Цунами – су апаты

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

ЦУНАМИ – СУ АПАТЫ
Көпшілік халық табиғи апаттарды кенеттен (күтпеген жерден) болатын оқиғаға жатқызады.
Тіпті, жылда қайталанатын қыстың қара суығын да, оның аязы мен қарлы боранын, қатып қалған
жылу құбырларын қоса, осы категорияға кіргіземіз. Ал, бұларға қарағанда, тым сирек болатын,
болса да біздің елден қашықта орналасқан мұхит жағалауларында кездесетін, апатты
құбылыстардың бір түрі – цунами, біз үшін табиғаттың экзотикалық құбылыстарының бірі сияқты
болып көрінеді.
Дегенмен, кейінгі жылдары Азия континентінде болған екі жойқын цунами апаты – 2004
жылдың 26 желтоқсанында Суматра аралында (Индонезия) және 2011 жылдың 11 наурызында
Жапония аралында – бүкіл Жер шарын дүрліктірді. Бірнеше сағаттар арасында мұхит
жағалауында орналасқан елдерде мыңдаған адам қаза болып (Индонезия апаты – 300 мыңдай,
Жапония апаты – 17 мыңдай), ел экономикасы аса жоғары мөлшерде шығынға ұшырады.

ӘДЕБИЕТТЕР
1. Нұрмағамбетов Ә. Жерсілкінуі: болжам және сақтану шаралары. –Алматы:1999. 160 б.
2. Интернет-сейт: http://ru.wikipedia.org/wiki/

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

МАҢҒЫСТАУ ГУМАНИТАРЛЫ - ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Цунами (су апаты)
Орындаған: Емуд Зұлқарнай
Тексерген: Нұрханова Айна Мергенқызы

2016 ж
ЦУНАМИ - СУ АПАТЫ
Көпшілік халық табиғи апаттарды кенеттен (күтпеген жерден) болатын оқиғаға жатқызады.
Тіпті, жылда қайталанатын қыстың қара суығын да, оның аязы мен қарлы боранын, қатып қалған
жылу құбырларын қоса, осы категорияға кіргіземіз. Ал, бұларға қарағанда, тым сирек болатын,
болса да біздің елден қашықта орналасқан мұхит жағалауларында кездесетін, апатты
құбылыстардың бір түрі - цунами, біз үшін табиғаттың экзотикалық құбылыстарының бірі сияқты
болып көрінеді.
Дегенмен, кейінгі жылдары Азия континентінде болған екі жойқын цунами апаты - 2004
жылдың 26 желтоқсанында Суматра аралында (Индонезия) және 2011 жылдың 11 наурызында
Жапония аралында - бүкіл Жер шарын дүрліктірді. Бірнеше сағаттар арасында мұхит
жағалауында орналасқан елдерде мыңдаған адам қаза болып (Индонезия апаты - 300 мыңдай,
Жапония апаты - 17 мыңдай), ел экономикасы аса жоғары мөлшерде шығынға ұшырады.
1-сурет . 2011 жылғы Жапонияда болған цунами апатына дейінгі (а) және кейінгі (б) көрініс (ғарыштан түсірілген)
Цунами (жапон. цу - қойнау, нами - толқын) деп мұхит түбіндегі тектоникалық қозғалдыстардың әсерінен туындайтын апатты толқынды айтады
Цунами толқындарының пайда болу себептері
Цунами толқындары суасты жерсілкінісінен, суасты жанартау атқылауынан, суасты көшкінінен, суға жартастардың құлауы әсерінен, судағы жарылыстардан туындайды. Дегенмен, апатты цунами толқындары, негізінен, ірі суасты жер сілкіністерінен пайда болады. Суасты жер сілкінісі кезінде жарылым боймен мұхит түбінің бір бөлігі төмен лықсып түсіп, мұхит түбінің бедері бұзылып ,

2-сурет. Цунами толқынының пайда болу механизмімұхит суының көлемі күрт өзгереді. Бұл құбылыс ашық мұхитта биіктігі ондаған сантиметр (50 см-ге дейін), жоталары бір-бірінен алшақ (өйткені, оның ауданы аса зор - ондаған шаршы километрге тең), толқындар тудырады (ашық мұхитта білінбеуі де мүмкін). Жан-жаққа тараған толқын саяз жерлерге (жағаға) жақындағанда, толқынның төменгі жағы су түбіне тиіп тежеледі, жоғарғы бөлігі ілгері ұмтылып, толқынның биіктігі күрт өседі (шауып келе жатқан атты тез тоқтату мақсатыңда жүгенін тартқанда оның шапшып, артқы аяқтарына тік тұратынына ұқсас). Егер де мұхит жағалауы жазық емес шығанақ болса, онда толқынның биіктігі тіпті зор болуы ықтимал.Дегенмен әрбір суасты жерсілкінісінен цунами толқындары пайда болмайды. Тек қана ошағы мұхит түбінен аз тереңдікте орналасқан, күші (магнитудасы) мұхит түбін қақ жарып лықсытатындай сілкіністерден ғана цунами толқындар туындайды. Жан-жақты зерттеулер, егер сілкініс ошағы мұхит түбінен айтарлықтай тереңде болмай, оның магнитудасы шамамен 7,8-ден астам болса, мұндай жерсілкіністері әсерінен, міндетті түрде апатты цунами толқындар туындайтынын айтады. Егер де жерсілкінісі магнитудасы 6-дан аз болса, онда апатты толқындар мүлде пайда болмайды.
магнитуда - дегеніміз жерсілкінісі ошағынан тараған сейсмикалық энергияның мөлшерін анықтайтын өлшемсіз шама. Ол ағылшын ғалымы, профессор Ч.Рихтер жасаған магнитуда шкала-кестесі бойынша анықталып, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.