Баға құрудың теориялық негіздері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе

І НАРЫҚТЫҚ ЗАМАНҒА ӨТУДЕГІ БАҒА ҚҰРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Баға құрудың маңызы, баға құру үрдісінің тәсілдері мен әдістемесі

1. 2 Баға құрудың негізгі бағыттары

II БАҒА ҚҰРУДЫҢ Ң ӘДІСТЕМЕСІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

2. 1 Баға құрудың негізгі әдістемесі

2. 2 «KASPI BANK» АҚ бойынша бағаланатын объектінің құнын үш әдісімен бағаны құру

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

«ҚР баға құру қызметі туралы» заңына сәйкес мемлекеттік меншікті жекелендіру кезінде, басқаруды сенімділікке беру немесе жалға беру, сату, сатып алу, жарғылық қордың салымы ретінде ипотекалық несиенің жүргізілуі кезінде қоғамдық баға құру үлкен роль атқарады. Сонымен қатар мүлік туралы мәмле кезінде міндеттелген баға құру жүргізіледі.

Баға құру қызметі ғылыми негізде, оның кез келген тапсырманы орындау үрдісін қадағалайтын, бірқатар кағидалар мен жылжымайтын мүлік кұнына әсер ететін ортаның факторларын қарастырады.

Бүгінгі таңдағы түсінік бойынша, бизнес-жұмыспен қамту және қызмет көрсетуде өнім өндіріп, өткізуде табиғи игілікті өндіруші кәсіпорындар мен ұйымдардың, сондай-ақ пысық адамдардың коммерциялық ісі болып табылады. Басқаша айтсақ, бизнес- пайда келтіру немесе қайсыбір материалдық пайда табу мақсатындағы шаруашылық жүргізуші субъектінің кәсібі, жұмыстың нәтижесі немесе іс-әрекеттің басқадай түрлері.

Кәсіпорынның қаржылық қорын баға құру, оның тұрақтылыққа жету жолдарын, экономикалық тиімділікті де анықтауға мүмкіндік береді.

Кәсіпорын жұмысының қаржылық қорынының жағдайын баға құру адам қызметінің барлық аясына, соның ішінде қаржы қызметіне де тән нәрсе. Ол белгілі бір нәтижеге жету үшін субъектінің объектіге нысаналы ықпал етуінің тәсілдері мен әдістемесінің жиынтығы.

Сонымен қатар қаржылық тұрақты кәсіпорын онымен қаржылық қатынастарға түсетін басқа шаруашылық субъектілер үшін сенімді серіктес болады /4, 9 б/. Сондықтан қаржылық жағдайды талдаумен тек кәсіпорын басшылары мен қызметкерлер ғана емес, соныменен ресурстарды қолдану тиімділігін зерттеу мақсатында құрылтайшылар, инвесторлар, несиелендіру жағдайын баға құру мен тәуекелділіктің деңгейін анықтау үшін банктер, төлемдерді уақытылы алу үшін жабдықтаушылар, бюджетке қаражаттардың түсу жоспарын орындау үшін салық органдары және тағы басқалары айналысады.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын баға құру, объективті, ғылыми негізделген және үйлесімді басқару, өндірістік, әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет. Тек терең және ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметін объективті бағалап кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын нығайту және жақсарту және оның іскерлік белсенділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.

Баға құру қызметкерлігінде бизнесті (кәсіпорынды) баға құру үлкен орын алады. Бизнес құнын объектпен баға құруда, табысқа қол жеткізуге бағытталған және кәсіпорынды функционалдау негізінде жүзеге асырылатын қызметкерлік орын алады. Кәсіпорын азаматтық құқықтар объектісі болып табылады [1], шаруашылық айналымға түседі, шаруашылық операцияларға қатысады. Нарықтық қатынастар дамуы нәтижесінде бизнесті баға құру қажеттілігі өсуде. Қазақстан Республикасының заңына сәйкес меншік объектілерін баға құру приватизациялау, сенімді басқармаға өткізу не аманатқа беру кезінде, сату, сатып алу, ипотекалық несиелеуде, шарттық капиталдарға өткізу вклад ретінде өткізу және т. б. кезінде міндетті болып саналады [2] .

Бизнес (кәсіпорын) тауардың барлық белгілеріне ие және салып алулар-сатулар объектісі бола алады. Дегенмен ол, ерекшеліктері оны баға құру принциптерін, амалдарын және әдістемесін қамтитын, ерекше типті тауар болып саналады. Бизнестің тауар ретінде қажет болуы, бизнес ішінде және сыртқы ортада жүретін процестерге байланысты. Соған қоса, экономикадағы тұрақсыздық нәтижесінде бизнес тұрақсыздығы орнайды, ал басқа жағынан тұрақсыздық экномикадағы толық тұрақсыздықтың кезекті өсуіне алып келеді. Осыдан бизнестің тауар ретінде тағы бір ерекшелігі анықталады: бизнесті реттеу және оны баға құру процесінің қажеттілігі, соған қоса баға құру екзінде бизнесті басқару сапасын ескеру қажеттілігі [12] .

Бизнесте баға құру кәсіпорынды қайта құрастырудың тұрақтандырылған бағытын таңдау үшін қажет. Бизнесті баға құру процесінде кәсіпорынды басқаруға мүмкін амалдар анықталады және, олардың қайсысы кәсіпорынның максималды тиімділігін қамтамасыз ететіндігі, демек барынша жоғарғы нарықтық құн орнатылады, ал бұл өз алдына меншік иелерінің негізгі мақсаты және нарықтық экономикада фирмалар менеджерлерінің қойылған мәселесі болып саналады. Сондықтан мен, курстық жұмысымның тақырыбын «НАРЫҚТЫҚ ЗАМАНҒА ӨТУДЕГІ БАҒА ҚҰРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕСІ» деп алдым.

І БАҒА ҚҰРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Баға құрудың маңызы, баға құру үрдісінің тәсілдері мен әдістемесі

Кәсіпорын құнында (бизнесті) баға құру - бұл кәсіпорын құнын белгілі бір күнге есептеу және құрастыру. Бизнес құнын, басқа да меншік объектісі сияқты, баға құру объект құнының мөлшерін, белгілі бір уақыт моментінде және нақты нарық шарттарында оған әсер ететін факторларды ескерумен мақсатты реттелген процесс болып келеді. Бірінші көзқарастан күрделі болып көрінетін құнында баға құру мәнінің анықтамасы осы процестің негізгі (маңызды) сипаттарын ашады. Сонымен, біріншіден, кәсіпорын құнын (бизнесті) баға құру - бұл процесс, яғни нәтиже алу үшін сарапшы-баға құрушы, реті мен мазмұны баға құру мақсаттарына, объект сипаттамаларына және таңдалған әдістерге байанысты болатын операциялар тізімін жүзеге асырады [1, б. 78] .

Осыған оса барлық жағдайлар үшін баға құру кезеңдерін бөлуге болады. Мысалы, қажетті ақпаратты жинау және өндеу, құнында баға құру әдістемесін құрастыру, объект құнының мөлшерін есептеу, түзетулерді енгізу, соңғы мөлшерді шығару, алынған нәтижелерді тексеру және келісітіру. Кезеңдердің біреуін де тастап кетуге не басқа орынға «орын ауыстыруға» болмайды. Мұндай еркіндіктерден соңғы нәтиже бұзылуы мүмкін. Осыдан баға құрудың екінші мәндік сипаттамасы шығады, дәлірек айтсақ, яғни бұл процесс реттелген, яғни барлық әрекеттер белгілі бір бірізділікпен жүреді.

Үшіншіден, құнында баға құру - мақсатты процесс. Сарапшы-баға құрушы өз қызметкерлігінде әрдайым нақты мақсатты қолданады. Әрине, ол объек құнының мөлшерін есептеу керек. Бірақ қандай құнды анықтау керек екендігі баға құру мақсатына, соған қоса бағаланатын сипаттамасына байланысты. Мысалы, егер бизнес құнын есептеу сатып алу-сату келісімін жасау мақсатымен жүргізілсе, онда нарықтық құн есептеледі, ал егер баға құру мақсаты болып бизнес құнын оны ликвидациялау жағдайында анықтау саналса, онда ликвидациялық құн есептеледі.

Құнында баға құру процесінің төртінші жағы баға құрушының әрдайым құн мөлшерін ақша бірліктері ретінде анықтауға негізделгендігі саналады. Демек барлық құн сипаттамалары, олардың дәлдік өлшеуге және ақшалай сипаттауға қаншалықты қарапайым берілетіндініне қарамастан, сандық сипатталу керек.

Құнында баға құру процесінің бесінші маңызды жағы оның сипатына негізделген. Бұл баға құрушының тек баға құру объектісін, оның техникалық сипаттамаларын, орналасуын, оған тәуелді табысты, бағаланатын объектінің активтері мен міндеткерліктерінің құрамы мен құрылымын және т. с. с. алуға шығындарды ескерумен шектелмейтіндігін білдіреді. Ол міндетті түрде мына нарықтық факторлар жиынтығын ескеру керек: нарықтық конъюктураны, бәсекелестік деңгейі мен моделін, бағаланатын бизнестің нарықтық реноменін, оның макро- және микроэкономикалық мекендеу ортасын, баға құру объектісінен пайда алумен кедергіленген тәуелділіктерді, табыстың ортанарықтық деңгейін, ұқсас объектілерге бағаларды, саладағы және толықтай экономикадағы ағымдық жағдайды.

Негізгі факторлар болып уақыт және тәуекелділік саналады. Нарықтық экономика динамизмімен ерекшеленеді, осыдан уақыт - нарықтық процестерге, соның ішінде кәсіпорын құнын (бизнесті) баға құруға әсер ететін басты фактор. Пайда түсіру немесе пайда түсіргенге дейінгі уақыт интервалдармен, периодтармен өлшенеді. Интервал, немесе период күнге, аптаға, айға, ширекке, жарты жылға немесе жылға тең болуы мүмкін [1, бб. 84-86] .

Нарықтық құнның басқа маңызды факторы болып тәуелділік саналады. Тәуелділік нарық конъюктурасымен, макроэкономика процестерімен және т. с. с. байланысты тұрақсыздық пен анықсыздық деп түсіндіріледі. Басқа сөзбен айтқанда, тәуелділік - бұл, бағаланатын бизнеске инвестициялардан алынған пайданың болжалғаннан кіші не жоғары болып шығу ықтималдығы. Баға құру кезінде тәуелділіктің әр түрін және нарықтық экономика шарттарында салымдардың біреуі де абсолют тәуелділіксіз болмайтындығын естен шығармау керек.

Жүргізілген баға құру нәтижесі болып нарықтық құнның есептелген мөлшері немесе оның модификациясы саналады. Нарықтық құн - бұл, берілген баға құру объектісі ашы нарықта, келісім жақтары барлық қажетті ақпарат негізінде байыппен әрекет еткенде, келісім бағасымен қайсыбір төтенше жағдай әсері сипаттағалған кезде өзін ақтай алатын барынша ықтимал баға.

Нарықтық құн міндетті түрде ақшалай сипатталады, мысалы, теңгемен не доллармен. Осы кезде құнды есептеу үшін есептеулерді таңдалған валютада жүргізген дұрыс, себебі бұл барынша нақты есептеулерді жүргізуге және қорытынды нәтижені бір валютадан екіншісіне айналдырғанда ауытқуларды болдырмауға немесе барынша төмендетуге мүмкіндік береді.

Құн мөлшерін анықтаумен, баға құрушы бағаланатын объкетке баланысты реттелетін пайда, осы пайданы түсірумен жүретін тәуекелділіктер, ұқсас объектілерге орташа нарықтық пайдалылық деңгейі, бағаланатын объекттің, активтері мен міндеттерінің құрамы мен құрылымы (немесе құраушы элементтер) сияқты, сипаттамалары, нарық конъюктурасы, саладағы және толық экономикадағы ағымдық жағдай - негізгі факторлардың толықтай әсер етуін ескеруге тырысу керек [2, бб. 137-140] .

Құнды нарықтық баға құрудың кемшілігі және біруақытта міндетті талабы болып оның нақты бір күнге байланысы саналады. Бүгінгі экономикада нарықтық құнды есептеу келесі себептерден міндеттеледі. Сіздің көзқарасыңыз бойынша, басты болып саналатыны:

а) нарықтық құнында баға құру (немесе анықтау) сатушыға не сатып алушыға тауарды барынша нақты бағаға «шығаруға» мүмкіндік береді, себебі нарықтық құн жеке күтімдер мен шығындарды ескеріп қана қоймай, соған қоса дамудың жалпыэкономикалық тенденциясын да, нарық жағынан берілген объект бағасын да қамтиды;

б) нарықтық құнның мөлшерін білу объект иесіне, қажетті жағдайда объекттің нарықтық құнын өсіруге, жеке (ішкі) және нарықтық құн арасында соңғыы күшейту барысында ажырауын сақтауға бағытталған шараларды қолданып, өндіріс процесін оңтайландыруға мүмкіндік береді;

в) құнды периодтық нарықтық баға құру басқару тиімділігін жоғарлатуға және, демек, банкротты және құлдырауды болдырмауға мүмкіндік береді;

г) құн бағасын сатып алушы-инвесторға дұрыс тиімді инвестициялық шешім қабылдауға көмектеседі;

д) әрине, тапсырыс беруші өз бетімен де баға құрушы жұмысын атқара алады, дегенмен оған бұл үшін арнайы, мамандандырылған білім мен тәжірибе керек. Барлығы бірдей осының екеуін де иелене бермейді, және тырыспайды да. Сондықтан бүгінгі экономикада құнында баға құруды арнайы оқыған мамандар - сарапшы-баға құрушылар жүргізеді. Құнды мамандандыру-лы баға құру негіздендірілген нәтижелер алуға мүмкіндік береді;

л) маманға баға құруға тапсырыс берумен, инвестор онымен келісімге отырады. Бұл келісімде екі жақтың да құқықтары мен міндеттері орнатылады. Баға құрушы орындалған жұмыстарға жауапты болады, қате баға құру тәуелділігі тапсырыс беруші емес, ал сарапшы міндетіне жатады;

м) макроэкономикалық аспектіде құнында баға құру мемлекет жағынан экономиканы басқарудың және реттеудің бір тұтқасы болып саналады, баға құру мемлекеттік және муниципалдық меншікті басқару кезінде үлкен назар аударады.

Осылай, құнында баға құру нарықтық экономикада көптеген үлкен мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Нарықтық экономиканың басты құралы ретінде құндық баға құру белгілі бір реттілікпен ұйымдастырылу керек. Бұған баға құрушылардың жұмыс сапасы, олардың көмегімен қабылданатын шешім тиімділігі мен қамтылу дәрежесі байланысты [3, бб. 207-208] .

Құнында баға құру жүргізілетін барлық елдерде дерлік, оны, өз жұмысында баға құрудың орнатылған стандарттарын ұстанатын тәуелсіз маман-баға құрушылар жүзеге асырады.

Баға құру қызметінің негізгі принциптері объективтілік және дұрыстық болып табылады.

Баға құру объектiлерiне:

1) жекелеген материалдық объектiлер (заттар), оның iшiнде қараусыз қалған, иесiз мүлiктер;

2) тұлғаның мүлкiн, оның iшiнде мүлiктiң белгiлi бiр түрiн (жылжымалы немесе жылжымайтын) құрайтын заттардың жиынтығы;

3) меншiк құқығы және мүлiкке немесе мүлiктiң құрамындағы жекелеген заттарға өзге де заттық құқықтар;

4) мiндеттеменi (борышты) талап ету құқығы;

5) жұмыстар, көрсетiлетiн қызметтер, ақпарат;

6) интеллектуалдық меншік құқығының объектілері;

7) азаматтық құқықтардың өзге де объектілері жатады.

Баға құру түрлерi келесілерге бөлінеді:

1. Мiндеттi және бастамашылық баға құру - баға құру түрлерi болып табылады.

2. Мiндеттi баға құру Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес:

1) жеке тұлғалардың кәсiпкерлiк қызметте пайдаланылмайтын жылжымайтын объектiлерiне салық салу үшiн, сондай-ақ шаруа (фермер) қожалықтарының жер учаскелерiнiң баға құру құнын анықтау үшiн;

жекешелендiру , сенiмгерлiк басқаруға не жалға (кейiннен сатып алатын жалға) беру үшiн;

3) ипотекалық кредит беру үшiн;

4) меншiк иесiнен мүлiктi мемлекеттiк қажеттерге сатып алу және алып қою үшiн;

5) борышкер немесе өндiрiп алушы сот орындаушысы жүргiзген баға құруға қарсылық бiлдiрген жағдайда борышкер мүлкiнiң құнын анықтау үшін;

6) мемлекеттік меншiкке түскен мүлiк құнын анықтау үшiн;

7) өзге де жағдайларда жүргiзiледi.

Баға құру жүргiзу шартына қойылатын мiндеттi талаптар біріншіден, Баға құру жүргiзу шартына Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң өтемдi қызметтер көрсету шарты туралы нормалары қолданылады, екіншіден ағалау жүргізу шартында мыналар қамтылуға тиіс:

1) тапсырыс беруші мен баға құрушының деректемелері:

жеке тұлға үшін - тегі, аты, әкесінің аты (ол болған жағдайда), тұратын жері;

заңды тұлға үшін - атауы, орналасқан жері (почталық мекен-жайы), банктік деректемелері;

2) баға құру объектісінің (объектілерінің) атауы және (немесе) орналасқан жері, айқындалатын құнның түрі;

3) баға құру түрі;

4) баға құру объектісінің түрі;

5) баға құру жүргізудің мерзімдері;

6) көрсетілетін қызметтер үшін ақы төлеудің шарттары, тәртібі және мөлшері;

7) тараптардың құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі;

8) тапсырыс берушінің баға құру объектісіне меншік құқығын растайтын құжаттың деректемелері не тапсырыс берушіге баға құру туралы шарт жасау құқығын беретін өзге де негіздемелер;

9) мүлікті баға құру жөніндегі қызметті жүзеге асыру құқығына лицензияның деректемелері (лицензия берген орган көрсетілген оның нөмірі мен берілген күні) .

Баға құру туралы есепте мыналар көрсетілуге тиіс:

1) баға құрушының атауы (тегі, аты, әкесінің аты, (ол болған жағдайда) ;

2) мүлікті баға құру жөніндегі қызметті жүзеге асыру құқығына лицензияның нөмірі мен берілген күні;

3) айқындалатын құнның түрі;

4) есеп жасаудың күні және баға құру жүргізудің күні;

5) баға құру объектісінің (объектілерінің) атауы және (немесе) орналасқан жері мен сипаттамасы;

6) баға құру жүргізу кезінде пайдаланылатын баға құру амалдары мен баға құру әдістемесі;

7) баға құру жүргізу кезінде пайдаланылатын баға құру стандарттары;

8) нақты деректерді алу көздері көрсетіле отырып, баға құру жүргізу кезінде пайдаланылатын нақты деректер;

9) есеп негіздемесі;

10) баға құру нәтижесі;

11) жүргізілген баға құрудың нәтижесін толық және айқын түсіндіру үшін қажет өзге де мәліметтер.

Баға құру үрдісі кезінде баға құрушының тәуелсіздігі келесілерден тұрады:

1. Баға құрушы, егер:

баға құрушының баға құру объектiсiне қатысты шарттан тыс заттық немесе мiндеттемелiк құқығы болса не оны сатып алса;

баға құрушы заңды тұлғаның - тапсырыс берушiнiң акционерi, құрылтайшысы, қызметкерi, меншiк иесi, қатысушысы, кредит берушiсi, дебиторы, демеушiсi болып табылса не баға құрушы - жеке тұлға тапсырыс берушi - жеке тұлғаның жақын туысы немесе жекжаты болып табылса, баға құруды жүргiзе алмайды.

2. Егер бұл баға құру жүргiзу нәтижесiнiң дұрыстығына, оның iшiнде баға құру жүргiзу кезiнде анықталуға тиiс мәселелер шеңберiн шектеуге терiс әсерiн тигiзуi мүмкiн болса, баға құрушының қызметiне тапсырыс берушiнiң не өзге мүдделi тұлғалардың араласуына жол берiлмейдi.

3. Баға құру жүргiзгенi үшiн баға құрушыға төленетiн ақының мөлшерi баға құру объектiсiнiң анықталатын құнына проценттiк қатынаспен көрсетiлмейдi және ол тараптардың келiсiмi бойынша жұмыстарды орындағанға дейiн белгiленедi.

1. 2 Баға құрудың негізгі бағыттары

Нормативтік база шегіндегі баға құру технологиясының нарықтарында кәсіпорын бизнесін баға құру 3 тәсіл бойынша жүргізіледі: нарықтык, табыстық және шығындық.

Бизнес - бұл заңды, жеке түлғалардың нақты қызметі.

Мұнда заңды тұлға - кәсіпорын, азаматтық құқықтардың объектісі болып табылады да, кәсіпкерлік қызмет үшін қолданылатын мүліктік кешен ретінде қарастырылады.

Мүліктік кешен жер телімдері, ғимараттар мен кұрылыстарды, машина мен құрал-жабдықтарды, шикізат пен өнімдерді, материалдық емес активтерді және мүліктік міндетгемелерді қүрайды.

Бизнесті багалаудың бірінші концепциясы

Бірінші концепция мүліктік кешеннің құрамдастарын баға құрумен байланысты.

Кәсіпорын бизнесін баға құру мүліктік кешеннің құрамдастарын баға құруына әкеледі: нарықтық, табыстық және шығындық тәсілдерді қолданып, негізгі қаражаттардың мүліктік құқықтар құнының есебінсіз баға құруға болады.

Мұнда, бір-бірінен жекеше бағаланатын (орындық, компьютер, ғимарат, станок, бассейн, жер телімі жэне т. б. ), мүліктік кешеннің құрамдастарын баға құру жөнінде айтылып отыр. Мүліктік кешеннің кұрамдастарын бөлек баға құру, мүліктік кешен жиынтығы түрінде бола алатын қосымша құнды анықтаумен байланысты және олардың кейінгі аккумуляциясын болжамайды.

Бизнесті багалаудың екінші концепциясы

Екінші концепция, кәсіпорын бизнесін бағалағандағы пайда болатын қосымша құнның анықталуымен тікелей байланысты.

Кәсіпорын бизнесін жүйе ретінде қарастырсақ, құрамына тауар нарығының секторын бакылауға рұқсат ететін, оның мүліктік кешені мен құқық жүйесі немесе қоржыны кірсе, мүліктік кешеннің жиынтығында қосымша құнның пайда болуы мүмкін.

Құқық жүйесі немесе қоржыны, кәсіпорынға бизнес жүйе ретінде тауар нарықтарында тиімді бәсекелесуге рұқсат етеді.

Құқықтар жүйесі немесе қоржыны өзіне мыналарды қосуы қажет:

- кәсіпкерлік қызметті іске асыратын, кәсіпорынға республикалық және атқарушы жергілікті билік органдары беретін лицензиялардан, сертификаттардан және тағы басқалардан пайда болатын нарықта жұмыс істеу құқығы;

- кәсіпорынға табыс әкелетін жал құқығы, субжал, кепіл және т. б;

- бизнес бойынша әріптестердің келісім-шарт жүйелерінен пайда болатын құқықтар (материалдар мен шикізатты жеткізу келісім-шарттары, тауарлық өнімдерді сатып өткізу келісім-шарттары және т. б. ) ;

- кәсіпорын акцияларының бақылау пакеттерінен пайда болатын кұқықтар;

- материалдық емес активтерді қалыптастыратын артыкшылығы бар кұқыктар.

Жоғарыда аталғандарды ескере отырып, кәсіпорынның бизнесін баға құрудың объектілері мыналар болуы керек:

- кәсіпорынның мүліктік кешені;

- кәсіпорынға (фирмаға) нарықтың секгорын бақылауға рұқсат ететін құқықтар жүйесі немесе қоржыны;

- кәсіпорынның (фирманың) тауар нарықтарында бәсекелесуге қабілетілігі.

Сөйтіп, кәсіпорын (фирма) бизнесін баға құру екі концепцияны қолдану арқылы жүзеге асырылады.

Бірінші концепция, сатып алу-сату мәміле кезіндегі кәсіпорын (фирма) бизнесінің баға құруын болжайды. Бұл жағдайда бизнестің кұны екі құрамдас бөліктерден қалыптасады: мүліктік кешеннің кұнынан және материалдық емес активтердің құнын сипаттайтын кұнға қосымша бағалануынан.

Екінші концепция, баға құру кезінде тауар нарығындағы бағаланатын сектордың баға құру сыйымдылығын болжайды.

Қазақстан Республикасы заңнамасының талдауы мен нарықта неғұрлым салмақты болып табылатын табыс формуласында көрсеткендей, артықшылығы бар құқықтардың көлемін бағалану, патенттік монополиялардың шекараларын анықтауға мүмкіндік береді. Тауар нарығының үлкен секторлар монополияларымен байланысын патенттік монополизмдердің мүмкіндіктерін құқық иеленушілер қүкықтарымен байланыстырады, атап айтқанда:

- иелігіндегі интеллектуалдық меншік объектілерін өз талабына сай қолдану;

- оларды пайдалануға, басқа тұлғаларға рұқсат етпеу;

- белгілі шарт негізінде, интеллектуалдық меншікті баға құруға жеке объектілерін пайдалануға рұқсат ету.

Аталған ғылыми дәлелденген артықшылықтарды, құқық иеленуші өнім нарығында жоғары технологиялық өнімдерінің көлемін ұлғайтуға мүмкіндігі бар нарықтардың үлкен секторларын қатаң бақылау үшін қолданылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.