Қойлардың гранозаннан улану ауруының клиникалық белгілері мен диагностикасы

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1 Қойдың гранозанмен улануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1.1 Гранозанмен уланудағы өлекседегі өзгерістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1.2 Гранозанмен уланудағы клиникалық белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1.3 Гранозанмен уланудағы емі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1.4 Гранозанмен уланудағы сақтандыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.2 Патологоанатомиялық союды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.3 Ауру туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.4 Жалпы этиология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.5 Жалпы патогенез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.6 Организмнің реактивтілігі және оның патологиядағы маңызы ... ... ... ... ... ..19
2Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3Техника қауыпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Патологиялық анатомия - патологиялық үрдістердің және аурулардың құрылымдық (морфологиялық) негізін зерттейтін ғылым.
Құрылымдық өзгерістерді организм, мүшелер, тканьдер, клеткалар (клетка) және ультрақұрылымдық деңгейде зерттейді. Организммен мүшелерді микроскопсыз макроскопиялық тәсіл түрімен, тканьдерді және торшаларды жарық арқылы көретін микроскоппен, ал ультрақұрылымдық деңгейді электронды микроскоппен зерттейді. Кейінгі кездері патологиялық үрдістерді молекулярлық деңгейде зерттеу қарқын алып келеді.
Құрылымдық өзгерістер - аурудың материалдық негізі болып саналады. Сол өзгерістерді білмейінше белгілі бір аурудың мәнін, даму механизімін білу, оны басқа аурулардан ажырату және емдеу мүмкін емес. Физиологиялық және патологиялық үрдістер ультрақұрылымдық деңгейде зерттеу нәтижелері, құрылым өзгермей, функция өзгермейтінін көрсетті.
Патологиялық анатомияның негізгі зерттеу тәсілі - мал өлексесін сойып зерттеу - аутопсия болып табылады. Аутопсияның мақсаты - тек диагноз қоюмен аурудың асқынуын анықтаумен шектелмей, өлімге әкеліп соқтырған аурудың жаңа морфологиялық белгілерін, патогенезінің ерекшеліктерін, патоморфозын және этиологиясын анықтайды.
Арнайы бағыттандырылған ауыл шаруашылық кәсіпорындар мен малшаруашылығы енімдерін (сүт, ет, жүн және жұмыртқа) өнеркәсіптік технологиясы бойынша өндіретін кешендерді әтижелі пайдалануды тек қана аурулардан сақтандыру бағытындағы теориялық, методологиялық және ұйымдастырушылық салаларының жеткен жетістіктерін түгелдей дерлік есепке ала отырып, сонымен қатар ауру малды дара және топтап емдеуді ары қарай дамытып-жетілдіру арқылы іс жүзіне асыруға болады. Соған байланысты малды, түрлі жағдайларда аурулардан сақтап қалу үшін жоспардың негізгісі ретінде диспансеризация жүргізу ұсынылады. Кей аурулардан, әсіресе, зат алмасуының бұзылуынан сақтау, топтап сақтық ем жүргізу әдістерін қолданғанда ғана жақсы нәтиже береді.
Күшті фунгицидтік және бактерицидтік қасиеттері бар сынапорганикалық қосылыстар дәнді дақылдардың дәндерін өңдеу үшін кеңінен қолданылады. Олардың ішінде гранозан мен меркуранды жиі қолданады.
Гранозан 2-2,5 % этилмеркурхлорид пен тальктен тұратын қосылыс. Тальк толықтырушы заттың қызметін атқарады. Дәндерді құрғақтай өңдеу үшін қолданылады. Ондай дәннің улылығы көпке дейін сақталады, тіпті сумен жуғанда да кетпейді, себебі оның басқа препараттарға қарағанда фунгицидтік әсерінің күштілігі.
Меркуран 2 % этилмеркурхлорид пен 12 % гексахлораннан тұратын қосылыс. Толықтырушы зат ретінде ақбалшық пен тальк қолданылады. Мұнда гранозан мен гексахлоранның әсерлері қатарласа жүреді де, арам шөптерді өсірмеуге жақсы әсер етеді.
Сынаптың барлық қосылыстары малдар шін өте улы болып келеді және организмде жинақталу ( кумулятивті ) қасиеттері бар. Организмге түскен СОҚ-тар жаргілікті және жалпы әсер етеді. Сынап клеткалардың протоплазмасындағы белоктармен қосылып альбуминаттар түзеді. Олар өз концентрациясына байланысты қатты тітіркендіру, күйдіру, байланыстыру арқылы әсер етеді.СОҚ организмде әр түрлі ағзалар мен тіндерде шоғырланады, әсіресе қанда, бауырда, бас мида көбірек мөлшерде кездеседі. СОҚ-мен уланғанда бас ми мн жұлын, бауыр мен бүйректер жарақаттанады. Жалпы әсері – бауыр мен бүйректерде дегенеративті өзгерістер болады, қанда эритроциттер азаяды [1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты – қойлардың гранозаннан улануының клиникалық белгілері мен диагностикасын зерттеу.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Қасымов, Е.И. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау және күресу шаралары: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Е.И.Қасымов - Алматы: Санат, 1992. –154б.
2 Сайдулдин, Т. Ветеринариялық індеттану: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин – І,2-кітап, Алматы: Санат, 1999. - 198 бет.
3 Носков, Н.М. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии: учебное пособие для вузов /Носков Н.М.- Москва: Колос, 1961.-175б.
4 Поляков, А.А. Ветеринарная дезинфекция: учебное пособие для вузов /Поляков А.А.- Москва: Колос, 1964.- 134с.
5 Сюрин, В.Н. Частная ветеринарная вирусология: учебник для вузов /В.Н Сюрин, Н.В.Фомина – Москва: Колос, 1979.-187с.
6 Сюрин, В.Н. Диагностика вирусных болезней животных: справочник / В.Н Сюрин и др. М: Агропром, 1991.-173с.
7 Тәжібаев, А.С. Научные основы эффективной дератизации объектов ветеринарного надзора: учебное пособие для вузов / А.С. Тәжібаев - Алматы, 2000.-176с.
8 Мырзабекова, Ш.Б. Ветеринариялық вирусология: учебник для вузов /Мырзабекова Ш.Б – Алматы: Білім, 2004. – 196б.
9 Тұтқышбай И.А, Сабекова Д.Ө, Жануарлар патологиясы, Шымкент,
2009.-156б .

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Жануарлар патологиясы пәнінен "Қойлардың гранозаннан улану ауруының
клиникалық белгілері мен диагностикасы" тақырыбына жазылған бұл курстық
жұмыс 30 беттен тұрады.
Курстық жұмыста кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техникалық
қауіпсіздік, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі қарастырылған.

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға
сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД). Схемалар. Түрлері мен типтері. Орындауға
қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД). Әріптік белгілеу.

Белгілер мен қысқартулар

м - шаршы метр
м - метр куб, көлем
м- метр
мс — қозғалыс (ауа)
% - пайыз
°С - температура
мг м ~ көлем
г - грамм
кг - килограмм
т.б – тағы басқа
см – сантиметр
г – грамм
СОҚ - сынапорганикалық қосылыстар
Анықтамалар

Гранозан - 2-2,5 % этилмеркурхлорид пен тальктен тұратын қосылыс.
Кумулятивті - организмде жинақталу
Ингаляциялық наркоз - тыныс жолдары арқылы берілетін наркоздың түрі
Инсуффляциондық әдіс - бұл әдіс наркоздық заттардың кеңірдекке немесе
бронхыларға үрлеп берілуі.
Резорбтивтік әсер- наркоздық заттардың қан тамыр жүйесіне қолайсыз әсер
етеуі.
Флакондар мен ампулалар - дәрілік сұйық заттар ауа өткізбейтін ыдыстар
Релаксанттар - дитилин, диплацин накоздық әсері бар препараттар
фитотерапия - өсімдік тектес шөп дәрілермен емдеу.
тұнба – дәрілік өсімдіктен демдеп, сүзіп алған сұйықтықтық
экстракті – дәрілік өсімдіктен сығылып алынған сірінді
драже – домалақ түрдегі дәрілер

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1 Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1 Қойдың гранозанмен
улануы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 10
1.1.1 Гранозанмен уланудағы өлекседегі
өзгерістер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .10
1.1.2 Гранозанмен уланудағы клиникалық
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .11
1.1.3 Гранозанмен уланудағы
емі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..11
1.1.4 Гранозанмен уланудағы сақтандыру
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.2 Патологоанатомиялық союды
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.3 Ауру туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...14
1.4 Жалпы
этиология ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..16
1.5 Жалпы
патогенез ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..17
1.6 Организмнің реактивтілігі және оның патологиядағы
маңызы ... ... ... ... ... ..19
2Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...22
3Техника
қауыпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Пайданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 30
Ф.7.04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы
___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2014ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты – жөні
_______________
қолы,аты – жөні

Шымкент 2014 ж.

Ф. 7. 05 – 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2014ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________

Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні,
студенттің қолы)
Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Патологиялық анатомия - патологиялық
үрдістердің және аурулардың құрылымдық (морфологиялық) негізін зерттейтін
ғылым.
Құрылымдық өзгерістерді организм, мүшелер, тканьдер, клеткалар
(клетка) және ультрақұрылымдық деңгейде зерттейді. Организммен мүшелерді
микроскопсыз макроскопиялық тәсіл түрімен, тканьдерді және торшаларды жарық
арқылы көретін микроскоппен, ал ультрақұрылымдық деңгейді электронды
микроскоппен зерттейді. Кейінгі кездері патологиялық үрдістерді
молекулярлық деңгейде зерттеу қарқын алып келеді.
Құрылымдық өзгерістер - аурудың материалдық негізі болып саналады.
Сол өзгерістерді білмейінше белгілі бір аурудың мәнін, даму механизімін
білу, оны басқа аурулардан ажырату және емдеу мүмкін емес. Физиологиялық
және патологиялық үрдістер ультрақұрылымдық деңгейде зерттеу нәтижелері,
құрылым өзгермей, функция өзгермейтінін көрсетті.
Патологиялық анатомияның негізгі зерттеу тәсілі - мал өлексесін сойып
зерттеу - аутопсия болып табылады. Аутопсияның мақсаты - тек диагноз қоюмен
аурудың асқынуын анықтаумен шектелмей, өлімге әкеліп соқтырған аурудың жаңа
морфологиялық белгілерін, патогенезінің ерекшеліктерін, патоморфозын және
этиологиясын анықтайды.
Арнайы бағыттандырылған ауыл шаруашылық кәсіпорындар мен малшаруашылығы
енімдерін (сүт, ет, жүн және жұмыртқа) өнеркәсіптік технологиясы бойынша
өндіретін кешендерді әтижелі пайдалануды тек қана аурулардан сақтандыру
бағытындағы теориялық, методологиялық және ұйымдастырушылық салаларының
жеткен жетістіктерін түгелдей дерлік есепке ала отырып, сонымен қатар ауру
малды дара және топтап емдеуді ары қарай дамытып-жетілдіру арқылы іс жүзіне
асыруға болады. Соған байланысты малды, түрлі жағдайларда аурулардан сақтап
қалу үшін жоспардың негізгісі ретінде диспансеризация жүргізу ұсынылады.
Кей аурулардан, әсіресе, зат алмасуының бұзылуынан сақтау, топтап сақтық ем
жүргізу әдістерін қолданғанда ғана жақсы нәтиже береді.
Күшті фунгицидтік және бактерицидтік қасиеттері бар сынапорганикалық
қосылыстар дәнді дақылдардың дәндерін өңдеу үшін кеңінен қолданылады.
Олардың ішінде гранозан мен меркуранды жиі қолданады.
Гранозан 2-2,5 % этилмеркурхлорид пен тальктен тұратын қосылыс. Тальк
толықтырушы заттың қызметін атқарады. Дәндерді құрғақтай өңдеу үшін
қолданылады. Ондай дәннің улылығы көпке дейін сақталады, тіпті сумен
жуғанда да кетпейді, себебі оның басқа препараттарға қарағанда фунгицидтік
әсерінің күштілігі.
Меркуран 2 % этилмеркурхлорид пен 12 % гексахлораннан тұратын қосылыс.
Толықтырушы зат ретінде ақбалшық пен тальк қолданылады. Мұнда гранозан мен
гексахлоранның әсерлері қатарласа жүреді де, арам шөптерді өсірмеуге жақсы
әсер етеді.
Сынаптың барлық қосылыстары малдар шін өте улы болып келеді және
организмде жинақталу ( кумулятивті ) қасиеттері бар. Организмге түскен СОҚ-
тар жаргілікті және жалпы әсер етеді. Сынап клеткалардың протоплазмасындағы
белоктармен қосылып альбуминаттар түзеді. Олар өз концентрациясына
байланысты қатты тітіркендіру, күйдіру, байланыстыру арқылы әсер етеді.СОҚ
организмде әр түрлі ағзалар мен тіндерде шоғырланады, әсіресе қанда,
бауырда, бас мида көбірек мөлшерде кездеседі. СОҚ-мен уланғанда бас ми мн
жұлын, бауыр мен бүйректер жарақаттанады. Жалпы әсері – бауыр мен
бүйректерде дегенеративті өзгерістер болады, қанда эритроциттер азаяды
[1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты – қойлардың гранозаннан улануының клиникалық
белгілері мен диагностикасын зерттеу.

1 Негізгі бөлім

1.1 Гранозанмен улану

Күшті фунгицидтік және бактерицидтік қасиеттері бар сынапорганикалық
қосылыстар дәнді дақылдардың дәндерін өңдеу үшін кеңінен қолданылады.
Олардың ішінде гранозан мен меркуранды жиі қолданады.
Гранозан 2-2,5 % этилмеркурхлорид пен тальктен тұратын қосылыс. Тальк
толықтырушы заттың қызметін атқарады. Дәндерді құрғақтай өңдеу үшін
қолданылады. Ондай дәннің улылығы көпке дейін сақталады, тіпті сумен
жуғанда да кетпейді, себебі оның басқа препараттарға қарағанда фунгицидтік
әсерінің күштілігі.
Меркуран 2 % этилмеркурхлорид пен 12 % гексахлораннан тұратын қосылыс.
Толықтырушы зат ретінде ақбалшық пен тальк қолданылады. Мұнда гранозан мен
гексахлоранның әсерлері қатарласа жүреді де, арам шөптерді өсірмеуге жақсы
әсер етеді.
Сынаптың барлық қосылыстары малдар шін өте улы болып келеді және
организмде жинақталу ( кумулятивті ) қасиеттері бар. Организмге түскен СОҚ-
тар жаргілікті және жалпы әсер етеді. Сынап клеткалардың протоплазмасындағы
белоктармен қосылып альбуминаттар түзеді. Олар өз концентрациясына
байланысты қатты тітіркендіру, күйдіру, байланыстыру арқылы әсер етеді.СОҚ
организмде әр түрлі ағзалар мен тіндерде шоғырланады, әсіресе қанда,
бауырда, бас мида көбірек мөлшерде кездеседі. СОҚ-мен уланғанда бас ми мн
жұлын, бауыр мен бүйректер жарақаттанады. Жалпы әсері – бауыр мен
бүйректерде дегенеративті өзгерістер болады, қанда эритроциттер азаяды.
СОҚ организмнен зәр, сілекей, өт және басқа да ас қорыту жүйесінің
бездерінің секреттері арқылы өте жай бөлінеді. Мысалы сүт беретін малдардың
организмдерінен 2-3 жұмада бөлінеді, ал бауырда бірнеше ай сақаталуы
мүмкін.
Ауылшаруашылық малдарының ішінде СОҚ-ға күйіс қайыратын малдар өте
сезімтал келеді. Шошқалар мен құстардың ішінде СОҚ-ның тін белоктарындағы
сульфгидриль топтарын істен шығарады, әсіресе тиол ферменттері –
гексокиназалар, дегидралазалар, фосфатглюкомутазалар, липазалар, уреазалар,
кофермент А және басқалары өз қызметтерін ақтара алмайды да, организмде зат
алмасуы бұзылады [1,2,3].

1.1.1 Гранозанмен уланудағы өлекседегі өзгерістер

Ұлтабардың кілегей қабығында қызарған нүктелер және ісінгендігі
байқалады. Ащы ішек қан-сөлсіз, кілегей қабықтары домыққан, қалыңдаған.
Бүйен ішекте қабынудың ауыр түрі: қанталаған, өлі еттенген. Бауырда қан
азайған, көлемі үлкен. Бүйректерде нефроз, нефросклероз. Жүрек еті
майланған. Қан қошқыл түсті, ұйуы нашар. Кейде барлық ағзалардың да
қанталағаны байқалады.
Құстардың қабақтары, көздің маңайындағы терілері ісінген, жемсаудың
тұсында, кейде төс сүйегіне дейін тері асты серозды инфильтраты. Безді
асқазан мен 12 тұтам ішіктің кілегей қабықтары қабынған, қанталаған.
Әсіресе ащы ішекте. Аналық жыныс безі мен жатыр түтігі қатты қабынған. Кей
кезде сары уызды перитонит [1,2,4].

1.1.2 Гранозанмен уланудағы клиникалық белгілері

Клиникалық белгілері организмге СОҚ-лар түскеннен кейін біраз уақыттан
кейін барып білінеді. Алғшқы белгілері жүйке, ас қорыту, жүрек қан
тамырлары жүйелерінің жұмыстарының бұзылыуымен сипатталады. Уланған мал
әлсіз, жабырқау, дірілдеп-қалшылдап (тремор), аяғы салдануға апарып соғады.
Тамаққа қарамайды, сілекей ағу молая түседі, шошқалар құсады. Дем алысы
қиындайды, тамыр соғысы жиілейді. Ішектер жиі, қатты жирылады, іші өтеді,
нәжіс жиі-жиі бөлінеді. А дегенде зәр көп бөлінеді де артынан азайтып,
тіпті бөлінбей қалуы да мүмкін (анурия). Зәрдің түсі қошқыл. Онда белок,
қан, бүйрек эпителий клеткалары, цилиндрлер болады.

Созылмалы түрінде мал арықтайды, терілері жарақаттанады, қышыма пайда
болады, қозғалысы бағытсыз, бұлшық еттері тартылып, салдану байқалады.
Барысы жіті және созылмалы түрде болады. Жіті түрінде мал 10-15
тәулікте өліп кетуі мүмкін. Созылмалы түрінде бірнеше жұма, айлар аурыған
мал арықтап барып өледі.
Анықтау үшін ауру мал туралы деректерге, клиникалық белгілеріне,
өлекседегі өзгерістерге көңіл аударады. Малға берлген жемдегі, асқазанның
жынысындағы, бауыр мен бүйректердің тіндеріндгі сынаптың бар жоғын
лабораториялық зерттеудің нәтижесі жақсы [1,2,3,4].

1.1.3 Гранозанмен уланудағы емі

Ең әуелі асқазанды тазалап жуу керек. Жуатын суға көмірді, күйдірілген
магнезийді қосып жіберсе тіпті жақсы. Ауыз қуысы арқылы сүт, жұмыртқа,
кілегейлі қайнатпалар береді. Антидоттар береді. 40 % глюкозаны, 10 %
хлорлы кальций ертінділерін қолданады.
Жүрек дәрілерінен кофеин, коразол т.б. жібереді.Терінің астында 5 %
унитол ертіндісін 10-20 мгкг мөлшерінде жібереді.Ауыз қуысы арқылы натрий
тиосульфитін бергеннің нәтижесі жақсы.
Венаға мыс және тері астына атропин жібереді, ауыз қуысы арқылы 0,5 % -
ті танин ертіндісін ( 2-3 л) береді.

1.1.4 Гранозанмен уланудағы сақтандыру шаралары

Ұсыныстар мен нұсқаулардың дұрыс орындауларын қатал қадағалау керек.
Малдар мен құстарға СОҚ-мен өңделген жемді беруге тиым салынады. Өңделген
дәндер салынған ыдыстар ( қаптар) белгіленулері керек. Артынан ол ыдыстар
сода ертіндісінде қайнату арқылы залалсыздандырылады. Жалпы құрамында сынап
бар пестицидтерді сақтау ережесін бұлжытпай орындау керек.
Құрамында сынап бар дәрілерді емдік ретінде малдәрігерлерінің рұқсаты
бойынша ғана қолдану керек [1,4].

1.2 Патологоанатомиялық союды ұйымдастыру

Патологоанатомиялық сою (секция, аутопсия) курсында студенттер мал
өлексесін сойып зерттеу тәсілдерін игереді, тиісті құжаттар жазу және
оларды толтыру тәртібін үйренеді, мүшелер мен тканьдердегі өзгерістерді
патанатомиялық диагноз түрінде тұжырымдауға, т.б. деректер негізінде малдың
қандай аурудан өлгені туралы қорытынды шығаруға дағдыланады.
Малдың әр түлігінің өліктерін жарып сою әдісі. Өлікті
жарып союға дейін мүмкіндігінше, аурудың себептерін ашу
үшін барлық жағдайларды анықтап сұрастыру, малдың клиникалық
зерттелуінің мәліметтерімен, бірге берілетін документтермен
танысу қажет. Өлікті жарып сойған кезде белгілі
бір методика негізге алынуы тиіс. Арқасына немесе
бүйіріне жатқызып жарып союға болады. Ірі малдың
өлігін бүйіріне аударып, ұсақ малдыкін – Шордың тәсілімен
арқасына аударып жарып сойған қолайлы.
Жарып соймастан бұрын малдың түлігін, жынысын, түсін, тұқымын,
жасын, қоңдылығын анықтайды. Өліктің өзгергені, көрінетін
кілегей қабықтар мен табиғи тесіктер (зәр шығуы), жүні
белгіленді. Сыртқы жыныс органдарын қарайды. Жалпы сыртын
қарап өткеннен кейін терісін сыпыруға кіріседі, оның
ішкі бетін, тері асты клеткасын, бұлшық еттерін,
сүйегін, буындарын, тарамыстарын қарайды. Одан кейін
жарып союға кіріседі [1,2,5].
Сойып зерттеу орнын ұйымдастыру. Ірі қара өлігін
жарып сою. Жарып сойған кезде өлікті сол жақ
бүйіріне аударады. Ең әуелі оң аяқтары мен сыртқы
жыныс органдарын бөліп алады. Одан кейін құрсақ
қабырғасына 2 кесінді жасайды: олардың біреуі ұзына
бойына ақ сызықпен өтетін төс шеміршегінен шат
бітігіне дейін, екіншісі – біріншіге тік бағытта, көкірек
қуысының қабырға шетімен өтеді, және құрсақ
қабырғасының бүкіл қалдығын алып тастайды. Құрсақ қуысын
(органдардың орналасуы, жыны, құрсақ көк етінің
күйі) қарайды. Бұдан кейін көкірек қуысын жарады. Осы
мақсатпен омыртқаның қасындағы жұмсақ тканьдерді
алып, омыртқа сабағынан шамамен 15 см қашықтықта барлық
қабырғаларды шауып (арамен кесіп) тастайды, көкірек
қабырғасын төске қарай ашып, оны қабырғалардың қабырға
шеміршектерімен жалғасқан жерінен бөліп алады,
қабырғаларды қабырға бастары омыртқа денесімен жалғасқан
жерінен бір – бірлеп жұлып алуға болады. Көкірек қуысын
(органдардың күйін, жынды), қабырғаның сірлі қабығын
қарап тексереді.
Көкірек қуысын қарап болғаннан кейін оң жақ
бүйректе алып тастайды, шарбыны кеседі, ұйқы безін
тексереді, одан кейін 12 елі ішектің бастапқы бөлігін
лигатурамен (жіпшемен) екі жерден байлайды және оны
лигатуралардың арасынан алып кеседі. Оң жақ бүйректің
маңынан 12 елі ішекке лигатураның екінші парын салады
және ішекті қайтадан кеседі. Осы ішек кескіні бауырмен
бірге қалады. Осыдан соң өлікті оң жақ жартылай
бүйіріне аударады, өңешті кеседі және алдыңғы қарынды
ұлтабармен және талақпен бірге ажыратып алады.
Бұдан кейін бүкіл ішекті, қуықты (жатырды) шығарып
алады. Жамбас органдарын шығару үшін шонданай сүйегі
мен шат сүйегін екі жағынан шат бөлігінен алып шабады
(арамен кеседі). Одан соң сол жақ бүйректі алады,
талақты үлкен қарынмен бірге, ал бауырды – көкірек
қуысының органдарымен бірге шығарады.
Көкірек қуысының органдарын ауыз, жұтқыншақ және
мойын органдарымен бірге шығарады, оның үшін астыңғы
жақтың тармақтарының арасынан екі терең кесінді жасайды,
тілді шығарады, оны сыртқа қарай тартып тұрып, жұмсақ
таңдайды кеседі және екі жағынан бірдей көмей
сүйектің тармақтарын буындар бойымен кесіп алады. Одан
кейін маңындағы тканьдерден мойын органдарын бөліп,
бүтіндей, тілден бастап көкірек қуысының органдары мен
бауырды шығарып алады. Көкірек қуысының органдарын
шығармастан бұрын перикардты (үлпершекті) жарып қарау
керек.
Басын бөліп алып, одан бұлшық етті шығарғаннан
кейін бас сүйек қуысын жарып қарайды. Қуысты жарып қарау
үшін 4 кескін жасайды, бір көлденең кескін, ол қабақ
үстінен 5 см жоғары; мүйіз астынан екі бүйір кескін,
ол көлденең кескіннің шеттерін желке сүйек тесігімен
жалғастырады және бір ұзына бойғы кескін, ол мүйіздердің
арасынан өтеді және көлденең кескінді желке сүйек
тесігімен жалғастырады. Осылайша кескіндеу салдарынан бас
сүйек қақпағының екі жартылай жармасы пайда болады,
бұларды мүйіздердің ішкі бетінен балғамен (балтаның
желкесімен) соғып бөледі. Тексергеннен кейін және қатты
ми қабығын бөліп алған соң, жұмсақ қабықты қарайды,
бұдан соң миды шығарып алады. Оның үшін
скальпельдің (пинцеттің) сабын мидың маңдай бөлігіне
тіреп, мидың иіс баданасын бас сүйек негізінен
ығыстырады. Бұдан кейін көру нервілерін айқыш – ұйқыш
қиып, миды бүтіндей шығарып алады, бас сүйек қорабының
түбінде тек гипофиз (мидың қосымша бөлігі) ғана
қалады.
Кеңсірікті жарып қарау үшін үш кескін жасайды.
Бірінші, кеңсірік сүйектерін ұзына бойына кескіндегенде,
кеңсірік желбезегін бұзып алмау үшін, бас сүйектің
ортаңғы сызығынан қашықтау етіп алады. Екінші кескінді
біріншіге көлденең етіп, сүйекке жасайды. Үшінші кескінді
де осы сүйекке жасайды, ол алдыңғыны кеңсірікпен
жалғастырады. Соңғы кесіндіі аяқтағаннан кейін үшбұрыш
тәрізді ет негізін бөліп алып, бір жағының кеуілжірін
қарайды, ал кеңсірік желбезегін алып тастағаннан кейін
кеңсіріктің екінші жағының кеуілжірін зерттейді.
Жұлын каналын екі әдіспен жарып қарауға болады.
Бірінші әдісті қолданғанда, жұлын каналын өліктің сыртқы
жағынан жарып қарайды. Оның үшін омыртқа жотасының
жұмсақ тканьнің екі жағынан бірдей алып тастайды,
бұдан соң омыртқа доғасын алдымен бір жағынан, омыртқа
сабағына мүмкіндігінше жақындау жерден, одан кейін жарып
сойылған өлікті басқа жағына аударып, белдеме омыртқадан
бастап, мойын омыртқамен аяқтай отырып, екінші жағынан
кесіп жібереді.
Екінші әдісті қолданғанда, құрсақ және кеңсірік
қуыстары жағынан жарып қарайды. Оның үшін өліктің арқа
бөлігінің астынан омыртқа жотасы қарайды. Оның үшін
өліктің арқа бөлігінің астынан омыртқа жотасы иілетіндей
етіп ағаш салады, бұдан соң омыртқа денесін омыртқа
сабағына таяу жерден кесіп жібереді, сөйтіп жұлынды
шығарып алады [5,7,8].

1.3 Ауру туралы түсінік

Алғашқы қауымдық құрылыс кезеңінде ауруды мүлде бөлек, организмнен тыс
дүние ретінде қарастырды. Патологиядағы жаңа көзқарас әуелі ауру барысына
клиникалық бақылау жүргізу, сондай – ақ өлексеге патология – анатомиялық
зерттеу жүргізіліп, дене құрылысындағы өрескел ауытқуды анықтау арқылы дами
түсті. Органдардағы өзгерістерді зерттеу және оны аурумен байланыстыру
әрекеті біршама, ілгері басқандық болды.
Ауру бұл әр алуан бейімделу реакциясы мен патологиялық процестердің
жиынтығы емес, сапалық жаңа күй, ол клеткалардағы, тканьдердегі органдар
мен жүйелердегі әр түрлі сапалық өзгерістергі әзірленеді. Ауру организімін
қоршаған ортамен ара салмағының бұзылуы нәтижесінде байқалады.Ауру және
денсаулық тіршілік процесінің екі негізгі формасы болып саналады.
Денсаулық – бұл организмнің қалыпты күйі.Онда құрылым мен функция бір –
біріне сәйкес келеді. Ауру кезеңі – функционалдық және морфологиялық –
патологиялық өзгерістер байқалады.
Ауру ұғымы патологиялық реакция, патологиялық процесс, патологиялық
күйі жатады.
Патологиялық реакция дегеніміз – организмнің кез келген
тітіркендіргішке лезде, әдеттен тыс жауап қайтарады.
Патологиялық процесс – құбылыстың күрделі комплексіне еніп, ауруды
сипаттайтын функция мен құрылымдағы зардапты өзгерістер.
Мысалы: Эндокардит – жүректің ішкі қабығының қабынуы патологиялық күйге
жүрек энтологиялық факторларға байланысты инфекциялық, инвазиялық,
инфекциялық емес болып бөлінеді.
Әрбір ауруға белгілі бір даму цикілі, біліну күші және өту ұзақтығы тән.
Ұзақтығына және біліну күшіне қарай аурудың 4 түрлі өтуі болады: өте жіті
күнге дейін, жіті 5-14 күн, жітілеу – 15-40 күн, созылмалы- айлап, жылдар.
Аурудың дамуы негізінен 4 кезеңге немесе сатыға бөлінеді.
1. Жасырын, немесе латентті сатысы.
2. Продромальды (аурудың бастапқы кезеңі).
3. Аурудың айқын біліну кезеңі (аурудың толық даму сатысы).
4. Сауығу кезеңі (аурудың ақыры – аяқталу кезеңі)
5. Жасырын кезеңі – немесе инкубациялық деп аталады. Бұл кезеңде организм
зиянды жерлерге белсенді қарсылық көрсетеді, ауру себептерін жоюға
бағытталған қорғаныш қабілеті әрекет етеді.
Аурудың екінші кезеңі – продромальді аурудың алғашқы белгісі
белгіленгеннен толық айқындалғанға дейін уақыт. Продромальды кезең бірнеше
сағат, бірнеше күнге дейін созылады.
Аурудың айқын біліну кезеңі бұл сатыда белгілі бір ауруға тән қосымша
белгілері байқалады бұл кезең бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін,ал
кейбіреуінде айлап – жылдап созылады.
Аурудың ақыры не жазылумен, не өлумен аяқталады.Толық жазылу кезеңі
оргонизімнің әлсіреуінен, содан кейін бұзылу өзгерістерімен тоқталады.Толық
жазылмаған жағдайда ауру кезіңде пайда болған морфологиялық және
функционалдық бұзылу толық жойылмайды да, мұндайда организмнің төзімділігі
кеміп, ауруға тез шалдығатындығы байқалады.Толық жазылмаған жағдайда ауру
патологиялық күйге ауысады. Клиникалық жазылудан кейін жаңадан пайда болуы
мүмкін, мұны рецидив деп аталады.
Егер организмге ауру қоздырғышы түсетін болса, онда инфекция қайталап
жұғуы мүмкін. Аурудың бәсеңдеуі немесе жойылуы – ремиссия.
Егер организм өзгерген тіршілік жағдайына бейімделе алмаса, онда оның
бейімделу мүмкіндігі таусылып әрі тіршілік ете алмайды, соның нәтижесінде
өлу басталады.Өлу – организмдерінің тіршілігінің тоқтауы.
Өлудің негізгі себептері:
1.Жүрек қызметінің тоқтауы.
2.Тыныс алудың тоқтауы.
Өлудің екі түрі бар:
1.Әбден қартаюдан табиғи өлу мұндайда бүкіл оргонизм функциясы әлсіреп,
соның нәтижесінде тозады.
2.Патологиялық өлім – аурудан немесе қартаюдан болады.
Жанталасу дегеніміз – орталық нерв жүйесі қызметінің бұзылуы және
организмнің бүкіл тіршілік функциясының кеселденуі. Жанталасу клиникалық
өлімге ұласады.
Клиникалық өлім - өлімнің қайтымды кезеңі, ол тіршіліктін сыртқы
белгісінің жойылуымен сипатталады.
Биологиялық өлім – орталық нерв жүйесінің жоғарғы бөліктерінде, ми
қыртысында, содан кейін оргонизмнің басқада тканьдерінде қайтымдық
өзгерістер басқалады.
Өлімнің белгілері :
1.Өлексенің салқындауы дене tалғашқы күні 1, екінші күні
0,2С кемиді.
2. Өлексенің сіресуі - өлгеннен кейін 8-10 сағ. басталады.
3.Өлексе теңбілі – гиностаздар ыдыраған қанның тканьдерге сіңіуінен
пайда болады.
4. Өлексенің шіруі – сұр жасыл теңбілдер пайда болады.
Анабиоз – тіршілік процесі кенеттен тежелетін организмдердегі ерекше
күй. Мұндай жасырын тіршілік кейде нерв ауруға шалдығып, бүкіл тіршілік
функциясы әлсіреген жануарларда болады.
Қысқы ұйқы – эволюциялық процесте қалыптасқан тіршіліктің ерекше
формасы болып саналады Мұндай құбылыс сыртқы орталық қолайсыз жағдайында
байқалады [1,3,6,7].

1.4 Жалпы этиология

Этиология – бұл аурудың себептері мен пайда болу жағдайлары туралы ілім.
Грекше aitio – себеп, logos – ілім деген сөзден шыққан. Мал ауруының
пайда болу себептері мен жағдайларын айқындау мал дәрігерлерінің
практикалық жұмысында тиімді емдеу және сақтық шараларын жүргізу үшін
қажет.
Аурудың пайда болуының себептері мен жағдайлары туралы жалпы ілім тек XX
ғасырда жасалды. Сол кездегі ғұлама ғалымдар көпшілік аурудың пайда болуы
организмге микробтардың енуінен деген тұжырымға келді.
Демек XIX ғасырдың соңындағы патологтардың пікірінше, организмге себеп
факторларының біреуінің әсер етуі ауру туғызады. Этиологиядағы мұндай
бағытты монокаузализм деп атайды. Монокаузалистер патогенді микробтар қанша
болса, ауруда да сонша деп есептеді. Патогенді микробтар организмде үнемі
ауру тудыра бермейтіндігі анықталды, өйткені кейде сау организмнен де
микробтар табылды. Сонымен бұл бағыт дәрменсіз болып қалды. Ауру себептері
туралы ілімде екі жаңа идеалистік бағыт пайда болды.
Кондиционализм – қолайсыз жағдай;
Конституционализм – конституцияның кемістігі;
Кондиционализм бағыты – патогенді факторлардың әсерінен пайда болатын
ауру – лабораториялық ойдан шығарылған нәрсе тек малды күтіп - бағу
жағдайын өзгертсе болды, ауру оларға дарымайды деп топшылады. Ал –
конституция бағытындағылар – ауру негізі мал конституциясының беріктігі деп
топшылады. Келтірілген бұл үш идея да дәрменсіз болып саналды. Қазіргі
кезде этиологияны себеп ретінде де жағдай жиынтығы ретінде қарастырып
мұндай жағдайда себеп организмге ауру тудыруға ықпал етеді. Ауру себептерін
организмнің өзінде туа біткен немесе бүкіл бүкіл өмірінде жүре пайда болған
ішкі (эндогендік ) және организмге айналадағы (экзогендік) әлемнен әсер
ететін - сыртқы деп шартты түрде бөледі.
Сыртқы ортаның ауру тудыратын факторлары механикалық, физикалық,
химиялық және биологиялық болып бөлінеді.
Механикалық фактор – мал организміне әсер ете отырып, онда алуан түрлі
зақымдар және функционалдық кеселдер келтіреді. Механикалық факторларға –
қатты заттарға соғылу, үшкір заттардан жарақаттану, оқтан жаралану, сіңір
созылу, дененің құлауынан тканьдер мен органдардың үзілуі, ми шайқалу,
жарақаттан талықсу, қан құйылу т.б. жатады.
Жарақаттану малда жиі ұшырайды. Жарақаттанғанда ауырту пайда болады.
Ауырту дегеніміз – малдың күшті патогендік тітіркендіргішке өзіндік
сезімталдық әсері организмнің функционалдық күйінің ең алдымен орталық нерв
жүйесінің тұтастай кеселденуі. Сонымен қоса, жарақат кезінде жекелеген
органдардың (жүрек тыныс алу) функциясының рефлекторлық өзгерісі де
байқалады. Жарақат нәтижесінде тканьдердің тұтастығы бұзылып, қабыну
реакциясы пайда болды. Организмнің қарсылық көрсетуі бәсеңдегенде ауру
процесі өршіп, іріңдеу (пиемия) тіпті шіру (сепсис) басталады.
Жарақат кезінде тканьдерде өлі ет (некроз) пайда болады.
Ми шайқалған кезде мидың (ми қыртысының) қыртыс астының, ретикулярлық
фармациялардың әр түрлі түзіліс қызметінде нейродинамикалық ығысу басталды.
Мидың шамадан тыс тежелуі байқалады.
Аяқтың, іштің, кеуденің ауыр жарақатынан толықсуы пайда болады. Ауру
туғызатын механикалық факторлардың бірінде кинетозалар (қозғалыс) жатады.
Кинетозалар – қимыл қозғалысының уақытқа және қашықтыққа байланысты
өзгерісінен туады.
Акустикалық толқындар ультра дыбыстарда сыртқы ортаның патогендік
факторлары болып саналады. Мысалы жоғары керенулі дыбыс (ысқыру, атылу) бір
жолғы әсерінің өзі ауырту сезімін тудырып, дабыл жарғағы мен ішкі есту
аппаратын зақымдауы мүмкін [6,8,9].

1.5 Жалпы патогенез

Патогенез – мал ауруының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.