Микроағзалардың генетикасы. инфекция және иммунитет жайлы ілім. аллергия

Микроағзалардың генетикасы. Инфекция және иммунитет жайлы ілім. Аллергия
Микроорганизмдердің генетикасы тұқымқуалаушылық және өзгергіштік ілімі ретінде құрылысы мен биологиясына сәйкес өзіне тән ерекшеліктері бар. Бактериялардың генетикасы көбірек зерттелген, олардың ерекшелік сипаты бактериалды жасушаның ұсақ өлшемі және көбеюінің жоғары жылдамдығы, мұның нәтижесі популяцияның үлкен санында қысқа уақыт аралығында генетикалық өзгерістерді анықтауға мүмкіндік береді. Бактериалды жасушада гендердің біртекті жиынтығы бар. Бактерияның хромосомасы ұзындығы 1000мкм және молекулалық салмағы 1,5-21,5-2 〖10〗^9 Д полинуклеотид болып табылады. Ол суперспиралданған және сақинаға тұйықталған: 3000-5000-ға дейін геннен тұрады. Хромосомаға ұқсас бактериялардың цитоплазмасында плазмида деп аталатын ДНҚ – ның ковалентті тұйықталған сақинасы орналасады. Плазмид салмағы хромосома салмағынан аз. Хромосома мен плазмида автономдық өздігенен көшіруге – репликацияға қабілетті, сондықтан оларды репликондар деп атайды.
Микроорганизмдердің қасиеті кез- келген басқа организмдер сияқты олардың генотипімен анықталады, яғни берілген дараның гендер жиынтығы. Микроорганизмдерге қатысты «геном» термині - генотип ұғымына синоним болып келеді.
Фенотип деп генотип пен қоршаған ортаның өзара байланысының нәтижесі, яғни өмір сүрудің белгілі жағдайындағы генотиптің көрінісі болып табылады. Микроорганизмдердің фенотипі қоршаған ортаға тәуелділігіне қарамастан генотиппен бақыланады, себебі осы жасушаның фенотиптік өзгерістерінің сипаты мен мүмкіндік дәрежесі гендер жиынтығымен анықталады, олардың әрқайсысы ДНК молекуласының белгілі бөлшектерімен өкілденген.
Өзгергіштіктің негізінде қоршаған орта факторларына генотип реакцияларының өзгерісі немесе гендер мен олардың рекомбинацияларының мутациясы нәтижесінде генотиптің өзінің өзгерісі жатыр. Осыған байланысты фенотиптік өзгергіштік тұқымқуалайтын және тұқым қуаламайтын болып бөлінеді.
Тұқымқуаламайтын (қоршаған орта, модификациялық) өзгергіштік жасуша ішілік және сыртқы факторлардың генотиптік көрініске әсерімен қамтамасыз етіледі. Модификацияны тудыратын факторларды қалпына келтіргенде бұл өзгерістер жоғалады.
Тұқымқуалайтын (генотиптік) өзгергіштік мутациялармен байланысты – мутациялық өзгергіштік. Мутацияның негізін ДНК –ғы нуклеотидтердің реттілігінің өзгерісі құрайды, оларды толық немесе жартылай жоғалту, яғни гендердің құрылымдық қайта құрылуы жүреді, бұл белгінің өзгерген түрінде фенотиптік өзгеріспен көрінеді. Рекомбинациямен байланысқан тұқымқуалайтын өзгергіштік рекомбинациялық өзгергіштік деп аталады.
Биотехнология (грек сөзі bios –өмір, teken –өнер, ұста, logos –ғылым, жасай білу, ұсталық ) –бұл биологиялық нысандардан өнімді алу немесе биологиялық нысандарды қолдану.
Биотехнология көне заманда пайда болды, ол кезде адамдар нанды пісіруді, сыраны қайнатуды, сыра мен шарапты дайындауды үйренген. Биотехнологияның дамуының 1-ші кезеңі тек эмпериялық болды және технологиялық процестердің жетілуі мен биотехнологиялық әдістерді қолданудың кең таралуына қарамастан осы деңгейде қалып отырды, бұл ашу процесінің табиғатын 19 ғ Л. Пастердің ашылуына дейін созылды. Осы уақыттан бастап дәстүрлі биотехнологияның екінші ғылыми кезеңі басталды. Осы кезеңде ферменттер алынып бөлінді, көптеген микроорганизмдер ашылды, оларды көп мөлшерде өсірудің әдістері өңделді, жануарлар мен өсімдік жасушаларының дақылдары алынды және олардың жасанды өсіру әдістері өңделді.микробты және жануар жасушасының физиолгоиясы, биохимиясы және генетикасының зерттелуі нәтижесінде микробиологиялық синтездің көптеген өнімдері алынды, олар медицинада, ауылшаруашылығында, өндірісте қажетті.