Қазақстан экономикасы

Жоспар

1. Экономиканы мемлекеттік реттеудің мәні және оның қажеттілігі. Мемлекеттік реттеудің объектісі мен субъектісі.
2. Мемлекеттің экономикалық функциясы.
3. Мемлекеттік реттеудің принципі, құралы мен мақсаты.
4. Мемлекеттік реттеудің негізгі тәсілдері.

Қолданған әдебиеттер

1. бақылау жасауға болмайтын нарықтық процестер табиғат және қоғам үшін аса қауіпті, көп зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан да нарықтық экономика реттеуді қажет етеді. Реттеуші орталық тек мемлекет, оның институттары болуы керек. Шаруашылық субъектілеріне және нарыққа бақылау жасап қоғам мүддесін қамтамасыз ететін заң саласындағы саяси билік жүргізетін мемлекеттік мекемелер.
Экономиканы мемлекеттік реттеу қажеттілігі екі жағдайдан туындайды: біріншіден, қоғамдық және коллективтік мүддені қамтамасыз ету болса, ал, екіншіден, қоғамдық ұдайы өндірістің объективті қайшылықтары мен оны шешу мәселелері.
Экономиканы мемлекеттік реттеу деп, экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ететін, мемлекеттің қолданатын экономикалық, саяси және заң жүзіндегі шаралар жүйесін айтамыз. Мұндағы экономикалық қызметтің негізгі бағыты – нарық механизмі шектеулі болатындықтан, мемлекет нарық механизмінің жұмыс істеуін қамтамасыз етеді және оны қолдайды.
Нарық механизмінің шектеулі болатыны: нарық әлеуметтік мәселелерді шеше алмайды; ғылым мен технологияның стратегиялық өсуін қамтамасыз ете алмайды, өндірістік құрылымдық түбегейлі өзгерістерін, қоғамдық тауарғы қажеттілікті қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан да Қазақстанда: кейбір салаларда, мәселен, ауыл шаруашылығын, энергетиканы, транспорт және басқа да салаларда мемлекеттік реттеу жұмыстары жүріп жатыр.
Мемлекеттік реттеу субъектілеріне экономикалық мүддесі барлар және оны орындайтындар жатады. Әртүрлі одақтар және ассоциациялар, кәсіподағы, кәсіпкерлер одағы, фермерлер, әр түрлі саудагерлер, студенттер және т.б. Ал бұндай экономикалық мүддені талап етушілер тілегін орындайтындар: билік жүргізетін органдар мен орталық ұлттық банк.
Мемлекеттік реттеу объектілеріне қиын жағдайдағы проблемасы көп сфералар, аймақтар, өндіріс салалары жатады. Мұндай мәселелерді шешу экономиканың қажетті деңгейде болып, әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Реттеуді қажет ететін негізгі мәселелерге мыналар жатады: экономикалық цикл, шаруашылықтың аймақтық, салалық құрылымы, капиталдың қорлануы, жұмысқа қамту, ақша айналымы, төлем балансысы, баға, ғылыми зерттеулер және оны өндіріске енгізу; конкуренция жағдайы, кадрларды дайындау және қайта дайындау; қоршаған орта, сыртқы экономикалық байланыстар.
Мәселені шешу деңгейіне байланысты объектілерді былай бөлуге болады: фирма, аймақ, сала, экономиканың секторлары, тұтастай шаруашылық, ұлттық аймақтан тыс өзекті мәселелер: Арал теңізі, Сырдария өзені, Балқаш көлі т.б.

Әдебиеттер

1. Ш. Қашықов, Ө. Нұрғалиев. Экономикалық теория негіздері.
2. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. Әубәкіров Е. және т.б. Алматы. «Санат», 1998. 324 – 367 бет
3. Нарықты экономика негіздері. 1 бөлім. Жүнісов Б.А., МәмбетовҮ.Е., Байжомартов Ұ.С. «Ноу-Хау» ғылым фирмасы. Ақтөбе. 1993. 51-65 бет
4. Самуэльсон П. Экономика. Т. 1. Экономика, 1994. гл.9
5. Макконелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2-х томах. Пер с англ Т. 1. М.: Республика. 1982. гл – 6. 94-104 бет
6. Камаев Б.С. и коллектив авторов. М.: ВЛАДОС, 1998. Гл.18
7. Экономика и бизнес / Под ред. Камаева В.Д., М. 1993