылдың желтоқсанында Бреттон-Вуд жүйесін сақтап қалуға Вашингтондағы Смитсонияндық институтта жиналыс болды. Айырбастау курстарының интервалы 4, 5% дейін жоғврылатты.

Интервал шекарасын сақтап қалу оңай емес болды. Біраз уақыт өткен соң Бундесбанк 5млрд. сома шегінде интервенция өткізді. Сол уақытта ол сома үлкен болсада жетістік әкелмеді. Жапония мен Европада валюта биржаларын уақытша жабуға мәжбүр болды, ал АҚШ доллардың 10% девальвацияланғанын жариялады.

Дамыған елдер тіркелген валюта айналымын доғарып еркін валюта айналымына енді.

1973-1974 жылы АҚШ алдында қабылдаған бағдарламаларын тоқтатып Бреттон-Вудтық жүйе күшін жойды. Көптеген банктер соның ішінде ең ірі -«Банкхаус Херштадт» және «Френклин Нэшнл» банктер жалдаптық операциялар үшін тоқырауға ұшырады.

1976 жылы (Кингстон қаласында) Ямайка конференциясы өтті. Алдыңғы қатарлы әлем мемлекеттері Әлемдік валюта жүйесінің жаңа қағидаларын енгізді. Ол мемлекеттер халықаралық есеп айырысуды алтынмен жүзеге асыруға шектеу қойды. Жаңа жүйенің элементтары ретінде мемлекетаралық ұйымдар болды, олар валюталық қатынастарды реттейтін болды. Төлем құралы ретінде мемлекеттің ұлттың валютасы болды. Халықаралық валюталық операцияларды жүзеге асыратын негізгі механизм коммерциялық банктер болды.

1978 жылы Европа валюта жүйесі (ЕВЖ) құрылады. Жалпы ЕВЖ Бреттон-Вудқа ұқсас. Егер крос-бағам шекараға жетсе, 2 жақта интервенция жүргізуге міндетті.

1985 жылы ЕКЮ есептік емес физикалық құрал бола бастады. Деноминацияланған ЕКЮ жол чектерімен кредиттік карточкалар щығарылады, банктер ЕКЮ-да депозиттар ашады.

1999 жылдың қаңтарында ЕКЮ-ң орнын ауыстыратын Евуро валютасы пайда болды. Европаның 11 мемлекеті евроға қатысты валюта бағамдарын белгіледі. Европа орталық банкі Европалық валюталық бірлестіктің валютасына бақылау жасай бастады.

Басқа нарықтардан валюта нарығы сату көлемінің жоғарылығымен, жүзеге асыру келісімшартының төмен құнымен ақша қаражаттарының жылдам қозғалысымен сипатталады. Ол әлемдегі 24 сағат жұмыс істейтін жалғыз нарық . оның өтімділігі АҚШ-та бір триллион долларға өсті. Қазіргі кезде Chase ManhattanBank, Barclays Bank, Swiss Bank Corporation және тағыда басқа банктердің негізгі табыс көзі валюта нарығындағы операциялар болып табылады.

Азия, Европа және Америка қаржы нарығындағы жұмыстар жоғары мүмкіндікке ие болды, себебі олар әлемдік коммуникациялық жүйеге қосылды. 24 сағат жұмыс істеу арқылы қолайлы уақыт пен мерзімде келісімшарт жасауға мүмкіндік береді. Келісім жасауға жай қоңырау шалу немесе тышқанды басу қажет.

Forex нарығында Джордж Соросты осы қолайлы келісім атақты етті. 1992 жылы Фунт стерлингті неміс Маркасына қатысты сату Соросты атақты етті.

Forex нарығы (FOReign Exchange market) - 1971 жылы құрылған банкаралық нарық, ол кезде халықаралық сауда тіркелген бағамнан айнымалыға ауысты. Forex-тың неғізғі қағидасы бір валютаны екіншісіне ауыстыру болып табылады. Сонымен қатар бір валютаның екінші бір валютаға деген курсы нарық қатысушыларының сұраныс пен ұсынысымен анықталады.

Мемлекет ішінде ұлттық валюта қолданылады, ал шетелге шыққанда шетел валютасы қолданылады. Мысалы; Қазақстандық фирма Америкадан тауар алғанда АҚШ долларымен есеп айырысады.

Валюта нарығы - валюта сату-сатып алу жүргізілетін нарық.

Валюталық нарықтың негізгі сипаттамалары:

валюталық нарықтағы валюталық операциялардың айырмашылықтығы сонымен қатар барлық есеп айырысулар банктің корреспонденттік шоттары арқылы жүзеге асырылады;
валюталық операциялардың үздіксіздігі әлемнің кез келген нүктесінде кез келген уақытта жүзеге асырылады;
валюталық бағамның өзгерісі туралы ақпарат нарық қатысушыларына тәулік ішінде берілуі керек;
валюталық операциялардың жеке тұрлерінің күрделілігі;
жалдаптық және төрелік валюталық операциялардың кең дамуы және осы операцияларды хеджерлеу қорларына бағытталуы;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.