Сақтар (скифтер) массагеттер, дактар (дайлар) аримаспылар

Жоспары:
IКіріспе
II Негізгі бөлім
1) Саяси тарихы
2) Шаруашылығы
3) Қоғамдық құрылысы
4) Мәдениеті
5) Сақ тайпаларының археологиялық ескерткіштері
6) Массагеттер туралы Страбонның айтқандары
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Сақтар (скифтер) массагеттер, дактар (дайлар)
аримаспылар. Сарматтар бірлестіктерінің этногенезі туралы
мәселенің тарихнамасы
Біздің заманымызға дейінгі X—V ғасырларда Хуанхэ өзенінен Еділ мен Дунайға дейінгі аралықта тарихи мәліметтерде парсыларша — "сақ", гректерше "скиф" деген атпен белгілі болған түркі тілдес тайпалар тұрған.
Дарийдің Бехустин жартасындағы сақтарға жорық кезінде жазған текстерінде сақ тайпаларының үш тобы аталады. Олар: хаомоварға сақтары (хаомо ішімдігін дайындайтын сақтар), парадария сақтары (теңіздің арғы жағындағы сақтар), және тиграхауда сақтары (шошақ тымақты сақтар) деп аталады.
Сақтардың ескі зираттары, оның ішінде патшалардың жерленуі Шілікті, Талас, Шу, Іле жағалауларында, қырғыз және Жоңғар Алатауының бектерлерінде, Кеген мен Нарынқолдың таулы аймақтарында, содан соң, Еділ мен Дунай аралығынан табылған.
Ежелгі текстің сақтар туралы дерек беретін екі түрі белгілі. Ахеменид патшасының сына жазу үлгісімен Геродоттан басталған грек-рим авторларының, оған қоса ежелгі авторлардың шығармаларында әр түрлі жолдармен алынған және әрқилы сараптаудан өткен басқа хабарлар да бар. Мысалы, Геродоттың хабарламаларында тек парсылар емес, сонымен қатар жергілікті скифтер мекендеген орындар да белгілі болады, онда скиф жеріне саяхат жасаған және шығысқа сапар шегу мәселесі туралы мәлімет жинаған Қаратеңіз гректерін атайды. Мұны Орта Азиялықтардың сол кездегі "мекендеу әлемін" - Хань мемлекеті кезінде жазылған тарихи деректер, ертедегі қытай жазбалары толықтыра түседі.
Скиф-сақ бірлестігінің өмір сүрген кезеңі, көне тарихшылардың деректері мен археологиялық материалдарға назар аударсақ, рулық қоғамның ыдырауы кезіне дөп келетін сияқты. Сол тұсты (В.В.Бартольдтің айтуынша) түркі тілдес тайпалардың қалыптаса бастаған шағы деуге болады.
Қазіргі Алматы қаласы орналасқан жерді сақтар мекендеген. Оларды грек шежіресінде массагеттер деп атайды. Тарихтың атасы деп танылған Геродот айбарлы массагеттер туралы былай деп жазады: "Бұл халық өзінің көптігімен және жаугершілігімен көзге түседі. Массагеттер киген киімі, тұрмыс-салты жағынан скифтерге жақын. Сақ тайпаларының одағына мыналар кіреді: массагеттер, дайлар (дахилар), каспилер, исседондар, аримаспалар, алаңдар, кейініректе, савроматтар мен сарматтар. Олардың арасында көнедегі аңыздарда айтылатын "алтын қорыған құмайлар" деп аталатын тайпалар мәдени жағынан жоғары сатыда болды".
Массагет, яксарт тайпалары Көк теңіздің, Арал теңізінің Солтүстік және Шығыс-Солтүстік өңіріне, Сырдарияның оң жақ алқабына орналасқан. Ерте заманда Сырдария "Яксарт" деп аталған. Дайлар (немесе дахилар) тайпасы Сырдарияның төменгі жағына, Көк теңіз қолтығына орын тепкен.
Каспилер тайпасы Каспий теңізінің шығыс жағалауын мекендеген. Памир — Алтай тауларының солтүстік шекараларынан бастап, Тянь-Шань тауларын басып өтіп, Шығысынан Солтүстік Алтайдың сілемдеріне дейінгі, Солтүстікте Балқаш көліне және Шу өзенінің аяғына дейінгі, Батыста Талас өзенінің жағалауына дейінгі жерлерді қоныстанған.
Исседондар тайпасы: Іле мен Шу өзендерінің өн бойын, оның шығыс жағындағылары Тарбағатай тауына дейін созылған алқапты мекендеген.
Аримаспалар тайпасы исседондардың Солтүстік және Шығысы-Солтүстік жағында, Алтайдың Батыстағы сілеміне дейінгі жерлерде тұрған.
Сарматтар мен савроматтар тайпасы Каспий теңізінің терістігінде, Шығыста Еділ өзеніне дейінгі, Солтүстікте Жайық өзенінің басына дейінгі жерлерде тұрғаны белгілі.
Геродот берген деректер мен кейінгі қазба жұмыстарының материалдарына сүйенген біраз ғалымдар сақтарды -скифтерді Қаратеңіздің Оңтүстік батыс жағалауын түгел, Дунайдың сағасына дейін, Төменгі Буг пен Днепрден Азов теңізіне дейінгі аралыққа орналастырса, енді біразы оларды Еділдің төменгі ағысынан Шығысқа қараған кең алқапты мекендейді дейді

Пайдаланылған әдебиеттер:
1. http://kazorta.org/sa-tar-sa-tajpasy/
2. http://stud.kz/referat/show/8123

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
Маңғыстау гуманитарлы-техникалық университеті

РЕФЕРАТ
Пәні: Қазақстан тарихы
Тақырыбы: Сақтар

Орындаған:Емуд З.
Тексерген: Абдрахманова Б.

Ақтау 2016ж
Жоспары:
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1) Саяси тарихы
2) Шаруашылығы
3) Қоғамдық құрылысы
4) Мәдениеті
5) Сақ тайпаларының археологиялық ескерткіштері
6) Массагеттер туралы Страбонның айтқандары
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Сақтар (скифтер) массагеттер, дактар (дайлар)
аримаспылар. Сарматтар бірлестіктерінің этногенезі туралы
мәселенің тарихнамасы
Біздің заманымызға дейінгі X -- V ғасырларда Хуанхэ өзенінен Еділ мен Дунайға дейінгі аралықта тарихи мәліметтерде парсыларша -- "сақ", гректерше "скиф" деген атпен белгілі болған түркі тілдес тайпалар тұрған.
Дарийдің Бехустин жартасындағы сақтарға жорық кезінде жазған текстерінде сақ тайпаларының үш тобы аталады. Олар: хаомоварға сақтары (хаомо ішімдігін дайындайтын сақтар), парадария сақтары (теңіздің арғы жағындағы сақтар), және тиграхауда сақтары (шошақ тымақты сақтар) деп аталады.
Сақтардың ескі зираттары, оның ішінде патшалардың жерленуі Шілікті, Талас, Шу, Іле жағалауларында, қырғыз және Жоңғар Алатауының бектерлерінде, Кеген мен Нарынқолдың таулы аймақтарында, содан соң, Еділ мен Дунай аралығынан табылған.
Ежелгі текстің сақтар туралы дерек беретін екі түрі белгілі. Ахеменид патшасының сына жазу үлгісімен Геродоттан басталған грек-рим авторларының, оған қоса ежелгі авторлардың шығармаларында әр түрлі жолдармен алынған және әрқилы сараптаудан өткен басқа хабарлар да бар. Мысалы, Геродоттың хабарламаларында тек парсылар емес, сонымен қатар жергілікті скифтер мекендеген орындар да белгілі болады, онда скиф жеріне саяхат жасаған және шығысқа сапар шегу мәселесі туралы мәлімет жинаған Қаратеңіз гректерін атайды. Мұны Орта Азиялықтардың сол кездегі "мекендеу әлемін" - Хань мемлекеті кезінде жазылған тарихи деректер, ертедегі қытай жазбалары толықтыра түседі.
Скиф-сақ бірлестігінің өмір сүрген кезеңі, көне тарихшылардың деректері мен археологиялық материалдарға назар аударсақ, рулық қоғамның ыдырауы кезіне дөп келетін сияқты. Сол тұсты (В.В.Бартольдтің айтуынша) түркі тілдес тайпалардың қалыптаса бастаған шағы деуге болады.
Қазіргі Алматы қаласы орналасқан жерді сақтар мекендеген. Оларды грек шежіресінде массагеттер деп атайды. Тарихтың атасы деп танылған Геродот айбарлы массагеттер туралы былай деп жазады: "Бұл халық өзінің көптігімен және жаугершілігімен көзге түседі. Массагеттер киген киімі, тұрмыс-салты жағынан скифтерге жақын. Сақ тайпаларының одағына мыналар кіреді: массагеттер, дайлар (дахилар), каспилер, исседондар, аримаспалар, алаңдар, кейініректе, савроматтар мен сарматтар. Олардың арасында көнедегі аңыздарда айтылатын "алтын қорыған құмайлар" деп аталатын тайпалар мәдени жағынан жоғары сатыда болды".
Массагет, яксарт тайпалары Көк теңіздің, Арал теңізінің Солтүстік және Шығыс-Солтүстік өңіріне, Сырдарияның оң жақ алқабына орналасқан. Ерте заманда Сырдария "Яксарт" деп аталған. Дайлар (немесе дахилар) тайпасы Сырдарияның төменгі жағына, Көк теңіз қолтығына орын тепкен.
Каспилер тайпасы Каспий теңізінің шығыс жағалауын мекендеген. Памир -- Алтай тауларының солтүстік шекараларынан бастап, Тянь-Шань тауларын басып өтіп, Шығысынан Солтүстік Алтайдың сілемдеріне дейінгі, Солтүстікте Балқаш көліне және Шу өзенінің аяғына дейінгі, Батыста Талас өзенінің жағалауына дейінгі жерлерді қоныстанған.
Исседондар тайпасы: Іле мен Шу өзендерінің өн бойын, оның шығыс жағындағылары Тарбағатай тауына дейін созылған алқапты мекендеген.
Аримаспалар тайпасы исседондардың Солтүстік және Шығысы-Солтүстік жағында, Алтайдың Батыстағы сілеміне дейінгі жерлерде тұрған.
Сарматтар мен савроматтар тайпасы Каспий теңізінің терістігінде, Шығыста Еділ өзеніне дейінгі, Солтүстікте Жайық өзенінің басына дейінгі жерлерде тұрғаны белгілі.
Геродот берген деректер мен кейінгі қазба жұмыстарының материалдарына сүйенген біраз ғалымдар сақтарды -скифтерді Қаратеңіздің Оңтүстік батыс жағалауын түгел, Дунайдың сағасына дейін, Төменгі Буг пен Днепрден Азов теңізіне дейінгі аралыққа орналастырса, енді біразы оларды Еділдің төменгі ағысынан Шығысқа қараған кең алқапты мекендейді дейді

Саяси тарихы
Сақтардың саяси тарихы жайында грек тарихшысы Геродот ескі бір аңызды еске түсіреді. Ол сақтармен парсы Кир әскері арасындағы соғысты баяндайды. Б.з.д. VI ғасырда сақ-массагеттердің әйел патшасы Томирис бастаған сақ әскері парсылармен қиян-кескі соғыстар жүргізеді. Нәтижесінде парсыларды жеңгеннен кейін, ол тері қапты қанмен толтырыңдар деп бұйырды, соған Кир патшаның басын салып тұрып былай дейді: Сен осында қанды аңсап келіп едің, енді тойып іш!. Міне, осы аңыздан сақтардың ержүрек жауынгер тайпалар болғанын көруге болады. Парсы патшасы Дарий I б.з.д. 519-518 ж. Жорықтарында кейбір сақ тайпаларын бағындыра алды және оларды алым -- салық төлеуге мәжбүр болған жоқ. Кейін сақтардың бір бөлігі парсы әскері құрамына атты әскер ретінде қызмет етіп, грек -- парсы соғыстарына қатысты. Грек тарихшысы Полиен, массагет -- сақтардың парсыларға қарсы күресінің көңіл қоярлық бір оқиғасы туралы әңгімені келтіреді. Шырақ есімді бір сақ өзінің денесін пышақпен тілгілейді де, сөйтіп өзін сақ көсемдерінен жәбір көрген адам ретінде көрсетеді. Өзімнің руластарымнан кегімді аламын деп мәлімдеп, Шырақ жауларды сусыз шөлге апарып адастырады, осында олардың көбі қырылып қалады. Б.з.д. IV ғасырдың басында Александр Македонскийдің(Ескендір Зұлқарнайын) басшылығымен македондық -- гректер Орта Азияға баса -- көктеп кірді. Оларға қарсы Орта Азия мен Қазақстан тайпалары табан тіресе қарсылық көрсетті. 3 жыл бойы дерлік болған кескілескен күрестен кейін ғана македондық-гректердің Орта Азяның кейбір тайпалары мен халықтарын уақытша бағындыруға шамасы келді, бірақ Сырдария сыртында өмір сүрген сақ тайпалары болса, өздерінің тәуелсіздігін сақтап қалды. Аңыздардың айтуынша Александр Македонскийдің өзі сақ жебесі тиіп жаралы болыпты. Александрдің бұйрығымен Сырдария жағасында Александрия Эсхата(шеткі Александрия) деген қала салынды. Мемлекеттің шекаралық тірегі есебінде салынған бұл қала б.з.д. III ғасырда селевкиттер көтерілісінен қиратылды. Сонымен қатар, сақтар өздерінің солтүтік, шығыс және батысындағы көршілерімен туыстық, саяси, шаруашылық қарым-қатынаста болды. Археологиялық қазба жұмыстары сақтардың ежелгі дүние өркениеттері - Ассирия, Бактрия, Хорезм, Қытай, Үндістанмен сауда және мәдени байланыстарының болғанын дәлелдейді.

Шаруашылығы
Сақтарлың негізгі шаруашылығы мал шаруашылығы болды. Шаруашылықтың осындай түріне көшу, дала тайпаларының өміріндегі үлкен экономикалық прогресс болып табылады. Адам еңбегі өнімді бола бастады, өйткені шаруашылыықтың мамандандырылуы мол өнім өндіруге кеңінен мүмкіндік берді. Мал мен мал өнімдері тез арада айырбас бағаға ие болды және ол көшпелі халықтардың отырықшы өркениет орталықтарымен сауда қарым-қатынасының дамуына септігін тигізді. Сақтар мал шаруашылығының үш түрін үйлестірді: көшпелі, жартылай көшпелі және отырықшы. Көшпелі мал шаруашылығы негізінен Батыс және Орталық Қазақстанның бір бөлік далалық аймағында дамыды. Осы аудандардың табиғи-климаттық жағдайы малшылардың жылдың әр мезгілінде көшіп-қонуын қажет етті. Жартылай көшпелі мал шаруашылығымен негізінен Шығыс Қазақстан, Жетісу, Батыс және Орталық Қазақстанның бір бөлігінің далалық таулы аймақтарында, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.