Тауық а-авитаминоз ауруының патологоанатомиялық өзгерістері мен диагностикасы

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.1Тауықтың А авитаминозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2 Д авитаминозы . мешел ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.3 В1 авитаминозы . асқазан полиневриті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 В2 авитаминозы . арибофлавиноз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.5 В12 авитаминозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.6 Е авитаминозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.7Подагра ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.8 Перозис ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.9 Каннибализм ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.10 Каротин мен витамин А организмдегі әсері мен оны анықтау жолдары ... .15
1.11Ретинол (А витамині) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.12 Ауру туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
1.13Жалпы этиология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
1.14 Жалпы патогенез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
3Техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Пайданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Патологиялық анатомия - патологиялық үрдістердің және аурулардың құрылымдық (морфологиялық) негізін зерттейтін ғылым.
Құрылымдық өзгерістерді организм, мүшелер, тканьдер, клеткалар (клетка) және ультрақұрылымдық деңгейде зерттейді. Организм мен мүшелерді микроскопсыз макроскопиялық тәсіл түрімен, тканьдерді және торшаларды жарық арқылы көретін микроскоппен, ал ультрақұрылымдық деңгейді электронды микроскоппен зерттейді. Кейінгі кездері патологиялық үрдістерді молекулярлық деңгейде зерттеу қарқын алып келеді.
Құрылымдық өзгерістер - аурудың материалдық негізі болып саналады. Сол өзгерістерді білмейінше белгілі бір аурудың мәнін, даму механизмін білу, оны басқа аурулардан ажырату және емдеу мүмкін емес. Физиологиялық және патологиялық үрдістер ультрақұрылымдық деңгейде зерттеу нәтижелері, құрылым өзгермей, функция өзгермейтінін көрсетті.
Патологиялық анатомияның негізгі зерттеу тәсілі - мал өлексесін сойып зерттеу - аутопсия болып табылады. Аутопсияның мақсаты - тек диагноз қоюмен аурудың асқынуын анықтаумен шектелмей, өлімге әкеліп соқтырған аурудың жаңа морфологиялық белгілерін, патогенезінің ерекшеліктерін, патоморфозын және этиологиясын анықтайды.
А витамині организмнің тіршілік үшін маңызды барлық қызметіне қатысады және бұл витамин жеткіліксіз болса, барлық тканьдердің тіршілік әрекеті әлсірейді және организмнің түрлі індет ауруға төтеп беру қабілеттігі кемиді.
Ауру құстың жалпы күйі нашарлайды, тәбеті кемиді, жұмыртқалағыштығы төмендейді. Қауырсыны құрғайды, сынғыш келеді үрпиіп тұрады. Балапанның өсуі тежеледі. Жоғарғы тыныс жолының кілегей қабықтары қабынады. Көздің дәнекер қабығы қабынған, қабағының астына ақ ірімшік тәрізді зат жиналып, ол көздің қасаң қабығын басып кетеді [1].
Курстық жұмыстың мақсаты – тауықтың А-авитаминозының патолого – анатомиялық өзгерістері мен диагностикасын зерттеу.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Белов, С.М. Справочник по качеству продуктов животноводства: учебное
пособие для вузов / С.М.Белов, А.Г.Мысин - Москва: 1986. -127с.
2 Горегляд, Х.С. Ветеринарно-санитарная экспертиза с основами технологии, переработки продуктов животноводства: учебник для вузов / Х.С. Горегляд –Москва: 1981.-176с.
3 Житенко В.И. Справочник по ветеринарно - санитарной экспертизе: учебное пособие для вузов / В.И. Житенко - Москва: 2001.- 189с.
4Колоболотский, П.В. Биохимические методы исследования в лабораториях мясоконтрольной станции: учебник для вузов / П.В. Колоболотский - Москва, 1965.-157с.
5Шуклин, Н.Ф. Ветеринарно - санитарная экспертиза стандартизация и сертификация продуктов: учебник для вузов / Н.Ф.Шуклин, С.Кырыкбайулы -Алматы: 2003, 1-2 том - 215, 126 с.
6Макаров, В.А. Практикум по ветеринарно-санитарной экспертизе: учебник для вузов / В.А. Макаров - М: 1987.-154с.
7Телеуғали, Т.М. Малдәрігерлік санитариялық сараптау және мал шаруашылығы өнімдері технологиясы мен стандарттау негіздері: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Т.М.Телеуғали, С. Қырықбайұлы – Алматы: 1998.-185б.
8Сабаншиев, М.С. Паразитология және жануарлардың инвазиялық аурулары: оқулық жоғары оқу орындары үшін / М.С.Сабаншиев, Т.Т. Сүлейменов - Алматы: 2003. - 164б.
9 Малмақов, Н.И. Қой өсіруші фермердің шағын анықтамалығы: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін / Н.И.Малмақов - Алматы: 2002. – 191б.
10Тұтқышбай, И.А. Жануарлар патологиясы: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Тұтқышбай, И.А, Сабекова Д.Ө./ Шымкент,
2009- 116б .

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Жануарлар патологиясы пәнінен "Тауық А-авитаминоз ауруының
патологоанатомиялық өзгерістері мен диагностикасы" тақырыбына жазылған
курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника
қауіпсіздігі, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Курстық жұмыс 30 беттен турады.
Қысқартулар мен белгілер

% - пайыз
кг - килограмм
г - грамм
мг - миллиграмм
м-метр
л - литр
Q - жылу
Анықтамалар

Этиология – бұл аурудың себептері мен пайда болу жағдайлары туралы ілім.

Патогенез – мал ауруының пайда болу механизмі дамуы, барысы және ақыры
туралы ілім.
Мешел - Д авитаминозы
Асқазан полиневриті - В1 авитаминозы
Перозис - (жалған буын шығу, жылжымалы буын) кезінде аяқтың бұлшық еті,
буынды жалғастырып тұратын тканьдер және аяқ сіңірі босап әлсірейді, осының
нәтижесінде буын еркін қозғалмалы болады.
Каннибализм - бұл құстың бірін-бірі шұқылап жұлмалап тастауы.
Каротин - А витаминнің негізін қалаушы
Клиникалық өлім - өлімнің қайтымды кезеңі, ол тіршіліктін сыртқы
белгісінің жойылуымен сипатталады.
Биологиялық өлім – орталық нерв жүйесінің жоғарғы бөліктерінде, ми
қыртысында, содан кейін оргонизмнің басқада тканьдерінде қайтымдық
өзгерістер басқалады.
Өлексенің салқындауы дене tалғашқы күні 1, екінші күні
0.2С кемиді.
Өлексенің сіресуі - өлгеннен кейін 8-10 сағ. басталады.
Өлексе теңбілі – гиностаздар ыдыраған қанның тканьдерге сіңіуінен пайда
болады.
Өлексенің шіруі – сұр жасыл теңбілдер пайда болады.
Анабиоз – тіршілік процесі кенеттен тежелетін организмдердегі ерекше
күй. Мұндай жасырын тіршілік кейде нерв ауруға шалдығып, бүкіл тіршілік
функциясы әлсіреген жануарларда болады.
Қысқы ұйқы – эволюциялық процесте қалыптасқан тіршіліктің ерекше
формасы болып саналады Мұндай құбылыс сыртқы орталық қолайсыз жағдайында
байқалады.

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1 Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.1Тауықтың А авитаминозы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .9
1.2 Д авитаминозы -
мешел ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 10
1.3 В1 авитаминозы - асқазан
полиневриті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10

1.4 В2 авитаминозы -
арибофлавиноз ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...11
1.5 В12
авитаминозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 2
1.6 Е
авитаминозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 1 2
1.7Подагра ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
1.8
Перозис ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.9
Каннибализм ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.10 Каротин мен витамин А организмдегі әсері мен оны анықтау
жолдары ... .15
1.11Ретинол (А
витамині) ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..16
1.12 Ауру туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .17
1.13Жалпы
этиология ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .19
1.14 Жалпы
патогенез ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 20
2Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...23
3Техника
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 7
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..30

Ф.7.04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2014ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты – жөні
_______________
қолы,аты – жөні

Шымкент 2014 ж.

Ф. 7. 05 – 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2014ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________

Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні,
студенттің қолы)

Ф. 7. 04 – 06

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

___________________________________ ____
факультеті

___________________________________ __ ____кафедрасы

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

_____________________

(қолы,аты – жөні)

_______________2014ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы №____

___________________________________ ___________________ пәні
студент____________________________ _тобы_________________________

Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ __
___________________________________ ______________________________

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:

1.___________________________________ _____________________________
2.___________________________________ _____________________________
3.___________________________________ _____________________________

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен)
_____, қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен)_____балл.
Сомалық баллы______
Жұмыстың бағасы____________

Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ __________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Қорғау күні__________2014ж.
Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Патологиялық анатомия - патологиялық үрдістердің
және аурулардың құрылымдық (морфологиялық) негізін зерттейтін ғылым.
Құрылымдық өзгерістерді организм, мүшелер, тканьдер, клеткалар
(клетка) және ультрақұрылымдық деңгейде зерттейді. Организм мен мүшелерді
микроскопсыз макроскопиялық тәсіл түрімен, тканьдерді және торшаларды жарық
арқылы көретін микроскоппен, ал ультрақұрылымдық деңгейді электронды
микроскоппен зерттейді. Кейінгі кездері патологиялық үрдістерді
молекулярлық деңгейде зерттеу қарқын алып келеді.
Құрылымдық өзгерістер - аурудың материалдық негізі болып саналады. Сол
өзгерістерді білмейінше белгілі бір аурудың мәнін, даму механизмін білу,
оны басқа аурулардан ажырату және емдеу мүмкін емес. Физиологиялық және
патологиялық үрдістер ультрақұрылымдық деңгейде зерттеу нәтижелері, құрылым
өзгермей, функция өзгермейтінін көрсетті.
Патологиялық анатомияның негізгі зерттеу тәсілі - мал өлексесін сойып
зерттеу - аутопсия болып табылады. Аутопсияның мақсаты - тек диагноз қоюмен
аурудың асқынуын анықтаумен шектелмей, өлімге әкеліп соқтырған аурудың жаңа
морфологиялық белгілерін, патогенезінің ерекшеліктерін, патоморфозын және
этиологиясын анықтайды.
А витамині организмнің тіршілік үшін маңызды барлық қызметіне қатысады
және бұл витамин жеткіліксіз болса, барлық тканьдердің тіршілік әрекеті
әлсірейді және организмнің түрлі індет ауруға төтеп беру қабілеттігі
кемиді.
Ауру құстың жалпы күйі нашарлайды, тәбеті кемиді, жұмыртқалағыштығы
төмендейді. Қауырсыны құрғайды, сынғыш келеді үрпиіп тұрады. Балапанның
өсуі тежеледі. Жоғарғы тыныс жолының кілегей қабықтары қабынады. Көздің
дәнекер қабығы қабынған, қабағының астына ақ ірімшік тәрізді зат жиналып,
ол көздің қасаң қабығын басып кетеді [1].
Курстық жұмыстың мақсаты – тауықтың А-авитаминозының патолого –
анатомиялық өзгерістері мен диагностикасын зерттеу.

1 Негізгі бөлім

1.1 Тауықтың А авитаминозы

Бұл ауру рационда демек, құс организмінде А витаминінің болмауы немесе
жетіспеуі салдарынан пайда болады.
А витамині организмнің тіршілік үшін маңызды барлық қызметіне қатысады
және бұл витамин жеткіліксіз болса, барлық тканьдердің тіршілік әрекеті
әлсірейді және организмнің түрлі індет ауруға төтеп беру қабілеттігі
кемиді.
Белгілері. Ауру құстың жалпы күйі нашарлайды, тәбеті кемиді,
жұмыртқалағыштығы төмендейді. Қауырсыны құрғайды, сынғыш келеді, үрпиіп
тұрады. Балапанның өсуі тежеледі.
Жоғарғы тыныс жолының кілегей қабықтары қабынады.
Көздің дәнекер қабығы қабынған, қабағының астына ақ ірімшік тәрізді зат
жиналып, ол көздің қасаң қабығын басып кетеді.
Бауырда, жұмыртқа сары уызында А витаминінің мөлшері әдеттегіден кем
болады (дені сау тауық балапаны бауырының 1 грамында 30—60 мкг А витамині,
ал тауықтың сапалы жұмыртқасы сары уызының 1 грамында 8—12 мкг А витамині
және 20—30 мкг каротиноидтар болады.
Патологиялық-анатомиялық өзгерістері. А авитаминозынан өлген құсты жарып
қарағанда ауыздың, өңештің және артқы тесіктің кілегей қабығының үстін оңай
сыдырылып алынатын жұқа қабық басқаны байқалады.
Бұған қоса өңештің кілегей қабығынан қара қурай дәніндей түйіршіктер жиі
табылады. Артқы тесіктің кілегей қабығында қызғылт жалақтар көрінеді.
Бүйректер ұлғайған және ұлпасы түйіршіктеніп өзгеріп кеткен.
Ауруды анықтау. А авитаминозын сыртқы белгілеріне және патологиялық-
анатомиялық белгілеріие қарай анықтайды. А авитаминозын күл-дифтериттен
ажырату керек.
Емі және аурудан сақтандыру. Аурудан сақтау және ем ретінде рационға көк
жоңышқа, беде, қалақай ұнын, пішен ұнтағын, сол сияқты қызыл сәбіз, қызыл
қызылша, сүрлем, сары жүгері, томат, өнген бидай, витаминдендірілген балық
майы қосылады. Витаминді препараттардан мыналар қолданылады: А витамині —
ацетат, майға қосылған А витаминінің концентраты, А витаминінің сұйытылған
препараты. Бұл витаминдер ертеңгісін құстың аш кезінде ботқаға
араластырылып беріледі.
Аурудан сақтау мақсатында 1 кг құрғақ жемге мынадай мөлшерде А витамині
қосып беріледі: тауық балапаны мен үйрек балапанына 3 мг, күрке тауық
балапанына — 6 мг, тауыққа, үйрекке, күрке тауыққа — 4—5 мг. Ем ретінде
бергенде А витаминінің мөлшері аурудан сақтау үшін берілгенге қарағанда
25—50% арттырылады [1,4].

1.2 Д авитаминозы - мешел

Д витамині жетіспеуі не болмауы зат алмасуын бұзады, мешел ауруының
дамуына әкеп соғады. Сонымен қатар, кальций мен фосфор тұздары жетіспесе де
және олардың арақатысы дұрыс болмаса да құс мешелге ұшырайды. Д витамині
кальций мен фосфор алмасуын реттейді.
Белгілері. Мешелге көбіне 3 апталығынан 5 айлығына дейінгі балапандар
яғни өсуі жеделдей түсетін кезінде шалдығады.
Ауру құстың қауырсыны үрпиеді, қанаты салбырайды, тәбеті кемиді.
Қауырсынның өсуі мен дамуы баяулайды. Жас балапанның қауырсыны нашар өседі,
аяқтары әлсіз болады, жүргенде теңселеді, аяғына шөгу басталады. Аурудың
барысы қатты болса, құс еңбектеп қозғалады. Балапан арықтайды, сүйектері
жұмсарады, төсі, түтікті сүйектері және саусақтары қисаяды, түтік сүйектер
мен қабырғаларының буын ұштары жуандайды. Басы үлкейіп кетеді, денесіне
сай келмейді. Ауру ұзаққа созылса, кұс көтерем болып өледі.
Мешелден айыққан балапан әлжуаз болады, осыған байланысты оның
өнімділігі мен тұқымдық сапасы кемиді.
Патологиялық-анатомиялық өзгерістері. Төс сүйегі мен түтікті сүйектері
саңылаулы болады, жұмсарады, қисайып кетеді және олар қайшымен одай
кесіледі. Буындары өзгеріске ұшыраған.
Ауруды анықтау. Мешелді оған тән сыртқы және патологиялық-анатомиялық
белгілеріне қарай анықтайды.
Аурудан сақтандыру және емі. Көктем мен жазда, ішінара күзде кұс өз
бетімен далада жайылғанда күннің ультра күлгін сәулесі әсерінен
организмдегі зоостерин (провитаминдер) Д витаминіне айналады.
Күзде, қыста және құсты торда ұстағанда құсқа ПРК-2 лампасы арқылы сәуле
түсіріледі, рационға ультра күлгін сәуле түсірілген Д3 витамині бар балық
майы, немесе Д2 және Дз витаминдерінің арнайы препараттары қосылады.
Сонымен қатар қустың жемінде А витамині және В витаминінің комплексі,
минералдық заттар жеткілікті болуы шарт.
Мешел өршіп кеткен жағдайда балапанды емдеу қиын және ол әрдайым
нәтижелі бола бермейді. Емдеу және аурудан сақтау үшін витамин қосылған
балық майы қолданылады.
Аурудан сақтаңдыру үшін 1 кг құрғақ жемге қосып тауық пен үйрек
балапанына 0,30 мг, күрке тауық балапанына 0,60 мг, тауыққа 0,95 мг, үйрек
пен қазға 0,75 мг Д витамині беріледі. Ем үшін қолданғанда Д витаминінің
мөлшері аурудан сақтау үшін берілгендегіден 25—50% арттырылады [3].

1.3 В1 авитаминозы — асқазан полиневриті

Организмде В1 витамині (тиамин, аневрин) жетіспеуі көмірсу, май, белок
алмасуын және нервті гуморальды реттеуді бұзады.
Белгілері. Ауру құстың тәбеті кемиді, өсуі тежеледі, болмашы
тітіркендіргішке тез қозады, кейде нерв қызметі бұзылып, құс басын
шалқайтады, шала паралич, паралич соғады.
Патологиялық-анатомиялық өзгерістері. Өлген құстың бауыры ілжіреп
кеткен, май басқан, өтінің қабы кеңейген және өтке толы болады. Ішектің
кілегей қабықтарын қалың кілегей басқан. Бүйрек безі үлкейген. Аталық ұрық
безінің салмағы 30—40% кеміген. Шеткі нерв пен жұлынның артқы жағында
миелиннің құрылымының өзгергені байқалады.
Ауруды анықтау. В1 авитаминозы өзіне тән сыртқы белгілеріне,
патологиялық-анатомиялық өзгерістеріне және қанды зерттеу, рационға талдау
жасау арқылы анықталады.
В1 авитаминозын энцефаломиелиттен, Е авитамииозынан, азықтан уланудан
ажырату керек.
Аурудан сақтандыру және емі. Аурудан сақтандыру және ем үшін раиионға В1
витамині бар жем-азық, наубайханалық және мал азықтық ашытқы, астық, өнген
астық, кебек, күнжара (зығыр, соя, мақта күнжаралары) жас шөп, витамин В1
препаратын қосу керек.
Аурудан сақтау үшін балапанға да, ересек құсқа да 1 кг құрғақ жемге 2 мг
В1 витаминін қосады. Ем үшін бергенде В1 витаминінің мөлшерін аурудан
сақтау үшін берілген мөлшерден 25—50% арттырады [4,5].

1.4 В2 авитаминозы — арибофлавиноз

В2 витамині (рибофлавин) жетіспегеи жағдайда организмде тотығу процесі
бұзылады, белок сіңіру және белок синтезі төмендейді. В2 авитаминозына
ұшырағанда өте маңызды амин қышқылдары (триптофан, гистидин, фенилаланин)
өзгермеген күйінде орғанизмнен шығарылады. Жоғарыда көрсетілген белокты
қосылыстардың: организмде болмауы флавопротеиндердің түзілуіне мүмкіндік
болмайды, осының салдарынан белок алмасуы бұзылады.
Белгілері. В2 авитаминозы көбіне туғанына 20 күннен асқан балапандар
шалдығады. Ауру балапанның өсуі тежеледі, тәбеті өте нашарлайды, қаны
азаяды, аяқтары әлсірейді, саусақтары құрысады, басы мен мойын терілері
қабынады. Ересек құстар арықтайды, жұмыртқалағыштығы төмендейді,
жұмыртқаның сары уызында рибофлавин мөлшері кемиді, жұмыртқаның
инкубациялық қасиеті нашарлайды және балапан шығаруы кемиді.
Патологиялық-анатомиялық өзгерістері. Өлген құсты сойып
қарағанда бауырды май басып кеткені, кейде нерв сабақтарының қанталағаны,
пішінінің өзгергені байқалады. Ішектің кілегей қабығында кілегей көп
жиналғаны және оның қанталағаны байқалады. Аналық без бен аталық бездің
салмағы 20—30%кемиді. Бүйрек безі 10—20 % ұлғайған.
Емі және сақтандыру шаралары. Ем және аурудан сақтандыру мақсатында
рационға, сүт өнімдері, өнген астық, кебек, мал азықтық не наубайхана
ашытқысы, кристалл түріндегі рибофлавин қосылады. Аурудан сақтандыру үшін 1
кг құрғақ жемге тауық пен үйрек балапанына 3 миллиграмнан, күрке тауық
балапаны мен ересек құсқа 4 мг В2 витамині беріледі. Ем үшін қолданғанда В2
витаминінің мөлшерін аурудан сақтандыру мөлшеріне қарағанда 25—50%
арттырады [1,4].

1.5 В12 авитаминозы

Бұл ауру В12 витаминінің (кобаламин) жетіспеуінен не оның жоқтығынан
пайда болады. В12 витамині белоктың, әсіресе, өсімдіктекті белоктың
сіңірілуін жақсартады.
Белгілері. Ауру құстың тәбеті кемиді, құс мең-зең болады. Айдары,
сырғасы және терісінің түсі бозғылт тартады, ісікті (пернициозды) анемия
өрши түседі. Балапанның өсуі тежеледі, мекиеннің жұмыртқалағыштығы
төмендейді. В12 витамині жеткіліксіз болса, инкубацияланып жатқан
жұмыртқаның ұрығы дамуын тоқтатады және инкубацияға салынғаннан кейін 17—18
күні ұрық өледі.
Аурудан сақтандыру және емі. Аурудан сақтандыру және ем үшін рационға
В12 витамині бар жем-азық қосу керек. Мұндай жемге мыналар жатады: көк шөп
(жоңышқа, беде, қалақай және басқалар), балық, ет-сүйек ұны, сүт өнімдері.
В12 витамині биовит—40 және пропион-ацидофильді сорпада (ПАБК) көп болады.
1 кг биовит-40-та 10—15 мг, 1 л ПАБК-да 1,5 мг В12 витамині болады. Тауық
және үйрек балапанына тәулігіне бір рет 3—5 күн бойы 1—2 мл ПАБК беріледі
содан кейін оны беруді тоқтатады және қажет болса қайталап қолданады.
Аурудан сақтандыру мақсатында В12 витамині тауық, күрке тауық
балапандарына, тауыққа, күрке тауыққа 1 кг 12 мкг, ал үйрек пен үйрек
балапандарына 6 мкг мөлшерінде құрғақ не ұн қоспасына қосып беріледі.
Ем үшін берілетін В12 витаминінің мөлшері аурудан сақтандыру үшін
берілетін мөлшерден 25—50% көп артық болады [1,2,3,5].

1.6 Е авитаминозы

Бұл ауру құс организмінде Е витаминінің (токоферол) тапшы болуы немесе
мүлде болмауы себепті орын алады.
Белгілері. Құс мең-зең болады, тәбеті кемиді. Бұлшық еттері осалдайды,
аяқтары әлсірейді, ауру құс еңбектеп қозғалады.
Бұған қоса құс бір орында шыр айналады, басын шалқайтады. Шәует шығаруы
кемиді не тоқталады, ұрықтандыру қабілеті кемиді. Эмбрион 3—6 күндері
өледі. Жұмыртқадан шыққан жас балапан осал болады және індет ауруларға өте
шалдыққыш келеді.
Патологиялық-анатомиялық өзгерістері. Бұлшық еттері бозғылттанған миы
сарғыш түсті сопақша миы — жұмсарған. Гистологиялық жолмен зерттегенде
жыныс бездері мен сперматозоидтардың пішінінің өзгергені байқалады.
Аурудан сақтандыру және емі. Аурудан сақтандыру және ем жасау мақсатында
рационға жем, бидай кебегі, картоп, сәбіз, капуста, көк шөп және беде,
жоңышқа, қалақай ұндары, сол сияқты жидек, өнген астық, наубайханалық не
мал азықтық ашытқы қосылады.
Құс 1 кг жемге орта есеппен 0,3 мг Е витаминін қажет етеді.
Тауық балапанының бұлшық етіне 8—15 мг токоферол жіберіп емдегенде жақсы
нәтиже алынған [1,2,4,6].

1.7 Подагра

Бұл ауру кезінде организмде несеп қышқылы көп түзіледі және оның тұздары
тканьдерде ішкі органдар қабықтарында, буындарда жиналады. Негізінен
алғанда бұл ауруға барлық құс балапандары шалдығады, ересек құс
сиректеу ауырады, басқа құсқа қарағанда тауық жиірек шалдығады. Құс
эмбриондарында да вицеральді подагра болады.
Себебі және патогенез. Аурудың себептері: 1) белоктың организмге үнемі
көп берілуі (ет-сүйек және балық ұнын өте көп беру); 2) рационда А және Д
витаминдерінің жетіспеуі; 3) рационда қышқыл және сілті заттардың ара
салмағы ретінің бұзылуы (қышқыл рацион); 4) таза ауада серуендетудің
жеткіліксіздігі (тотығудың жеткіліксіз болуы); 5) рационда жоңышқа, беде
шөптерінің және т. б. болмауы.
Азықтандырудың тәртібі жоғарыда айтқандай бұзылғанда қандағы несеп
қышқылының мөлшері 3—5 рет артады, соның салдарынан оның несеп қышқыл
тұздары, әсіресе ураталар, етте, буындарда, ішкі органдарда және әсіресе,
бүйрек каналдарына және несеп жолдарына жиналады. Бұл жағдайда көбіне несеп
жолы бітеліп қалады да, құс. өледі.
Белгілері. Бұл ауру буын подаграсы және вицеральді подагра болып
бөлінеді. Прдаграның бұл екі түрінде де құс мең-зең болады, тәбеті кемиді,
арықтайды, айдары және сырғасы бозарады. Буын подаграсы болса, әлгі
белгілерге қоса құс ақсайды, буыны жуандайды. Вицеральді подагра кезінде
құс саңғырығы ақ түсті болады. Артқы тесігінің төменгі жағындағы қауырсыны
бөлінген несеп қышқыл тұздың әсерінен ағарады, ластанады.
Патологиялық-анатомиялық өзгерістері. Буын подаграсы кезінде буында
несеп қышқыл тұздарының жиналғандығы байқалады. Вицеральді подогра кезінде
бауырдың, ішектің, бүйректің, өкпенің сірі қабығында, сол сияқты несеп
жолында, жүрек қабында және жүректе ақ дақ көрінеді.
Аурудан сақтандыру және емі. Подаградан сақтандыру үшін белогы көп жем
тежеп беріледі және қышқыл азықтар азайтылады. Құсқа витаминді азық
қажетінше көк шөп және пішен ұнын (жоңышқа, беде) беру керек. Қораны жақсы
желдетіп, құсты мүмкіндігіне қарай серуенге шығарып тұру шарт.
Аурудан сақтандыру үшін құсқа қос көмір қышқыл соданың 1%-тік
ерітіндісін немесе карловар түзының 0,5%-тік ерітіндісін ішкізеді. Оған
қоса әр құсқа тәулігіне 0,5—1 г атофан береді. Ауру құсты емдеу
экономикалық жағынан алғанда тиімді емес [3,4,6].

1.8 Перозис

Перозис (жалған буын шығу, жылжымалы буын) кезінде аяқтың бұлшық еті,
буынды жалғастырып тұратын тканьдер және аяқ сіңірі босап әлсірейді, осының
нәтижесінде буын еркін қозғалмалы болады.
Себебі. Ауру ацидоз кезінде және организмде марганец, холин, А және Д
витаминдері жетіспеген жағдайда пайда болады.
Белгілері. Ауруға шалдыққан балапан аяғынан басып тұра алмайды —
тілерсектеп жүреді. Түтікті сүйектері қысқарады, жуандайды. Ауру құс
сүйегін 100 г құрғақ затында 0,06 мг марганец, ал дені сау құста 0,2 мг
марганец болады. Ауру созылмалы түрде өтеді. Құстық аурудан айығып-
айықпауы емдеудің дер кезінде жүргізілуіне байланысты болады.
Аурудан сақтандыру және емі. Аурудан сақтандыру және емдеу ретінде
мыналар қолданылады: А және Д витаминдерің минералдық заттарды мөлшермен
беру, су орнына 2-3 күнде бір рет 1 : 2000 сұйылтылған йодты калий
ерітіндісін, су орнына 2—3 рет күніне бір рет калий перманганатын (1 : 20
000), беру, содан кейін оларды беруді тоқтатылады да, 4 күн өткен соң
қайталанылады. Сонымен қатар жазда құсқа жоңышқа, беде және басқа шөптер
майсасы ұсақтап турап беріледі [4,5,6].

1.9 Каннибализм

Бұл құстың бірін-бірі шұқылап жұлмалап тастауы. Онымен көбіне балапан
ауырады.
Себебі. Бұл ауру азықта белоктық, витаминнің және минералдық заттардың
арасалмағының тиісті ретте сақталмауының салдарынан пайда болады.
Бұл ауруға құс түлеу, жарақаттану, жарақаттанғанда қан кету, жұмыртқа
жолының не тік ішектің түсуі, түрлі тұқымға жататын әр түрлі жастағы
балапандардың бірге ұсталуы, балапан қораның тар болуы, құстың серуенге
шығарылмауы және күтудегі басқа да кемшіліктер себепті шалдығады. Бірнеше
рет шұқығаннан кейін құсқа осы жаман дағды әдетке айналады.
Аурудан сақтандыру және емі. Белокты, витаминді және минералдық
азықтардың арақатысын дұрыс сақтау қажет, сондай-ақ күту жағдайларын
жақсартады.
Шұқу және жұмыртқа жеу, қауырсын жеу, жұмыртқаның ағып кетуі. Бұл
аурулардың бәрі зат алмасудың бұзылуынан пайда болады және құстың дәм
сезімін бұзады, бұдан да басқа зиян келтіреді.
Себебі. Жоғарыда аталған аурулар минералдық зат алмасуының бұзылуынан
және организмде Д витамині не минералдық тұздар (кальций, фосфор және басқа
тұздар) жетіспеуінен болады. Д витамині минералдық зат алмасуын реттейді,
сөйтіп жұмыртқа қабығы мен қауырсын түзілуіне қатысады. Дегенмен,
организмде минералдық тұздар (кальций, фосфор және басқа да тұздар)
тапшылық етсе, Д витамині болғанымен жоғарыда аталған минералдық зат алмасу
аурулары орын алады.
Аурудан сақтандыру және емі. Аурудан сақтандыру және емдеу үшін
жеткілікті мөлшерде Д витаминін береді және рационға минералдық азық (сүйек
ұны, ұлу қабыршағы, бор) қосады. Осы мақсатта азық-жемге витаминделген
балық майы қосылады не құсқа ультра күлгін сәулемен әсер етеді (күн
сәулесіне шығару, не ПРК-2, ПРК-3 лампаларымен сәуле түсіру) [4,6,7].

1.10 Каротин мен витамин А организмдегі әсері мен оны анықтау жолдары

А витаминнің негізін қалаушы –каротин болып саналады. Каротин малдың
жем –шөбінде, сүтте, уызда, бауырда, балық мйында көп мөлшерде кездеседі.
Каротин бауырда, және ащы ішекте каротиназа ферментінің әсерінен витамин А-
ға айналады. Витамин А организмде, ұлпаларда тотығу процесстеріне қатысады,
көздің көру ұлпаларының құрамына кіреді, холестериннің синтезіне қатысады,
фосфор қосылыстарын алмасуын тездетеді, белоктардың, майлардың, қанттардың
алмасу процесстеріне қатысады, организмнің түрлі инфекциялы, инвазиялы
ауруларына қарсы тұруына көмектеседі, организмде антителаның пайда болу
процесстеріне қатысады, қанның фагоцитарлық қасиеттерінің күшеюіне
қатысады, малдың тікелей өсіп, ұлғаюына қатысады, сперматогенез, овогенез
процессіне қатысады, плацентаның, төлдің нығайып өсуіне, жыныс
мүшелерінің, желіннің жетілуіне тікелей қатысады.
Жас малдарда каротин мен витамин А жетіспегенде, олардың өсіп-өнуі
тежеледі, демалу, ішек қарын, жыныс бездерінің, бүйректің, зәр шығару
жүйелерінің клегейлі қабықтары мен малдың терілері қабынады, көздің көру
қабілеті нашарлап, нерв жүйелері қабынып ксерофтальмия, кератоконъюнктивит
және кератомаляция ауруына ұшырайды. Сол себепті мал қараңғыда көру
қабілетінен ажырайды. Мал түрлі аурулармен ауыра береді. Осы аурудың
себебінен малдардың жыныс мүшелерінің қаблеті нашарлап, малдар қашпай
қалады, малдың қашу циклдары сақталмайды, малдың шуы түспей қалады, ұрғашы
малдардың жатыры өспей кішрейіп кері кетеді,, қашқан мал көп ұзамай іш
тастайды, малдардан алынатын өнімдер күрт төмендейді, төлдеген төл жетілмей
түрлі аурулармен туады, кейде нышаналы төлдерді туады. Каротин мен витамин
А жетіспеуінен әсіресе бұзаулар, торайлар және құстар көп шығын береді.
А витаминнің негізін қалаушы –каротин болып саналады. Каротин малдың жем
–шөбінде, сүтте, уызда, бауырда, балық мйында көп мөлшерде кездеседі.
Каротин бауырда, және ащы ішекте каротиназа ферментінің әсерінен витамин А-
ға айналады. Витамин А организмде, ұлпаларда тотығу процесстеріне қатысады,
көздің көру ұлпаларының құрамына кіреді, холестериннің синтезіне қатысады,
фосфор қосылыстарын алмасуын тездетеді, белоктардың, майлардың, қанттардың
алмасу процесстеріне қатысады, организмнің түрлі инфекциялы, инвазиялы
ауруларына қарсы тұруына көмектеседі, организмде антителаның пайда болу
процесстеріне қатысады, қанның фагоцитарлық қасиеттерінің күшеюіне
қатысады, малдың тікелей өсіп, ұлғаюына қатысады, сперматогенез, овогенез
процессіне қатысады, плацентаның, төлдің нығайып өсуіне, жыныс
мүшелерінің, желіннің жетілуіне тікелей қатысады.
Қанның сары суындағы каротинді Коромыслов пен Кудрявцеваның әдістерімен
ал витамин А Бессин және Анисова әдістерімен тексереді.
Жас малдарда каротин мен витамин А жетіспегенде, олардың өсіп-өнуі
тежеледі, демалу, ішек қарын, жыныс бездерінің, бүйректің, зәр шығару
жүйелерінің клегейлі қабықтары мен малдың терілері қабынады, көздің көру
қабілеті нашарлап, нерв жүйелері қабынып ксерофтальмия, кератоконъюнктивит
және кератомаляция ауруына ұшырайды. Сол себепті мал қараңғыда көру
қабілетінен ажырайды. Мал түрлі аурулармен ауыра береді. Осы аурудың
себебінен малдардың жыныс мүшелерінің қаблеті нашарлап, малдар қашпай
қалады, малдың қашу циклдары сақталмайды, малдың шуы түспей қалады, ұрғашы
малдардың жатыры өспей кішрейіп кері кетеді,, қашқан мал көп ұзамай іш
тастайды, малдардан алынатын өнімдер күрт төмендейді, төлдеген төл жетілмей
түрлі аурулармен туады, кейде нышаналы төлдерді туады. Каротин мен витамин
А жетіспеуінен әсіресе бұзаулар, торайлар және құстар көп шығын береді
[4,7].

1.11 Ретинол (А витамині)

Мал азықтарындағы каротиноидтардан организмде түзіледі. В-қаротиннің
бір молекуласынан екі молекула ретинол түзіледі. Организмде негізгі
түзілетін және сақғалатын жері бауыр. Онда ол белоктармен байланысқан
түрінде купфер торшаларында болады. Сондай-ақ қордағы майда да жинақталады.
Ретинол бірнеше изомерлі түрде болады. Олардың ішінде ең белсендісі
трансизомері, одан кейін оның пальмитин және сірке қышқылды эфирлері. Ал
А неовитамині олардан 25 % әлсіз. Синтетикалық жолмен алынатын ретинол
трансизомер мен аз мөлшерде А неовитаминдерден турады. Ол тұрақты болып
келеді.
Көптеген мал ауруларында бауырдағы ритинолдың азайатындығы байқалады.
Адреналин мен кортизон ретинолдың антагонистері. Олар көп болса ретинол
азаяды, аз болса көбейеді. Ретинол организмде тотығу-тотықсыздану
процессінде маңызды роль атқарады. Торша митохондрийлерінде сутегінің
тасымалдануына қатысады. Инсулиннің белсенділігін төмендетеді; қанттардың,
белоктардың және майлардың синтезі иашарлайды. Мембраналардың майлы
қабағының құрамына кіреді, өткізгіштігіне әсер етеді [5,6].
Улы заттардың организмнен шытуына себепші болады. Минеральды
заттардың, гормондардың алмасуларына, жыныс циклін реттеуге қатысады. Жатыр
қызметін реттейді. Сүйек тіндерінің қалыптасуына әсер етеді, гистаминге
қарсы әсері бар.
Витаминнің жеткіліксіздігінен эпителий торшалары кератинденеді,
әсіресе көздің кілегей, сірі қабықтарында; ксерофтальмия дамиды.
Ретинолдың организмдегі жағдайы орталық нерв жүйесіне байланысты.
Ол жеткіліксіз болған жағдайда орталық және шетісергі нерв жүйелерінің
торшаларында дегенеративті өзгерістер пайда болады, төлдердің өсіп-дамуы
баяулайды.
Ретинолдың фоторецепциялық маңызы зор. Оның жеткіліксіздігінде көз
торшасындағы көру пурпурының - родопсиннің синтезі және ыдырауы нашарлайды,
қараңғылыққа бейімделу бұзылады; түнгі, тауық соқырлық - гемералопия
дамиды.
Бүйрек үсті және қалканша бездерінің секрецияларына әсер етеді.
Олардың бөлінуі төмендейді. Ретинолдың сіңуіне өттің, ұйқы безінің майының
маңызы бар.
Гиповитаминозды емдеу және алдын алу үшін құрамында каротині көп мал
азықтары мен витамип препараттарын қолданады. Каротин жасыл өсімдіктерде,
сәбізде, жақсы дайындалған сүрлемде көп болады.
Ацетат ретннолы. Ауадағы оттегіне, жарыққа төзімді, ақ түсті кристалл.
Суда ерімейді. Майда, сппртте. эфирде, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.