Қазақстанда халық шаруашылығын кайта құрудың аяқталуы (1934-1940 жж)



2-бесжылдық кездерінде Қазақстанның халық шаруашылығына 5,2 млрд. сом мөлшерінде қаржы бөлінді. Социалистік жарыс, оның жаңа формасы — стахановшылар қозғалысының еңбек энтузиазмы 2-бесжылдық тапсырмаларының табысты орындалуын қамтамасыз етті. Балқаш мыс қорыту заводы, Ақтөбе химия комбинаты қызу қарқынмен салынды, Қарағанды көмір бассейнін, Ембінің мұнай байлығын игеру онан әрі жалғастырылды. Кенді Алтайдың өнеркәсіп орындарын қайта жабдықтау жөніндегі жұмыстар кең көлемде жүргізілді, тамақ және жеңіл өнеркөсібінің кәсіпорындары салынды. Қалалар көп салынып, олардың тұрғындарының саны артты. Республиканың ауыл шаруашылығын біржолата социализм жолына көшіруге бағытталған жұмыстардың зор комплексі жүзеге асырылды, халқының жанқиярлық еңбегі нәтижесінде 2-бесжылдық жоспар мерзімінен бұрын, 1937 жылдың 1 сәуірінде, яғни 4 жыл 3 айда орындалды.
Республикада 120 ірі өнеркәсіп орындары салынып, мың километрден астам жаңа темір жол желісі іске қосылды. Өнеркәсіп өнімдерінің республика халық шаруашылығының барлық өнімдері ішіндегі үлес салмағы 56,8%-ке жетті. Қазақ шаруалары ТОЗ-дар мен мал серіктіктері арқылы ауыл шаруашылық артельдеріне өтті. 500 мыңнан астам көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылықтар отаршылдыққа айналды.
Колхоздар ұйымдық және экономикалық жағынан нығайды. 2-бесжылдықтың аяғыңда Қазақстанның ауыл шаруашьшығында социалистік өндірістік қатынастар біржола бекіді. 1937 ж. Қазақстан колхоздары республика шаруалары шаруашылығының 97,5%-ін біріктірді, олар егістіктің 99,8%-ін өңдеп, жалпы астық өнімінің 84,4%-ін ендірді. Колхоздар мен совхоздарда, басқа да мемлекеттік және кооперациялық кәсіпорындарда, соңдай-ақ колхозшылардың жеке шаруашылығында бүкіл малдың 99%-іне жуығы болды. 193 совхоз және 287 машина-трактористлары (МТС) жұмыс

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Қазақстанда халық шаруашылығын кайта құрудың аяқталуы (1934-1940 жж)
2-бесжылдық кездерінде Қазақстанның халық шаруашылығына 5,2 млрд. сом
мөлшерінде қаржы бөлінді. Социалистік жарыс, оның жаңа формасы —
стахановшылар қозғалысының еңбек энтузиазмы 2-бесжылдық тапсырмаларының
табысты орындалуын қамтамасыз етті. Балқаш мыс қорыту заводы, Ақтөбе химия
комбинаты қызу қарқынмен салынды, Қарағанды көмір бассейнін, Ембінің мұнай
байлығын игеру онан әрі жалғастырылды. Кенді Алтайдың өнеркәсіп орындарын
қайта жабдықтау жөніндегі жұмыстар кең көлемде жүргізілді, тамақ және жеңіл
өнеркөсібінің кәсіпорындары салынды. Қалалар көп салынып, олардың
тұрғындарының саны артты. Республиканың ауыл шаруашылығын біржолата
социализм жолына көшіруге бағытталған жұмыстардың зор комплексі жүзеге
асырылды, халқының жанқиярлық еңбегі нәтижесінде 2-бесжылдық жоспар
мерзімінен бұрын, 1937 жылдың 1 сәуірінде, яғни 4 жыл 3 айда орындалды.
Республикада 120 ірі өнеркәсіп орындары салынып, мың километрден астам
жаңа темір жол желісі іске қосылды. Өнеркәсіп өнімдерінің республика халық
шаруашылығының барлық өнімдері ішіндегі үлес салмағы 56,8%-ке жетті. Қазақ
шаруалары ТОЗ-дар мен мал серіктіктері арқылы ауыл шаруашылық артельдеріне
өтті. 500 мыңнан астам көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылықтар
отаршылдыққа айналды.
Колхоздар ұйымдық және экономикалық жағынан нығайды. 2-бесжылдықтың
аяғыңда Қазақстанның ауыл шаруашьшығында социалистік өндірістік қатынастар
біржола бекіді. 1937 ж. Қазақстан колхоздары республика шаруалары
шаруашылығының 97,5%-ін біріктірді, олар егістіктің 99,8%-ін өңдеп, жалпы
астық өнімінің 84,4%-ін ендірді. Колхоздар мен совхоздарда, басқа да
мемлекеттік және кооперациялық кәсіпорындарда, соңдай-ақ колхозшылардың
жеке шаруашылығында бүкіл малдың 99%-іне жуығы болды. 193 совхоз және 287
машина-трактористлары (МТС) жұмыс істеді.
Соғысқа дейінгі бесжыда-трактор дықтарда Қазақстан ірі шикізат аймағы
ретінде қалыіггасып бітгі. Одақты Орталық Қазақстан кенмен, түсті және
сирек металмен, Оңтүстік Орал мен Еділ бойын көмірмен қамтамасыз етті.
Кенді Алтай төңкеріске дейін Сібір өнеркәсіп орындарын шикізатпен
қамтамасыз етуші болатын, Ембі елңің мұнай базасының құрамдас бөлігіне
айналды. Елді индустрияландыру мен оның экономикалық тәуелсіздігін бекітуде
түсті металлургия өте маңызды рөл атқарды. Шетелдік тәуелділіктен сақтануда
тау-кен шикізаттары мен алтын өнеркәсібінің маңызы зор болды. Айта кететін
бір жәйт, Қазақстан индустриясын дамытуда еріксіздер еңбегі көп
пайдаланылды. Республика территориясында лагерлер көптеп салынды. Кешегі
көшпелілер, шаруа-жұмысшы, қызметкерлер ГУЛАГ-тың тұтқындарына айналды.
1935 жылы Қарағанды лагерінде отырған 26 мың адам ГРЭС-те жұмыс істеді,
темір жолдар салды, ауыл шаруашылығы жұмыстарын істеді. Бірақ бұл тек
бастама еді. Ондағы жұмыс мөлшері тұрақты өсіп отырды. ГУЛАГ жүйесіндегі ең
басты мекеменің бірі Жезқазған мыс комбинаты болатын. Республика
лагерьлерінде отырғандар молибден концентратын, кобальт, қалайы, вольфрам
концентратын, т.б. өндіруге кеңінен пайдаланылды.
Индустрияландыруды жүзеге асыруды жеделдету үшін қор жинау мәселесін
шешу қажет болды. Басқаша айтқаңда күрделі құрылысқа, ауыр индустрияның
дамуына және қорғаныс бағытындағы өндіріс орындарына қаржы табу қажет
болды. Бұл қаржыны шаруалардан анықтап және басқа да тамақтарды төменгі
бағамен (ауыл шаруашылық өнімдерін өндірудің жолы осылай болды) алу табысты
аяқталмады: олар астық дайындау жұмыстарын дағдарысқа тіреп қоймай, сонымен
бірге ауыл шаруашылық еңбеккерлерін өздеріне күрт қарсы қойды. Бұдан
шығудың жалпы жолы табылды. Өйткені колхоздан астық ешқандай проблемасыз
алынып отырды. Шаруаларды тонау арқылы алынған астықты шет елге сатты. Одан
түскен валютаны индустрияның қажетіне жұмсады. Шегіне жеткен батыстағы
экономикалық құлдырау астықтың дүниежүзілік бағасынан күрт төмендеуіне әкеп
соқтырды. Сондықтан да қажетті мөлшерде валютаны алу үшін астықты екі-үш
есе артық сату қажет болды. Бұған тек астық өнімдерін арттыру арқылы ғана
жетуге болатын еді. Бұл нәрсе астықтың түсімділігін котеру арқылы емес,
егістік жердің көлемін ұлғайту арқылы шешілді. Соған байланысты табиғи
жайылымдарды айдауға рұқсат берілді. Ал, малшыларды колхозға қуып тықты.
Сталиндік қылмысты авантюраның ең жаман сандары 1931-1933 жж.
жіберілген бұрмалаушылықтарды түзету жұмыстары кейін басталды. Күшпен қоғам
мүлкіне айналдырылған малдар мен үй мүліктері иелеріне қайтарылды.
Коммунаның орнына ауыл шаруашылық артельдері ұйымдастырылды. Мемлекет
техника жағынан және финанс жағынан көмек көрсетіп отырды. Осы шараларды
қолданудың негізінде екінші және үшінші бесжыддықтарда республиканың ауыл
шаруашылығы біршама нығайды. Колхоз құрылымы сенімді түрде күш ала бастады.
1940 жылы колхоздар мен совхоздарда 41 мың трактор, 11,8 мың комбайн, 14
мыңдай жүк автомашинасы жұмыс істеді. Ауыл шаруашылық техникасы 330-дай МТС-
ке және 194 совхозға шоғырлан-дырылды. Республикада 4,6 мың агрономдар,
зоотехниктер, мал дәрігерлері қызмет атқарды.
Мырзашөлді игеру қарқынды жүрді. 1939-40 жылдардың өзінде 145 мың
гектар суғармалы жер игерілді. Осы уақытта колхоздарда көшпенді өмірден
тұрақты отырықшы жағдайға ауысу негізінен аяқталды.
30-жылдардың аяғында бірқатар этникалық топтар өз жерлерінен қоныс
аударылды. Солардың біразы Қазақстанға әкелінді. 1937 жылы Қиыр Шығыстан
республикаға 96 мың кәріс көшіп келді. Олар мұнда күріш өсіретін
шаруашылықтар ұйымдастырды. Сол жылы НКВД Әзербайжан мен Арменияда иран,
әзербайжан, курт және армяндардың 2,4 мың отбасын Оңтүстік Қазақстан,
Жамбыл және Алматы облыстарына қоныс аудартты. Соғыс алдында Батыс Украина
мен Батыс Белоруссиядан поляктарды және Балтық бойы республикалары
азаматтарын депортациялау, қоныс аударту жүргізілді.
Бұл жылдары Қазақстанға кошіп келушілердің кобісі орыстар, ал біразы
украиндар, татарлар және басқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Хронологиялық деректер
XX ғ. 20 -30 жж. Қазақстандағы демографиялық мәселелер
Қазақ ауылы ұжымдастыру қарсаңында
Қазақстандағы ЖЭС. Жер-су реформасы
Өлкені индустрияландыру саясаты
А. Солженыцин, Архипелаг ГУЛАГ кітабы туралы
Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәніне арналған дәрістер
Қазақстандағы индустриялдандыру: Жетістіктері мен қателіктері, Индустриялдандыру мәселесі бойынша қазақ мемлекеттік қайраткерлердің ұстанымдары
ҚАЗАҚСТАНДА БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
Пәндер