АТФ банк
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І.Банктің экономикалық сипаты және қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... 1.1. «АТФ банк» АҚ Тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. «АТФ банк» АҚ Серіктестері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3. «АТФ банк» АҚ қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ.бөлім. Банк қызметін қаржылық талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Клиенттермен кассалық есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Есеп операциялық жұмысын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Бағалы қағаздар операциялрының есебі және ұйымдастырылуы ... ... .
2.4. «АТФ банк» АҚ бухгалтерлік балансы және ақша қаражаттарына талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қосымша материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І.Банктің экономикалық сипаты және қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... 1.1. «АТФ банк» АҚ Тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. «АТФ банк» АҚ Серіктестері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3. «АТФ банк» АҚ қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ.бөлім. Банк қызметін қаржылық талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Клиенттермен кассалық есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Есеп операциялық жұмысын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Бағалы қағаздар операциялрының есебі және ұйымдастырылуы ... ... .
2.4. «АТФ банк» АҚ бухгалтерлік балансы және ақша қаражаттарына талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қосымша материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Диплом алдындағы өндірістік тәжірибеден өтудің мақсаты – теория негізінде оқылып, қамтылған бағдарламаны тәжірибеде қолданып, жетілдіру болып табылады. Мен өндірістік тәжірибені Фурманов көшесі 100-А мекен-жайында орналасқан АҚ АТФБанктің №2 Банктік Қызмет көрсету Орталығында несиелік әкімшілендіру басқармасында өттім. Осыған байланысты мазмұндалатын ақпараттар өтілген теория негізінде қорытындылап жасалған.
Тәжірибе барысында банк қызметімен танысып, несиелік әкімшілік басқармасының қызметін жетік меңгердім. Несиелік әкімшілендіру бақармасының міндеттері келесідей:
1. Филиал қаржыландыратын жобалардың шұғыл және сапалы ұйымдастырылуы.
2. Кепілдік мүлікті құжаттық рәсімдеу арқылы қаржыландырылатын жобалардың мүмкін тәуекелдіктерін мейлінше азайтуды жүзеге асыру.
Осы мақсаттардан туындайтын басқарманың қызметтері төменгідей:
1) Берілетін банктік займдардың, көрсетілетін қызметтердің: займдардың/кепілдіктердің, аккредитивтердің/факторингтердің уақытылы және сапалы құжаттық рәсімделуі.
2) Банктік займдерді беруге, қызмет көрсетуге бұйрықтарды қалыптастыру, қаржыландыру лимиттерін бақылау.
3) Мақсатты ақша аударымдарын қадағалау және беріглен займдарға қызмет көрсету.
4) Автоматтандырылған Банктік Ақпараттық Жүйе «Колвир»ді жүргізу.
5) «Активтер мен шартты міндеттемелердің сыныпталуы және оларға қарсы провизиялар құру, оларды күмәнді және үмітсіз жіктемелерге қатыстыру ережелеріне» сәйкес баладарды есептеу үшін сапалық көрсеткіштерін анықтау:
Қарыз алушының қаржылық жағдайына байланысты;
Ұсынылған активтердің сапасына байланысты
Диплом алдындағы өндірістік тәжірибеден өтудің мақсаты – теория негізінде оқылып, қамтылған бағдарламаны тәжірибеде қолданып, жетілдіру болып табылады. Мен өндірістік тәжірибені Фурманов көшесі 100-А мекен-жайында орналасқан АҚ АТФБанктің №2 Банктік Қызмет көрсету Орталығында несиелік әкімшілендіру басқармасында өттім. Осыған байланысты мазмұндалатын ақпараттар өтілген теория негізінде қорытындылап жасалған.
Тәжірибе барысында банк қызметімен танысып, несиелік әкімшілік басқармасының қызметін жетік меңгердім. Несиелік әкімшілендіру бақармасының міндеттері келесідей:
1. Филиал қаржыландыратын жобалардың шұғыл және сапалы ұйымдастырылуы.
2. Кепілдік мүлікті құжаттық рәсімдеу арқылы қаржыландырылатын жобалардың мүмкін тәуекелдіктерін мейлінше азайтуды жүзеге асыру.
Осы мақсаттардан туындайтын басқарманың қызметтері төменгідей:
1) Берілетін банктік займдардың, көрсетілетін қызметтердің: займдардың/кепілдіктердің, аккредитивтердің/факторингтердің уақытылы және сапалы құжаттық рәсімделуі.
2) Банктік займдерді беруге, қызмет көрсетуге бұйрықтарды қалыптастыру, қаржыландыру лимиттерін бақылау.
3) Мақсатты ақша аударымдарын қадағалау және беріглен займдарға қызмет көрсету.
4) Автоматтандырылған Банктік Ақпараттық Жүйе «Колвир»ді жүргізу.
5) «Активтер мен шартты міндеттемелердің сыныпталуы және оларға қарсы провизиялар құру, оларды күмәнді және үмітсіз жіктемелерге қатыстыру ережелеріне» сәйкес баладарды есептеу үшін сапалық көрсеткіштерін анықтау:
Қарыз алушының қаржылық жағдайына байланысты;
Ұсынылған активтердің сапасына байланысты
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
2. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Заңы 30. 03. 1995. №2155 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 30. 05. 2001. №182-II);
3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Банктер және банктік қызмет туралы» Заңы 31. 08. 19995. №2444 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 25. 04. 2001. №179-II);
4. Қазақстан Республикасының «Ақша төлемдері мен аударулары туралы» Заңы 29. 06. 1998. №237-I (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 29. 03. 2000. №42-II);
5. «Пруденциалды нормативтер туралы» ережелер 23. 05. 1997. №219 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 02. 06. 2000. №265);
6. Ұлттық Банктің Қаулысы «екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының минималды мөлшері» 02. 06. 2001. №192;
7. Ұлттық Банктің «Екінші деңгейлі банктерде және банк операциясының жекеленген түрін жүзеге асыратын мекемелерде кассалық операцияны жүргізу» ережесі 03. 03. 2001. №58.
8. Банковское дело. Под ред. Сейткасымов Г.С. – Алматы «Қаржы-Қаражат», 1998;
9. Қалғұлова Р. Ж. Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік есеп –Алматы, 2005;
10. Банковское дело. Под ред. Лаврушина О.И. – М: «Финансы и статистика».1999
11. Словарь банковских и финансово-экономических терминов Под ред. Н. К. Мамырова.- Алматы: Экономика, 1999
12. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Хабаршысы
13. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Статистикалық Бюллетень
14. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Экономикалық шолу
15. Қазақстан Республикасының Банки казахстана
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
2. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Заңы 30. 03. 1995. №2155 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 30. 05. 2001. №182-II);
3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Банктер және банктік қызмет туралы» Заңы 31. 08. 19995. №2444 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 25. 04. 2001. №179-II);
4. Қазақстан Республикасының «Ақша төлемдері мен аударулары туралы» Заңы 29. 06. 1998. №237-I (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 29. 03. 2000. №42-II);
5. «Пруденциалды нормативтер туралы» ережелер 23. 05. 1997. №219 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 02. 06. 2000. №265);
6. Ұлттық Банктің Қаулысы «екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының минималды мөлшері» 02. 06. 2001. №192;
7. Ұлттық Банктің «Екінші деңгейлі банктерде және банк операциясының жекеленген түрін жүзеге асыратын мекемелерде кассалық операцияны жүргізу» ережесі 03. 03. 2001. №58.
8. Банковское дело. Под ред. Сейткасымов Г.С. – Алматы «Қаржы-Қаражат», 1998;
9. Қалғұлова Р. Ж. Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік есеп –Алматы, 2005;
10. Банковское дело. Под ред. Лаврушина О.И. – М: «Финансы и статистика».1999
11. Словарь банковских и финансово-экономических терминов Под ред. Н. К. Мамырова.- Алматы: Экономика, 1999
12. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Хабаршысы
13. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Статистикалық Бюллетень
14. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Экономикалық шолу
15. Қазақстан Республикасының Банки казахстана
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І.Банктің экономикалық сипаты және қызметін ұйымдастыру ... ... ... ...
... 1.1. АТФ банк АҚ
Тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
1.2. АТФ банк АҚ Серіктестері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. АТФ банк АҚ қызметін ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ-бөлім. Банк қызметін қаржылық
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Клиенттермен кассалық есеп айырысу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2. Есеп операциялық жұмысын құру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Бағалы қағаздар операциялрының есебі және ұйымдастырылуы ... ... .
2.4. АТФ банк АҚ бухгалтерлік балансы және ақша қаражаттарына
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Қосымша
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Диплом алдындағы өндірістік тәжірибеден өтудің мақсаты – теория
негізінде оқылып, қамтылған бағдарламаны тәжірибеде қолданып, жетілдіру
болып табылады. Мен өндірістік тәжірибені Фурманов көшесі 100-А мекен-
жайында орналасқан АҚ АТФБанктің №2 Банктік Қызмет көрсету Орталығында
несиелік әкімшілендіру басқармасында өттім. Осыған байланысты
мазмұндалатын ақпараттар өтілген теория негізінде қорытындылап жасалған.
Тәжірибе барысында банк қызметімен танысып, несиелік әкімшілік
басқармасының қызметін жетік меңгердім. Несиелік әкімшілендіру бақармасының
міндеттері келесідей:
1. Филиал қаржыландыратын жобалардың шұғыл және сапалы ұйымдастырылуы.
2. Кепілдік мүлікті құжаттық рәсімдеу арқылы қаржыландырылатын
жобалардың мүмкін тәуекелдіктерін мейлінше азайтуды жүзеге асыру.
Осы мақсаттардан туындайтын басқарманың қызметтері төменгідей:
1) Берілетін банктік займдардың, көрсетілетін қызметтердің:
займдардыңкепілдіктердің, аккредитивтердіңфакторингтердің уақытылы
және сапалы құжаттық рәсімделуі.
2) Банктік займдерді беруге, қызмет көрсетуге бұйрықтарды қалыптастыру,
қаржыландыру лимиттерін бақылау.
3) Мақсатты ақша аударымдарын қадағалау және беріглен займдарға қызмет
көрсету.
4) Автоматтандырылған Банктік Ақпараттық Жүйе Колвирді жүргізу.
5) Активтер мен шартты міндеттемелердің сыныпталуы және оларға қарсы
провизиялар құру, оларды күмәнді және үмітсіз жіктемелерге қатыстыру
ережелеріне сәйкес баладарды есептеу үшін сапалық көрсеткіштерін
анықтау:
Қарыз алушының қаржылық жағдайына байланысты;
Ұсынылған активтердің сапасына байланысты
Мақсатсыз қолдану үлесіне байланысты;
Басқа кредиторлар алдында есептен шығарылған қарыздарына байланысты;
Басқа да мерзімі өткен міндеттемелерге байланысты;
Қарыз алуышының рейтингісіне байланысты;
6) Филиалдың ссудалық портфелінің сыныптамасын қалыптастыру;
7) Филиалдың ссудалық портфелінің провизияларын есептеуге жарлық
жасау;
8) Қарыз алуышылардың несиелік досьелерін қалыптастыру және сақтау;
9) Реструктуризацияланатын банктік займдарды, қызметтерді
(міндетемелердің әрекет мерзімін пролонгациялау, міндеттелмелерді
өтеу графиктерін өзгерту, займдардың сыйақы мөлшерлемелерін және
шартты міндеттемелерге комиссиондық ақыларын өзгерту, дисконттарды,
айыппұлдарды және тұрақсыздық ақысын алып тастау);
10) Несиелік өнімдердің мониторингі;
11) Қарыз алуышының шотындағы ақша қаражаттарының қозғалысын бақылау;
12) Филиалдың ссудалық портфелінің оперативті және басқару есептілігін
жүргізу;
13) Қарыз алушының қаржылық жағдайына мониторинг жүргізудің жоспарын
құру және қаржы қаражаттарының мақсаттылық қолданылуы;
14) Кепілдік мүліктің құжаттық рәсімделуін жүзеге асырады, соның ішінде
кепізат туралы келісім шартты дайындау және үйлестіру;
15) Кепілзатпен қамтамасыз етілген несиелердің құжаттардың кірістіруге,
сепетен шығаруға және босатуға өкімдер дайындайды;
16) Кепілзаттың несиелік досье құжаттарын қалыптастырады;
17) Кепілзаттың құқықтық құжаттарыныың түпнұсқасын уақытша алуға
құжаттарды дайындайды және олардың қайтарылуын қадағалайды;
18) Болашақта кепіл берушінің меншігіне түсетін мүліктің кепілзат туралы
келісімінің, сонымен қатар ары қарай рәсімделу шартымен кепілге
қабылданған мүліктің уақытылы рәсімделуін қадағалайды;
19) Кепілзаттың рәсімделуін қадағалайды және кепілзат құжаттарына
мониторинг жүргізеді;
20) Кепіл берушінің ауызша және жазбаша сауалдарына ауызша және жазбаша
түрде ақпарат береді;
21) Несиелік досьенің тізімдемесін жасайды;
22) Клиенттің банк алдындағы міндеттемелерін өтегеннен кейін несиелік
досьелерді мұрағатқа өткізеді;
23) Клиенттің өтінішімен бөлшектеп және мерзімнен бұрын
Автоматтандырылған Банктік Ақпараттық Жүйе Колвирмен өтеу.
АТФБанктің қызметін ұйымдастыру
Банк қызметінің ұйымдастырылуымен және оның құрылымымен танысу.
Елімізде қабылданған банктік заңдылықтарға сәйкес Қазақстан
Республикасындағы банк жүйесі екі деңгейден тұрады. ҚР Ұлттық Банкі –
мемлекеттік орталық банк ретінде бірінші деңгейіді білдіреді. Өзге
банктердің барлығы (Мемлекеттік даму банкінен басқасы) – екінші деңгейді
сипаттайды, сондықтан да оарды іс жүзінде екінші деңгейдегі банктер деп
атайды.
Үлкейтілген ауқымда банктер – эмиссиялық және коммерциялық банктер
болып бөлінеді. Ақщаны айналымға шығарып және оны қайтарып алуға құқығы
бар, елдің Орталық банкі эмиисиялық банк болып табылады. Басқа банктердің
бәрі, Қазақстан жағдайында, коммерциялық банктер.
Өз кезегінде екінші деңгейлі банктер мамандандырылған және әмбебап
банктері болып табылады. Халық шаруашылығының тек белгілі бір саласының
өкілдеріне, несие және есеп айырысу қызметтерін көрсететін банк
мамандандырылған банк болады, ал егер банк, мұндай қызметтердің түрлі-
түрлісін, кез-келген саланың өкілдеріне көрсете алатын болса, ондай банк
әмбебап банкі болып табылады. АТФБанк әмбебап, меншік нысанына қарай
акционерлік, әр түрлі белгілеріне қарай көп бөлімшелі, ірі болып бөлінеді.
2004жылғы жағдайға байланысты республиканың барлық қаржылық
институттары ҚР Ұлыттық Банкінен бөлінген Қазақстан Республикасының
Қаржылық Қадағалау агенттігімен реттеледі.
2005жылдың 1қазан жағдайы бойынша республикада 34екінші деңгейлі
банктер өз қызметін атқаруда. Оның ішінде шетелдік қатысумен 14банк ҚР
резиденті емес еншілес 9 банкты қосқанда.
АТФ Банк акционерлік қоғамы 1995жылы 2 июньде құрылған және ҚР Ұлттық
Банкінің №59 лицензиясымен өз қызмтені атқаруда. Қазақстанның банк
жүйесіндегі көшбасшыларынның бірі. АТФБанк Қазақстан, Қырғыстан және
Ресейде қызметін табысты жүргізуде. Клиенттерге қызмет көрсету ыңғайлы
болуы үшін филиал желісі белсенді түрде дамуда. Банктің қызметтерін және
өнімдерін елдің 17 қаласында пайдалануға мүмкіндік бар, 144 офис қызмет
көрсетуде.
01.01.2008ж. жағдай бойынша АТФБанк АҚ-ның ірі акционері – Bank
Austria болып табылады. Акционерге тиесілі акциялардың орналастырылған
акциялардың жалпы санына пайыздық ара қатынасы 94,65%-ға тең.
Банктің жоғарғы органы – Директорлар Кеңесі болып табылады.
Директорлар кеңесі АТФБанктің қызметіне жалпы басшылық жүргізеді және 6
адамнан тұрады. Директорлар кеңесінің Төрағасы – Эрик Хэмпел. Директорлар
кеңесінің мүшелері: Томас Гросс, Марко Ианнакконе, Қуанышев Талғат
Жұманұлы, Хуберт А., Пандза Б., Роберто Тимо.
Үзіліссіз бақылау және өлшеу барысында шаруашылық қызметтің сандық
көрсеткіштері жөнінде ақпараттар алынады. Осы алынған сандық көрсеткіштер
көмегімен шаруашылық процестеріне сапалық баға беріледі. Міне, сондықтан,
есеп дегеніміз – шаруашылық процесстерін бақылау және оларды басқару
мақсатында сандық түрде көрсету және сапалық түрде сипаттауды білдіреді.
Есептің басты үш түрі бар: статистикалық, оперативті және бухгалтерлік.
Бухгалтерлік есеп өзара қаржылық және басқарушылық деп бөлінеді.
Қаржылық есеп беру тұжырымдамасы төмендегідей элементтерді қамтиды:
активтер, капитал, міндеттеме-лер, табыстар және шығындар. Олар
қолданушылар үшін қаржылық есеп беруде ақпаратты пайдалы ететін атрибуты
болып табылады.
Бухгалтерлік есеп пайдаланушылары екі негізгі топқа бөлінеді. Олар:
❖ ішкі пайдаланушылар;
❖ сыртқы пайдаланушылар.
Ішкі пайдаланушылар қатарына банктің құрамына жататын тұлғаларды жатқызады.
Олар: банк менеджерлері, меншік иелері, акционерлер, директор кеңесі, т.б.
Сыртқы пайдаланушылар екі топқа жіктеледі:
• тікелей қаржылық мүддесі бар (инвесторлар, кредиторлар)
• жанама қаржылық мүддесі бар (салық органдары, мемлекеттік бақылаушы
органдар).
ҚР-ғы бухгалтерлік есеп беру стандартымен келесідей қағидалар
қабылданған:
Есептеу - табыстар тапқан кезде, ал шығындар шығындар шығарылған кезде
танылады. Есепке алу принципі бойынша құрылған қаржылық есеп беру өткен
операциялар мен басқа оқиғалар туралы ақпараттарды қамтамасыз етеді.
Үздіксіз қызмет - субъект өзінің қызметін анықталмаған уақыт кезеңінде
жалғастырады және оның жақын болашақта жою қажеттілігі жоқ немесе ол өзінің
қызмет масштабын қысқартуды көздемейді.
Қаржылық есеп берудің негізгі сапалық сипаттамалары:
✓ Түсініктілігі - қаржылық есеп берумен ұсынылған ақпараттар
қолданушыға түсінікті болуы керек.
✓ Мәнділігі - нақты және болашақтағы оқиғаларды бағалауға көмектесе
отырып, қолданушының экономи-калық шешіміне әсер ету. Ақпараттардың
мәнділігіне оның сипаты мен маңыздылығы әсер етеді.
✓ Сенімділігі - ақпаратта маңызды қателер мен дұрыс емес көрсетулер
болмауы керек, өйткені қолданушылар оған шынайы көрініс ретінде
қарайды.
✓ Шынайылық - ақша қаражаттарының қозғалысын, операциялар нәтижелері
мен қаржы жағдайлары туралы ақпараттардың сенімділігін қамтамасыз ету
үшін опера-циялар мен басқа да оқиғаларды шынайы көрсету қажет.
✓ Форманың мәнділіктен айырмашылыгы - операциялар мен басқа да
оқиғалар шына
қажетті, олар заңды формамен емес, олардың мәнімен және экономикалық
нақтылығымен сәйкес келуі керек.
✓ Бейтараптыгы - қаржылық есеп берудегі ақпарат-тардың сенімділігін
қамтамасыз ету үшін бейтарап бо-луы қажет.
✓ Сақтық - активтер мен табыстар төмендетіліп, міндеттемелер мен
шығындар әдейі жоғарылатылмас үшін белгісіздік жағдайда баға беруге
қажетті шешімдер қабылдаған кезде сақ болған жөн.
✓ Толықтылыгы - қаржылық есеп беру сенімділігін қамтамасыз ету үшін
ақпараттар толық болу қажет.
✓ Салыстырмалылыгы - қаржылық ақпараттар пай-далы және мазмүнды болуы
үшін есеп беру кезеңдері са-лыстырмалы болуы қажет. Қолданушылар
субъектінің есептік саясаты туралы, ондағы өзгерістер мен осындай
өзгерістердің нәтижелері туралы хабардар болуы керек.
✓ Дер мезгілділігі - ақпараттың уақытында берілмеуі өзінің мәнділігін
жоғалтады.
✓ Пайда мен шыгындар арасындагы баланс - ақпа-раттардан алынған
пайдалар оны алуға кеткен шығын-дардан жоғары болуы керек. Пайда мен
шығынды баға-лау мәнді дәрежеде кәсіби түжырымдамалардың сүрағы болып
табылады.
✓ Сенімді және обьективті көріністер - негізгі сапа-лы сипаттамалар
мен бухгалтерлік есептің сәйкес стан-дарттарын қолдану сенімді және
объективті ақпараттар-ды қолданатын қаржылық есеп берудің қүрылуы мен
көрінісін қамтамасыз етеді.
Қаржылық есептің элементтері - қаржылық есеп берулер мәмілелердің және
басқа да оқиғалардың қар-жылық нәтижелері мен экономикалық сипаттарына
сәйкес олардың жалпы категорияларын қалыптастыра отырып көрсетеді. Осы кең
көлемді категориялар қаржы есептерінің элементтері деп аталады.
Шаруашылық құралдарының (мүліктердің), олардың пайда болу көздерінің және
шаруашылық процестердің есебі олардың үзіліссіз және өзара байланысқан
көрінісі мен экономикалық жалпылығын қамтамасыз ететін әр түрлі тәсілдер
мен әдістер арқылы жүзеге асырылады. Осы әдістер мен тәсілдердің жиынтығы
бухгалтерлік есеп әдістері деп аталады. Әрбір жеке әдіс немесе тәсіл
бухгалтерлік есеп әдісінің элементі деп аталады. Ондай элементтерге мыналар
жатады: құжаттау, түгендеу, бағалау, калькуляция, шоттар, екі жақты жазу,
бухгалтерлік баланс, есеп беру.
Құжаттау - шаруашылық операцияларды құжаттарда алғашқы рет бейнелеу
тәсілі. Дұрыс толтырылған қүжаттар бухгалтерлік жазулардың заң күшін
қамтамасыз етеді.
Түгендеу - шаруашылық қүралдардың нақты қолда барын анықтау және алынған
мәліметтерді бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстыру тәсілі. Бүл
субъектінің қүралдарының сақтығына бақылау жасау тәсілі болып табылады.
Бағалау - бухгалтерлік есеп объектілерін қүндық көрсету тәсілі.
Күралдардың және олардың қүрылу көздерінің қозғалысын есептеу үшін оларды
бағалау ке-рек, яғни ақшалай өлшеммен көрсету керек. Бағалау нақты және
бірыңғай болу керек. Нақтылығы дегеніміз -есептің белгілі бір объектісінің
ақшалай өлшеуішінің оған жүмсалған шығынға сай келуі.
Калькуляция - өнімнің (жүмыстың, қызметтің) өзіндік қүнын есептеу тәсілі.
Өнімді дүрыс бағалау үшін есеп объектілері мен калькуляция объектілерін
дүрыс белгілеу миңызды.
Шоттар - кәсіпорын мүлкінің және олардың қүралу көздерінің қүрамында
болып жататын өзгерістерді ағым-да есепке алу үшін арналған.
Екі жақты жазу - шаруашылық операцияларын бір мезгілде бірдей сомада екі
шотта көрсету.
Баланс - шаруашылық қүралдарын және олардың көздерін белгілі бір мерзімге
ақшалай бағада топтау тәсілі.
Есеп беру - субъектінің шаруашылық қызметінің нәтижелерін кешенді түрде
сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы.
Банктің есеп саясаты ұғымына ол таңдаған бухгалтерлік есепті жүргізу
эдісінің жиынтығы кіреді: банктің жарғылық қыз-метін топтастырудың әдісі
және бағалау, активтердің құндылығын өтеу, құжат айналымын ұйымдастыру
тәсілдері, бухгалтерлік есепте шоттарды қолдану әдістері, есеп тіркелімінің
жүйесі, ақпараттарды өңдеу және басқа да сәйкес келетін әдістер, амалдар,
тәсілдер.
Есеп саясатын қалыптастыру үшін банк бухгалтерлік есепті нақты бағытта
жүргізу және ұйымдастыруда занды және нормативті актілер шегіндегі,
мемлекеттегі бухгалтерлік есепті реттеу нормативке жататын бірнеше әдістің
біреуін таңдайды.
ІІ- бөлім. Клиенттер кассалық есеп айырысулар
Есеп айырысу операцияларын ресімдеу және оның есебі.
Кәсіпорын және ұйымдардың ақшалай қаражаты банкте олар-дың қызмет
сипатына сәйкес ағымды және есеп айырысу шоттарында сақталады. Шаруашылық
қызмет үрдісінде субъектілер арасында анықталған талаптар мен міндеттемелер
пайда болады, оларды реттеу үшін төлем жүйесін ұйымдастыру қажет. Бұл кезде
төлем борышқордың өз міндеттемелерін орындау үрдісі болы табылады, ал оның
соңғы кезеңі - есеп айырысу.
Осы есеп айырысу міндеті - қолма-қол ақшалай және колма-қол ақшасыз
нысанда төлем айналысына қызмет ету болып табылады. Кәсіпорын және ұйымдар
арасындағы төлем айналысы негізіне: екінші деңгейлі банктерде ашылған
банктік шоттар жүйесі арқылы қолма-қол ақшасыз түрде жүзеге асырылады.
Есеп айырысу операцияларын төмендегідей жіктеуге болады:
Қатысушылар Төлем құралдары Операцияның Есеп айырысу
құрамы атқарымдық нысандары
бағыты
Банкаралық Төлем Шот ашу бойынша Аккредитивтік
Клиенттік тапсырмаларымен есеп операциялар операциялар
Ішкі банктік айырысу Шот жүргізу Аударым
Төлем-талап бойынша операциялары
тапсырмаларымен есеп операциялар Инкассолық
айырысу Кассалық операциялар
Чекпен есеп айырысу операциялар Клирингтік
Вексельмен есеп Акцептік операциялар
айырысу операциялар
Карточкамен есеп Талаптарды беру
айырысу операциялары
Авальді
операциялар
Төлем тапсырмасымен есеп айырысу
Төлем тапсырмасы - ақша жіберуші тұлғаның, қызмет көрсететін банкіне,
тапсырыста белгіленген соманы бенефициар шотына аудару туралы тапсырысы. (1-
қосымша)
Төлем тапсырысты ақша жіберуші жазады да, өз банкіне ұсынады (мерзімі 10
күн ). Жазылған күннің уақыты (дата) көрсетілген тапсырыс банкпен 10
календарлық күн ішінде кабылданады. Төлем тапсырыс бойынша төлемдер,
тауарлы және тауарлы емес операциялар бойынша жүзеге асырылады.
Тауарлы емес операцияларға жататындар:
✓ бюджетке төлемдерді аудару;
✓ зейнет-ақы қорына міндетті салымдарды аудару;
✓ әр түрлі коғамдық ұйымдарга аударулар;
✓ қысқа мерзімді несиені мерзімінен бұрын өшіру;
✓ жоғары тұрган мекемелерді ұстау шығындары.
Төлем тапсырыс бойынша төлемдер алдын ала және кейінгі тәртіппен
жүргізіледі.
Алдын ала төлемді жүргізу кезінде, төлеуші тауардың бар болуына және
сол тауарды жіберуге дайын болып тұруына көзі жетуі керек. Бұл кезде төлем
тапсырыстағы төлем түрі деген бөлікте төлеушінің тауарлар үшін алдын ала
төлем екендігін, шоттың нөмірін және мерзімін көрсету керек. Салық төлеу
үшін аударылған сома бөлек жолда көрсетіледі. Төлем тапсырысты алдын- ала
тәртіппен төлеу үшін, міндетті түрде төлеушінің ағымды шотында меншікті
қаржылары болуы тиіс. Алдын-ала тәртіппен төлемді жүргізу кезінде,
жабдықтаушы өзінің шотына қаржылар түскеннен кейін 3 жұмыс күні ішінде
тауарды тиеп 1 жіберуі тиіс. Кейінгі төлем кезінде, төлеуші алдымен тауарды
алады, содан кейін тауар кұнын төлейді. Қалааралық есеп айыру кезінде,
төлем тапсырыс 4- экземплярда, ал электрондык байланысты қолданған кезде 2-
экземплярда жазылады.
Ақша қаржылары бар болғанда, төлем тапсырыс ақша жіберушінің акцептімен
бірге төленуге қабылданады және төмендегі корреспонденция жасалады:
А) 1-ші экземпляр, төлеушінің банкіндегі күндік құжаттар ішінде қалады және
келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт - 2203
Кт- 1051, (2203)
Б) 2-ші, 3-ші экземплярлар, алушы банкіне жауапты өткізбе құру үшін және
ақшаны алушы шотына енгізу үшін жіберіледі:
Дт- 1051
Кт-2203
В) 4-ші экземпляр, банк белгісімен бірге клиентке қайтарылады.
Төлем тапсырыспен төлем жүргізілгенде, менеджер барлык экземплярға уақытты,
ал 2-ші, 4-ші экзеплярларға қолын және штампты қояды.
Егер төлем тапсырыс 2 экземплярда ұсынылса, онда экземпляры төлеушінің
банкінде күндік құжаттар ішінде қалады, ал 2 экземпляры клиентке банк
белгісімен бірге қайтарылады.
Егер төлеушінің шотында төлем тапсырысты төлеу үшін ақшасы жоқ болса,
бірак тәлем мерзімі келіп, тауарлар алынған жағдайда, мұндай төлем тапсырыс
№2 картотекаға аударылады да, №7303 Мерзімінде төленбеген есеп айыру
құжаттары баланстан тыс шотында есепке алынады. №2 картотекаға құжаттар
аударылғаннан соң, баланстан тыс кіріс ордері жазылады да, келесі өткізбе
құрылады:
Кіріс 7303.
Ал бенефициар банкіне төлеушінің шотында ақша қаржыларының болмағаны
туралы хабарлама жіберіледі. Төлеуші шотына ақша каражаттары түскен кезде,
төлем тапсырыс пенямен қоса есептелгенде, №2 картотекадан төленіп
өшіріледі:
1) Дт-2203
Кт- 1051
2) Шығын - 7303 - төлем тапсырыс сомасына
Есеп айырысуды жүзеге асырғаны үшін банк комиссиялық ақы ұстайды:
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Кт 4601 Банктің аударым операциялар бойынша көрсеткен қызметі үшін
есептелген комиссиялық кірістер.
Төлем-талап тапсырмасымен есеп айырысу
Төлем-талап тапсырысы - бенефициардың жіберушіге көрсетілген кызмет
немесе тиелген тауарлар үшін төлем тапсырысы болып табылады.
Бұл есеп айыру формасы жабдықтаушы банкінен басталады. Жабдықтаушы
реестр кезінде төлем-талап тапсырысты 2 экземплярларда өзінің банкіне
инкассоға (сенім негізінде қаржыларды алу) ұсынады.
Ұсынылған құжаттарды менеджер тексереді.
Қалааралық есеп айырысу кезінде төлем-талап тапсырысы 4-экземплярларда, ал
электрондық төлем кезінде 2- экземплярларда жазылады. Барлық құжаттар
тексерілгеннен кейін төлем-талап тапсырмасының реестірінің 1-ші экземпляры
банкте қалады. 2-ші экземпляр банк белгісімен бірге бенефициарға
қайтарылады.
Менеджер төлем-талап тапсырысқа банк штампын қойып, төлеуші банкіне
жібереді. Банк 30 календарлық күн ішінде тапсырыс жазылған күннің уақытымен
бірге төлем-талап тапсырысты қабылдайды.
Төлеуші банкінде қабылданған төлем-талап тапсырысты тексереді, барлық
экземплярларда қабылдаған уақыты қойылады және ақша жіберушінің
акцептін талап ететін төлем- талап тапсырысты кіріс журналына тіркейді.
Бұл журналда төлем бойынша және төлем-талап тапсырыстың акцептінен бас
тарту бойынша белгі қойылады.
Акцепт - тиелген тауаралар, көрсетілген қызмет немесе жұмыс істегені үшін
жабдықтаушының төлем-талап тапсырысын төлеуге төлеушінің рұқсаты.
Төлем-талап тапсырыс қабылданған күннен кейін келесі күннен кешіктірмей
акцепт, төлем үшін және жабдықтаушының келісімде барлық шарттарын
орындағанын тексеру үшін, төлеушінің банкі төлем талап тапсырыстың 1-ші
экземплярын төлеушіге ұсыну тиіс. Егер төлеуші 3 жұмыс күн ішінде акцепттен
толық немесе жартылай бас тарту туралы хабарламаса, онда ол төлем-талап
тапсырысты төлеуге келісті деген сөз.
Төлеуші төлем-талап тапсырысты төлеуден бас тарта алады. Бұл кезде төлеуші
бас тартқаны туралы өтініш жазады және сол жерде акцептте-бас тарту себебін
көрсету тиіс.
Акцепттен бас тарту себептері келесілер болуы мүмкін:
← келісімдегі шарттардың орындалмауы;
← тауарлар сапасыз болған жағдайда;
← санауларда арифметикалық қате болса;
← белгілі тауар түрі тапсырылмаса және т.б.
Егер төлеуші төлем-талап тапсырысты төлеуден толық бас тартса, онда төлем-
талап тапсырыспен бірге бұл туралы жабдықтаушыға хабарлама жіберіледі. Егер
бас тарту жартылай түрде болса, онда төлем-талап тапсырма бойынша акцепттен
бас тартудың 1-ші экземпляры төлеуші банкінде қалады, ал 2-шісі хабардар
ету үшін жабдықтаушы банкіне жіберіледі.
Егер төлеуші төлем-талап тапсырысты төлеуге өз келісімін берсе, онда
акцепт келесі жолмен безендіріледі:
• төлем-талап тапсырыстың 1-ші экземплярында шот реттеушілердің (басшысы
мен бас бухгалтер) қолдары қойылып, елтаңба мөрімен безендіріледі,
акцептелетін сома көрсетіледі және төлеуші шотынан қаржыларды өшіруге
жауапты болатын банкке ұсынады.
Төлем-талап тапсырысты төлеген кезде:
Дт - 2203 (төлеуші шоты)
Кт- 1051
Ақша каржылары болмаған жағдайда төлем-талап тапсырысы №2 картотекаға
орналастырылады:
Кіріс - 7303 - мерзімінде төленбеген есеп айырысу кұжаттары.
Кейбір төлем-талап тапсырыстар акцептсіз төленіледі, яғни коммуналдық
қызмет үшін, электрондық және т.б. төлемдер үшін (бұл кезде төлем-талап
тапсырысқа акцептсіз деген штамп қойылады). Мұндай төлем-талап
тапсырыстар төлеуші банкіне түскен күнде төленуге кабылданады. Егер
кабылдаған күніне телеуші шотында ақша каражаттары жоқ болса, онда төлем-
талап тапсырысы №2 картотекага орналастырылады және төлеу мөлшері бойынша
пеня кәдімгі тәртіппен есептелінеді.
Қалааралық есеп айыру кезінде бенефициар банкінде төлем-талап
тапсырысы бойынша төлем қабылданғанда:
Дт- 1051
Кт - 2203 ( бенефициардың )
Егер төлеуші мен жабдықтаушыға бір банктік мекемеде қызмет көрсетілсе,
онда мұндай есеп айырулар жергілікті болып табылады және оларды төлеген
кезде:
Дт-2203 (төлеуші)
Кт-2203 (бенефициар)
Чектермен есеп айырысу
Чек - бұл банк қызметкеріне чек берушінің өз шотынан белгілі мөлшерде ақша
қаражаттарды алушы шотына аударуға жазбаша тапсырысы.
Есеп айыру чектерді банктен қолма-қол ақшаны алуға құқық беретін ақшалай
чектерден айырмашылығын білу керек. Олар кабылдау-ұсыну құжаттар негізінде
қабылданган тауарлар мен есеп айыру кезінде қолданылады, сонымен қатар
көлік қызметі үшін.
Чектермен есеп айырысу - бұл ақшасыз есеп айырудың кепіл формасының бірі,
себебі чекті төлеу арнайы депозит арқылы қамтамасыз етіледі, яғни төлемді
кепіл ету үшін арнайы пассивті шот ашылған №2221 Клиенттердің арнайы
депозиттері.
Төлеуші өзінің тұрақты қаржылық жағдайы бар банкінен чек кітапшаларын
алады, олар қатаң есептегі бланк болып табылады және баланстан тыс №7339
жеке шотта есепке алынады. Есеп айыру чек кітапшаның жұмыс мерзімі - 6 ай,
ал есеп айыру чектің жұмыс мерзімі - 10 күн.
Есеп айыру чек кітапшасы 25-50 есеп айыру чектерден тұрады.
Есеп айыру чек - чектің түбіртегі мен есеп айыру чектен тұрады. Есеп
айыру чек кітапшасын алу үшін шаруашылык ұйым банкке өтініш пен төлем
тапсырысын ұсынады. Төлем тапсырысы бойынша банк оны агымды шотынан
қаржыларды өшіреді де, №2221-ші шотта депонирленеді:
Дт – 2203 (төлеуші)
Кт – 2221
Есеп айыру чек кітапшасын алу үшін жазылған өтінішті шот менеджері
тексереді және клиенттің шотында каржылар бар екендігіне көзі жеткен соң,
касса қызметкерлеріне чек кітапшасын безендіруге жазбаша рұксат береді.
Касса кызметкері чектің әр бетінде банк штампін, клиент шотының атауы мен
нөмірін қойып шығады. Содан кейін чек кітапшасы шот менеджерімен кітаптың
ішкі тысын безендіру үшін бухгалтерияга жіберіледі.
Есеп айыру чек кітапшасы берілген кезде және қаржылар депонирленген
кезде келесі бухгалтерлік өткізбелер құрылады:
1) Шығын 7339 - 1тн. (шартты бағалануы)
2) Дт - 2203 (клиенттің ағымды шоты)- лимит сомасы
Кт-2221
3) Дт- 1001,2203 (кітап үшін) - кітап құнына
Кт-4920 (банк табысы)
Егер кітаптың жұмыс мерзімінің аяқталуына дейін лимит толығымен
колданылса, онда кітап иесінің есеп айыру чек кітапшасын, кітапта
колданылмаған есеп айыру чектері болған жағдайда, 4 рет толтыруға кұкығы
бар.
Лимитті толтыру үшін банкке төлем тапсырыс ұсынылады, сол жерде есеп айыру
чек кітапшаның толтырылуы, қолданылмаған чектердің нөмірлері
көрсетіледі.Төлем тапсырысы бойынша келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт- 2203
Кт-2221
Лимит толтырылғаны туралы есеп айыру чек кітаптің бетінде белгі
қойылады және мөр мен банк қолы қойылады.
Егер есеп айыру чек кітапшаның жұмыс мерзімі аяқталып және
қолданылмаған лимит қалдығы болса, онда төлеуші сол лимит қалдығын ағымды
шотына аудару үшін төлем тапсырысты жазады:
Дт-2221
Кт - 2203 (жабдықтаушы)
Қолданылмаған есеп айыру чектері- банкпен өшіріледі және банк күндік
құжаттарында қалады.
Төлеуші (чек беруші) есеп айыру чекті алған тауардың құнына немесе
көрсетілген қызмет үшін жазып береді.
Есеп айыру чекте чек беруші туралы барлық мәлімет берілген, сонымен
қатар чек ұстаушыиың тиелген тауар және көрсетілген қызмет тург белгісі
койылған. Чек ұстаушы (жабдықтаушы) төлеушіден есеп айыру чекті қабылдаған
өз банкіне тиелген тауар күннен келесі күннен кешіктірмей чек реесі кезінде
толем алу үшін ұсынады.
Чек реестрі 2 экземплярда кұрылады: 1-ші экземпляр банкте қалады.
2-шісі жабдықтаушыға банктің толем туралы белгісімен қайтарылады.
Егер төлеуші мен жабдықтаушыға бір банк қызмет көрсетсе, чек бойынша төлем
жүргізілгенде келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт-2221
Кт-2203
Егер шаруашылық ұйымдарға әр түрлі банктер қызмет корсетсе, ол қаржылар
жабдықтаушы шотына, клирингтік палатамен чектер есебі қабылданғаннан кейін
ғана кірістіріледі.
Клиринг - бұл клирингке қатысушылардың қарсы тапсырыстарың есебін жинау,
салыстыру, іріктеу процессі және олардың таза ұстанымын айқындау.
Егер белгілі бір банк бойынша чек ұстаушының чектер сомасы
төлеушілердің чектер сомасынан көп болған жағдайда, бұл банк бойынша чектер
арасындағы айырмашылық жағымды ұстаным болады.
Егер төлеушілердің чектер сомасы чек ұстаушылардың чектер сомасынан
жоғары болса, онда бұл жағымсыз ұстаным деп есептелінеді.
Жағымды ұстанымдар банктердің кор шоттарына кірістіріледі, ал жағымсыз -
қор шоттарынан өшіріледі.
Егер төлеушіге басқа банк қызмет көрсетсе, онда клирингтік палатада
төленген сайын гана каржылар жабдықтаушы шотына есептелінеді және келесі
бухгалтерлік өткізбе кұрылады:
Дт-2251
Кт - 2252
Төлеуші банк чектермен есеп айырысу үшін жеке шоттан қаржыларды өшіреді
және келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт - 2251
Кт-1551
VI-бөлім. Салымдық операцияларды ұйымдастыру
Салымдық операциялар - бұл занды және жеке тұлғалардың тартылған
қаржылары бойынша белгілі бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша
банктердің операциялары. Клиент мүддесін қорғау банк үшін ең басты мәселе.
Клиентпен жұмыс негізінде Жылдамдық, құзыреттілік, ұзақ мерзімді
ынтымақтастық принципі жатыр. Бұл принцип әрбір клиентке, оған сапалы,
сенімді және ыңғайлы банктік қызмет көрсетілу құқығына қарай жеке қызмет
көрсету негізінде жүзеге асады. Оның мысалы ретінде, АТФБанктің икемді
депозиттік саясатын (қосымша) атауға болады. Бұл саясаттың негізінде әрбір
салымшыға жеке қызмет көрсету, рыноктық пайыздық мөлшерлемелер және
мерзімнің әртүрлілігі жатады. Бүгінгі таңда банк АТФ Лидер, АТФ
Классик, АТФ Престиж және АТФ Перспектива депозит түрлерін жалғастырып
келеді. Депозит шарттарының артықшылығы мол, бәсекеге қабілетті және
қосымша жеңілдіктері бар: сыйақыны жоғалтпай, депозитті бір валютадан
екінші валютаға айырбастау, төлем карточкасын жеңілдік шарттарымен алу.
Өткізілген жұмыстың нәтижесі диаграммада депозиттерді тартудың өзгеріс
серпіні бойынша көрсетілген. Диаграммада көрсетілгендей, жыл ішінде талап
еткенге дейінгі депозит бойынша қалдықтар 2 еседен аса өсті. Банк жеке
тұлғалар салымы рыногында 4-ші орын алады. Депозиттік қоржын көлемі 2009
жылғы 01 қаңтарда 209 860 млн. теңгені құрады, депозиттік қоржынның өсімі
51 764млн. теңгені құрады.
АТФБанктің депозиттік операцияларды заңды және жеке тұлғалармен
жүргізіледі. Егер депозиттік сомалар заңды тұлғалармен ашылса, онда
қаражаттар есеп айырысу шоты арқылы жүргізіледі. Жинақтау шоты бойынша
операциялар жинақ кітапшасы бойынша жүргізіледі.
Экономикалық мазмұнына карай АТФБанк депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
* талап етілетін депозиттер;
* мерзімді депозиттер;
* жинақ салымдары;
* бағалы қағаздар түріндегі (депозитік және жинақ сертификаттары)
депозиттер.
Талап етілетін депозиттер - бұл салым иелеріиің бастапқы талап етуіне
байланысты әр түрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын әр
түрлі шоттардағы қаражаттар.
Артықшылығы олардың иелері үшін жоғарғы өтімділігіне байланысты
сипатталады.
Кемшілігі - бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе бір шама төменгі
мөлшерде төленеді. Міне осыдан келіп талап етуге дейінгі шоттардың
төмендегідей өзіндік ерекшеліктері калыптасады:
• акша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай да шектеусіз жүзеге
асырылады;
• шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе
коммиссиондық акы алып отырады;
• банктер талап етілетін шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін
өте төменгі деңгейде пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
• талап етілетін депозиттер бойынша, коммерциялык банк Орталық банкте
сакталатын міндетті резервтерге жоғарғы мөлшерде аударымдар жасайды.
Мерзімді депозит - бұл банктерде белгілі бір мерзімге және пайыз төлеу
шартында орналастырылған клиенттердің уакытша бос акша каражаттары.
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады: есеп айырысу үшін
пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да есеп айырысу кұжаттары
толтырылмайды; шоттағы қаражат баяу айналады; тұрақты пайыз төленеді; пайыз
мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттык банкі тарапынан реттеліп отырады;
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі талап етіледі; бұл
шоттағы қаражатгар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер белгіленеді.
Депозиттің бұл типін ашу үшін мерзімдік депозит туралы келісім (қосымша)
жасалынады. Бұл салымдар қабылданатын мерзім 4 топқа бөлінеді:
• 30 күннен 89 күнге дейін;
• 90 күннен 179 күнге дейін;
• 180 күннен 359 күнге дейін;
• 360 күннен жоғары.
Депозиттердің тағы бір түрі - жинақ салымдары. Олардың белгіленген
мерзімі жок, каражатты алуда ескертуін талап етпейді, салымның жоғарғы шегі
шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ кітапшасын көрсетуі қажет.
Бұл салым Жинақ депозит туралы келісім (қосымша) негізінде ашылады.
Мерзімді депозиттер мен жинак салымдарының бір түріне депозиттік және
жинақ сертификаттарын жатқызуға болады.
Депозиттік сертификат - заңды тұлғаның банкке салған қаражатын
куәландыратын және оған салым мерзімінің өтуіне карай банктен немесе оның
филиалдарынан салған салым сомасы мен сыйакы мөлшерлемесін алуға құқық
беретін бағалы кағаз.
Жинак сертификаты - жеке тұлғаның банкке салған каражатын куәландыратын
және оған салым мерзімінің өтуіне карай банктен немесе оның филиалдарынан
салған салым сомасы мен сыйакы мөлшерлемесін алуға құқық беретін бағалы
қағаз.
Банктік пайыз өлшемі уақытша бос ақша қаржыларын орналастыру және кіріс
алу тәуекелдігімен байланысты, ақша және несие ресурстарына деген сұраныс
пен ұсыныстар пайда болатын сандық шектеуге ие. Бос ақша қаржыларының иесі
пайыздың жоғары деңгейін және аз тәуекелділікті таңдай отырып,
орналастырудың оңтайлы нұсқаларын іздейді.
Пайыздарды есептеу келесі тәсілдердің бірімен жүзеге асырылады:
— жай пайыздар формуласымен,
— күрделі пайыздар формуласымен.
• Жай пайыз формуласы: S=Р * (1 + I * t К)
Мұнда:
I — жылдық пайыздық мөлшерлеме;
t — тартылған ақша қаржылары бойынша пайыз қосылатын күн саны;
К — күнтізбелік жылдағы күн саны;
Р — тартылған ақша қаржыларының бастапқы сомасы;
S — қайтарылуға жататын ақша қаржыларының сомасын, тартылған
ақша қаражаттарының бастапқы сомасына есептелген пайыздарды
қосқанға тең.
• Күрделі пайыз формуласы: S=P * (1 + I*jK) * n
Мұнда:
J – банк қосылған пайыздарды капиталдандыруды жүргізетін кезеңдегі
күнтізбелік күн саны
I — жылдық пайыздық мөлшерлеме;
n — банк қосылған пайыздарды капиталдандыруды жүргізетін кезеңдегі
күнтізбелік күн саны;
Кіріс кассалық құжаттар негізінде, қолма-қол ақшалай салымдар тарту
кезінде:
Дт 1001 Кассадағы нақты ақша
Кт 2211-2229 Тартылған салымдар
Клиент — заңды тұлғалардан салымдар кабылдау кезінде:
Дт 2203 Клиенттердің есеп айыру шоты
Кт 2211—2222 Тартылған салымдар
Басқа банктер қызмет көрсететін клиенттерден салымдар тарту кезінде, тиісті
ақша қаржылары корреспонденттік шоттар арқылы тиісті салымдық шоттарға
түседі:
Дт 1051—1052 Корреспонденттік шоттар
Кт 2211—2222 Тартылған салымдар
Салымдар бойынша тартылған қаржыларды қайтару кезінде кері бух.-к жазба
жасалады:
Дт 2211—2222 Тартылған салымдар
Кт 1001 Кассадағы нақты акша
2203 Клиенттердің ағымдағы шоттары
1051—1052 Корреспонденттік шоттар
Банк, тартылған салымдарды қайтармаған жағдайда, олар мерзімі өткен
депозиттер қатарына жатқызылады және келесі өткізбе жасалады:
Дт 2211—2222 Тартылған салымдар
Кт 2224—2232 Клиенттердің салымдары бойынша мерзімі өткен
қарыз
Мерзімі өткен салымдар сомасын қайтарған кезде келесі шоттар
корреспонденциясы жасалады:
Дт 2224-2232 Клиенттердің салымдары бойынша мерзімі өткен
қарыз
Кт 1001 Кассадағы нақты ақша
2203 Клиенттердің ағымды шоттары
1051—1052 Корреспонденттік шоттар
2009 жылы АТФБанк тартқан клиент қаражаттарының көлемі өсті. Оның ішінде
клиент қаражаттарының баланс пассивіндегі үлесі 38,7%, ал 2008 жылмен
салыстырғанда 4,3% құрайды. Клиент қаражаттарының құрамындағы ағымдағы
шоттар мен депозиттердің талап етілгенге дейінгі үлесі – 16,3%,
клиенттердің жедел қаражаттарының үлесі – 83,7%. Заңды тұлғалардың
клиенттер алдындағы берешек қаржысы – 63,6%, ал жеке тұлғалардың қаржысы –
36,4% құрады.
Төлем карточкалары бойынша операциялар.
АТФБанк АҚ VISA International және Master Card International
халықаралық төлем жүйелерінің Принципиалды мүшесі болып табылады.
Банктік карточка - банк жүйесінде қолма-қол және қолма-қол емес есеп
айырысудағы электрондық нысаны.
Банктік карточкаларды қолдану бойынша қатынастың негізгі субъектілері:
✓ эмитент-банктік карточканы шығарған және ұстаушыға берген несиелік
үйым;
✓ карточка ұстаушы - карточканы қолданушы түлға;
✓ сауда ұйымы - заңды тұлға немесе кәсіпкер;
✓ эквайер - банктік карточканы қолданып жүргізілетін операция бойынша
сауда ұйымдарымен есеп айырысатын және ұстаушыға қолма-қол ақша
қаржыларын беретін несиелік ұйым;
✓ процессинг орталық - төлем жүйелерінің технологиялық ядросы болып
табылатын мамандандырылған есептеу орталығы;
✓ есеп айырысу банкі - төлем ұйымымен жасалған келісім негізінде
эмитент пен эквайерлер арасындағы өзара есеп айырысуды жүргізетін
несиелік ұйым.
Банктік карточканы алу үшін клиент бекітілген нысандағы өтінішті ұсынады
және банк онымен келісім жасайды.
АТФБанкте банктік карточкалардың екі негізгі типі бар:
❖ несиелік карточкалар - шоттағы бар қаржы көлемінде операция жүргізуге,
сонымен қатар, несие ұсынуға мүмкіндік береді;
❖ дебеттік карточкалар - банктік шотта бар қаржы қалдығы көлемінде
операцияларды жүзеге асыруға қолданылады.
АТФБанк АҚ-ның басты стратегиясы – банк клиенттерінің төлем
карточкаларына қатысты қосымша мынадай қызметтерді ұсыну: бонусты
бағдарламалар, төлем карточкаларының иелері мен бүкіл әлемді
саяхаттаушыларға сақтандыру қызметтерін ұсыну, кабельді теледидар мен ұялы
байланыс қызметтерінің төлемдерін банкомат арқылы жүргізу, карточка
иелеріне тауарлар мен қызметтердің төлемдерін кредит арқылытөлеуге
мүмкіндік беретін кредиттік лимиттер мен кредиттік желілерді ұсыну.
Егер АТФБанк карточкалары тауарларды (қызметтерді) төлеуде қолданылса,
карточка ұстаушысы карточканы сауда ұйымының кассиріне береді. Кассир
авторландыру рәсімін өткізеді, яғни карточка ұстаушының төлем қабілетін
анықтайды. Авторландыру екі әдіспен жүргізіледі: дауыстық және электронды.
Авторландыру өткізілген соң кассир карточка және импринтер көмегімен слип
деп аталатын арнайы түбіріктерді құрады. Слип ұстаушының эмитенті банкке
сауда ұйымының операция сомасын төлеу тапсырмасын білдіреді. Ол 3 (үш)
данада құрылады. Слипте келесі деректер бейнеленеді:
❖ сауда ұйымының сәйкестендіргіштері (нөмірі);
❖ операция өткізу күні;
❖ операция сомасы;
❖ операция валютасы;
❖ операция эмитенттері авторландыруды бекітетін код;
❖ банктік карточка деректемелері;
❖ карточка ұстаушы қолы.
Қолма-қол ақша қаржыларын алу банкоматтар арқылы жүргізіледі. Банкоматтар
- пластикалық карточкалармен операция жүргізу кезінде қолма-қол ақшаларды
инкассолайтын және беретін автоматтар. Банкоматтар келесі негізгі
операцияларды жүзеге асырады:
❖ шотындағы қалдыңтар туралы клиенттерді хабардар ету;
❖ аударым операцияларын жасау;
❖ қолма-қол ақша беру.
Банкоматпен жүргізілетін операциялар есебі үшін банкоматтағы операциялар
есебінің кітабы жүргізіледі, оған касса меңгерушісі жауапты болады.
Техникалық және ұйымдастырушылық іс-шараларды кешенді түрде жүргізу төлем
карточкаларын барлық салада пайдалану көрсеткішінің өсуіне ықпал
етті. 2007 жылғы 31 желтоқсандағы мәлімет бойынша айналымда 113 746төлем
карточкасы болған, оның 2008жылмен салыстырғандағы өсімі 64,10%құрап отыр.
Филиалдар үшін 2009жылы 78 000 төлем карточкаларын шығару жоспарланған,
орындалуы 74 927 карточканы немесе 96,6% құрап отыр.
VII – бөлім. Несиелік операцияларды ұйымдастыру және есебі
АТФБанк клиенттерін несиелендіру бойынша жұмысты ұйымдастыру.
Банктің белсенді операцияларының негізі түрі ретінде несиелік
операциялар қарастырылады. Несие – белгілі мерзімге, ақылы түрде уақытша
бос қаражаттарын орналастыру процесін атайды.
АТФБанктің несиелік операциялары өнделген және бекітілген несиелік
саясатка сәйкес жүргізіледі. Несиелік саясат - банктің несиелік жүмысын
ұйымдастыру негізін және несиелеу процесіне қажетті құжаттар жүйесін жасау
шарттарын білдіреді.
Несие құрылымы несие беруші мен қарыз алушыдан, сондай-ақ қарыз капиталынан
тұрады. Несие берушілерге мемлекет, банктер (орталық және коммерциялык),
банк типтес мекемелер мен қаржылық ұйымдар, сондай-ақ халыкаралық қаржы
ұйымдары да жатады. Ал, қарыз алушыларға қаражатқа деген уақытша
кажеттілігі бар кез келген заңды және жеке тұлғалар жатады. Несиелеу
объектісі - бұл несиенің пайдалану заты, яғни несиенің іске асырылу аясы
деп түсінуге болады.
Несиелік саясатта несиелік комитет туралы ереже де камтылады. Несиелік
комитет несие беру барысында қорытынды жасап, несиені беруге байланысты
мәселелерді қамтиды.
АТФБанктің тәжірибесіндегі несиелік комитеттің шешетін мәселелері мынадай:
♣ несие алуға берген клиенттің,, өтінішін және несиелік кызметкердің
несие беру туралы қорытындысын карайды;
♣ несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім шығарады;
♣ несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды;
♣ несие сомасы мен мерзімін аныктап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
♣ несиені кайтаруды камтамасыз ету тәсілдсріне талаптар белгілсйді;
♣ несиелеу шартын бектеді (несиелік лимит, несиелік жслі);
♣ берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
♣ банктің несиелік стратегиясын жасайды;
♣ несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
♣ несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына кол кояды және
хаттамаларды тіркеу кітабын жүргізеді.
АТФБанктің ішкі несиелік саясаты туралы ережесі де бар. Оның негізгі
максаты жұмысшылардың банк белгілеген талаптарын және несиелеу тәртібін
орындау аркылы несиелік операцияларды жүзеге асыру кезіндегі тәуекелді
төмендету болып табылады.
АТФБанкте несиелер мыналар есебінен беріледі:
- жеке және занды тұлғалардың депозиттік және баска шот-тарында
тартылған қаражаттары және меншікті каражаттары қосылатын банктің
меншікті әлуеті;
- шетелдік несиелік желілерден, банкаралык несиелік нарықта алынатын
несиелік карыз ресурстары.
Активтер көлемі бойынша АТФБанк АҚ-тың Қазақстан банк жүйесіндегі үлесі
8,5% құрады. Топтың несие қоржынының өсу қарқыны алдыңғы 3 жылмен
салыстырғанда (2004 жылы – 85,3%, 2005 жылы – 118,5%, 2006 жылы – 113,8%)
біршама төмендеп, 49,6% құрады. Дегенмен өсім көлемі жоғары, нақты айтсақ –
259,6млрд. теңге. 2007 жылы несие қоржыны үлесінің 50,0-ден 79,5%-ға өсуі
есебінен баланс активтері қайта құрылды, сонымен бірге барлық өтімділік
коэффициенттері белгіленген пруденциалдық нормативтер шамасында қалды.
АТФБанк несиелерін мынадай несие қабілеттіліктің негізгі критерийлеріне
сай келетін қарыз алушыларға ұсынылады:
- жоғары пайда нормасында каржылығы тұрақты, барлық қаражаттың 30%
колемінде меншікті капиталмен камтамасыз етілген, айналымдағы
дебиторлык карызы кысқа мерзімді;
* қарыз алушының беделі;
* шығарылатын өнімінің бағасы, өткізілуіне келіп жататын ұсыныстар,
ұсынылатын қызмет сипаты;
* экономикалық конъюнктурасы (бизнестің даму перспекти-васы,
капитал салу көздерініц, бизнес жоспарының болуы).
Банк бірінші және екінші реттегі резервтер мөлшерін белгілегеннен кейін, ол
өз клиенттеріне несие ұсына алады. Бұл банктің табыс әкелетін кызметінің
ерекше түрі. Несие банктік активтердің ең маңызды бөлігі, ал несиелер
бойынша табыс банктік пайданың ең ірі құрушысы. Несиелік операциялар
банктің өте тәуекелді қызметі.
Жалпы банктік несиелік операциялар екі үлкен топқа бөлінеді: активті - банк
қарыз беруші ретінде шыққанда; пассивті -төлемділік, мерзімділік және
кайтарымдылық жағдайында банкке клиенттерден және баска банктерден ақша
қаражатын тарта отырып, банк карыз алушы ретінде шығады. Активті несиелік
операциялар - біріншіден, клиенттер мен несиелік операцияларды және
банкаралық несиені ұсыну операциясынан; екіншіден - басқа банктерде
орналасқан депозиттерден тұрады. ІІассивтің несиелік операциялары үшінші
тұлғаның және жеке тұлғалардың депозиттерінен және банктің банкаралык несие
алу несиелік операцияларынан тұрады.
Клиенттің төлем қабілеттілігін бағалау.
Қарыз алушының несие кабілеттілігін талдау өткен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І.Банктің экономикалық сипаты және қызметін ұйымдастыру ... ... ... ...
... 1.1. АТФ банк АҚ
Тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
1.2. АТФ банк АҚ Серіктестері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. АТФ банк АҚ қызметін ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ-бөлім. Банк қызметін қаржылық
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Клиенттермен кассалық есеп айырысу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2. Есеп операциялық жұмысын құру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Бағалы қағаздар операциялрының есебі және ұйымдастырылуы ... ... .
2.4. АТФ банк АҚ бухгалтерлік балансы және ақша қаражаттарына
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Қосымша
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Диплом алдындағы өндірістік тәжірибеден өтудің мақсаты – теория
негізінде оқылып, қамтылған бағдарламаны тәжірибеде қолданып, жетілдіру
болып табылады. Мен өндірістік тәжірибені Фурманов көшесі 100-А мекен-
жайында орналасқан АҚ АТФБанктің №2 Банктік Қызмет көрсету Орталығында
несиелік әкімшілендіру басқармасында өттім. Осыған байланысты
мазмұндалатын ақпараттар өтілген теория негізінде қорытындылап жасалған.
Тәжірибе барысында банк қызметімен танысып, несиелік әкімшілік
басқармасының қызметін жетік меңгердім. Несиелік әкімшілендіру бақармасының
міндеттері келесідей:
1. Филиал қаржыландыратын жобалардың шұғыл және сапалы ұйымдастырылуы.
2. Кепілдік мүлікті құжаттық рәсімдеу арқылы қаржыландырылатын
жобалардың мүмкін тәуекелдіктерін мейлінше азайтуды жүзеге асыру.
Осы мақсаттардан туындайтын басқарманың қызметтері төменгідей:
1) Берілетін банктік займдардың, көрсетілетін қызметтердің:
займдардыңкепілдіктердің, аккредитивтердіңфакторингтердің уақытылы
және сапалы құжаттық рәсімделуі.
2) Банктік займдерді беруге, қызмет көрсетуге бұйрықтарды қалыптастыру,
қаржыландыру лимиттерін бақылау.
3) Мақсатты ақша аударымдарын қадағалау және беріглен займдарға қызмет
көрсету.
4) Автоматтандырылған Банктік Ақпараттық Жүйе Колвирді жүргізу.
5) Активтер мен шартты міндеттемелердің сыныпталуы және оларға қарсы
провизиялар құру, оларды күмәнді және үмітсіз жіктемелерге қатыстыру
ережелеріне сәйкес баладарды есептеу үшін сапалық көрсеткіштерін
анықтау:
Қарыз алушының қаржылық жағдайына байланысты;
Ұсынылған активтердің сапасына байланысты
Мақсатсыз қолдану үлесіне байланысты;
Басқа кредиторлар алдында есептен шығарылған қарыздарына байланысты;
Басқа да мерзімі өткен міндеттемелерге байланысты;
Қарыз алуышының рейтингісіне байланысты;
6) Филиалдың ссудалық портфелінің сыныптамасын қалыптастыру;
7) Филиалдың ссудалық портфелінің провизияларын есептеуге жарлық
жасау;
8) Қарыз алуышылардың несиелік досьелерін қалыптастыру және сақтау;
9) Реструктуризацияланатын банктік займдарды, қызметтерді
(міндетемелердің әрекет мерзімін пролонгациялау, міндеттелмелерді
өтеу графиктерін өзгерту, займдардың сыйақы мөлшерлемелерін және
шартты міндеттемелерге комиссиондық ақыларын өзгерту, дисконттарды,
айыппұлдарды және тұрақсыздық ақысын алып тастау);
10) Несиелік өнімдердің мониторингі;
11) Қарыз алуышының шотындағы ақша қаражаттарының қозғалысын бақылау;
12) Филиалдың ссудалық портфелінің оперативті және басқару есептілігін
жүргізу;
13) Қарыз алушының қаржылық жағдайына мониторинг жүргізудің жоспарын
құру және қаржы қаражаттарының мақсаттылық қолданылуы;
14) Кепілдік мүліктің құжаттық рәсімделуін жүзеге асырады, соның ішінде
кепізат туралы келісім шартты дайындау және үйлестіру;
15) Кепілзатпен қамтамасыз етілген несиелердің құжаттардың кірістіруге,
сепетен шығаруға және босатуға өкімдер дайындайды;
16) Кепілзаттың несиелік досье құжаттарын қалыптастырады;
17) Кепілзаттың құқықтық құжаттарыныың түпнұсқасын уақытша алуға
құжаттарды дайындайды және олардың қайтарылуын қадағалайды;
18) Болашақта кепіл берушінің меншігіне түсетін мүліктің кепілзат туралы
келісімінің, сонымен қатар ары қарай рәсімделу шартымен кепілге
қабылданған мүліктің уақытылы рәсімделуін қадағалайды;
19) Кепілзаттың рәсімделуін қадағалайды және кепілзат құжаттарына
мониторинг жүргізеді;
20) Кепіл берушінің ауызша және жазбаша сауалдарына ауызша және жазбаша
түрде ақпарат береді;
21) Несиелік досьенің тізімдемесін жасайды;
22) Клиенттің банк алдындағы міндеттемелерін өтегеннен кейін несиелік
досьелерді мұрағатқа өткізеді;
23) Клиенттің өтінішімен бөлшектеп және мерзімнен бұрын
Автоматтандырылған Банктік Ақпараттық Жүйе Колвирмен өтеу.
АТФБанктің қызметін ұйымдастыру
Банк қызметінің ұйымдастырылуымен және оның құрылымымен танысу.
Елімізде қабылданған банктік заңдылықтарға сәйкес Қазақстан
Республикасындағы банк жүйесі екі деңгейден тұрады. ҚР Ұлттық Банкі –
мемлекеттік орталық банк ретінде бірінші деңгейіді білдіреді. Өзге
банктердің барлығы (Мемлекеттік даму банкінен басқасы) – екінші деңгейді
сипаттайды, сондықтан да оарды іс жүзінде екінші деңгейдегі банктер деп
атайды.
Үлкейтілген ауқымда банктер – эмиссиялық және коммерциялық банктер
болып бөлінеді. Ақщаны айналымға шығарып және оны қайтарып алуға құқығы
бар, елдің Орталық банкі эмиисиялық банк болып табылады. Басқа банктердің
бәрі, Қазақстан жағдайында, коммерциялық банктер.
Өз кезегінде екінші деңгейлі банктер мамандандырылған және әмбебап
банктері болып табылады. Халық шаруашылығының тек белгілі бір саласының
өкілдеріне, несие және есеп айырысу қызметтерін көрсететін банк
мамандандырылған банк болады, ал егер банк, мұндай қызметтердің түрлі-
түрлісін, кез-келген саланың өкілдеріне көрсете алатын болса, ондай банк
әмбебап банкі болып табылады. АТФБанк әмбебап, меншік нысанына қарай
акционерлік, әр түрлі белгілеріне қарай көп бөлімшелі, ірі болып бөлінеді.
2004жылғы жағдайға байланысты республиканың барлық қаржылық
институттары ҚР Ұлыттық Банкінен бөлінген Қазақстан Республикасының
Қаржылық Қадағалау агенттігімен реттеледі.
2005жылдың 1қазан жағдайы бойынша республикада 34екінші деңгейлі
банктер өз қызметін атқаруда. Оның ішінде шетелдік қатысумен 14банк ҚР
резиденті емес еншілес 9 банкты қосқанда.
АТФ Банк акционерлік қоғамы 1995жылы 2 июньде құрылған және ҚР Ұлттық
Банкінің №59 лицензиясымен өз қызмтені атқаруда. Қазақстанның банк
жүйесіндегі көшбасшыларынның бірі. АТФБанк Қазақстан, Қырғыстан және
Ресейде қызметін табысты жүргізуде. Клиенттерге қызмет көрсету ыңғайлы
болуы үшін филиал желісі белсенді түрде дамуда. Банктің қызметтерін және
өнімдерін елдің 17 қаласында пайдалануға мүмкіндік бар, 144 офис қызмет
көрсетуде.
01.01.2008ж. жағдай бойынша АТФБанк АҚ-ның ірі акционері – Bank
Austria болып табылады. Акционерге тиесілі акциялардың орналастырылған
акциялардың жалпы санына пайыздық ара қатынасы 94,65%-ға тең.
Банктің жоғарғы органы – Директорлар Кеңесі болып табылады.
Директорлар кеңесі АТФБанктің қызметіне жалпы басшылық жүргізеді және 6
адамнан тұрады. Директорлар кеңесінің Төрағасы – Эрик Хэмпел. Директорлар
кеңесінің мүшелері: Томас Гросс, Марко Ианнакконе, Қуанышев Талғат
Жұманұлы, Хуберт А., Пандза Б., Роберто Тимо.
Үзіліссіз бақылау және өлшеу барысында шаруашылық қызметтің сандық
көрсеткіштері жөнінде ақпараттар алынады. Осы алынған сандық көрсеткіштер
көмегімен шаруашылық процестеріне сапалық баға беріледі. Міне, сондықтан,
есеп дегеніміз – шаруашылық процесстерін бақылау және оларды басқару
мақсатында сандық түрде көрсету және сапалық түрде сипаттауды білдіреді.
Есептің басты үш түрі бар: статистикалық, оперативті және бухгалтерлік.
Бухгалтерлік есеп өзара қаржылық және басқарушылық деп бөлінеді.
Қаржылық есеп беру тұжырымдамасы төмендегідей элементтерді қамтиды:
активтер, капитал, міндеттеме-лер, табыстар және шығындар. Олар
қолданушылар үшін қаржылық есеп беруде ақпаратты пайдалы ететін атрибуты
болып табылады.
Бухгалтерлік есеп пайдаланушылары екі негізгі топқа бөлінеді. Олар:
❖ ішкі пайдаланушылар;
❖ сыртқы пайдаланушылар.
Ішкі пайдаланушылар қатарына банктің құрамына жататын тұлғаларды жатқызады.
Олар: банк менеджерлері, меншік иелері, акционерлер, директор кеңесі, т.б.
Сыртқы пайдаланушылар екі топқа жіктеледі:
• тікелей қаржылық мүддесі бар (инвесторлар, кредиторлар)
• жанама қаржылық мүддесі бар (салық органдары, мемлекеттік бақылаушы
органдар).
ҚР-ғы бухгалтерлік есеп беру стандартымен келесідей қағидалар
қабылданған:
Есептеу - табыстар тапқан кезде, ал шығындар шығындар шығарылған кезде
танылады. Есепке алу принципі бойынша құрылған қаржылық есеп беру өткен
операциялар мен басқа оқиғалар туралы ақпараттарды қамтамасыз етеді.
Үздіксіз қызмет - субъект өзінің қызметін анықталмаған уақыт кезеңінде
жалғастырады және оның жақын болашақта жою қажеттілігі жоқ немесе ол өзінің
қызмет масштабын қысқартуды көздемейді.
Қаржылық есеп берудің негізгі сапалық сипаттамалары:
✓ Түсініктілігі - қаржылық есеп берумен ұсынылған ақпараттар
қолданушыға түсінікті болуы керек.
✓ Мәнділігі - нақты және болашақтағы оқиғаларды бағалауға көмектесе
отырып, қолданушының экономи-калық шешіміне әсер ету. Ақпараттардың
мәнділігіне оның сипаты мен маңыздылығы әсер етеді.
✓ Сенімділігі - ақпаратта маңызды қателер мен дұрыс емес көрсетулер
болмауы керек, өйткені қолданушылар оған шынайы көрініс ретінде
қарайды.
✓ Шынайылық - ақша қаражаттарының қозғалысын, операциялар нәтижелері
мен қаржы жағдайлары туралы ақпараттардың сенімділігін қамтамасыз ету
үшін опера-циялар мен басқа да оқиғаларды шынайы көрсету қажет.
✓ Форманың мәнділіктен айырмашылыгы - операциялар мен басқа да
оқиғалар шына
қажетті, олар заңды формамен емес, олардың мәнімен және экономикалық
нақтылығымен сәйкес келуі керек.
✓ Бейтараптыгы - қаржылық есеп берудегі ақпарат-тардың сенімділігін
қамтамасыз ету үшін бейтарап бо-луы қажет.
✓ Сақтық - активтер мен табыстар төмендетіліп, міндеттемелер мен
шығындар әдейі жоғарылатылмас үшін белгісіздік жағдайда баға беруге
қажетті шешімдер қабылдаған кезде сақ болған жөн.
✓ Толықтылыгы - қаржылық есеп беру сенімділігін қамтамасыз ету үшін
ақпараттар толық болу қажет.
✓ Салыстырмалылыгы - қаржылық ақпараттар пай-далы және мазмүнды болуы
үшін есеп беру кезеңдері са-лыстырмалы болуы қажет. Қолданушылар
субъектінің есептік саясаты туралы, ондағы өзгерістер мен осындай
өзгерістердің нәтижелері туралы хабардар болуы керек.
✓ Дер мезгілділігі - ақпараттың уақытында берілмеуі өзінің мәнділігін
жоғалтады.
✓ Пайда мен шыгындар арасындагы баланс - ақпа-раттардан алынған
пайдалар оны алуға кеткен шығын-дардан жоғары болуы керек. Пайда мен
шығынды баға-лау мәнді дәрежеде кәсіби түжырымдамалардың сүрағы болып
табылады.
✓ Сенімді және обьективті көріністер - негізгі сапа-лы сипаттамалар
мен бухгалтерлік есептің сәйкес стан-дарттарын қолдану сенімді және
объективті ақпараттар-ды қолданатын қаржылық есеп берудің қүрылуы мен
көрінісін қамтамасыз етеді.
Қаржылық есептің элементтері - қаржылық есеп берулер мәмілелердің және
басқа да оқиғалардың қар-жылық нәтижелері мен экономикалық сипаттарына
сәйкес олардың жалпы категорияларын қалыптастыра отырып көрсетеді. Осы кең
көлемді категориялар қаржы есептерінің элементтері деп аталады.
Шаруашылық құралдарының (мүліктердің), олардың пайда болу көздерінің және
шаруашылық процестердің есебі олардың үзіліссіз және өзара байланысқан
көрінісі мен экономикалық жалпылығын қамтамасыз ететін әр түрлі тәсілдер
мен әдістер арқылы жүзеге асырылады. Осы әдістер мен тәсілдердің жиынтығы
бухгалтерлік есеп әдістері деп аталады. Әрбір жеке әдіс немесе тәсіл
бухгалтерлік есеп әдісінің элементі деп аталады. Ондай элементтерге мыналар
жатады: құжаттау, түгендеу, бағалау, калькуляция, шоттар, екі жақты жазу,
бухгалтерлік баланс, есеп беру.
Құжаттау - шаруашылық операцияларды құжаттарда алғашқы рет бейнелеу
тәсілі. Дұрыс толтырылған қүжаттар бухгалтерлік жазулардың заң күшін
қамтамасыз етеді.
Түгендеу - шаруашылық қүралдардың нақты қолда барын анықтау және алынған
мәліметтерді бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстыру тәсілі. Бүл
субъектінің қүралдарының сақтығына бақылау жасау тәсілі болып табылады.
Бағалау - бухгалтерлік есеп объектілерін қүндық көрсету тәсілі.
Күралдардың және олардың қүрылу көздерінің қозғалысын есептеу үшін оларды
бағалау ке-рек, яғни ақшалай өлшеммен көрсету керек. Бағалау нақты және
бірыңғай болу керек. Нақтылығы дегеніміз -есептің белгілі бір объектісінің
ақшалай өлшеуішінің оған жүмсалған шығынға сай келуі.
Калькуляция - өнімнің (жүмыстың, қызметтің) өзіндік қүнын есептеу тәсілі.
Өнімді дүрыс бағалау үшін есеп объектілері мен калькуляция объектілерін
дүрыс белгілеу миңызды.
Шоттар - кәсіпорын мүлкінің және олардың қүралу көздерінің қүрамында
болып жататын өзгерістерді ағым-да есепке алу үшін арналған.
Екі жақты жазу - шаруашылық операцияларын бір мезгілде бірдей сомада екі
шотта көрсету.
Баланс - шаруашылық қүралдарын және олардың көздерін белгілі бір мерзімге
ақшалай бағада топтау тәсілі.
Есеп беру - субъектінің шаруашылық қызметінің нәтижелерін кешенді түрде
сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы.
Банктің есеп саясаты ұғымына ол таңдаған бухгалтерлік есепті жүргізу
эдісінің жиынтығы кіреді: банктің жарғылық қыз-метін топтастырудың әдісі
және бағалау, активтердің құндылығын өтеу, құжат айналымын ұйымдастыру
тәсілдері, бухгалтерлік есепте шоттарды қолдану әдістері, есеп тіркелімінің
жүйесі, ақпараттарды өңдеу және басқа да сәйкес келетін әдістер, амалдар,
тәсілдер.
Есеп саясатын қалыптастыру үшін банк бухгалтерлік есепті нақты бағытта
жүргізу және ұйымдастыруда занды және нормативті актілер шегіндегі,
мемлекеттегі бухгалтерлік есепті реттеу нормативке жататын бірнеше әдістің
біреуін таңдайды.
ІІ- бөлім. Клиенттер кассалық есеп айырысулар
Есеп айырысу операцияларын ресімдеу және оның есебі.
Кәсіпорын және ұйымдардың ақшалай қаражаты банкте олар-дың қызмет
сипатына сәйкес ағымды және есеп айырысу шоттарында сақталады. Шаруашылық
қызмет үрдісінде субъектілер арасында анықталған талаптар мен міндеттемелер
пайда болады, оларды реттеу үшін төлем жүйесін ұйымдастыру қажет. Бұл кезде
төлем борышқордың өз міндеттемелерін орындау үрдісі болы табылады, ал оның
соңғы кезеңі - есеп айырысу.
Осы есеп айырысу міндеті - қолма-қол ақшалай және колма-қол ақшасыз
нысанда төлем айналысына қызмет ету болып табылады. Кәсіпорын және ұйымдар
арасындағы төлем айналысы негізіне: екінші деңгейлі банктерде ашылған
банктік шоттар жүйесі арқылы қолма-қол ақшасыз түрде жүзеге асырылады.
Есеп айырысу операцияларын төмендегідей жіктеуге болады:
Қатысушылар Төлем құралдары Операцияның Есеп айырысу
құрамы атқарымдық нысандары
бағыты
Банкаралық Төлем Шот ашу бойынша Аккредитивтік
Клиенттік тапсырмаларымен есеп операциялар операциялар
Ішкі банктік айырысу Шот жүргізу Аударым
Төлем-талап бойынша операциялары
тапсырмаларымен есеп операциялар Инкассолық
айырысу Кассалық операциялар
Чекпен есеп айырысу операциялар Клирингтік
Вексельмен есеп Акцептік операциялар
айырысу операциялар
Карточкамен есеп Талаптарды беру
айырысу операциялары
Авальді
операциялар
Төлем тапсырмасымен есеп айырысу
Төлем тапсырмасы - ақша жіберуші тұлғаның, қызмет көрсететін банкіне,
тапсырыста белгіленген соманы бенефициар шотына аудару туралы тапсырысы. (1-
қосымша)
Төлем тапсырысты ақша жіберуші жазады да, өз банкіне ұсынады (мерзімі 10
күн ). Жазылған күннің уақыты (дата) көрсетілген тапсырыс банкпен 10
календарлық күн ішінде кабылданады. Төлем тапсырыс бойынша төлемдер,
тауарлы және тауарлы емес операциялар бойынша жүзеге асырылады.
Тауарлы емес операцияларға жататындар:
✓ бюджетке төлемдерді аудару;
✓ зейнет-ақы қорына міндетті салымдарды аудару;
✓ әр түрлі коғамдық ұйымдарга аударулар;
✓ қысқа мерзімді несиені мерзімінен бұрын өшіру;
✓ жоғары тұрган мекемелерді ұстау шығындары.
Төлем тапсырыс бойынша төлемдер алдын ала және кейінгі тәртіппен
жүргізіледі.
Алдын ала төлемді жүргізу кезінде, төлеуші тауардың бар болуына және
сол тауарды жіберуге дайын болып тұруына көзі жетуі керек. Бұл кезде төлем
тапсырыстағы төлем түрі деген бөлікте төлеушінің тауарлар үшін алдын ала
төлем екендігін, шоттың нөмірін және мерзімін көрсету керек. Салық төлеу
үшін аударылған сома бөлек жолда көрсетіледі. Төлем тапсырысты алдын- ала
тәртіппен төлеу үшін, міндетті түрде төлеушінің ағымды шотында меншікті
қаржылары болуы тиіс. Алдын-ала тәртіппен төлемді жүргізу кезінде,
жабдықтаушы өзінің шотына қаржылар түскеннен кейін 3 жұмыс күні ішінде
тауарды тиеп 1 жіберуі тиіс. Кейінгі төлем кезінде, төлеуші алдымен тауарды
алады, содан кейін тауар кұнын төлейді. Қалааралық есеп айыру кезінде,
төлем тапсырыс 4- экземплярда, ал электрондык байланысты қолданған кезде 2-
экземплярда жазылады.
Ақша қаржылары бар болғанда, төлем тапсырыс ақша жіберушінің акцептімен
бірге төленуге қабылданады және төмендегі корреспонденция жасалады:
А) 1-ші экземпляр, төлеушінің банкіндегі күндік құжаттар ішінде қалады және
келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт - 2203
Кт- 1051, (2203)
Б) 2-ші, 3-ші экземплярлар, алушы банкіне жауапты өткізбе құру үшін және
ақшаны алушы шотына енгізу үшін жіберіледі:
Дт- 1051
Кт-2203
В) 4-ші экземпляр, банк белгісімен бірге клиентке қайтарылады.
Төлем тапсырыспен төлем жүргізілгенде, менеджер барлык экземплярға уақытты,
ал 2-ші, 4-ші экзеплярларға қолын және штампты қояды.
Егер төлем тапсырыс 2 экземплярда ұсынылса, онда экземпляры төлеушінің
банкінде күндік құжаттар ішінде қалады, ал 2 экземпляры клиентке банк
белгісімен бірге қайтарылады.
Егер төлеушінің шотында төлем тапсырысты төлеу үшін ақшасы жоқ болса,
бірак тәлем мерзімі келіп, тауарлар алынған жағдайда, мұндай төлем тапсырыс
№2 картотекаға аударылады да, №7303 Мерзімінде төленбеген есеп айыру
құжаттары баланстан тыс шотында есепке алынады. №2 картотекаға құжаттар
аударылғаннан соң, баланстан тыс кіріс ордері жазылады да, келесі өткізбе
құрылады:
Кіріс 7303.
Ал бенефициар банкіне төлеушінің шотында ақша қаржыларының болмағаны
туралы хабарлама жіберіледі. Төлеуші шотына ақша каражаттары түскен кезде,
төлем тапсырыс пенямен қоса есептелгенде, №2 картотекадан төленіп
өшіріледі:
1) Дт-2203
Кт- 1051
2) Шығын - 7303 - төлем тапсырыс сомасына
Есеп айырысуды жүзеге асырғаны үшін банк комиссиялық ақы ұстайды:
Дт 2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Кт 4601 Банктің аударым операциялар бойынша көрсеткен қызметі үшін
есептелген комиссиялық кірістер.
Төлем-талап тапсырмасымен есеп айырысу
Төлем-талап тапсырысы - бенефициардың жіберушіге көрсетілген кызмет
немесе тиелген тауарлар үшін төлем тапсырысы болып табылады.
Бұл есеп айыру формасы жабдықтаушы банкінен басталады. Жабдықтаушы
реестр кезінде төлем-талап тапсырысты 2 экземплярларда өзінің банкіне
инкассоға (сенім негізінде қаржыларды алу) ұсынады.
Ұсынылған құжаттарды менеджер тексереді.
Қалааралық есеп айырысу кезінде төлем-талап тапсырысы 4-экземплярларда, ал
электрондық төлем кезінде 2- экземплярларда жазылады. Барлық құжаттар
тексерілгеннен кейін төлем-талап тапсырмасының реестірінің 1-ші экземпляры
банкте қалады. 2-ші экземпляр банк белгісімен бірге бенефициарға
қайтарылады.
Менеджер төлем-талап тапсырысқа банк штампын қойып, төлеуші банкіне
жібереді. Банк 30 календарлық күн ішінде тапсырыс жазылған күннің уақытымен
бірге төлем-талап тапсырысты қабылдайды.
Төлеуші банкінде қабылданған төлем-талап тапсырысты тексереді, барлық
экземплярларда қабылдаған уақыты қойылады және ақша жіберушінің
акцептін талап ететін төлем- талап тапсырысты кіріс журналына тіркейді.
Бұл журналда төлем бойынша және төлем-талап тапсырыстың акцептінен бас
тарту бойынша белгі қойылады.
Акцепт - тиелген тауаралар, көрсетілген қызмет немесе жұмыс істегені үшін
жабдықтаушының төлем-талап тапсырысын төлеуге төлеушінің рұқсаты.
Төлем-талап тапсырыс қабылданған күннен кейін келесі күннен кешіктірмей
акцепт, төлем үшін және жабдықтаушының келісімде барлық шарттарын
орындағанын тексеру үшін, төлеушінің банкі төлем талап тапсырыстың 1-ші
экземплярын төлеушіге ұсыну тиіс. Егер төлеуші 3 жұмыс күн ішінде акцепттен
толық немесе жартылай бас тарту туралы хабарламаса, онда ол төлем-талап
тапсырысты төлеуге келісті деген сөз.
Төлеуші төлем-талап тапсырысты төлеуден бас тарта алады. Бұл кезде төлеуші
бас тартқаны туралы өтініш жазады және сол жерде акцептте-бас тарту себебін
көрсету тиіс.
Акцепттен бас тарту себептері келесілер болуы мүмкін:
← келісімдегі шарттардың орындалмауы;
← тауарлар сапасыз болған жағдайда;
← санауларда арифметикалық қате болса;
← белгілі тауар түрі тапсырылмаса және т.б.
Егер төлеуші төлем-талап тапсырысты төлеуден толық бас тартса, онда төлем-
талап тапсырыспен бірге бұл туралы жабдықтаушыға хабарлама жіберіледі. Егер
бас тарту жартылай түрде болса, онда төлем-талап тапсырма бойынша акцепттен
бас тартудың 1-ші экземпляры төлеуші банкінде қалады, ал 2-шісі хабардар
ету үшін жабдықтаушы банкіне жіберіледі.
Егер төлеуші төлем-талап тапсырысты төлеуге өз келісімін берсе, онда
акцепт келесі жолмен безендіріледі:
• төлем-талап тапсырыстың 1-ші экземплярында шот реттеушілердің (басшысы
мен бас бухгалтер) қолдары қойылып, елтаңба мөрімен безендіріледі,
акцептелетін сома көрсетіледі және төлеуші шотынан қаржыларды өшіруге
жауапты болатын банкке ұсынады.
Төлем-талап тапсырысты төлеген кезде:
Дт - 2203 (төлеуші шоты)
Кт- 1051
Ақша каржылары болмаған жағдайда төлем-талап тапсырысы №2 картотекаға
орналастырылады:
Кіріс - 7303 - мерзімінде төленбеген есеп айырысу кұжаттары.
Кейбір төлем-талап тапсырыстар акцептсіз төленіледі, яғни коммуналдық
қызмет үшін, электрондық және т.б. төлемдер үшін (бұл кезде төлем-талап
тапсырысқа акцептсіз деген штамп қойылады). Мұндай төлем-талап
тапсырыстар төлеуші банкіне түскен күнде төленуге кабылданады. Егер
кабылдаған күніне телеуші шотында ақша каражаттары жоқ болса, онда төлем-
талап тапсырысы №2 картотекага орналастырылады және төлеу мөлшері бойынша
пеня кәдімгі тәртіппен есептелінеді.
Қалааралық есеп айыру кезінде бенефициар банкінде төлем-талап
тапсырысы бойынша төлем қабылданғанда:
Дт- 1051
Кт - 2203 ( бенефициардың )
Егер төлеуші мен жабдықтаушыға бір банктік мекемеде қызмет көрсетілсе,
онда мұндай есеп айырулар жергілікті болып табылады және оларды төлеген
кезде:
Дт-2203 (төлеуші)
Кт-2203 (бенефициар)
Чектермен есеп айырысу
Чек - бұл банк қызметкеріне чек берушінің өз шотынан белгілі мөлшерде ақша
қаражаттарды алушы шотына аударуға жазбаша тапсырысы.
Есеп айыру чектерді банктен қолма-қол ақшаны алуға құқық беретін ақшалай
чектерден айырмашылығын білу керек. Олар кабылдау-ұсыну құжаттар негізінде
қабылданган тауарлар мен есеп айыру кезінде қолданылады, сонымен қатар
көлік қызметі үшін.
Чектермен есеп айырысу - бұл ақшасыз есеп айырудың кепіл формасының бірі,
себебі чекті төлеу арнайы депозит арқылы қамтамасыз етіледі, яғни төлемді
кепіл ету үшін арнайы пассивті шот ашылған №2221 Клиенттердің арнайы
депозиттері.
Төлеуші өзінің тұрақты қаржылық жағдайы бар банкінен чек кітапшаларын
алады, олар қатаң есептегі бланк болып табылады және баланстан тыс №7339
жеке шотта есепке алынады. Есеп айыру чек кітапшаның жұмыс мерзімі - 6 ай,
ал есеп айыру чектің жұмыс мерзімі - 10 күн.
Есеп айыру чек кітапшасы 25-50 есеп айыру чектерден тұрады.
Есеп айыру чек - чектің түбіртегі мен есеп айыру чектен тұрады. Есеп
айыру чек кітапшасын алу үшін шаруашылык ұйым банкке өтініш пен төлем
тапсырысын ұсынады. Төлем тапсырысы бойынша банк оны агымды шотынан
қаржыларды өшіреді де, №2221-ші шотта депонирленеді:
Дт – 2203 (төлеуші)
Кт – 2221
Есеп айыру чек кітапшасын алу үшін жазылған өтінішті шот менеджері
тексереді және клиенттің шотында каржылар бар екендігіне көзі жеткен соң,
касса қызметкерлеріне чек кітапшасын безендіруге жазбаша рұксат береді.
Касса кызметкері чектің әр бетінде банк штампін, клиент шотының атауы мен
нөмірін қойып шығады. Содан кейін чек кітапшасы шот менеджерімен кітаптың
ішкі тысын безендіру үшін бухгалтерияга жіберіледі.
Есеп айыру чек кітапшасы берілген кезде және қаржылар депонирленген
кезде келесі бухгалтерлік өткізбелер құрылады:
1) Шығын 7339 - 1тн. (шартты бағалануы)
2) Дт - 2203 (клиенттің ағымды шоты)- лимит сомасы
Кт-2221
3) Дт- 1001,2203 (кітап үшін) - кітап құнына
Кт-4920 (банк табысы)
Егер кітаптың жұмыс мерзімінің аяқталуына дейін лимит толығымен
колданылса, онда кітап иесінің есеп айыру чек кітапшасын, кітапта
колданылмаған есеп айыру чектері болған жағдайда, 4 рет толтыруға кұкығы
бар.
Лимитті толтыру үшін банкке төлем тапсырыс ұсынылады, сол жерде есеп айыру
чек кітапшаның толтырылуы, қолданылмаған чектердің нөмірлері
көрсетіледі.Төлем тапсырысы бойынша келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт- 2203
Кт-2221
Лимит толтырылғаны туралы есеп айыру чек кітаптің бетінде белгі
қойылады және мөр мен банк қолы қойылады.
Егер есеп айыру чек кітапшаның жұмыс мерзімі аяқталып және
қолданылмаған лимит қалдығы болса, онда төлеуші сол лимит қалдығын ағымды
шотына аудару үшін төлем тапсырысты жазады:
Дт-2221
Кт - 2203 (жабдықтаушы)
Қолданылмаған есеп айыру чектері- банкпен өшіріледі және банк күндік
құжаттарында қалады.
Төлеуші (чек беруші) есеп айыру чекті алған тауардың құнына немесе
көрсетілген қызмет үшін жазып береді.
Есеп айыру чекте чек беруші туралы барлық мәлімет берілген, сонымен
қатар чек ұстаушыиың тиелген тауар және көрсетілген қызмет тург белгісі
койылған. Чек ұстаушы (жабдықтаушы) төлеушіден есеп айыру чекті қабылдаған
өз банкіне тиелген тауар күннен келесі күннен кешіктірмей чек реесі кезінде
толем алу үшін ұсынады.
Чек реестрі 2 экземплярда кұрылады: 1-ші экземпляр банкте қалады.
2-шісі жабдықтаушыға банктің толем туралы белгісімен қайтарылады.
Егер төлеуші мен жабдықтаушыға бір банк қызмет көрсетсе, чек бойынша төлем
жүргізілгенде келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт-2221
Кт-2203
Егер шаруашылық ұйымдарға әр түрлі банктер қызмет корсетсе, ол қаржылар
жабдықтаушы шотына, клирингтік палатамен чектер есебі қабылданғаннан кейін
ғана кірістіріледі.
Клиринг - бұл клирингке қатысушылардың қарсы тапсырыстарың есебін жинау,
салыстыру, іріктеу процессі және олардың таза ұстанымын айқындау.
Егер белгілі бір банк бойынша чек ұстаушының чектер сомасы
төлеушілердің чектер сомасынан көп болған жағдайда, бұл банк бойынша чектер
арасындағы айырмашылық жағымды ұстаным болады.
Егер төлеушілердің чектер сомасы чек ұстаушылардың чектер сомасынан
жоғары болса, онда бұл жағымсыз ұстаным деп есептелінеді.
Жағымды ұстанымдар банктердің кор шоттарына кірістіріледі, ал жағымсыз -
қор шоттарынан өшіріледі.
Егер төлеушіге басқа банк қызмет көрсетсе, онда клирингтік палатада
төленген сайын гана каржылар жабдықтаушы шотына есептелінеді және келесі
бухгалтерлік өткізбе кұрылады:
Дт-2251
Кт - 2252
Төлеуші банк чектермен есеп айырысу үшін жеке шоттан қаржыларды өшіреді
және келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
Дт - 2251
Кт-1551
VI-бөлім. Салымдық операцияларды ұйымдастыру
Салымдық операциялар - бұл занды және жеке тұлғалардың тартылған
қаржылары бойынша белгілі бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша
банктердің операциялары. Клиент мүддесін қорғау банк үшін ең басты мәселе.
Клиентпен жұмыс негізінде Жылдамдық, құзыреттілік, ұзақ мерзімді
ынтымақтастық принципі жатыр. Бұл принцип әрбір клиентке, оған сапалы,
сенімді және ыңғайлы банктік қызмет көрсетілу құқығына қарай жеке қызмет
көрсету негізінде жүзеге асады. Оның мысалы ретінде, АТФБанктің икемді
депозиттік саясатын (қосымша) атауға болады. Бұл саясаттың негізінде әрбір
салымшыға жеке қызмет көрсету, рыноктық пайыздық мөлшерлемелер және
мерзімнің әртүрлілігі жатады. Бүгінгі таңда банк АТФ Лидер, АТФ
Классик, АТФ Престиж және АТФ Перспектива депозит түрлерін жалғастырып
келеді. Депозит шарттарының артықшылығы мол, бәсекеге қабілетті және
қосымша жеңілдіктері бар: сыйақыны жоғалтпай, депозитті бір валютадан
екінші валютаға айырбастау, төлем карточкасын жеңілдік шарттарымен алу.
Өткізілген жұмыстың нәтижесі диаграммада депозиттерді тартудың өзгеріс
серпіні бойынша көрсетілген. Диаграммада көрсетілгендей, жыл ішінде талап
еткенге дейінгі депозит бойынша қалдықтар 2 еседен аса өсті. Банк жеке
тұлғалар салымы рыногында 4-ші орын алады. Депозиттік қоржын көлемі 2009
жылғы 01 қаңтарда 209 860 млн. теңгені құрады, депозиттік қоржынның өсімі
51 764млн. теңгені құрады.
АТФБанктің депозиттік операцияларды заңды және жеке тұлғалармен
жүргізіледі. Егер депозиттік сомалар заңды тұлғалармен ашылса, онда
қаражаттар есеп айырысу шоты арқылы жүргізіледі. Жинақтау шоты бойынша
операциялар жинақ кітапшасы бойынша жүргізіледі.
Экономикалық мазмұнына карай АТФБанк депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
* талап етілетін депозиттер;
* мерзімді депозиттер;
* жинақ салымдары;
* бағалы қағаздар түріндегі (депозитік және жинақ сертификаттары)
депозиттер.
Талап етілетін депозиттер - бұл салым иелеріиің бастапқы талап етуіне
байланысты әр түрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын әр
түрлі шоттардағы қаражаттар.
Артықшылығы олардың иелері үшін жоғарғы өтімділігіне байланысты
сипатталады.
Кемшілігі - бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе бір шама төменгі
мөлшерде төленеді. Міне осыдан келіп талап етуге дейінгі шоттардың
төмендегідей өзіндік ерекшеліктері калыптасады:
• акша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай да шектеусіз жүзеге
асырылады;
• шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе
коммиссиондық акы алып отырады;
• банктер талап етілетін шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін
өте төменгі деңгейде пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
• талап етілетін депозиттер бойынша, коммерциялык банк Орталық банкте
сакталатын міндетті резервтерге жоғарғы мөлшерде аударымдар жасайды.
Мерзімді депозит - бұл банктерде белгілі бір мерзімге және пайыз төлеу
шартында орналастырылған клиенттердің уакытша бос акша каражаттары.
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады: есеп айырысу үшін
пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да есеп айырысу кұжаттары
толтырылмайды; шоттағы қаражат баяу айналады; тұрақты пайыз төленеді; пайыз
мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттык банкі тарапынан реттеліп отырады;
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі талап етіледі; бұл
шоттағы қаражатгар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер белгіленеді.
Депозиттің бұл типін ашу үшін мерзімдік депозит туралы келісім (қосымша)
жасалынады. Бұл салымдар қабылданатын мерзім 4 топқа бөлінеді:
• 30 күннен 89 күнге дейін;
• 90 күннен 179 күнге дейін;
• 180 күннен 359 күнге дейін;
• 360 күннен жоғары.
Депозиттердің тағы бір түрі - жинақ салымдары. Олардың белгіленген
мерзімі жок, каражатты алуда ескертуін талап етпейді, салымның жоғарғы шегі
шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ кітапшасын көрсетуі қажет.
Бұл салым Жинақ депозит туралы келісім (қосымша) негізінде ашылады.
Мерзімді депозиттер мен жинак салымдарының бір түріне депозиттік және
жинақ сертификаттарын жатқызуға болады.
Депозиттік сертификат - заңды тұлғаның банкке салған қаражатын
куәландыратын және оған салым мерзімінің өтуіне карай банктен немесе оның
филиалдарынан салған салым сомасы мен сыйакы мөлшерлемесін алуға құқық
беретін бағалы кағаз.
Жинак сертификаты - жеке тұлғаның банкке салған каражатын куәландыратын
және оған салым мерзімінің өтуіне карай банктен немесе оның филиалдарынан
салған салым сомасы мен сыйакы мөлшерлемесін алуға құқық беретін бағалы
қағаз.
Банктік пайыз өлшемі уақытша бос ақша қаржыларын орналастыру және кіріс
алу тәуекелдігімен байланысты, ақша және несие ресурстарына деген сұраныс
пен ұсыныстар пайда болатын сандық шектеуге ие. Бос ақша қаржыларының иесі
пайыздың жоғары деңгейін және аз тәуекелділікті таңдай отырып,
орналастырудың оңтайлы нұсқаларын іздейді.
Пайыздарды есептеу келесі тәсілдердің бірімен жүзеге асырылады:
— жай пайыздар формуласымен,
— күрделі пайыздар формуласымен.
• Жай пайыз формуласы: S=Р * (1 + I * t К)
Мұнда:
I — жылдық пайыздық мөлшерлеме;
t — тартылған ақша қаржылары бойынша пайыз қосылатын күн саны;
К — күнтізбелік жылдағы күн саны;
Р — тартылған ақша қаржыларының бастапқы сомасы;
S — қайтарылуға жататын ақша қаржыларының сомасын, тартылған
ақша қаражаттарының бастапқы сомасына есептелген пайыздарды
қосқанға тең.
• Күрделі пайыз формуласы: S=P * (1 + I*jK) * n
Мұнда:
J – банк қосылған пайыздарды капиталдандыруды жүргізетін кезеңдегі
күнтізбелік күн саны
I — жылдық пайыздық мөлшерлеме;
n — банк қосылған пайыздарды капиталдандыруды жүргізетін кезеңдегі
күнтізбелік күн саны;
Кіріс кассалық құжаттар негізінде, қолма-қол ақшалай салымдар тарту
кезінде:
Дт 1001 Кассадағы нақты ақша
Кт 2211-2229 Тартылған салымдар
Клиент — заңды тұлғалардан салымдар кабылдау кезінде:
Дт 2203 Клиенттердің есеп айыру шоты
Кт 2211—2222 Тартылған салымдар
Басқа банктер қызмет көрсететін клиенттерден салымдар тарту кезінде, тиісті
ақша қаржылары корреспонденттік шоттар арқылы тиісті салымдық шоттарға
түседі:
Дт 1051—1052 Корреспонденттік шоттар
Кт 2211—2222 Тартылған салымдар
Салымдар бойынша тартылған қаржыларды қайтару кезінде кері бух.-к жазба
жасалады:
Дт 2211—2222 Тартылған салымдар
Кт 1001 Кассадағы нақты акша
2203 Клиенттердің ағымдағы шоттары
1051—1052 Корреспонденттік шоттар
Банк, тартылған салымдарды қайтармаған жағдайда, олар мерзімі өткен
депозиттер қатарына жатқызылады және келесі өткізбе жасалады:
Дт 2211—2222 Тартылған салымдар
Кт 2224—2232 Клиенттердің салымдары бойынша мерзімі өткен
қарыз
Мерзімі өткен салымдар сомасын қайтарған кезде келесі шоттар
корреспонденциясы жасалады:
Дт 2224-2232 Клиенттердің салымдары бойынша мерзімі өткен
қарыз
Кт 1001 Кассадағы нақты ақша
2203 Клиенттердің ағымды шоттары
1051—1052 Корреспонденттік шоттар
2009 жылы АТФБанк тартқан клиент қаражаттарының көлемі өсті. Оның ішінде
клиент қаражаттарының баланс пассивіндегі үлесі 38,7%, ал 2008 жылмен
салыстырғанда 4,3% құрайды. Клиент қаражаттарының құрамындағы ағымдағы
шоттар мен депозиттердің талап етілгенге дейінгі үлесі – 16,3%,
клиенттердің жедел қаражаттарының үлесі – 83,7%. Заңды тұлғалардың
клиенттер алдындағы берешек қаржысы – 63,6%, ал жеке тұлғалардың қаржысы –
36,4% құрады.
Төлем карточкалары бойынша операциялар.
АТФБанк АҚ VISA International және Master Card International
халықаралық төлем жүйелерінің Принципиалды мүшесі болып табылады.
Банктік карточка - банк жүйесінде қолма-қол және қолма-қол емес есеп
айырысудағы электрондық нысаны.
Банктік карточкаларды қолдану бойынша қатынастың негізгі субъектілері:
✓ эмитент-банктік карточканы шығарған және ұстаушыға берген несиелік
үйым;
✓ карточка ұстаушы - карточканы қолданушы түлға;
✓ сауда ұйымы - заңды тұлға немесе кәсіпкер;
✓ эквайер - банктік карточканы қолданып жүргізілетін операция бойынша
сауда ұйымдарымен есеп айырысатын және ұстаушыға қолма-қол ақша
қаржыларын беретін несиелік ұйым;
✓ процессинг орталық - төлем жүйелерінің технологиялық ядросы болып
табылатын мамандандырылған есептеу орталығы;
✓ есеп айырысу банкі - төлем ұйымымен жасалған келісім негізінде
эмитент пен эквайерлер арасындағы өзара есеп айырысуды жүргізетін
несиелік ұйым.
Банктік карточканы алу үшін клиент бекітілген нысандағы өтінішті ұсынады
және банк онымен келісім жасайды.
АТФБанкте банктік карточкалардың екі негізгі типі бар:
❖ несиелік карточкалар - шоттағы бар қаржы көлемінде операция жүргізуге,
сонымен қатар, несие ұсынуға мүмкіндік береді;
❖ дебеттік карточкалар - банктік шотта бар қаржы қалдығы көлемінде
операцияларды жүзеге асыруға қолданылады.
АТФБанк АҚ-ның басты стратегиясы – банк клиенттерінің төлем
карточкаларына қатысты қосымша мынадай қызметтерді ұсыну: бонусты
бағдарламалар, төлем карточкаларының иелері мен бүкіл әлемді
саяхаттаушыларға сақтандыру қызметтерін ұсыну, кабельді теледидар мен ұялы
байланыс қызметтерінің төлемдерін банкомат арқылы жүргізу, карточка
иелеріне тауарлар мен қызметтердің төлемдерін кредит арқылытөлеуге
мүмкіндік беретін кредиттік лимиттер мен кредиттік желілерді ұсыну.
Егер АТФБанк карточкалары тауарларды (қызметтерді) төлеуде қолданылса,
карточка ұстаушысы карточканы сауда ұйымының кассиріне береді. Кассир
авторландыру рәсімін өткізеді, яғни карточка ұстаушының төлем қабілетін
анықтайды. Авторландыру екі әдіспен жүргізіледі: дауыстық және электронды.
Авторландыру өткізілген соң кассир карточка және импринтер көмегімен слип
деп аталатын арнайы түбіріктерді құрады. Слип ұстаушының эмитенті банкке
сауда ұйымының операция сомасын төлеу тапсырмасын білдіреді. Ол 3 (үш)
данада құрылады. Слипте келесі деректер бейнеленеді:
❖ сауда ұйымының сәйкестендіргіштері (нөмірі);
❖ операция өткізу күні;
❖ операция сомасы;
❖ операция валютасы;
❖ операция эмитенттері авторландыруды бекітетін код;
❖ банктік карточка деректемелері;
❖ карточка ұстаушы қолы.
Қолма-қол ақша қаржыларын алу банкоматтар арқылы жүргізіледі. Банкоматтар
- пластикалық карточкалармен операция жүргізу кезінде қолма-қол ақшаларды
инкассолайтын және беретін автоматтар. Банкоматтар келесі негізгі
операцияларды жүзеге асырады:
❖ шотындағы қалдыңтар туралы клиенттерді хабардар ету;
❖ аударым операцияларын жасау;
❖ қолма-қол ақша беру.
Банкоматпен жүргізілетін операциялар есебі үшін банкоматтағы операциялар
есебінің кітабы жүргізіледі, оған касса меңгерушісі жауапты болады.
Техникалық және ұйымдастырушылық іс-шараларды кешенді түрде жүргізу төлем
карточкаларын барлық салада пайдалану көрсеткішінің өсуіне ықпал
етті. 2007 жылғы 31 желтоқсандағы мәлімет бойынша айналымда 113 746төлем
карточкасы болған, оның 2008жылмен салыстырғандағы өсімі 64,10%құрап отыр.
Филиалдар үшін 2009жылы 78 000 төлем карточкаларын шығару жоспарланған,
орындалуы 74 927 карточканы немесе 96,6% құрап отыр.
VII – бөлім. Несиелік операцияларды ұйымдастыру және есебі
АТФБанк клиенттерін несиелендіру бойынша жұмысты ұйымдастыру.
Банктің белсенді операцияларының негізі түрі ретінде несиелік
операциялар қарастырылады. Несие – белгілі мерзімге, ақылы түрде уақытша
бос қаражаттарын орналастыру процесін атайды.
АТФБанктің несиелік операциялары өнделген және бекітілген несиелік
саясатка сәйкес жүргізіледі. Несиелік саясат - банктің несиелік жүмысын
ұйымдастыру негізін және несиелеу процесіне қажетті құжаттар жүйесін жасау
шарттарын білдіреді.
Несие құрылымы несие беруші мен қарыз алушыдан, сондай-ақ қарыз капиталынан
тұрады. Несие берушілерге мемлекет, банктер (орталық және коммерциялык),
банк типтес мекемелер мен қаржылық ұйымдар, сондай-ақ халыкаралық қаржы
ұйымдары да жатады. Ал, қарыз алушыларға қаражатқа деген уақытша
кажеттілігі бар кез келген заңды және жеке тұлғалар жатады. Несиелеу
объектісі - бұл несиенің пайдалану заты, яғни несиенің іске асырылу аясы
деп түсінуге болады.
Несиелік саясатта несиелік комитет туралы ереже де камтылады. Несиелік
комитет несие беру барысында қорытынды жасап, несиені беруге байланысты
мәселелерді қамтиды.
АТФБанктің тәжірибесіндегі несиелік комитеттің шешетін мәселелері мынадай:
♣ несие алуға берген клиенттің,, өтінішін және несиелік кызметкердің
несие беру туралы қорытындысын карайды;
♣ несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім шығарады;
♣ несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды;
♣ несие сомасы мен мерзімін аныктап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
♣ несиені кайтаруды камтамасыз ету тәсілдсріне талаптар белгілсйді;
♣ несиелеу шартын бектеді (несиелік лимит, несиелік жслі);
♣ берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
♣ банктің несиелік стратегиясын жасайды;
♣ несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
♣ несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына кол кояды және
хаттамаларды тіркеу кітабын жүргізеді.
АТФБанктің ішкі несиелік саясаты туралы ережесі де бар. Оның негізгі
максаты жұмысшылардың банк белгілеген талаптарын және несиелеу тәртібін
орындау аркылы несиелік операцияларды жүзеге асыру кезіндегі тәуекелді
төмендету болып табылады.
АТФБанкте несиелер мыналар есебінен беріледі:
- жеке және занды тұлғалардың депозиттік және баска шот-тарында
тартылған қаражаттары және меншікті каражаттары қосылатын банктің
меншікті әлуеті;
- шетелдік несиелік желілерден, банкаралык несиелік нарықта алынатын
несиелік карыз ресурстары.
Активтер көлемі бойынша АТФБанк АҚ-тың Қазақстан банк жүйесіндегі үлесі
8,5% құрады. Топтың несие қоржынының өсу қарқыны алдыңғы 3 жылмен
салыстырғанда (2004 жылы – 85,3%, 2005 жылы – 118,5%, 2006 жылы – 113,8%)
біршама төмендеп, 49,6% құрады. Дегенмен өсім көлемі жоғары, нақты айтсақ –
259,6млрд. теңге. 2007 жылы несие қоржыны үлесінің 50,0-ден 79,5%-ға өсуі
есебінен баланс активтері қайта құрылды, сонымен бірге барлық өтімділік
коэффициенттері белгіленген пруденциалдық нормативтер шамасында қалды.
АТФБанк несиелерін мынадай несие қабілеттіліктің негізгі критерийлеріне
сай келетін қарыз алушыларға ұсынылады:
- жоғары пайда нормасында каржылығы тұрақты, барлық қаражаттың 30%
колемінде меншікті капиталмен камтамасыз етілген, айналымдағы
дебиторлык карызы кысқа мерзімді;
* қарыз алушының беделі;
* шығарылатын өнімінің бағасы, өткізілуіне келіп жататын ұсыныстар,
ұсынылатын қызмет сипаты;
* экономикалық конъюнктурасы (бизнестің даму перспекти-васы,
капитал салу көздерініц, бизнес жоспарының болуы).
Банк бірінші және екінші реттегі резервтер мөлшерін белгілегеннен кейін, ол
өз клиенттеріне несие ұсына алады. Бұл банктің табыс әкелетін кызметінің
ерекше түрі. Несие банктік активтердің ең маңызды бөлігі, ал несиелер
бойынша табыс банктік пайданың ең ірі құрушысы. Несиелік операциялар
банктің өте тәуекелді қызметі.
Жалпы банктік несиелік операциялар екі үлкен топқа бөлінеді: активті - банк
қарыз беруші ретінде шыққанда; пассивті -төлемділік, мерзімділік және
кайтарымдылық жағдайында банкке клиенттерден және баска банктерден ақша
қаражатын тарта отырып, банк карыз алушы ретінде шығады. Активті несиелік
операциялар - біріншіден, клиенттер мен несиелік операцияларды және
банкаралық несиені ұсыну операциясынан; екіншіден - басқа банктерде
орналасқан депозиттерден тұрады. ІІассивтің несиелік операциялары үшінші
тұлғаның және жеке тұлғалардың депозиттерінен және банктің банкаралык несие
алу несиелік операцияларынан тұрады.
Клиенттің төлем қабілеттілігін бағалау.
Қарыз алушының несие кабілеттілігін талдау өткен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz