Ультрадыбыстық зерттеу: міндеттері, проблемасы және шешу жолдары

Ультрадыбыстық зерттеу: міндеттері, проблемасы және шешу жолдары
Ультрадыбыстық зерттеу: міндеттері, проблемасы және шешу жолдары
Бүгінгі таңда медицинада диагноз қоюда небір диагностикалық құрыл¬ғылар, жаңа технологиялар бар десек, соның бірі – ультрадыбыстық зерттеу, яғни УДЗ (УЗИ). УДЗ – диагноз қою мен емдеу әдісін таңдауда өте маңызды рөл атқарады. Бұл жоғары деңгейде ақпарат беретін және қауіпсіз зерттеу әдісі. Алматы мемлекеттік дәрігерлердің білімін жетілдіру инсти¬тутының ультрадыбыстық зерттеу және функционалды диагностика кафедрасының меңгерушісі, медицина ғылымдарының докторы Баян НАУРЫЗБАЕВАМЕН әңгімеміз еліміздегі диагностикалық қызметтің ерекшелігі, жай-күйі мен проблемасы жайында өрбіген.
– Баян Ұйсымбайқызы, бүгінде көпші¬л¬і¬гіміз «УЗИ» деп атап кеткен ультрадыбыстық зерттеудің диагноз қоюдағы қаншалықты дәлдігі, нақтылығы, қауіпсіздігі, сондай-ақ рентген аппаратынан УДЗ-ның ерекшелігі мен артықшылығы жайында білгіміз келеді…
– Әңгімемізді рентген сәулесінен бастасақ, ол иондалған радиация, оның адам ағзасына зияны жоқ емес. Демек, рентгенге кез келген жағдайда түсе беруге кеңес берілмейді. Сондықтан да қазіргі медицинада УДЗ кеңінен қолданылады. Оның ерекшелігі – қауіпсіз, ешқандай радиа¬ция¬сы жоқ. Ал ультрадыбыс қалай пайда болады дегенге келсек, мысалы, дельфинді алайық, олар аса жоғары жиілікте дыбыс шығаратыны сондайлық, оны адам құлағы қабылдай алмайды. Ұлпадан (тканьнан), судан тікелей өтіп, шағылысып қайтады. Яғни, ол денедегі өзгерісті немесе бөгде затты сұйықтық па, жоқ ісік пе, соны экран арқылы көрсетеді. Мысалы, клиницистер көзбен көреді, қолмен ұстайды, бірақ ішкі ағзаға кіріп кете алмайды. Ал УДЗ ұлпаға еркін кіреді. Міне, дельфиннің ультра дыбыстың символы болып табылатыны да содан.
– Бүгінгі күндегі ультрадыбыстық зерттеу¬дің мүмкіндігі қандай деңгейде?
– Мүмкіндігі өте зор. Әсіресе, акушерлік салада. Ондағы УДЗ-ның басты міндеті – бала ана құрсағында пайда болғаннан бастап, тоғыз айға дейінгі денсаулығын бақылап, іштен туа біткен кемшілікті, ағзадағы өзгерістерді қолмен қой¬ған¬дай анықтайды. Қазір жаңадан туылған нәрес¬те¬лерде сырқаттанушылық көп. Әрине, ол пато¬ло¬гиялардың себебі бар. Мәселен, жастар ерте жы¬ныстық қатынасқа түсіп, қалай болса солай өмір сүруден қорықпайды. Жыныстық жолмен жұ¬ғатын жұқпалы аурулар, нашақорлық, мас¬күнем¬дік, генетикалық аурулар, т.б. бала денсаулығына кері әсерін тигізбей қоймайды. Егер сондай кемтар баланың бәрі дүниеге келетін болса, ата-анасына, өзіне ешқандай бақыт әкелмесі хақ. Ресми деректерге сүйенсек, жыл сайын ТМД елдерінде 44 мың нәресте туабітті жүрек ақауымен (порок) дүниеге келсе, оның елу пайызы туа салысымен жарық дүниемен қоштасады екен. Ал Қазақстанда туабітті жүрек ақауы сырқатымен ауыру 100 мың адамға шаққанда: үлкендерде – 9,1, жасөспірімдерде – 66,9, балаларда – 144,9. Қазақстанда жыл сайын 3000 сәби туабітті жүрек ақауымен туылып, олардың 10-15 пайызы ғана бір жасқа дейін өмір сүреді. Бұдан шығар қорытын¬ды, егер біз пренаталды сырқаттанушылықты УДЗ-мен ертерек анықтар болсақ, сол арқылы пренаталдық өлімді де төмендетеміз. Бұл тек сандық көрсеткішті төмендету емес, отбасындағы ерлі-зайыптының да проблемасын шешеді.
Демек, біз балалардың дүниеге келгенімен, өмір сүре алмайтынын ертерек анықтап, жүкті¬лікті бұзуға шешім қабылдауға олардың көзін жет¬кізуіміз керек. Ол үшін жүктіліктің бес айын¬да, яғни 22 аптаға дейін анықтауға мүмкіндік бар. Қазір қырық жаста, одан да асып босанып жат¬қандар саны көбеюде. Әрине, жасы ұлғайып босану – бұл да қауіп-қатерге бір табан жақындық. Сондықтан осы жастағылар, скрининг кезеңінде генетикалық тексеруден өтуге міндетті.
– Оқырмандарға түсінікті болсын, прена¬тал¬ды диагностика мен перинаталды диаг¬нос-тиканың айырмашылығы неде?
– Пренаталды диагностикамыз – ол құр¬сақ¬тағы шақалақтың денсаулығын тексеру, ал пе-ринаталды – құрсақтағы және жаңа туылған нәрес¬тенің денсаулығын тексеру.
– УДЗ – пренаталды диагностикада ең негізгі құрал десек, оның Қазақстандағы деңгейі қай дәрежеде?
– Жалпы пренаталды диагностика дегеніміз – ана құрсағындағы шақалақтың денсаулығын анықтау. Ол үшін не керек? Біріншіден, мықты диагностикалық аппарат, сосын сол құрылғыны меңгеретін кәсіби білігі жоғары маман қажет. Егер диагностикаға дұрыс аппарат, құрылғы бөлінбесе, маман қанша мықты болғанымен, нақты диагноз қоя алмайды. Мысалы, хирургке өтпейтін пышақ беріп, ойдағыдай операция жаса деп қалай талап етесің. УДЗ да сол сияқты.