Диплококтық септицемия ауруының патолого - анатомиялық өзгерістері

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ...8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1Диплококкты септицемия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.1.1Диплококкты септицемияның клиникалық белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.1.2 Диплококкты септицемияның өлекседегі өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1.3 Диплококкты септицемияның емі және алдын алу жолдары ... ... ... ... ...10
1.2 Төлдің диплококк ауруы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Жалпы патогенез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.4 Ауру туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.5 Жалпы этиология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.6 Организмнің реактивтілігі және оның патологиядағы маңызы ... ... ... ... .17
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
3Техникалық қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Патологиялық анатомия - патологиялық үрдістердің және аурулардың құрылымдық (морфологиялық) негізін зерттейтін ғылым.
Құрылымдық өзгерістерді организм, мүшелер, тканьдер, клеткалар (клетка) және ультрақұрылымдық деңгейде зерттейді. Организммен мүшелерді микроскопсыз макроскопиялық тәсіл түрімен, тканьдерді және торшаларды жарық арқылы көретін микроскоппен, ал ультрақұрылымдық деңгейді электронды микроскоппен зерттейді. Кейінгі кездері патологиялық үрдістерді молекулярлық деңгейде зерттеу қарқын алып келеді.
Құрылымдық өзгерістер - аурудың материалдық негізі болып саналады. Сол өзгерістерді білмейінше белгілі бір аурудың мәнін, даму механизімін білу, оны басқа аурулардан ажырату және емдеу мүмкін емес. Физиологиялық және патологиялық үрдістер ультрақұрылымдық деңгейде зерттеу нәтижелері, құрылым өзгермей, функция өзгермейтінін көрсетті.
Патологиялық анатомияның негізгі зерттеу тәсілі - мал өлексесін сойып зерттеу - аутопсия болып табылады. Аутопсияның мақсаты - тек диагноз қоюмен аурудың асқынуын анықтаумен шектелмей, өлімге әкеліп соқтырған аурудың жаңа морфологиялық белгілерін, патогенезінің ерекшеліктерін, патоморфозын және этиологиясын анықтайды.
Ветеринария тәжірибесінде ауру малды жан-жақты тексергенде көпшілік мақұлдап үнемі жетілдіріліп келе жатқан әдістерден басқа да, қазіргі кездегі физика, химия, биология ғылымдарының жетістіктеріне негізделінген жаңа тәсілдер тез және кең түрде қолданылуда; мысалы, рентгенофотометрия (мөлшерін өлшеу) - зат алмасу бұзылғанда; электрокардиография (жүректің биотогін жазу) руменография (қарын қимылын жазу), биохимиялық тексерістен, люминесцентті талдау - ішек-қарындар, жүрек қантамырлар және басқа да жүйелер мен ағзалар дерттелінгенде. Актиномикоз ауруы ірі қара, шошқа, жылқы, қой, ешкі және жабайы жануарларда кездеседі. Бұл ауру онша көп тарамайды. Бірлі-жарымы өлім жағдайларымен аяқталады.
Диплококкты септицемия — қозының өкпесін, асқазанын, буындарын зақымдайтын және ете жіті өтетін індет.
Аурудың микробы сыртқы ортаға тезімсіз келеді. Қой нәжісімен араласып сыртқа шықкан микроб күн сәулесінде екі айға дейін, қаранғы жерде бірнеше ай бойы өмір сүреді. Микроб 50—60°С ыстықта 10 минуттың ішінде өледі.
Індет козыға ауру қойдан жұғады, яғни ауыр- ғак саулықтың жыныс органдары, желіні қабынады да, енесін емген қозы ауруға шалдығады. Ауруға көбінесе 2—3 айлық қозы бейім келеді. Күтімі нашар қой ауруға тез шалдығады. Індет Қазақстанның оңтүстік аймағында көктем, жаз мезғілінде шығады.
Ауырған төл қызуы 40—41° С-қа дейін көтеріледі. Қозының тыныс алуы қиындап, тамырының соғуы жылдамдайды. Қөздері қызарады. 3—4 күн өткен соң жөтел пайда болады, қозы ыңқылдап, жүні жығылады. Төлдің іші өтіп, танауынан маңқа ағады. Нәжіске қан, жалқаяқ араласады, екі күннен кейін қозының буындары ісінеді. 3—4 күн өткен соң төл әбден арып, қиналып өледі. Өлер алдында қозы денесінің қызуы төмендейді. Өлген төлді сойып қарағанда кілегейлі және сыртқы қабықтары, ішкі органдары қанталағанын, лимфа бездерінің үлкейгенін, іштің кеуде және үлпершек куыстарында қан аралас жалқаяқ іркілгенін көреміз. Талақтың үлкейгені, бауырдың ісініп босаңсығаны, өкпенің қабынып, қарайғаны айқын білініп, тіліп жібергенде екпе үлпасы алапестеніп тұрады. Қозы буындарының іскені байқалады.
Індет эпизоотологиясына, клиникалық белгілеріне, өлекседегі өзгерістеріне қарай анықталады. Ауруды ажырату қиынға түссе, бактериологііялық зерттеу, биологиялық сынау, әдістері қолданылады [1].
Курстық жұмыстың мақсаты – диплококтық септицемия ауруының патолого- анатомиялық өзгерістерін зерттеу.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Қасымов, Е.И. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау және күресу шаралары: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Е.И.Қасымов - Алматы: Санат, 1992. –118б.
2 Сайдулдин, Т. Ветеринариялық індеттану: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин – І,2-кітап, Алматы: Санат, 1999. - 135 бет.
3 Носков, Н.М. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии: учебное пособие для вузов /Носков Н.М.- Москва: Колос, 1961.-147б.
4 Поляков, А.А. Ветеринарная дезинфекция: учебное пособие для вузов /Поляков А.А.- Москва: Колос, 1964.- 153с.
5 Сюрин, В.Н. Частная ветеринарная вирусология: учебник для вузов /В.Н Сюрин, Н.В.Фомина – Москва: Колос, 1979.-124с.
6 Сюрин, В.Н. Диагностика вирусных болезней животных: справочник / В.Н Сюрин и др. М: Агропром, 1991.-136с.
7 Тәжібаев, А.С. Научные основы эффективной дератизации объектов ветеринарного надзора: учебное пособие для вузов / А.С. Тәжібаев - Алматы, 2000.-115с.
8 Мырзабекова, Ш.Б. Ветеринариялық вирусология: учебник для вузов /Мырзабекова Ш.Б – Алматы: Білім, 2004. – 184б.
9 Тұтқышбай И.А, Сабекова Д.Ө, Жануарлар патологиясы, Шымкент,
2009.-82б .

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Жануарлар патологиясы пәнінен жазылған Диплококтық септицемия
ауруының патолого - анатомиялық өзгерістері атты курстық жұмысым 30
беттен тұрады.
Курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника
қауіпсіздігі, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды.
.
Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға
сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар. Түрлері мен типтері.
Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.

Анықтамалар

Диплококкты септицемия — қозының өкпесін, асқазанын, буындарын
зақымдайтын және өте жіті өтетін індет.
Реактивтілік – reаctio – қарсы әсер деген сөзден шыққан, реактивтілік –
организмнің тіршілік әрекетінің сыртқы орта әсеріне жауап қайтару қасиеті,
жәнеде бүкіл тіршілік атауының зат алмасу, өсу, көбею т.б.
Организмнің резистенттілігі – оның патогендік факторлар әсеріне
төзімділігі, яғни қарсы тұру қабілеті.
Патологиялық реакция дегеніміз – организмнің кез келген
тітіркендіргішке лезде, әдеттен тыс жауап қайтарады.
Патологиялық процесс – құбылыстың күрделі комплексіне еніп, ауруды
сипаттайтын функция мен құрылымдағы зардапты өзгерістер.
Инфекциялық ауру – инфекцияның айқын көрінісі.
Карантин – індет ошағының одан әрі ұлғайуына жол бермеу үшін
жүргізілетін шектеу шараларының жиынтығы.
Спорадия - жұқпалы аурудың бірен-саран жағдайда, яғни инфекциялық
немесе инвазиялық аурудың бір-екі малда ғана байқалуы.
Уыттылық (вируленттілік) – микробтың зардаптылық дәрежесі, яғни өлшемі.
Шектеу – карантиннен гөрі шарттары бәсеңдеу, індеттің таралмауы үшін
қарым- қатынасты тежеуге бағытталған тиым жолдары.
Індет – індет процесінің орташа дәрежедегі таралу қарқыны.
Індет процесі – оның негізгі үш құрама бөлігінің қозғалысқа келіп,
олардың бір-біріне әсерінен туындайтын құбылыс.
Індеттанулық балау – жұқпалы аурудың шығу, таралу себептерін анықтап,
індет процесі мен індет ошағын толық сипаттау.
Індет ошағы – малдың ауруға шалдығу мумкіндігі сақталған инфекция
қоздырушысының бастауы мен оның берілу тетіктері бар территория, яғни
жұқпалы аурумен ауырған мал анықталған табын орналасқан кеңістік.
Антигендер – иммундық жауаптар тудыратын және соңғылардың эффеторлармен
телімді әрекеттесе алатын организмге бөгде заттар.
Антиденелер – телімді антигенмен әрекеттесетін глобулиндер.
Вакцина – жұқпалы ауруларды дауалау үшін қолданылатын биологиялық
препарат.
Дауалау – жұқпалы аурудың алдын алу, яғни профилактикалау.
Дезинфекция – сыртқы ортадағы зардапты микробтарды жою шаралары.
Дезинсекция – сыртқы ортадағы зиянды жәндіктерді жою.
Дератизация – зиянкес кемірушілерді жоюға бағытталған шаралар.
Зардаптылық – ауру қоздырушы микробтың инфекция қоздыру қабілеті
Инфекциялық процесс – макро және микро организмдер, қоршаған орта ара
қатынасы мен олардан туындайтын қарама-қайшы инфекциялық патологиялық және
иммундық – қорғаныстар әсерінен туындалатын құбылыс.
Трансмиссивтік жолмен – аурудың шыбын - шіркей арқылы жұғуы
Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ...8
1 Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .10

1.1Диплококкты
септицемия ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..10
1.1.1Диплококкты септицемияның клиникалық
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ...10
1.1.2 Диплококкты септицемияның өлекседегі
өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1.3 Диплококкты септицемияның емі және алдын алу
жолдары ... ... ... ... ...10
1.2 Төлдің диплококк
ауруы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..11
1.3 Жалпы
патогенез ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..12
1.4 Ауру туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .14
1.5 Жалпы
этиология ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 16
1.6 Организмнің реактивтілігі және оның патологиядағы
маңызы ... ... ... ... .17
2 Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 0
3Техникалық
қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..30

Ф.7.04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2014ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты – жөні
_______________
қолы,аты – жөні

Шымкент 2014 ж.

Ф. 7. 05 – 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2014ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________

Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні,
студенттің қолы)

Ф. 7. 04 – 06

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

___________________________________ ____ жоғары мектебі
___________________________________ __ ____кафедрасы

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

_____________________

(қолы,аты – жөні)

_______________2014ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы №____

___________________________________ ___________________ пәні
студент____________________________ _тобы_________________________

Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ __
___________________________________ ______________________________

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:

1.___________________________________ _____________________________
2.___________________________________ _____________________________
3.___________________________________ _____________________________

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен)
_____, қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен)_____балл.
Сомалық баллы______
Жұмыстың бағасы____________

Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ __________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Қорғау күні__________2014ж.

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Патологиялық анатомия - патологиялық
үрдістердің және аурулардың құрылымдық (морфологиялық) негізін зерттейтін
ғылым.
Құрылымдық өзгерістерді организм, мүшелер, тканьдер, клеткалар
(клетка) және ультрақұрылымдық деңгейде зерттейді. Организммен мүшелерді
микроскопсыз макроскопиялық тәсіл түрімен, тканьдерді және торшаларды
жарық арқылы көретін микроскоппен, ал ультрақұрылымдық деңгейді электронды
микроскоппен зерттейді. Кейінгі кездері патологиялық үрдістерді
молекулярлық деңгейде зерттеу қарқын алып келеді.
Құрылымдық өзгерістер - аурудың материалдық негізі болып саналады.
Сол өзгерістерді білмейінше белгілі бір аурудың мәнін, даму механизімін
білу, оны басқа аурулардан ажырату және емдеу мүмкін емес. Физиологиялық
және патологиялық үрдістер ультрақұрылымдық деңгейде зерттеу нәтижелері,
құрылым өзгермей, функция өзгермейтінін көрсетті.
Патологиялық анатомияның негізгі зерттеу тәсілі - мал өлексесін сойып
зерттеу - аутопсия болып табылады. Аутопсияның мақсаты - тек диагноз
қоюмен аурудың асқынуын анықтаумен шектелмей, өлімге әкеліп соқтырған
аурудың жаңа морфологиялық белгілерін, патогенезінің ерекшеліктерін,
патоморфозын және этиологиясын анықтайды.
Ветеринария тәжірибесінде ауру малды жан-жақты тексергенде көпшілік
мақұлдап үнемі жетілдіріліп келе жатқан әдістерден басқа да, қазіргі
кездегі физика, химия, биология ғылымдарының жетістіктеріне негізделінген
жаңа тәсілдер тез және кең түрде қолданылуда; мысалы, рентгенофотометрия
(мөлшерін өлшеу) - зат алмасу бұзылғанда; электрокардиография (жүректің
биотогін жазу) руменография (қарын қимылын жазу), биохимиялық тексерістен,
люминесцентті талдау - ішек-қарындар, жүрек қантамырлар және басқа да
жүйелер мен ағзалар дерттелінгенде. Актиномикоз ауруы ірі қара, шошқа,
жылқы, қой, ешкі және жабайы жануарларда кездеседі. Бұл ауру онша көп
тарамайды. Бірлі-жарымы өлім жағдайларымен аяқталады.
Диплококкты септицемия — қозының өкпесін, асқазанын, буындарын
зақымдайтын және ете жіті өтетін індет.
Аурудың микробы сыртқы ортаға тезімсіз келеді. Қой нәжісімен араласып
сыртқа шықкан микроб күн сәулесінде екі айға дейін, қаранғы жерде бірнеше
ай бойы өмір сүреді. Микроб 50—60°С ыстықта 10 минуттың ішінде өледі.
Індет козыға ауру қойдан жұғады, яғни ауыр- ғак саулықтың жыныс
органдары, желіні қабынады да, енесін емген қозы ауруға шалдығады. Ауруға
көбінесе 2—3 айлық қозы бейім келеді. Күтімі нашар қой ауруға тез
шалдығады. Індет Қазақстанның оңтүстік аймағында көктем, жаз мезғілінде
шығады.
Ауырған төл қызуы 40—41° С-қа дейін көтеріледі. Қозының тыныс алуы
қиындап, тамырының соғуы жылдамдайды. Қөздері қызарады. 3—4 күн өткен соң
жөтел пайда болады, қозы ыңқылдап, жүні жығылады. Төлдің іші өтіп,
танауынан маңқа ағады. Нәжіске қан, жалқаяқ араласады, екі күннен кейін
қозының буындары ісінеді. 3—4 күн өткен соң төл әбден арып, қиналып өледі.
Өлер алдында қозы денесінің қызуы төмендейді. Өлген төлді сойып қарағанда
кілегейлі және сыртқы қабықтары, ішкі органдары қанталағанын, лимфа
бездерінің үлкейгенін, іштің кеуде және үлпершек куыстарында қан аралас
жалқаяқ іркілгенін көреміз. Талақтың үлкейгені, бауырдың ісініп
босаңсығаны, өкпенің қабынып, қарайғаны айқын білініп, тіліп жібергенде
екпе үлпасы алапестеніп тұрады. Қозы буындарының іскені байқалады.
Індет эпизоотологиясына, клиникалық белгілеріне, өлекседегі
өзгерістеріне қарай анықталады. Ауруды ажырату қиынға түссе,
бактериологііялық зерттеу, биологиялық сынау, әдістері қолданылады [1].
Курстық жұмыстың мақсаты – диплококтық септицемия ауруының патолого-
анатомиялық өзгерістерін зерттеу.

1Негізгі бөлім

1.1Диплококкты септицемия

Диплококкты септицемия — қозының өкпесін, асқазанын, буындарын
зақымдайтын және өте жіті өтетін індет.
Аурудың микробы сыртқы ортаға тезімсіз келеді. Қой нәжісімен араласып
сыртқа шықкан микроб күн сәулесінде екі айға дейін, қаранғы жерде бірнеше
ай бойы өмір сүреді. Микроб 50—60°С ыстықта 10 минуттың ішінде өледі.
А у р у д ы ң э п и з о о т о л о г и я с ы. Індет козыға ауру қойдан
жұғады, яғни ауырған саулықтың жыныс органдары, желіні қабынады да, енесін
емген қозы ауруға шалдығады. Ауруға көбінесе 2—3 айлық қозы бейім келеді.
Күтімі нашар қой ауруға тез шалдығады. Індет Қазақстанның оңтүстік
аймағында көктем, жаз мезғілінде шығады.

1.1.1Диплококкты септицемияның клиникалық белгілері

А у р у д ы ң н ы ш а н ы. Ауырған төл қызуы 40—41° С-қа дейін
көтеріледі. Қозының тыныс алуы қиындап, тамырының соғуы жылдамдайды.
Қөздері қызарады. 3—4 күн өткен соң жөтел пайда болады, қозы ыңқылдап, жүні
жығылады. Төлдің іші өтіп, танауынан маңқа ағады. Нәжіске қан, жалқаяқ
араласады, екі күннен кейін қозының буындары ісінеді. 3—4 күн өткен соң төл
әбден арып, қиналып өледі. Өлер аядында қозы денесінің қызуы төмендейді.

1.1.2 Диплококкты септицемияның өлекседегі өзгерістері

Өлген төлді сойып қарағанда кілегейлі және сыртқы қабықтары, ішкі
органдары қанталағанын, лимфа бездерінің үлкейгенін, іштің кеуде және
үлпершек куыстарында қан аралас жалқаяқ іркілгенін кереміз. Талақтың
үлкейгені, бауырдың ісініп босаңсығаны, өкпенің қабынып, қарайғаны айқын
білініп, тіліп жібергенде екпе үлпасы алапестеніп тұрады. Қозы буындарының
іскені байқалады.
Ауруды анықтау. Індет эпизоотологиясына, клиникалық белгілеріне,
өлекседегі езгерістеріне қарай анықталады. Ауруды ажырату қиынға түссе,
бактериологііялық зерттеу, биологиялық сынау, әдістері қолданылады.

1.1.3 Диплококкты септицемияның емі және алдын алу жолдары

Ауырған төлді бөліп алып, диплококкозге қарсы 5—10 мл мөлшерде арнаулы
қан сарысуы егіледі. Жүрек қызметін жаксарту мақсатымен күніне 2—3 рет
кофеин, камфора жіберіледі. Қозының әр кг салмағына 0,02— 0,05 ЕД есебімен
норсульфазол ішкізген дұрыс. Бұлшық етке малдың 1 кг салмағына 1000— 2000
ЕД есебімен 2—3 тәулік бойы күніне 2— 3 рет пенициллин жіберіледі.
Стрептомицин 200Q ЕД есебімен 2—3 тәулік бойы күніне 1 рет егіледі.
Індетке қарсы антибиотиктерді қан сарысуымен қатар қолданса нәтижелі
болады.
Қора, төл күтуге қолданылған ыдыс - саймандар күйдіргіш - натрдыц ыстық
ерітіндісі- мен зарарсыздандырылады.
Шаруашылықта диплококк індеті бұрын байқалған болса жаңа туған төлге
аурудан сақтандыру мақсатымен 5—10 мл қан сарысуы егіледі. Ал бір апта
өткен соң төлдің бұлшық етіне диплококк формол вакцинасы жіберіледі.
Вакцина екі рет егілуге тиіс.
Ауруды ң алдын алу үшін төл азығының құнарлы, сіңімді болуына баса кеңіл
белу керек. Қораның тазалығы, жылылығы, жарықтығы ауруды болдырмауға улкен
септігін тигізеді.
Жыныс органдары зақымдалған ұрғашы малды шағыстыруға болмайды. Ондай
қойдан алынған телді де 2—3 аптаға дейін кеп телге қоспай белек ұстау
қажет.

1.2 Төлдің диплококк ауруы

Бұл дертпен көпшілік жағдайда бұзау мен қозы ауырады, ал құлын мен торай
өте сирек ауырады.
Қоздырғышы. Бұл ауру диплококкус пневмония деп аталатын
микробтардың қатерлі әсерінен пайда болады. Оны микроскоппен қарағанда
дөңгелек шар тәріздес, екі ұшы сүйірленген болып келеді, екіден орналасқаны
жақсы байқалады. Олар ыстыққа төзімсіз келеді, 85 градустық ыстықта 15
минутта, ал 100 градуста бірден өледі. Диплококк микробы жаңа сөндірілген
әктің 20 проценттік ерітіндісінде 1 минутта, ал карбол қышқылының 2
проценттік ерітіндісінде 5 минутта өледі.
Таралу жолдары. Бұл індет сау төлге ауру малдан жұғады. Мәселен, ауру
төлдің танауынан аққан сілекей және несеп, нәжіс арқылы қоздырғыш микроб
сыртқы ортаға көп мөлшерде тарайды. Сондай-ақ желінсауға шалдыққан
саулықтар мен сиырлар диплококк микробын сыртқы ортаға шығарып, төлді
ауруға шалдықтырады. Сол себептен де мал төл емдеу алдында олардың желіні
таза болуы туралы көп айтылады.
Ауру белгілері. Бұл індеттің жасырын кезеңі бірнеше сағаттың ішінен 1—2
тәулікке созылады. Алғашқы кезде ауру жіті түрде өтеді. Ауруға шалдыққан
қозының, бұзаудың дене қызуы 41—42 градусқа дейін көтеріліп, тәбеті
нашарлап, олар жата бергіш келеді. Төлдің тыныс алуы, тамыр соғуы жиілеп,
ауыздың және танаудың кілеген қабықтары қызарып, қанталайды. Қозының
танауынан ірін, қан араласқан көпіршік жалқаяқ ағады.
Егер ауру созылмалы түрге ауысса, онда қозының дене қызуы біресе
көтеріліп, біресе төмендейді, Ауру өршіген кезде төлдің өкпесі мен буыңдары
қабынады. Осыған орай ауру басталғаннан кейін 4—5-ші күндері
созылмалы жөтел пайда болады. Әрбір 30—40 минут өтісімен жөтел қайта
пайда болып, мал қатты мазасызданады. Егер де дер кезінде ауру төлге
ем қолданбаса, ол аурудың жітілеу және созылмалы түрінде 9—10 күндік
кезінде шығынға ұшырайды.
Өлекседегі өзгерістер. Өлексені сойын қарағанда оның кілегей қабаттары
мен ұлпалы орындарының қабынып, қанталағаны байқалады. Бауыр мен талақ
үлкейген. Өкпе ұлпалары қызарып, қанталағаны бірден байқалады.
Ауруды анықтау. Ол үшін аудандық бактериологиялық лабораторияға ұлпалы
органдар, лимфа түйіндері және малдың қанын жібереді. Бактериологиялық
зерттеу кезінде жоғарыда көрсетілген органдардан диплококк микробы бөлініп
шығарылады.
Емі. Әрбір ауру қозыға, бұзауға, диплококка қарсы арнайы дайындалған
гипериммунды қанды сарысу қозыға 20 мл, ал бұзауға 30—40 мл мөлшерінде тері
астына немесе бұлшық етке жіберіледі.
Қанды сарысумен қатар, ауру қозыларға биоветин антибиотион бұлшық етке
жіберу жақсы нәтиже береді. Төлдің бір килограмм тірілей салмағына 10 өлшем
мөлшерінде тәулігіне үш рет егіледі. Дәл осындай мөлшерде стрептоцидті де
қолдануға болады.
Аурудың алдын алу. Диплококк ауруын болдырмау үшін буаз саулықтардың
азықтандырылуы, олардың күтімі зоотехникалық-малдәрігерлік талаптарға сай
жүргізілуі тиіс. Қой төлдейтін қоралар алдын ала дайындалған, жақсылап,
дезинфекциядан өткен болуы тиіс.
Жыл сайын ауру шығып тұратын шаруашылықтарда жас қозыларда 1—2 күндік
кезінде гипериммунды қанды сарысумен егеді, ал 7—8 к\т отарда алынған
төлдің бәріне вакцина егеді.
Бұл ауру жиі кездесетін аудандарда не шаруашылықтарда буаз саулықтар
қоздаудан 1,5—2 ай бұрын диплококка қарсы дайындалған вакцинамен екі рет
егіледі. Бұл кезде жаңа туған қозы енесінің уызымен иммундық зат қабылдап,
олар ауруға шалдықпай өседі.
Мал фельдшері аудандағы диплококк ауруының жыл сайын эпизоотлогиялық
деректері туралы мәлімет алып, жағдайды толық біліп отыруы керек.

1.3 Жалпы патогенез

Патогенез – мал ауруының пайда болу механизімі дамуы, барысы және ақыры
туралы ілім. Этиология мен патогенез бір – бірімен тығыз байланысты. Ауру
патогенезін қарастырған кезде мынадай мәселелерге тоқталамыз.
1. Аурудың дамуында этиологиялық фактордың ролі.
2. Аурудың пайда болуында және барысында органикалық реактивтілігінің
маңызы.
3. Жалпы және жекелей өзгерістің мәні және олардың өзара байданысы.
4. Патогенездің негізгі буындары және себеп салдар байланыстары.
5. Функционалдық және морфологиялық өзгерістердің мәні және ауру кезінде
олардың өзара байланысы.
6. Аурудың дамуы үшін нерв жүйесі функциясының мәні.
1. Экологиялық фактор әсер етуіне қарай 3 типке бөлінеді:
а) ауру себебі қысқа уақытша әсер етеді. Мысалы, жоғары t0 жарақат,
электр энергиясы, сәуле энергиясы.Мұндай жағдайда аурудың дамуы эрмолог
факторлардың күшіне, ұзақтығына, сипаты байланысы. в) этиолог фактор
организмде ұзақ уақыт болады.Ауру созыла береді мәселен ішек бөлшектер
паразиттер құртылғаннан кейін ауру тоқталады.
с) бұл жағдайда этиологиялық фактор бүкіл патологиялық процесте
сақталып, онда аурудың одан әрі өршуіне жол бермейтін бір қатар өзгерістер
тудырады.
2. Организмнің реактивтілігі ішкі ортаның реттелу тұрақтылығына
(гомеостазға) тікелей байланысты, организмнің жауап қайтару
реакциясының сипаты нерв жүйесінің функцион күйіне байланысты.
3. Ауру – бүкіл организімді күйзелтіп көбінесе жеке органдарға зақым
түсіреді. Ауру кезінде жекелеген және жалпы өзгерістерде тығыз
байланыс бар. Ауру жекеленген өзгерістерден басталып – жалпылама
болуы мүмкін. Басқа бір жағдайда органдармен ткандердегі патологиялық
өзгерістер аурудың жалпы дамунан кейін пайда болады.
4. Патогенездің барлық буындарын өрістетуге өте қажетті құбылысты
немесе процесті негізгі буын деп атайды.Мысалы: қан кетудің негізгі
буыны қан айналу көлемінің азаюы және соған байланысты қанда
оттегінің жетіспеушілігі (геноксилин) болып саналады.
5. Кейбір ауру малдарда әртүрлі патологиялық зақымдану кезінде өте
күрделі өзара әрекет туындайды, бір құбылыс екіншісін тудырады, оның
әр үшінші бір құбылыстың пайда болуына ықпал етеді.
6. Ауру тудыратын агент жоғары сатыдағы жануарлардың организміне ықпал
ете отырып, ең әуелі нерв - рецепторлық приборларды (экстро- немесе
интерорецепторлар) тікіркендіруі. Алайда потологиялық процестер
механизімі бойынша тек шартсыз рефлекстор ғана емес, шартты
рефлекстер пайда болуы мүмкін. Рефлекторлықтан басқа ауру тудыратын
тітіркендіргішттер мәселен қанға жіне зат алмасудан бөлінген улар
орталық нерв жүйесіне тікелей әсер етуі мүмкін. Сонымен нерв жүйесі
функциясының өзгеруі аурудың пайда болуында және дамуында ерекше роль
атқарады.Организмде ауру тудыратын агенттер былайша әрекет жасауы
мүмкін.
а) жалғасу және жанаса отырып жойылу. Жалғасу арқылы таралуы бір
ортадағы тканнің жақын маңда орналасқан қалыпты тканге әсер етіп ауру
тудыратын агенттің әсер етуі арқылы өтеуі (теміреткенің теріге таралуы)
инфекциялау кесен жалпы жолы арқылы таралуы, ал жанасу кезінде қабындыру
қабықшасынын сірі қабығын қабындырады. Соның салдарынан перигастрит
(қарынның сірі қабығының қабынуы) дамиды.
Инфекция қоздырғыштары тамыр арнасына түсіп генотогендер пайда болады.
Нерв тармағы арқылы таралу құтыру вирусына және сірескен токсикозына
тән.
Организмнің ішкі органдарына түскен тітіркендіргіштер тамыр
рецепторларына және басқа нерв орталықтарымен, сондай-ақ қан мен лимфамен
күрделі қарым қатынасқа түседі.
Аурудың жалпы патогенетикалық механизімі. Әрбір ауру үшін өзгеуінің 2
типі бар. Бейімделу реакция және потологиялық өзгеріс. Патогенді агенттер
органдарды тікелей зақымдап патологиялық өзгерістер тудыруы көптеген
патогенді факторлар функционалдық өзгерістер туғызады.
Осындай патогендік факторлар пайда болады.
1. Органдар мен жүйелердің арнайы функциялары бұзылады.
2. Қан айналысы бұзылады.
3. Нерв трофиктері бұзылуы.
4. эндокринді бездердің бұзылуы.
Аурудың жалпы патогенетикалық механизмдерін талдаған кезде ең әуелі
дәл осы жағдайда патологиялық өзгеріске не жататындығын және қорғаныш
шаралары не екендігі туралы мәселелерді шешкен жөн.
Содан кейін нақты қорғаныш механизмге бейімделу мен қалпына
келтіруді сондай-ақ патологиялық өзгерістің даму механизмін зерттеудің
маңызы зор [1,2,4,7].

1.4 Ауру туралы түсінік

Алғашқы қауымдық құрылыс кезеңінде ауруды мүлде бөлек, организмнен тыс
дүние ретінде қарастырды. Патологиядағы жаңа көзқарас әуелі ауру барысына
клиникалық бақылау жүргізу, сондай – ақ өлексеге патология – анатомиялық
зерттеу жүргізіліп, дене құрылысындағы өрескел ауытқуды анықтау арқылы
дами түсті. Органдардағы өзгерістерді зерттеу және оны аурумен
байланыстыру әрекеті біршама, ілгері басқандық болды.
Ауру бұл әр алуан бейімделу реакциясы мен патологиялық процестердің
жиынтығы емес, сапалық жаңа күй, ол клеткалардағы, тканьдердегі органдар
мен жүйелердегі әр түрлі сапалық өзгерістергі әзірленеді. Ауру организімін
қоршаған ортамен ара салмағының бұзылуы нәтижесінде байқалады.Ауру және
денсаулық тіршілік процесінің екі негізгі формасы болып саналады.
Денсаулық – бұл организмнің қалыпты күйі.Онда құрылым мен функция бір –
біріне сәйкес келеді. Ауру кезеңі – функционалдық және морфологиялық –
патологиялық өзгерістер байқалады.
Ауру ұғымы патологиялық реакция, патологиялық процесс, патологиялық
күйі жатады.
Патологиялық реакция дегеніміз – организмнің кез келген
тітіркендіргішке лезде, әдеттен тыс жауап қайтарады.
Патологиялық процесс – құбылыстың күрделі комплексіне еніп, ауруды
сипаттайтын функция мен құрылымдағы зардапты өзгерістер.
Мысалы: Эндокардит – жүректің ішкі қабығының қабынуы патологиялық күйге
жүрек планудари – энтологиялық факторларға байланысты инфекциялық ,
инвазиялық, инфекциялық емес болып бөлінеді.
Әрбір ауруға белгілі бір даму цикілі, біліну күші және өту ұзақтығы
тән. Ұзақтығына және біліну күшіне қарай аурудың 4 түрлі өтуі болады: өте
жіті күнге дейін, жіті 5-14 күн, жітілеу – 15-40 күн, созылмалы- айлап,
жылдар.
Аурудың дамуы негізінен 4 кезеңге, немесе сатыға бөлінеді.
1. Жасырын, немесе латентті сатысы.
2. продромальды (аурудың бастапқы кезеңі).
3. аурудың айқын біліну кезеңі (аурудың толық даму сатысы).
4. сауығу кезеңі (аурудың ақыры – аяқталу кезеңі)
5. Жасырын кезеңі – немесе инкубациялық деп аталады. Бұл кезеңде
организм зиянды жерлерге белсенді қарсылық көрсетеді, ауру себептерін
жоюға бағытталған қорғаныш қабілеті әрекет етеді.
Аурудың екінші кезеңі – продромальді аурудың алғашқы белгісі
белгіленгеннен толық айқындалғанға дейін уақыт. Продромальды кезең бірнеше
сағат, бірнеше күнге дейін созылады.
Аурудың айқын біліну кезеңі бұл сатыда белгілі бір ауруға тән қосымша
белгілері байқалады бұл кезең бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін,ал
кейбіреуінде айлап – жылдап созылады.
Аурудың ақыры не жазылумен, не өлумен аяқталады.Толық жазылу кезеңі
оргонизімнің әлсіреуінен, содан кейін бұзылу өзгерістерімен
тоқталады.Толық жазылмаған жағдайда ауру кезіңде пайда болған
морфологиялық және функцоналдық бұзылу толық жойылмайды да мұндайда
оргонизімнің төзімділігі кеміп, ауруға тез шалдығатындығы байқалады.Толық
жазылмаған жағдайда ауру потологиялық күйге ауысады. Клиникалық жазылудан
кейін жаңадан пайда болуы мүмкін, мұны рецидив деп аталады.
Егер организмге ауру қоздырғышы түсетін болса, онда инфекция қайталап
жұғуы мүмкін. Аурудың бәсеңдеуі немесе жойылуы – ремиссия.
Егер организм өзгерген тіршілік жағдайына бейімделе алмаса, онда оның
бейімделу мүмкіндігі таусылып әрі тіршілік ете алмайды, соның нәтижесінде
өлу басталады.Өлу – оргонизмдерінің тіршілігінің тоқтауы.
Өлудің негізгі себептері:
1. Жүрек қызметінің тоқтауы.
2. Тыныс алудың тоқтауы.
Өлудің екі түрі бар :
1. Әбден қартаюдан табиғи өлу мұндайда бүкіл оргонизм функциясы
әлсіреп, соның нәтижесінде тозады.
2. Патологиялық өлім – аурудан немесе қартаюдан болады.
Жанталасу дегеніміз – орталық нерв жүйесі қызметінің бұзылуы және
оргонизмнің бүкіл тіршілік функциясының кеселденуі. Жанталасу клиникалық
өлімге ұласады. Клиникалық өлім өлімнің қайтымды кезеңі, ол тіршіліктін
сыртқы белгісінің жойылуымен сипатталады.
Биологиялық өлім – орталық нерв жүйесінің жоғарғы бөліктерінде, ми
қыртысында, содан кейін оргонизмнің басқада тканьдерінде қайтымдық
өзгерістер басқалады.
Өлімнің белгілері :
1.Өлексенің салқындауы дене tалғашқы күні 1, екінші күні
0.2С кемиді.
2. Өлексенің сіресуі - өлгеннен кейін 8-10 сағ. басталады.
3. Өлексе теңбілі – гиностаздар ыдыраған қанның тканьдерге сіңіуінен
пайда болады.
4. Өлексенің шіруі – сұр жасыл теңбілдер пайда болады.
Анабиоз – тіршілік процесі кенеттен тежелетін организмдердегі ерекше
күй. Мұндай жасырын тіршілік кейде нерв ауруға шалдығып, бүкіл тіршілік
функциясы әлсіреген жануарларда болады.
Қысқы ұйқы – эволюциялық процесте қалыптасқан тіршіліктің ерекше
формасы болып саналады Мұндай құбылыс сыртқы орталық қолайсыз жағдайында
байқалады [1,3,6,7,10].

1.5 Жалпы этиология

Этиология – бұл аурудың себептері мен пайда болу жағдайлары туралы
ілім. Грекше aitio – себеп, logos – ілім деген сөзден шыққан. Мал
ауруының пайда болу себептері мен жағдайларын айқындау мал дәрігерлерінің
практикалық жұмысында тиімді емдеу және сақтық шараларын жүргізу үшін
қажет.
Аурудың пайда болуының себептері мен жағдайлары туралы жалпы ілім тек
XX ғасырда жасалды. Сол кездегі ғұлама ғалымдар көпшілік аурудың пайда
болуы организмге микробтардың енуінен деген тұжырымға келді.
Демек XIX ғасырдың соңындағы патологтардың пікірінше, организмге себеп
факторларының біреуінің әсер етуі ауру туғызады. Этиологиядағы мұндай
бағытты монокаузализм деп атайды. Монокаузалистер патогенді микробтар
қанша болса, ауруда да сонша деп есептеді. Патогенді микробтар организмде
үнемі ауру тудыра бермейтіндігі анықталды, өйткені кейде сау организмнен
де микробтар табылды. Сонымен бұл бағыт дәрменсіз болып қалды. Ауру
себептері туралы ілімде екі жаңа идеалистік бағыт пайда болды.
Кондиционализм – қолайсыз жағдай;
Конституционализм – конституцияның кемістігі;
Кондиционализм бағыты – патогенді факторлардың әсерінен пайда болатын
ауру – лабораториялық ойдан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.