Иттің оба ауруының патологоанатомиялық өзгерістері мен диагностикасы

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1 Ит обасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.1.1 Ит обасыауруына бейімділік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1.2 Ит обасыауруының шығуы мен жұғуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.1.3 Ит обасыауруының клиникалық белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.1.4Ит обасыауруының патолого .анатомиялық өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.1.5Ит обасыауруын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.1.6 Ит обасыауруынан арылу және одан сақтану шаралары ... ... ... ... ... ... ... ...17
1.2 Шошқаның европалық обасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3 Техникалық қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қосымша А Оба ауруына қарсы вакцина ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Жануарлар патологиясы - ауру туралы жалпы ілім, этиология, патогенез,типті патологиялық процестерді, органдармен жүйелердің патологиялық физиологиясында қан патологиясы, қан айналысы, тыныс алу, ас қорыту, бауыр қызметі, несеп бөліну, ішкі секреция мен нерв жүйелерінің қызметіне қатысты әр түрлі аурулар кезінде жекелеген органдар мен организм жүйесі қызметінің бұзылуының және қалпына келуінің жалпы заңдылықтары туралы мәліметтер береді.
Тұтастай алғанда патологиялық процестердің себептері мен жағдайларының пайда болуы және даму арасындағы байланысты анықтайды.Патологиялық процестердің пайда болуының және дамуының жалпы заңдылықтарын білгеннен кейін дербес мәселелерін, яғни малдың жекелеген ауруларын айқындау, адал дұрыс сақтандыру және емдеу шараларын жүргізу оңайға түседі.
Өнеркәсіптіккешендерде, арнайы бағыттандырылған
шаруашылықтарда және фермаларда ауруларды емдеу және сақтандыру шараларын ұйымдастыруда агротехника, мал азығын дайындау, азық дайындау технологиясы және мал гигиенасының ережелерін сақтау бағытындағы ғылыми жетістіктерді басшылыққа алған жөн.
Ауруды ғылыми негізде емдеу үшін морфологиялық өзгерістерді білумен қатар әр ағзалардың, жүйелерді және жалпы организмнің күй-жайын, яғни қызметін атқару күйін, күш қабілет мүмкіндігін анықтайды.
Ветеринария ғылымының «Жануарлар патологиясы» бөлімі жұқпалы, жұқпалы емес және инвазиялық аурулардың пайда болу себептерін, өту ерекшеліктерін зерттеп, анықтау әдістерін, ем-әрекеттерін және сақтандыру шараларын дамытып жетілдіретін пән .
Бұл жалпы биологиялық, аурутану, зооинженерлік, агрономиялық және қоғамдық - экономикалық ғылым салаларымен пән аралық тығыз байланысын үзбей мамандықты қалыптастыратын пән.
Маңызды қоғамдық және арнайы клиникалық пәндерді міндетті түрде және терең игертудің, шаруашылықтарда ем-әрекеттерін және малды жұқпалы аурулардан сақтау шараларын белсене ұйымдастырып, тиянақты орындай алатын мағлұматты мал дәрігері мамандарын дайындаудағы маңызы зор.
Ауруды ғылыми негізде емдеу үшін морфологиялық өзгерістерді білумен қатар әр ағзалардың, жүйелерді және жалпы организмнің күй-жайын, яғни қызметін атқару күйін, күш қабілет мүмкіндігін анықтайды. Ауруды анықтау және болжау үшін, сонымен қатар дәрі ем әдісін таңдау) мақсатында семиотиканың (аурулардың белгілерін тексеру) маңызы өте зор. Мысалы, өнімділігі мол малдың зат алмасуының бұзылуын ерте кезедінде анықтау және болжау үшін, сонымен қатар дәрі ем әдісін таңдау мақсатында семиотиканың (аурулардың белгілерін тексеру) маңызы өте зор. Мысалы, өнімділігі мол малдың зат алмасуының бұзылуын ерте кезеңінде анықтау үшін қандағы кетон денешіктерін, сілті қорын, қан сары суындағы каротиннің мөлшерін тексеріп, белоктардың, углеводтардың, витаминдердің, кальций, фосфордың жеткіліксіздігін анықтайды.
Ірі шаруашылықтарда малдың шағын жерге көп жиналған шоғырлануына байланысты, оларды аурулардан сақтандыру әрекеттерін жақсы ұйымдастырып, нәтижелі ем қолдану үшін, жалпы табын бойынша ауру белгілерінің жиынтығын (синдроматика) анықтауды қажет етеді [1].
Ет қоректілердің обасы қызба, тыныс және ас корыту жолдарының, көздің кілегейлі қабығының қабынуымен, терінің бөртуімен және орталық жүйке жүйесінің зақымдануымен сипатталатын аса жұғымтал ауру.
Курстық жұмыстың мақсаты – иттің оба ауруының патологоанатомиялық өзгерістері мен диагностикасын зерттеу.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Қасымов, Е.И. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау және күресу шаралары: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Е.И.Қасымов - Алматы: Санат, 1992. –122б.
2 Сайдулдин, Т. Ветеринариялық індеттану: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин – І,2-кітап, Алматы: Санат, 1999. - 111 бет.
3 Носков, Н.М. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии: учебное пособие для вузов /Носков Н.М.-Москва: Колос, 1961.-128б.
4 Поляков, А.А. Ветеринарная дезинфекция: учебное пособие для вузов /Поляков А.А.- Москва: Колос, 1964.- 197с.
5 Сюрин, В.Н. Частная ветеринарная вирусология: учебник для вузов /В.Н Сюрин, Н.В.Фомина – Москва: Колос, 1979.-118с.
6 Сюрин, В.Н. Диагностика вирусных болезней животных: справочник / В.НСюрин и др. М: Агропром, 1991.-164с.
7 Тәжібаев, А.С. Научные основы эффективной дератизации объектов ветеринарного надзора: учебное пособие для вузов / А.С. Тәжібаев - Алматы, 2000.-156с.
8 Мырзабекова, Ш.Б. Ветеринариялық вирусология: учебник для вузов /Мырзабекова Ш.Б – Алматы: Білім, 2004. – 134б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Жануарлар патологиясы пәнінен жазылған Иттің оба ауруының патологоанатомиялық өзгерістері мен диагностикасы атты курстық жұмысым 30 беттен тұрады.
Курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника қауіпсіздігі, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін, 1 сурет және 1 қосымшаны қамтиды.

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілер
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1 Ит обасы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1.1 Ит обасы ауруына бейімділік ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1.2 Ит обасы ауруының шығуы мен жұғуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .12
1.1.3 Ит обасы ауруының клиникалық белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...12
1.1.4 Ит обасы ауруының патолого - анатомиялық өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.1.5 Ит обасы ауруын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.1.6 Ит обасы ауруынан арылу және одан сақтану шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1.2 Шошқаның европалық обасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
3 Техникалық қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қосымша А Оба ауруына қарсы вакцина ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30

Анықтамалар

Ет қоректілердің обасы қызба, тыныс және ас корыту жолдарының, көздің кілегейлі қабығының қабынуымен, терінің бөртуімен және орталық жүйке жүйесінің зақымдануымен сипатталатын аса жұғымтал ауру.
Стерильді иммунитет - ауырып жазылғаннан соң организм микробтан мүлде арылып иммунитет қалыптасуы
Стерильсіз иммунитет - аурудан жазылған соң организм микроб алып жүруші болып қалуы
Премунция - микроб сақталған жағдайда ғана болатын стерильсіз иммунитеті
Трансовариальді иммунитет - бұл жұмыртқа арқылы қалыптасқан иммунитет
Колостральды иммунитет - уыз арқылы берілген иммунитет
Перкуссия - өкпе тұсын саусақ үстінен саусақпен ұрып көру
Семиотика - аурулардың белгілерін тексеру
Синдроматика - жалпы табын бойынша ауру белгілерінің жиынтығын анықтау
Алиментарлы жолмен жұғу - зарарлы жемшөп пен су арқылы
Геморрагиялық диатез - қанталау
Тромбоз - (гр.thrombosis - ұйып қалу)

Қысқартулар мен белгілер

мл -- миллилитр
см -- сантиметр
% -- пайыз
мин -- минут
м -- метр
т.б -- тағы басқа
мм -- миллиметр
г - грамм
рН - ортаның қышқылдығы
мг - миллиграмм
ДПР- диффузды преципитация реакциясы
ГАЖР- гемагглютинация жанасу реакциясы
ИФТ- иммуноферментті талдау
АР - Агглютинация реакциясы
БР- бейтараптандыру реакциясы Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.

Ф.7.04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші ___________________________________ __________
(оқытушының аты - жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2014ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты - жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты - жөні
_______________
қолы,аты - жөні

Шымкент 2014 ж.
Ф. 7. 05 - 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін
Каф.меңгерушісі __
_________2014ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№
Курстық жұмыстың мазмұны

Орындалу
мерзімі
Көлемі
(парақ саны)
1

2

3

4

5

6

Ұсынылған әдебиеттер: 1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________

Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты - жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні, студенттің қолы)
Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Жануарлар патологиясы - ауру туралы жалпы ілім, этиология, патогенез,типті патологиялық процестерді, органдар мен жүйелердің патологиялық физиологиясында қан патологиясы, қан айналысы, тыныс алу, ас қорыту, бауыр қызметі, несеп бөліну, ішкі секреция мен нерв жүйелерінің қызметіне қатысты әр түрлі аурулар кезінде жекелеген органдар мен организм жүйесі қызметінің бұзылуының және қалпына келуінің жалпы заңдылықтары туралы мәліметтер береді.
Тұтастай алғанда патологиялық процестердің себептері мен жағдайларының пайда болуы және даму арасындағы байланысты анықтайды. Патологиялық процестердің пайда болуының және дамуының жалпы заңдылықтарын білгеннен кейін дербес мәселелерін, яғни малдың жекелеген ауруларын айқындау, адал дұрыс сақтандыру және емдеу шараларын жүргізу оңайға түседі.
Өнеркәсіптік кешендерде, арнайы бағыттандырылған
шаруашылықтарда және фермаларда ауруларды емдеу және сақтандыру шараларын ұйымдастыруда агротехника, мал азығын дайындау, азық дайындау технологиясы және мал гигиенасының ережелерін сақтау бағытындағы ғылыми жетістіктерді басшылыққа алған жөн.
Ауруды ғылыми негізде емдеу үшін морфологиялық өзгерістерді білумен қатар әр ағзалардың, жүйелерді және жалпы организмнің күй-жайын, яғни қызметін атқару күйін, күш қабілет мүмкіндігін анықтайды.
Ветеринария ғылымының Жануарлар патологиясы бөлімі жұқпалы, жұқпалы емес және инвазиялық аурулардың пайда болу себептерін, өту ерекшеліктерін зерттеп, анықтау әдістерін, ем-әрекеттерін және сақтандыру шараларын дамытып жетілдіретін пән .
Бұл жалпы биологиялық, аурутану, зооинженерлік, агрономиялық және қоғамдық - экономикалық ғылым салаларымен пән аралық тығыз байланысын үзбей мамандықты қалыптастыратын пән.
Маңызды қоғамдық және арнайы клиникалық пәндерді міндетті түрде және терең игертудің, шаруашылықтарда ем-әрекеттерін және малды жұқпалы аурулардан сақтау шараларын белсене ұйымдастырып, тиянақты орындай алатын мағлұматты мал дәрігері мамандарын дайындаудағы маңызы зор.
Ауруды ғылыми негізде емдеу үшін морфологиялық өзгерістерді білумен қатар әр ағзалардың, жүйелерді және жалпы организмнің күй-жайын, яғни қызметін атқару күйін, күш қабілет мүмкіндігін анықтайды. Ауруды анықтау және болжау үшін, сонымен қатар дәрі ем әдісін таңдау) мақсатында семиотиканың (аурулардың белгілерін тексеру) маңызы өте зор. Мысалы, өнімділігі мол малдың зат алмасуының бұзылуын ерте кезедінде анықтау және болжау үшін, сонымен қатар дәрі ем әдісін таңдау мақсатында семиотиканың (аурулардың белгілерін тексеру) маңызы өте зор. Мысалы, өнімділігі мол малдың зат алмасуының бұзылуын ерте кезеңінде анықтау үшін қандағы кетон денешіктерін, сілті қорын, қан сары суындағы каротиннің мөлшерін тексеріп, белоктардың, углеводтардың, витаминдердің, кальций, фосфордың жеткіліксіздігін анықтайды.
Ірі шаруашылықтарда малдың шағын жерге көп жиналған шоғырлануына байланысты, оларды аурулардан сақтандыру әрекеттерін жақсы ұйымдастырып, нәтижелі ем қолдану үшін, жалпы табын бойынша ауру белгілерінің жиынтығын (синдроматика) анықтауды қажет етеді [1].
Ет қоректілердің обасы қызба, тыныс және ас корыту жолдарының, көздің кілегейлі қабығының қабынуымен, терінің бөртуімен және орталық жүйке жүйесінің зақымдануымен сипатталатын аса жұғымтал ауру.
Курстық жұмыстың мақсаты - иттің оба ауруының патологоанатомиялық өзгерістері мен диагностикасын зерттеу.

1Негізгі бөлім

1.1Ит обасы

Ет қоректілердің обасы (Реstis carnivorum, чума плотоядных) - қызба, тыныс және ас корыту жолдарының, көздің кілегейлі қабығының қабынуымен, терінің бөртуімен және орталық жүйке жүйесінің зақымдануымен сипатталатын аса жұғымтал ауру.
Тарихи деректер. Оба адамзатқа итті қолға үйреткеннен бері белгілі. Аристотельдің еңбектерінде ол ангина ретінде сипатталған. Иттің обасының қоздырушысының вирус екендігін 1905 ж. Карре дәлелдеді.
Қоздырғышы -- парамиксовирустар тобына жататын РНК-лы вирус. Бұл ауру - жедел өтетін, тез жұғатын, ит ағзасының безгек тәрізді қалтырауымен, көздерінің кілегей қабатының (слизистая оболочка), тыныс жолдары, ас қорыту жүйесі кілегей қабаттарының қабынуымен, сонымен қатар өкпенің қабынуымен және орталық жүйке жүйесінің зақымдануымен өтетін вирустық ауру.
Төзімділігі. Иттердің мұрын ағындыларында, тезегінде 11 тәулікке дейін күшін сақтайды. 60 градусқа дейін қыздыру - 30 минутта, ал қайнату вирустың күшін бірден жояды.
Тіке түскен күн сәулесі және 1 пайыздық формалин, фенол ерітінділері бірнеше сағатта залалсыздандырады. Бұл аурумен ит, қасқыр, шиебөрі, түлкі т.б. көптеген жыртқыш аңдар ауырады.
Індет көзі - ауру жұқтырған жасырын кезеңінде көзінен және мұрнынан аққан ағынды сұйықтар, дем алған ауасы, тастаған тезегі арқылы сыртқы ортаға вирус бөлетін иттер т.б.жыртқыш аңдар.
Аурудың таралу факторларына вируспен залалданған күтім құрал-саймандары, кұтушілердің арнайы киімдері, берілетін тамағы, сондай-ақ құстар, кеміргіштер, жәндіктер жатады.
Ол Зейтцтің ЕК сүзгілерінен, Беркефельдтің V және О, сондай-ақ Шамберленнің L2 және L3 және шырақтарынан өтеді, бірақ коллоид пластинкаларынан өтпейді.
Вирустың үлкендігі 70 -- 105 u формасы шар тәрізді, кейде оның жіп тәрізді түрі де кездеседі. Ол тканьдер культурасында, ит, күзен бүйрегінің клеткаларында, клеткалардың торлану сызатында (Неіа клеткаларында) жақсы өседі.
Вирус клеткаға түскен соң оны 10 -- 12 күн өткеннен кейін зақымдайды.
Адамның кызылшасының және сиырдың обасының вирустарымен антигендік байланыстары бар.
Вирустың сыртқы ортадағы төзімділігі оншама емес. Танаудан аққан сорада және нәжісте 7-11 күнде белсенділігін жояды.
Соған қарамастан кептірілген немесе мұздатылған вирус бірнеше ай, ал лиофилденген күйінде кемінде бір жыл сакталады. 60°С-та 30 минутта, 100°С-та бірден жойылады,
Дезинфектанттар және физикалық факторлар тез өлтіреді. 1% лизол, ултракүлгін сәуле 30 мин, 2% күйдіргіш натрий - 60 мин, күн сәулесі мен 0,1-0,5% формалин немесе фенол ертінділері бірер сағатта өлтіреді [1,2,3].
Иттердің мұрын ағындыларында, тезегінде 11 тәулікке дейін күшін сақтайды. 60 градусқа дейін қыздыру - 30 минутта, ал қайнату вирустың күшін бірден жояды.
Тіке түскен күн сәулесі және 1 пайыздық формалин, фенол ерітінділері бірнеше сағатта залалсыздандырады.

1.1.1 Ит обасы ауруына бейімділік

Табиғи жағдайда обаға көбіне иттің, қасқырдың, норканың, күзеннің, ақ тышқанның және өзен камасының күшігі шалдығады.
Ит обасының қоздырғышын күзен күшігіне жұқтырып өсіру вирустың итті зақымдау қасиетін төмендетеді.
Обаның вирусын ұзақ уақыт бойы және бірнеше қайтара үй қояны мен теңіз шошқасының денесіне енгізсе, вирустың бұл жануарларға деген уыты күшейеді де, итке деген уыты әлсірейді. Ит обасының қоздырғышының әсеріне жас мысық сезімтал келеді.
Ет қоректілердің обасымен жыртқыштар туыстастығының көптеген өкілдері: ит, қасқыр, қорқау қасқыр, түлкі, жанат, қарсақ, күзен, сасық күзен, сусар, ақ тышқан, камшат, борсық ауырады.
Бұлғын басқа аңдарға қарағанда төзімді келеді. Бұл аурумен ит, қасқыр, шиебөрі, түлкі т.б. көптеген жыртқыш аңдар ауырады.
Індет көзі - ауру жұқтырған жасырын кезеңінде көзінен және мұрнынан аққан ағынды сұйықтар, дем алған ауасы, тастаған тезегі арқылы сыртқы ортаға вирус бөлетін иттер т.б.жыртқыш аңдар.
Аурудың таралу факторларына вируспен залалданған күтім құрал-саймандары, күтушілердің арнайы киімдері, берілетін тамағы, сондай-ақ құстар, кеміргіштер, жәндіктер жатады.
Обамен жыртқыш аңдар мен иттер жасына, тұқымына қарамай ауырады. Әйтседе жас кезінде сезімталдығы жоғары болады. Әсіресе иттің күшігі 12 айға дейін, терісі бағалы аңдар 5 айға толғанша жиі ауырады. Ересек иттер мен аңдар 3-4 есе сирек шалдығады.
Ауру қоздырушысының бастауы - ауырған және ауырып жазылған жануарлар. Соңғылары 3-6 ай бойы вирус алып жүреді. Қоздырушы көзден, мұрыннан аққан сорамен, тыныс шығарғанда ауамен, нәжіспен, несеппен бөлінеді.
Респираторлык және алиментарлық жолмен жұғады. Ауамен ауырған жануардан 12 м дейін кашыктыққа беріледі.
Ластанған құрал-сайман, жұмыс киімі, жануарлар азығы жұғу факторлары қызметін атқарады.
Сонымен қатар жәндіктер, құстар, кемірушілер де ауру таратуға қатысады, олар механикалық тасымалдаушы болып қана қоймай, жасырын вирус алып жүруі де мүмін.
Жабайы аңдар оба вирусының табиғаттағы қорламасы болады.
Аң фермалары мен ит питомниктерінде ауру сырттан енгізілген жануарлармен, иесіз иттермен, зарарланған заттар арқылы әкелінеді. Оба жылдың қай мезгілінде болсын байқалып, індет немесе спорадия түрінде өтеді [1,3,4].

1.1.2 Ит обасы ауруының шығуы мен жұғуы

Оба көбіне ауру ит және жабайы етқоректі аңдар арқылы таралып отырады. Ит обасының қоздырғышы өте жұқпалы келеді.
Күшік бұрын обамен ауырған жерде сәл ғана мерзім тұрса, оған сол бойда-ақ оба жұғады. Сонымен қатар вирус ауа арқылы, асқазан және микроб түскен құрал-жабдық арқылы жұғып отырады.
Мұнымен қатар танаудан аққан су, сілекей және несеп арқылы да жұға алады. Оба вирусын айналаға таратуға әсіресе оның көмескі түрімен ауырған ит ерекше қауіпті.
Денеге енген вирус тез арада қанға өтіп, мононуклеарлы лейкоциттер арқылы лимфоидты ағзаларға жетеді.
Алғашқы 5-6 күн ішінде лимфоидты жүйеде көбейген вирус кейіннен макрофагтар арқылы бүкіл денеге жайылады.
Вирустың әсерінен ең алдымен иммунитет жүйесі зақымданады да, организмнің қорғаныс кабілеті тежеледі. Көп ұзамай аурудың клиникалық белгілері өрбиді. Вирустық инфекцияға косалкы бактериялық инфекциялар (сальмонеллалар, эшерихиялар, пастереллалар, коктар) кабаттасып, ауру асқынады [1,2,4,5,6].

1.1.3 Ит обасы ауруының клиникалық белгілері

Ит обасының жасырын кезеңі 3 -- 7 күнге созылады. Өтуіне қарай ол өте жіті, жіті, созылмалы және қайталамалы болып бөлінеді. Обаның соңғы екі түрі бір сыдырғы сирек кездеседі, соған орай олардың практикалық мәні шамалы.
Аурудың өте жіті түрі болса, иттің дене қызуы 41 градусқа дейін және онан да жоғары көтеріледі, 2 -- 3 күннен кейін ит өледі.
Обаның жіті түрі болса, ауру иттің температурасы 39,5-40 градусқа дейін көтеріледі, ит мең-зең болады, танау мен көмей суланып қабынады да, оның танауынан кілегейлі немесе іріңді су ағады, кейін оған қан араласады.
Қан араласқан соң сілекейден сасық иіс щығады. Бұларға қоса ауру итті құрғақ жөтел басады, өршіп келе жатқан бронхиттің, өкпе қабынуының плевриттің белгілері байқала бастайды.
Кейде жаралы конъюнктивит асқынып, ұлпалы кератитке айналады, ішек-қарынның кілегейлі қабығы қабынады. Обамен ауырған иттің нәжісі сұйық сары түсті, кейде оған қан араласады, одан жағымсыз иіс шығады, нерв қызметі бұзылады: ит еліреді, оның бұлшық еттері дірілдейді, қол-аяғы тартылып қалады, жансызданады.
Жұқтырғаннан белгілері білінгенге дейінгі жасырын кезең 2-3 апта шамасында [1,2].
Ауру белгілері білінуіне қарай өкпелік, ас қорыту жұйесінің, жұйке жүйелік, терілік және аралас оба деп бөлінеді.
Оба ауруы жедел, баяулау, созылмалы және түсік тастау түрінде өтеді.
Жедел өткен түрінде (сирек кездеседі) иттің дене қызуы 42 градусқа дейін көтеріліп, тәбеті жоғәлады, мең-зең болып жатып 2-3 кұнде өледі.
Баяулау (подострая форма) түрінде бір-екі күн, кейде бір аптаға дейін ыстығы көтеріледі. Кейін қызуы және дене қалтырауы төмендейді.
Дене қалтырауы кезінде иттердің самарқаулығы, бұлшық еттерінің дірілдеуі, болмашыдан қорқуы, тәбетінің төмендеуі, тұмсығының құрғауы білінеді. Ауырған соң 2-3 күн өте мұрнынан әуелі ірің аралас жалқықты сұйық, кейін ірің ағып, кепкен ағынды қалдықтары мұрын тесіктерін бітеп тастайды. Ит жөтеледі, түшкіреді, пысқырып аяғымен мұрнын қасиды.
Тынысы жиілейді, пырылдаған дыбыс естіледі. Өкпесін тыңдағанда (аускультация) сулы қырыл есітіледі. Перкуссия жасағанда (өкпе тұсын саусақ үстінен саусақпен ұрып көргенде) мұғал дыбысты аумақтар (очаги притупления) байқалады. Тамыр соғуы жіңішке, қалыптан ауытқуы жиі болады.
Көздерінен әуелі жалқықты, кейін іріңді сұйық ағып, кепкен кезде қабақтары жабысып қалады көздері қызарып, ісіңкі болады, әрі жарықтан қорқады.
Жоғарғы тыныс жолдарының және көздерінің қабынуымен бірге ас қорыту жүйесі жұмыстарының бұзылуы, яғни қабынуы байқәлады.
Іші қатады, құсады, немесе қан аралас іші өтеді. Аурудың ішектік түрінде иттен өте жаман иіс шығады.
Аурудың терілік түрінде аяқтарының ішкі бетінің жоғарғы бөлігінде, құлақ қуысында, іші аумағында, ауызы, мұрыны маңында күлтілдек түйінді жарақаттар пайда болып жарылады да, беттері қабыршықтанып қатады [2,3].
Көп ретте ауру жүйке жүйесі жұмысының бұзылуы түрінде өтеді. Иттің самарқаулығы ентелеу әрекетіне ауысады (возбуждение), денесінің барлық немесе кейбір бұлшық еттері аумағының тартылуы байқалып, иттің жүрісі өзгереді. Кейде тапырлап барып құлайды.
Соңынан артқы аяқтары салданады (паралич), кей кезде алдыңғы аяқтары да салдануы мүмкін. Тұмсығының жүйке талшықтары, қуығының тура ішектерінің шығар ауыздары салдануы ықтимал.
Аурудың созылмалы түрінде жүйке жүйесінің жұмысы бұзылады, кейбір бұлшық еттер тобының тартылуы, дірілдеуі байқалып, ит салдану ағымына ұшырайды.
Соқырлық, керең болу, иіс сезу сезімінің жоғалуы ұзаққа созылып, тіпті кейде өмір бойы солай болып қалады.Түсік тастау түрінде тек бір-екі күн мазасы болмай жүреді. Күрделі түрінде көптеген басқада ауру белгілері білінеді.
Жасырын кезеңі итте 2-3 апта, терісі бағалы аңдарда 10 күннен 30 күнге дейін, кейде 3 айға созылады. Ауру жіті, жітіден төмен, созылмалы және үзікті өтеді.
Жіті өткенде әдетте дене қызуы 41-42°С-қа жетіп, аппетиті болмай, есеңгіреп, мүлгіп, 2-3 күн өткенде өліп қалады. Аурудың жіті өтуі сирек байқалады.
Оба жітіден төмен өткенде өкпедегі, ішектегі, жүйкелік, терідегі, аралас түрде байқалады.
Алғашында дененің қызуы көтеріліп, 1-2 күн, кейде 1-2 апта сақталады Кейіннен қызуы қайтып, аздап қайталап тұрады. 1-1,5 айлық күшіктің қызуы аздап қана көтеріледі, немесе мүлде болмайды.
Дененің қызынуымен бірге жануар күйзеліп, дел-сал болып, дірілдеп, жасканшақтанып, қаңсары қүрғап, аппетиті жоғалады. 2-3 күн өткенде танауынан серозды-кілегейлі, кейіннен іріңді сора ағып, қүрғағанда мұрыны бітеліп қалады.
Ит жөтеліп, түшкіріп, пысқырынып, аяғы мен тұмсығын үйкейді. Тынысы пысылдап, жиілейді. Обаның өкпедегі түрінде аускультация кезінде өкпесінде сырыл естіледі, перкуссия кезінде дыбыс әлсіреп шығады. Тамыры лыпылдап, жиі соғады. Көзінен бастапқыда серозды, кілегейлі, кейіннен іріңді сора ағады, кепкен кезде көз қабақтары бір-біріне жабысып қалады. Коньюнктивасы қызарып, домбығып, ит жарыққа қарай алмайды. Кейде кератит байқалады.
Тыныс жолдарының қатары және конъюнктивитпен қоса ішек-қарынның жіті қатарлы қабынуы жиі болады (обаның ішектегі түрі). Мұндай жағдайда иттің іші қатып, жиі-жиі құсады, іші қан аралас өтеді. Ауырған иттен аса жағымсыз иіс шығады.

1 сурет. Обамен ауырған иттің аяқтарының салдануы
Аурудың терідегі түрі кезінде санының ішкі жағында, құлағының ішінде, қарын тұсында, аузының айналасында иттің терісі қолдырап, бөртеді. Кейіннен қолдырауықтар жарылып, бөлінділері кепкен кезде қабыршықтар пайда болады.
Жүйкелік түрі кезінде иттің күйзелісі қозынумен алмасып, денесі құрыстанып, бұлшық еттері дірілдейді.
Жүргенде денесінің дұрыс меңгере алмайды. Оқтын-оқтын серендеп, соңынан дел-сал болып қалады. Сирақтары, бет жүйкесі, куығы мен артқы тесігінің сфинктерлері салданады.
Оба созылмалы өткенде көбінесе жүйкелік түрінде байқалады. Ауырған иттің бұлшық еттері құрыстанып, салдануы байқалады, көру, есту, иіс сезу қабілетінен айрылады.
Көздің қасаң қабығында бүдырмақтар пайда болып, қарашығы жабылып, көз алмасы солады. Қосалқы инфекциямен асқынғанда аурудың клиникасы аса күрделі сипат алады.
Егер ауру асқынбаса 1-4 аптадан кейін иттің жазылуы мүмкін. Өлім көрсеткіші 50% шамасында, жүйке жүйесі зақымдалғанда 85%-ке жетеді, не одан да жоғары болады.
Үзікті түрі кезінде ит 1-2 күн мазасызданып жүреді де, жазылып кетеді.
Обаның клиникалық белгілерінің әртүрлі аңдарда біраз айырмашылықтары болады. Түлкі мен қарсақта аурудың терідегі түрі байқалмайды, ал жүйкелік түрі індеттің ақырғы кезеңінде басым болады.
Қарсақта түлкіге қарағанда қатарлы құбылыстар әлсіз білінеді. Күзенде терідегі түрі жиі байқалып, сирақтары, қабақтары, тұмсығы, ерні, құлағы домбығады.
Домбыққан телімдер көп үзамай қолдырап, суланып, кейіннен қабыршықтанады. Процесс ұзаққа созылғанда дерматит мойыны мен арқасына жайылады. Ауру негізінен созылмалы өтеді [1,2,5,6].

1.1.4 Ит обасы ауруының патолого - анатомиялық өзгерістері

Обадан өлген иттің өлексесін жарып қарағанда кілегейлі қабықтардың ісінгені байқалады.
Жүрек қабына сұйық заттың шамадан тыс жиналғаны, жоғарғы тыныс алу органдарының суланып немесе іріңдеп қабынғаны, өкпенің суланып немесе іріңдеп қабынғаны, ішек-қарынның суланып қабынғаны байқалады, оның кілегейлі қабығынан кішігірім жаралар табылады.
Кеуде қуысы мен шажырқайдағы сөл түйіндері қабынған. Бауыр мен бүйректер сәл ұлғайған, олардың ұлпасы азғындаған. Ойық жаралы кератит жиі байқалады. Ми және оның қабықтарын қан кернеп қызарған.
Негізінен аурудың клиникалық түрі мен асқынуына байланысты болады. Жоғарғы тыныс жолдарында қатарлы немесе іріңді қабыну, ал өкпеде-сүрғылт қызыл тығыздалған қабыну немесе аталектаз ошақтары байқалады.
Эпикард пен перикардта, бүйректің қабығының астында қанталаулар, ас қорыту жолдарының кілегейлі қабықтарында қанталаулар мен ойылымдар кездеседі.
Көкірек және құрсақ қуысындағы сөл түйіндері үлкейіп, кескенде ылжырап тұрады.
Мидың қабықтары қанға толы, қуыктың кілегейлі қабықтары қанға кернелген және ноқатты немесе жолақты қанталаулары болады. Бұндай өзгерістер ұлтабарұшы ішегі мен тік ішекте де кездеседі [4,5,6,7].

1.1.5 Ит обасы ауруын анықтау

Обаны анықтауда ауру ит температурасының тым көтерілетіні, аурудың тез жұғатындығы, танау, көмей, кеңірдектің зақымдануы, конъюнктивит нервісі қозып, иттің еліруі, сондай-ақ теріге, әсіресе, шап пен ерін терісінің қанталай зақымдануы ескеріледі.
Ауру белгілеріне қарай қойылған бұл диагнозды тұжырымдау үшін ткань культурасында вирус өсіру әдісі қолданылады, ауруды анықтау мақсатымен арнайы сывороткаларды пайдалана отырып, ткань культурасында бейтараптау реакциясы және комплемент байлау реакциясы жасалады.
Етқоректілердің обасына диагноз індеттанулық деректердің,
патологоанатомиялық өзгерістердің, зертханалық зерттеулердің нәтижелері негізінде қойылады.
Аурудың клиникалық белгілерінің диагноз қою үшін маңыздылары: тыныс мүшелерінің зақымдануы, диарея, көз бен танаудың кілегейлі қабықтарының қатары, табанының мүйізденуінің күшеюі, орталық жүйке жүйесінің зақымдануы, аурудың ұзаққа созылуы.
Келтірілген 6 белгілердің 4-і болған жағдайда обаға диагноз қою мүмкін деп есептелінеді.
Аурудың бастапқы кезеңінде диагноз қою үшін маңызды белгілері: жөтел, жарықтан сескену, аппетиті жоғалумен қатар ыстығынын, көтерілуі (39,9°С мөлшері), аппетиті күшейіп (қомағайланып) ыстығы қалыпты болуы, жүйке жүйесінің зақымдану белгілері.
Осы белгілердің екеуі болғанда обаға күдіктеніп, үшеуі болғанда - диагноз кою мүмкін деп есептеледі. Бұл белгілер итке тән болғанымен күзен және сасық күзен үшін тура бола бермейді.
Патологоанатомиялық өзгерістерінің ішінде обаға тән белгі куығы мен басқа ішкі ағзаларының қанталауы.
Түпкілікті диагноз қою үшін иттің, түлкінің, қарсақтың, сасық күзеннін күшіктеріне биосынама қояды. Жұқтыру үшін денесінің ыстығы алғаш көтерілген кезде ауырған жануарлардың өлекседен алынған ішкі ағлалардың езіндісі пайдаланылады.
Обаны лептоспироздан, жұқпалы гепатиттен, қүтырықтан, Ауески ауруынан, сальмонеллезден, пастереллезден, В1 авитаминозынан ажырату қажет.
Емі. Ем ретінде жылқы қанының сарысуы (1 -- 2 мл) немесе арнайы гамма-глобулиндер қолданылады.
Ең пайдалысы сарысуды антибиотиктермен және сульфаниламид препараттарымен (ит салмағының әрбір 10 килограмына 100 -- 150 мың ЕД пенициллин және 1,5 мг сульфаниламид алып, күніне 1 -- 2 рет беру, тағы басқа ауру белгілерін жоюға бағытталған дәрілермен бірге колдану.
Арнаулы қан сарысуы шығарылмайды. Аурудың бастапқы кезеңінде кызылшаға қарсы қан сарысуының глобулинін пайдалануға болады.
Қосалқы микробтарды тежеу үшін антибиотиктер мен сульфаниламидтерді беру жақсы нәтиже береді. Бұнымен кабат диетаны жақсарту қажет.
Ауру жануарлардың жағдайына байланысты симптоматикалық (ыстық қайтаратын, қақырық түсіретін, іш ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.