Салық әкімшілігі
CАЛЫҚ
94. Cалықтардың экономикалық қажеттілігі,
мәні және функциялары
95. Салық саясаты: типтері, мақсаттары
және міндеттері.
96. Салықтар мен міндетті төлемдерді алудың әдістері
және олардың сипаттамасы.
97. Рыноктық экономика жағдайында салық салу
қағидаттарын жүзеге асыру.
98. Салық механизмі және оның құрылымы. Мемлекеттің салық
саясатын жүзеге асырудағы салық механизімінің рөлі.
99. Қазақстанның салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері және
қазіргі кездегі жағдайының сипаттамасы.
100. ҚР ның қазіргі салық жүйесінің сипаттамасы
102. Салықтық қатынастарды құқықтық реттеу.
103. ҚР салық жүйесіндегі тура және жанама салықтар. Тура және жанама салықтардың оңтайлы арақатынасының проблемалар.
104. ҚҚС ның экономикалық мазмұны және механизмі.
105. Акциздердің экономикалық мазмұны, функциялары
оларды құру мен төлеу механизмі.
106. Арнаулы салық режимдерінің экономикалық
мазмұны мен қолдану тетігі.
107. КТС құрудың және төлеудің ерекшелігі.
108. Заңи тұлғалардың жылдық табыстары жиынтығынан жасалаын шегерімдер: қолданудың маңызы мен тетігі.
109. Жеке табыс салығы: алу қағидаттары
мен құру ерекшеліктері.
110. Әлеуметтік салық: арналымы,
есептеу және төлеу тәртібі.
111. Инвестициялық салық преференциялары
112. Меншікке салынатын салықтар: экономикалық мазмұны, функциялары және аумақтық бюджеттің қалыптасуындағы рөлі.
113. Бірыңғай жер салығы: экономикалық
мазмұны және құрылу негіздері.
114. Алымдар және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер және олардың сипаттамасы:
115. Кедендік төлемдер: экономикалық мазмұны,
арналымы және алу тетігі.
120. Салықтық жоспарлау: мақсаты, міндеті
және жүзеге асырылу кезеңдері.
94. Cалықтардың экономикалық қажеттілігі,
мәні және функциялары
95. Салық саясаты: типтері, мақсаттары
және міндеттері.
96. Салықтар мен міндетті төлемдерді алудың әдістері
және олардың сипаттамасы.
97. Рыноктық экономика жағдайында салық салу
қағидаттарын жүзеге асыру.
98. Салық механизмі және оның құрылымы. Мемлекеттің салық
саясатын жүзеге асырудағы салық механизімінің рөлі.
99. Қазақстанның салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері және
қазіргі кездегі жағдайының сипаттамасы.
100. ҚР ның қазіргі салық жүйесінің сипаттамасы
102. Салықтық қатынастарды құқықтық реттеу.
103. ҚР салық жүйесіндегі тура және жанама салықтар. Тура және жанама салықтардың оңтайлы арақатынасының проблемалар.
104. ҚҚС ның экономикалық мазмұны және механизмі.
105. Акциздердің экономикалық мазмұны, функциялары
оларды құру мен төлеу механизмі.
106. Арнаулы салық режимдерінің экономикалық
мазмұны мен қолдану тетігі.
107. КТС құрудың және төлеудің ерекшелігі.
108. Заңи тұлғалардың жылдық табыстары жиынтығынан жасалаын шегерімдер: қолданудың маңызы мен тетігі.
109. Жеке табыс салығы: алу қағидаттары
мен құру ерекшеліктері.
110. Әлеуметтік салық: арналымы,
есептеу және төлеу тәртібі.
111. Инвестициялық салық преференциялары
112. Меншікке салынатын салықтар: экономикалық мазмұны, функциялары және аумақтық бюджеттің қалыптасуындағы рөлі.
113. Бірыңғай жер салығы: экономикалық
мазмұны және құрылу негіздері.
114. Алымдар және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер және олардың сипаттамасы:
115. Кедендік төлемдер: экономикалық мазмұны,
арналымы және алу тетігі.
120. Салықтық жоспарлау: мақсаты, міндеті
және жүзеге асырылу кезеңдері.
Салық әкімшілігі дегеніміз – бұл салық салу жүйесін мемлекет тарапынан басқару.
Көптеген экономистер салық әкімшілігін салық салуды басқарудың бір элементі ретінде қарастырады. Біздіңше, салық әкімшілігі қатысты түрде өзіндік ерекшелігі бар процесс болып табылады. Барлық күрделі жүйе сияқты, салық салу жүйесі де басқару объектісі болып табылады.
Жалпы айтқанда, салықтық басқару мемлекеттің әлеуметтік – экономикалқ басымдықтарына қарай бейімделіп отырады. Барлық басқару процессі сияқты бұл басқарудың түрі де салық жүйесін тұтастай болжамдау мен салық жүйесінің дамуын бюджет жүйесімен және барлық экономиканы тұтастай біріктіре отырып, салықтық процесстерді реттеуді, талдау мен бақылауды жоспарлауды білдіреді.
Салық әкімшілігі– салық салудың барлық мәселелерінің өкілеттілігі мен ерекше құқықтарымен, салық қызметімен және өзара байланыстағы салық төлеушілермен бөлініп алынған, мемлекеттік басқарудың әкімшіл-нұсқаушыл органы.
Салық әкімшілігі – салықтық әкімшіліктің өкілеттілігі мен қызмет ету құзыретінің аясында, оған мемлекет пен салық заңы бекіткен салықтық әкімшілікті жүзеге асыру.
Көптеген экономистер салық әкімшілігін салық салуды басқарудың бір элементі ретінде қарастырады. Біздіңше, салық әкімшілігі қатысты түрде өзіндік ерекшелігі бар процесс болып табылады. Барлық күрделі жүйе сияқты, салық салу жүйесі де басқару объектісі болып табылады.
Жалпы айтқанда, салықтық басқару мемлекеттің әлеуметтік – экономикалқ басымдықтарына қарай бейімделіп отырады. Барлық басқару процессі сияқты бұл басқарудың түрі де салық жүйесін тұтастай болжамдау мен салық жүйесінің дамуын бюджет жүйесімен және барлық экономиканы тұтастай біріктіре отырып, салықтық процесстерді реттеуді, талдау мен бақылауды жоспарлауды білдіреді.
Салық әкімшілігі– салық салудың барлық мәселелерінің өкілеттілігі мен ерекше құқықтарымен, салық қызметімен және өзара байланыстағы салық төлеушілермен бөлініп алынған, мемлекеттік басқарудың әкімшіл-нұсқаушыл органы.
Салық әкімшілігі – салықтық әкімшіліктің өкілеттілігі мен қызмет ету құзыретінің аясында, оған мемлекет пен салық заңы бекіткен салықтық әкімшілікті жүзеге асыру.
Салық әкімшілігі дегеніміз – бұл салық салу жүйесін мемлекет тарапынан
басқару.
Көптеген экономистер салық әкімшілігін салық салуды басқарудың бір
элементі ретінде қарастырады. Біздіңше, салық әкімшілігі қатысты түрде
өзіндік ерекшелігі бар процесс болып табылады. Барлық күрделі жүйе сияқты,
салық салу жүйесі де басқару объектісі болып табылады.
Жалпы айтқанда, салықтық басқару мемлекеттің әлеуметтік – экономикалқ
басымдықтарына қарай бейімделіп отырады. Барлық басқару процессі сияқты
бұл басқарудың түрі де салық жүйесін тұтастай болжамдау мен салық жүйесінің
дамуын бюджет жүйесімен және барлық экономиканы тұтастай біріктіре отырып,
салықтық процесстерді реттеуді, талдау мен бақылауды жоспарлауды білдіреді.
Салық әкімшілігі– салық салудың барлық мәселелерінің өкілеттілігі мен
ерекше құқықтарымен, салық қызметімен және өзара байланыстағы салық
төлеушілермен бөлініп алынған, мемлекеттік басқарудың әкімшіл-нұсқаушыл
органы.
Салық әкімшілігі – салықтық әкімшіліктің өкілеттілігі мен қызмет ету
құзыретінің аясында, оған мемлекет пен салық заңы бекіткен салықтық
әкімшілікті жүзеге асыру.
Салықтарды басқару жүйесі –әдістемелік кешенді шараларды жүзеге
асырады. Атап айтқанда:
- салық құрылымдарын оңтайландыру;
- оларды алудың механизмін жетілдіру, салықтық есептеу мен есеп берудің
дұрыстығын тексеру мен ұйымдастыру;
- салықтарды дұрыс есептеуді бақылау, оларды өз уақытында және толық төлеу,
бір жағынан салықтық органдардың заңмен бекітілген құқықтары мен
міндеттерін сақтау, екінші жағынан олардың мүддесін қорғау мақсатындағы
салық төлеушілердің;
- салық салу үрдісінің барлық мүшелерінің салықтық қатынастарын үйлестіру;
- түрлі деңгейдегі мемлекеттік басқару бюджеттерінің арасындағы салықтық
түсімдерді бөлу;
- жинау және алынған нәтижені сараптау;
- соның негізінде жалпы салық жүйесін және жекелеп алғандағы салықты
басқару жүйесін жетілдіру жөнінде ұсыныстар жасау.
Салықтарды басқару, әдетте Бас салықтық басқарушысы болу принципінде
басқарылатын, салықтық әкімшілік арқылы елдің барлық аумағында бірдей
жүзеге асырылады.
Бүгінде Қазақстан Республикасында салық әкімшілігін тиімді ұйымдастыру
өзекті және шешілуі қиын мәселе. Өйткені ол мемлекет секілді, жеке меншік
иелерінің мүліктік мүдделерін қорғау құралы болып табылады. Бүкіл салық
әкімшілігі жүйесінің нақты қызмет етуінің басты шарты – ел бюджетінің
табыс бөлімін қалыптастыруды қамтамасыз ететін, салық органдарының тиімді
жұмысы болып табылады.
Салық әкімшілігі процедурасын дайындау мен салық заңдарын дайындау
жөніндегі ұсыныстарды жасауда Қаржы министрлігінің жүргізіп жатқан
жұмысында, дамыған нарықтық экономикасы бар шет елдердің тәжірибесін
зерттеудің маңызы зор. Қазіргі Қазақстан экономикасының даму кезеңін ескере
отырып, бұл тәжірибені қолдану, дайындалып жатқан нормативті және
методикалық құжаттарды қазіргі халықаралық стандарттар мен талаптарға сай
үйлестіруге мүмкіндік береді.
Мысалы, Франциядағы салық әкімшілігі – мемлекеттің конститутциялық
қызметтерінің бірі. Ол салық төлеушілердің міндеттері мен құқықтарының
арасындағы тепе-теңдікті ұстауды қамтамасыз етеді. Француз салық жүйесінің
негізгі сипаттарының бірін атап өту керек: мұнда салық төлеуші салық
төлемін анықтау үшін мәліметтерді өзі алып келеді, оған қоса салық
сомаларының 90 пайызы өз еркімен төленеді. Негізгі принцип – кез-келген
салық төлеуші әділ, осы тұжырымға сәйкес, салық заңдылығы да дамытылып
тұрады, бұл тәжірибені Қазақстанда да қолдануға болады.
Салықтан жалтарумен күресудің барлық қажетті шаралары Францияның Салық
Кодексінде қарастырылған. Мұндай толыққанды құжат бірнеше елдерде ғана бар.
Францияда ол бюджет туралы Заң бекітілген кезде, жыл сайын толықтырылып
тұрады. Кодекстің екі томдық түсіндірмесі бар (жыл сайынғы түсініктемелер).
Франция МСБ сараптамасына қарағанда, жыл сайынға салықтан жалтарудың
салдарынан қазынаға жылдық жиынның 15-тен 25 пайызына дейін түспей қалады.
Францияда оффшорлы зонаға кез-келген ақша аударымдарының табыс көзіне
салық салынуы тиіс, өйткені, істің маңызы – ақша-қаражатын жуып-шаюда.
Зоналармен қаржы-экономикалық қарым-қатынас жалпы салық салу тәртібінен
шығарылмағандықтан, соның негізінде, мұндай ереже Францияның Салық
кодексіне ертеден бастап енгізілген. Бұл ережені Ұлыбританиядан өзге ЕО-қа
мүше елдердің барлығы жақсы қабылдады. Біздің ойымызша, Қазақстанның
стратегиялық шикізаты-мұнай оффшорлы зоналар арқылы кететін болғандықтан,
бұл тәжірибе бүгінгі күні еліміз үшін пайдалы болар еді.
Францияда жеке тұлғаларға салынатын салық, тек Францияда алынған
табысқа ғана салынады. Салық отбасының жинақталған табысына қарай
есептеледі: салық салынатын бірлік отбасы болып табылады. Салық салу
мақсатында отбасының барлық мүшесінің, күйеуінің, әйелінің, жұмыс істейтін
балаларының табысы, еңбекақы, дивиденттер, коммерциялық қызметтің табысы,
мүлікті жалға беруден түскен табыс жианқталады. Егер қандай да бір табыс
түріне салық салынса, мұны есепке алатын арнайы жүйе бар. Салық төлеушілер
жыл сайын (1 наурызға дейін) отбасының барлық мүшесінің мекен-жайына түскен
түсімдерді көрсетіп, декларация тапсыруы тиіс. Отбасы мүшелерінің саны-
асыранушы саны көп болған сайын, салық көлемі де аз болады.
Табыс көлеміне қарамастан, декларацияны барлық жеке тұлғалар тапсыруы
тиіс. әскерилер мен зейнеткерлер, аз ғана сома төлейді, ал табысы ең
төменгі деңгейдегі (салықты жинақтап алғанда жыл сайынғы табысы 50 мың
франктен асатын отбасылар төлейді) 15 миллионнан астам адам мүлде салық
төлемейді. Мұндай жандар қалалық жерлерде біраз жеңілдіктерге ие (тегін
көлік, тұрғын үймен көмек).
Францияда салық тексеруін әрбір департаменттің жанына құрылған салық
орталықтары жүргізеді. Олар салық төлеушілерге хабарлама жібереді, өз
еркімен тапсырылңан декларацияларды тексереді. Салық қызметкерлері екі
түрлі тексеру жүргізеді.
Салықтарды басқару, әдетте Бас салықтық басқарушысы болу принципінде
басқарылатын, салықтық әкімшілік арқылы елдің барлық аумағында бірдей
жүзеге асырылады.
Жалпы салықтық бақылауды келесі белгілеріне байланысты сипаттауға
болады. Біріншіден, салық бақылауы мемлекеттік бақылаудың бірі болып
табылады. Яғни, ол мемлекеттің бақылаушылық қызметін жүзеге асыратын
мемлекеттік уәкілетті органмен жүзеге асырылады. Бұл жерде аталған органға
мемлекет бір жақты – билік өкілеттігін бере отырып, белгіленген қызметтерді
атқаруға мүмкіндік жасап отыр.
Екіншіден, салық бақылауы қаржылық бақылаудың негізгі түрі ретінде
сипатталады.
Салықтық бақылауды жүзеге асырған кезде мемлекеттің қаржылық жүйесінің
құрамына кіретін, ақшалай қаражаттардың қалыптасуына мүмкіндік беретін
табыстарды жинау қамтамасыз етіледі.
Үшіншіден, салықтық бақылау мемлекеттік бақылаудың мамандандырылған
түрі болып табылады. Бұл ең біріншіден салық бақылауының белгілі
мамандандырылған арнайы уәкілетті органымен жүзеге асырылатындығын
білдіреді. Сонымен бірге мемлекет ереже бойынша салық бақылауын бір ғана
органдардың орындағанын қалайды немесе мұндай бақылаудың түрін басқа
қадағалаушы органдардың жүзеге асыруына шектеу қояды. Салықтар және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы ҚР Заңында бұл туралы
нақты түрде көрсетілген, яғни салықтар мен бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің дұрыс есептелуіне деген тексеруді салық қызметі
органдары ғана жүзеге асыра алады. Бұл дегеніміз басқа ешқандай мемлекеттік
орган салық бақылауына арласа алмайды.
Салық бақылауының мамандандырылғандығы, төртіншіден оның фунционалдығын
анықтайды. Бұл салық бақылауы органдарының өзі белгілі бір шектен аспау
керек екендігін байқатады. Мұндай жағдай аталған заңда (1 -бабы. 1. бөлімі)
салық салумен байланысты емес ақпарттарды көрсетудің қажетсіздігі арқылы
көрініс тапқан. Салық бақылауының функционалдығының тағы бір жағын ондағы
салық бақылауы объектісінің салық міндеттілігі жүктелген оның меншік
нысанына қарамастан, қандай қызметпен айнпалысуына және ұйымдастырушылық –
құқықтық нысанына қарамастан кез – келген заңды және жеке тұлға болып
табылатындығында.
1. .
Қазақстан Республикасының салықтық заңдылықтары салықтық бақылауды
жүргізетін мемлекеттік екі уәкілетті органды атап көрсетті: 1) салық
қызметі органдары; 2) Қазақстан Республикасы кеден шекарасы арқылы тауарлар
алып өтумен байланысты салық міндеттілігін орындауға деген бақылауды жүзеге
асыратын кедендік орган.
Салық бақылауын жүзеге асыру процессі кезінде туындайтын құқықтық
қатынастар ұйымдастырылған салықтық қатынастар қатарына жатады. Оның
субъектісі болып, тексеруші субъект (салық бақылауын жүргізуге уәкілетті
тұлға) және тексерілуші тұлға (кімнің атқаратын қызметі салық салу
саласында бақылау объектісі болып табылса).
Қазіргі уақытта жалпы салық жүйесін қалыптастыра отырып, жалпыға ортақ
салық саясатын жасаудың принципті мүмкіндігін құрады. Ол салық салудың
ынталандырушы және фискалды қызметін салық жүйесінің әр түрлі элементтері
бойынша потенциалды мүмкіндік береді. Бірақта қазіргі кезде бұл
мүмкіндіктер тек қолданып қана қоймай, сонымен қатар жүйелі түрде
шектеледі:
Салық қызметі органдарының мынадай құқықтары бар:
1. Салық заңнамасы талаптарын сақтау міндеттері бар субъектілерге
тексеру жүргізу;
2. Тексеріліп отыратын салық төлеушілердің басқа заңды тұлғалардан
банк оперпцияларының жеке түрлерін жүзеге асыруша банктерден және басқа
ұйымдардан банк шоттарында ақшаларын және операциялары туралы, кәсіпкерлік
қызметі туралы құжаттарын, анықтамаларды алу;
3. ҚР-ң ҰБ-де және оның филиалдарында, ұйымдарында тексерулер
жүргізуі;
4. Салық қызметі органдары есебінен еңбекақы төлеу арқылы ұйымның
білікті мамандарын тексеру және сараптау жүргізуге тарту.
Салық қатынастарының ұйымдастырылған түрі болып жалпы мемлекет және
салық қызметі органдары, яғни бұл жерде міндетті субъект болып табылатындар
арасындағы қатынастар.
Қаулының 131 статьясына сәйкес салық қызметі органдары міндетті:
1) салық төлеушінің құқығын және мемлекеттің мүддесін сақтауға және
қорғауға;
2) иесіз мүлік және конфискеленген мүліктерді бағалау және бөлу, есепке
алу жұмыстарын жүргізуге;
3) ҚР-ның салықтың заңын бұзғандығы туралы өтініштерге, хабарландыруға
және баесқа да ақпараттарға тексеру жүргізуге;
4) салық заңын бұзу фактілеріне жинау, талдау және бағалау жүргізуге;
5) мемлекеттік пакет акцияларымен акционерлік қоғамдарға дивидендтерді
аударудың дұрыстығын бақылауды жүзеге асыруға.
Көрсетілген міндеттер салық қызметі органдарының бәрін, яғни Салық
комитеті органдарына, Салық полициясы Департаментіне артылады.
Мемлекеттің салық қызметкерлерінің органы әр түрлі сападағы салықтық
құқықтық қатынастардың екі түрінде қатысады. Материалдық салық
қатынастарында берілген орган мемлекеттің төрағасы ретінде болады. Кейбір
салық қатынастарын ұйымдастырудың түрінде салық қызметкерлерінің органы өз
атынан қызмет ететін жеке сбъектінің қатынасы етінде болады. Осы тұрғыда
олардың өкілетілік (құқық және міндеттемелер) жинауы, салықтық құықтық
қатынастарда олардың рөлі қандай: міндетті субъект рөлінде ме, әлде құқығы
бар субъект рөлінде ме, соған тәуелді болып келеді.
Салықтық бақылау, салықтардың бақылау функциясын жүзеге асырудың негізі
болып табылады. Одан басқа, фискалды және реттеуші функциясының жүзеге
асырылуының атқарылуы нақты салықтардың бақылау механизмі арқылы өтеді.
Сонымен, салықтық бақылау қаржылық сияқты, салықтың және қаржылық тексеру
әрекеттері мен операцияларымен байланысты шаруашылық субъектілері
әрекеттерінің жалпы және арнайы түрлерін қолдануды басқару, оны ұйымдастыру
әдістері және елдің бюджет жүйесіне түсетін салықтар мен басқы да міндетті
төлемдерін толықтай шоғырландыру болып табылады.
Бюджетке уақытылы және салықтардың толық төленуі мен есептелуін бақылап
отыру бірінші орында салық органдарында заң арқылы берілген құқықтар мен
міндеттерге тәуелді болады, оларға құжаттық тексерулер жүргізу, салықтар
мен басқа да міндетті төлемдерді меншік түрімен сәйкестендіре отырып
тәуелсіз заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың есептеу мен төлеуіне бақылау
жүргізу.
Салық бақылауы – салық қызметі органдарының салық заңдарының
орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының
толық және уақытылы аударылуын бақылауы. Осы мақсатта, аталған Кодексте
салық бақылауының бірнеше әдістері бекітілген. Оның ішінде:салық
төлеушілерді тіркеу есебі; салық салу объектілері мен салық салуға
байланысты объектілерді есепке алу; бюджетке түсімдерді есепке алу;
қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу; салық тексерістері;
камералдық бақылау; салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі
мониторингі; фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану
ережелері; акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу; мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу,
бағалау және сату тәртібін сақтауды тексеру; уәкілетті органдарға бақылау
жасау нысандарында жүзеге асырылады.
Салық бақылауы күрделі ұйымдастырылған жүйеге жатқызылады және келесі
құрамдас элементтерден тұрады. а) бақылау субъектісі; ә) тексерілетін
субъектісі; б) бақылау объекісі; г) бақылау құралы; д) бақылау мақсаты;
е) бақылауды жүзеге асыру әдісі.
Аталған элементтердің әрқайсысының мәнін төмендегідей ашып қарастыруға
болады:
← кім тексереді деген сұрақ – салық бақылауының субъектісін
білдіреді;
← кімді тексереді деген сұрақ – тексерілетін субъектіні білдіреді;
← не тексеріледі деген сұрақ – салық бақылауының объетісін білдіреді;
← тексерілетін субъектінің қандай бағыттағы қызметі зерттеледі салық
бақылауының құралын;
← не үшін тексеріледі - салық бақылауының мақсатын білдіреді;
← қалай тексеріледі деген сұрақ салық бақылауының әдістерін көрсетеді.
Салық бақылауының субъктісі болып бақылауды жүзеге асыруға уәкілетті
мемлекеттік органдар, оның ішінде: мемлекеттік салық қызметі органдары,
сонымен бірге өзінің өкілеттігі шеңберінде кедендік органдар табылады.
Тексерілетін субъектлерге заң бойынша салық міндеттілігі жүктелген
тұлғалар табылады. Оның ішінде келесі топтарды бөліп қарастыруға болады:
1) салық төлеуші; 2) салық агенттері; 3) салықты жинаушылар; 4) банктік
қызметтің кейбір түрлерін жүзеге асыратын банктер мен ұйымдар; 5) салық
төлеушілерге қарыз тұлғалар (дебиторлар); 6) қолында салық төлеуші туралы
ақпараттары бар тұлғалар. Аталған тұлғалардың әрқайсысы салықтық
қатынастар субъектлері ретінде қатыса отырып, өздеріне қатысты салық
міндеттемесі шегінде тексеріліп отырады.
Кеден органдары өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының кеден
шекарасы арқылы тауарлардың өтуімен байланысты төленуге тиіс салықты және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді алу жөніндегі салық
бақылауын осы Кодекске және Қазақстан Республикасының кеден заңдарына
сәйкес жүзеге асырады.
Салық бақылауын жүзеге асыруда, бақылау объектісі болып табылатын салық
төлеушілерді мемлекеттік тіркеудің ерекшелігі зор.
1. Қазақстан Республикасында мыналар:
▪ орналасқан немесе қызметін жүзеге асыру орны бойынша – заңды тұлғалар,
олардың құрылымдық бөлімшелері, оның ішінде қызметін Қазақстан
Республикасында жүзеге асыратын резидент еместер;
▪ тұрғылықты жері бойынша – салық және бюджетке төленетеін басқа да
міндетті төлемдерді төлеушілер болып табылатын жеке тұлғалар;
▪ Қазақстан Республикасындағы болатын орны бойынша – тұрақты мекеме
арқылы жеке кәсіпкерлік қызметін жүзеге асыратын резидент емес жеке
тұлғалар;
▪ Салық салу объектілері орналасқан жері бойынша және (немесе) тіркеу
орны бойынша – ҚР салық салу объектілерін иелентін резидент еместер салық
төлеушілер ретінде тіркелуі тиіс.
Салық төлеушілердің мелекеттік тізілімін уәкілетті мемлекеттік орган
жүргізеді.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін жасау және жүргізу тәртібін
ҚР Үкіметі белгілейді.
Салық төлеушіні мемлекеттік тіркеу бірінші рет тіркеу есебіне қою
кезінде жүргізілуі мүмкін және тіркеу есебін жүргізу үшін белгіленген
мерзім ішінде жүзеге асырылады.
1. Салық төлеушілерді тіркеу есебі салық төлеуші салық органдарында
салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеу рәсімінен өткеннен кейін жүзеге
асырылады.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тіркеудің және тіркеу есебінің
тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шығарып
тастау осы Кодектсің 57,58 баптары негізінде салық міндеттемелерінің
тоқтатылуына байланысты жүзеге асырылады.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шартты
түрде шығарып тастау салық төлеуші ҚР заң актілерімен белгіленген
әрекетсіз заңды тұлға мен жеке кәсіпкер белгілеріне сәйкес келген және
салық берешегі жоқ жағдайда тіркеу нөмірі сақтала отырып жүргізіледі.
▪ Сонымен бірге, салық бақылауын жүзеге асыруда банк ұйымдарының
атқаратын қызметі ерекше. Банктер немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын үйымдар:
Салық төлеушіге (резиден емес жеке тұлғалар мен шетелдік
банк–корреспонденттерден басқа) банк шоттарын ашу кезінде салық төлеушінің
тіркеу нөмірін ескеруге, салық төлеуші заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге
аталған шоттарды ашу туралы үш жұмыс күні ішінде салық органдарын хабардар
етуге;
Вексельді және банктің резидент емес жеке тұлғалардың банк шоттарынан
колма–қол ақшаны қабылдауы мен беруі негізінде жүргізілетін төлем
құжаттарын қоспағанда, төлем құжаттарында салық төлеушінің тіркеу нөмірін
қоймай банк шоты бойынша операцияларды жүргізбеуге;
Төлем құжаттарын өңдеу кезінде салық төлеушінің тіркеу нөмірін тіркеу
нөмірінің құрылымына сәйкес көрсетуінің дұрыстығын бақылауға;
Салық төлеушінің банк шотынан салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуге арналған төлем тапсырмаларын клиенттің банкте
ақшасы жеткілікті болған жағдайда бірінші кезектегі тәртіппен орындауға
міндетті. Белгіленген мерзімде енгізілмеген салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер сомаларын, өсімпұлдар мен айыппұлдарды салық
органдары нұсқамаларын алған күннен бастап бір операциялық күннен
кешіктірмей алуға арналған салық органдарының инкассалық өкімдерін осындай
тәртіппен орындауға;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомаларын ҚР
Қаржы министрлігі Қазынашылығының шотына салық төлеушінің банк шотынан
ақшаны есептен шығару бойынша операциялар жасалған күні аударуға;
Нұсқамасы болған ретте, тексерілетін зағды тұлға мен жеке кәсіпкерлердің
банк шоттары бойынша жасалатын операцияларды, осы шоттарда ақша
бар–жоқтығын тексеруге салық органдары қызметкерлерін жіберуге;
Осы Кодексте көзделген жағдайларда салық органының шешімі бойынша және ҚР
заң актілерінде белгілеген тәртіппен салық төлеуші заңды тұлға мен жеке
кәсіпкердің банк шоттарындағы салық берешегін өтеу жөніндегі операциялардан
басқа барлық шығыс операцияларын тоқтауға;
Банк қарыз алушының берешегін есептен шығарған кезде салық төлеушіде
міндеттемелерін есептен шығару нәтижесінде кіріс пайда болғаны туралы қарыз
алушы – салық төлеуші тіркелген жер бойынша салық органын бір ай ішінде
хабардар етуге міндетті.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін жасау және жүргізу тәртібін ҚР
Үкіметі белгілейді.
Салық төлеушіні мемлекеттік тіркеу бірінші рет тіркеу есебіне қою кезінде
жүргізілуі мүмкін және тіркеу есебін жүргізу үшін белгіленген мерзім ішінде
жүзеге асырылады.
1. Салық төлеушілерді тіркеу есебі салық төлеуші салық органдарында салық
төлеушілерді мемлекеттік тіркеу рәсімінен өткеннен кейін жүзеге асырылады.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тіркеудің және тіркеу есебінің тәртібін
уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шығарып
тастау осы Кодектсің 57,58 баптары негізінде салық міндеттемелерінің
тоқтатылуына байланысты жүзеге асырылады.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шартты
түрде шығарып тастау салық төлеуші ҚР заң актілерімен белгіленген
әрекетсіз заңды тұлға мен жеке кәсіпкер белгілеріне сәйкес келген және
салық берешегі жоқ жағдайда тіркеу нөмірі сақтала отырып жүргізіледі.
▪ Сонымен бірге, салық бақылауын жүзеге асыруда банк ұйымдарының
атқаратын қызметі ерекше. Банктер немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын үйымдар:
Салық төлеушіге (резиден емес жеке тұлғалар мен шетелдік
банк–корреспонденттерден басқа) банк шоттарын ашу кезінде салық төлеушінің
тіркеу нөмірін ескеруге, салық төлеуші заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге
аталған шоттарды ашу туралы үш жұмыс күні ішінде салық органдарын хабардар
етуге;
Вексельді және банктің резидент емес жеке тұлғалардың банк шоттарынан
колма–қол ақшаны қабылдауы мен беруі негізінде жүргізілетін төлем
құжаттарын қоспағанда, төлем құжаттарында салық төлеушінің тіркеу нөмірін
қоймай банк шоты бойынша операцияларды жүргізбеуге;
Төлем құжаттарын өңдеу кезінде салық төлеушінің тіркеу нөмірін тіркеу
нөмірінің құрылымына сәйкес көрсетуінің дұрыстығын бақылауға;
Салық төлеушінің банк шотынан салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуге арналған төлем тапсырмаларын клиенттің банкте
ақшасы жеткілікті болған жағдайда бірінші кезектегі тәртіппен орныдауға
міндетті. Белгіленген мерзімде енгізілмеген салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер сомаларын, өсімпұлдар мен айыппұлдарды салық
органдары нұсқамаларын алған күннен бастап бір операциялық күннен
кешіктірмей алуға арналған салық органдарының инкассалық өкімдерін осындай
тәртіппен орындауға;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомаларын ҚР
Қаржы министрлігі Қазынашылығының шотына салық төлеушінің банк шотынан
ақшаны есептен шығару бойынша операциялар жасалған күні аударуға;
Нұсқамасы болған ретте, тексерілетін зағды тұлға мен жеке кәсіпкерлердің
банк шоттары бойынша жасалатын операцияларды, осы шоттарда ақша
бар–жоқтығын тексеруге салық органдары қызметкерлерін жіберуге;
Осы Кодексте көзделген жағдайларда салық органының шешімі бойынша және ҚР
заң актілерінде белгілеген тәртіппен салық төлеуші заңды тұлға мен жеке
кәсіпкердің банк шоттарындағы салық берешегін өтеу жөніндегі операциялардан
басқа барлық шығыс операцияларын тоқтауға;
Банк қарыз алушының берешегін есептен шығарған кезде салық төлеушіде
міндеттемелерін есептен шығару нәтижесінде кіріс пайда болғаны туралы қарыз
алушы – салық төлеуші тіркелген жер бойынша салық органын бір ай ішінде
хабардар етуге міндетті.
Салық бақылауында салық салу объектісін есепке алған кезде оларды тіркеп
отыратын уәкілетті органдардың қызметінсіз салық бақылауының жүзеге
асырылуы екі талай.
Салық төлеушілерді тіркеу есебін жүзеге асыру кезінде салық қызметі
органдары мынадай:
1. Заңды түлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді және таратуды
жүзеге асыратын;
2. Статистика жүргізетін;
3. Салық салумен байланысты объектілерді және салық салу объектілерін
есепке алу және (немесе) тіркеуді жүзеге асыратын;
4. Лицензиялар, куәліктер немесе рұқсат беру мен тіркеу сипатындағы
өзге де құжаттарды беретін;
5. Жеке тұлғаларды Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша
тіркеуді жүргізетін;
6. Азаматтық хал актілерін тіркеуді жүзеге асыратын;
7. Нотариаттық іс-әрекеттер жасауды жүзеге асыратын;
8. Қорғаншылық пен қамқоршылықты жүзеге асыратын уәкілетті орындармен;
9. Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да уәкілетті
органдармен өзара іс-әрекет жасайды.
Салық бақылауында салық салу объектісін есепке алған кезде оларды тіркеп
отыратын уәкілетті органдардың қызметінсіз салық бақылауының жүзеге
асырылуы екі талай.
Салық төлеушілерді тіркеу есебін жүзеге асыру кезінде салық қызметі
органдары мынадай:
1. Заңды түлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді және таратуды
жүзеге асыратын;
2. Статистика жүргізетін;
3. Салық салумен байланысты объектілерді және салық салу объектілерін
есепке алу және (немесе) тіркеуді жүзеге асыратын;
4. Лицензиялар, куәліктер немесе рұқсат беру мен тіркеу сипатындағы өзге
де құжаттарды беретін;
5. Жеке тұлғаларды Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша
тіркеуді жүргізетін;
6. Азаматтық хал актілерін тіркеуді жүзеге асыратын;
7. Нотариаттық іс-әрекеттер жасауды жүзеге асыратын;
8. Қорғаншылық пен қамқоршылықты жүзеге асыратын уәкілетті орындармен;
9. Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да уәкілетті
органдармен өзара іс-әрекет жасайды.
Салық бақылауында салық салу объектісін есепке алған кезде оларды тіркеп
отыратын уәкілетті органдардың қызметінсіз салық бақылауының жүзеге
асырылуы екі талай.
Салық төлеушілерді тіркеу есебін жүзеге асыру кезінде салық қызметі
органдары мынадай:
1. Заңды түлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді және таратуды
жүзеге асыратын;
2. Статистика жүргізетін;
3. Салық салумен байланысты объектілерді және салық салу объектілерін
есепке алу және (немесе) тіркеуді жүзеге асыратын;
4. Лицензиялар, куәліктер немесе рұқсат беру мен тіркеу сипатындағы
өзге де құжаттарды беретін;
5. Жеке тұлғаларды Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша
тіркеуді жүргізетін;
6. Азаматтық хал актілерін тіркеуді жүзеге асыратын;
7. Нотариаттық іс-әрекеттер жасауды жүзеге асыратын;
8. Қорғаншылық пен қамқоршылықты жүзеге асыратын уәкілетті орындармен;
9. Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да уәкілетті
органдармен өзара іс-әрекет жасайды.
Салық тексеруі – салық қызметі органдары жүзеге асыратын, Қазақстан
Республикасы салық заңдарының орындалуын тексеру. Ұйғарымда көрсетілген
салық қызметі органдарының лауазымды адамдары мен салық төлеуші салық
тексерулеріне қатысушылар болып табылады. Салық тексеруін салық қызметі
органдары ғана жүзеге асырады.
Салық тексеруі – салық қызметі органдары жүзеге асыратын, Қазақстан
Республикасы салық заңдарының орындалуын тексеру. Ұйғарымда көрсетілген
салық қызметі органдарының лауазымды адамдары мен салық төлеуші салық
тексерулеріне қатысушылар болып табылады. Салық тексеруін салық қызметі
органдары ғана жүзеге асырады.
Салық тексеруі мынадай түрлерге бөлінеді:
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтік тексеру;
3) хронометраждық;
Құжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлінеді:
▪ Кешенді тексеру – салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің барлық түрлері бойынша салық міндеттемелерінің орындалуын
тексеру;
▪ Тақырыптық тексеру – салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің жеке түрлері бойынша салық міндеттемелерінің орындалуын
тексеру;
▪ Қарсы тексеру – егер салықты тексеруді жүргізу кезінде салық органында
аталған тұлғаларға байлансты салық төлеушілердің жүргізген
операцияларының салық есебінде дұрыс көрсетілуі туралы қосымша ақпарат
алу қажеттігі туындаған жайғдайда үшінші бір тұлғаларға қатысты
жүргізілетін тексеру;
Рейдтік тексеруді салық қызметі органдары жекелеген салық төлеушілерге
қатысты олардың Қазақстан Республикасының заңдарының жекелеген талаптарын,
атап айтқанда:
1) салық төлеушілердің салық органдарында тіркеу есебіне қойылуы;
фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын
CАЛЫҚ
94. Cалықтардың экономикалық қажеттілігі,
мәні және функциялары
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері. Салық экономикалық
категория ретінде аныктамасы былай тужырымдалады: Салыктар - дегеніміз
ұлттык табысты жинактап, шоғырландырып,кайта бөлу қаржылық қатынастарын
сипаттайтын, сондай-ақ ШЖС-р мен азаматтардың мемлекетпен екі арадағы
орталыктандырылған қаржы көзін кұруға байланысты туындайтын каржылық
катынастардың жиынтығын сипаттайтын экономикалық категория.
Салыктардын экономикалык мәні: Салыктар ШЖС-р мен халық табысының
қалыптасуындағы қаржылық қатынастарының бір бөлігін көрсетеді.
Салық салу белгілі бір қағидалар негізінде ұйымдастырылады:
• Классикалык теория негізінде – қарапайымдылык, қайтарымдылық;
• А.Смит бойынша – қарапайымдылық, әділдік, салыстырмалылық, үнемділік;
• ҚР-ң салық салу кағидалары негізінде – әділдік, міндеттілік,
біртұтастылык, айқындылық, жариялылық.
Салык салу кағидалары оның мәнін сипттайтын салық функцияларында
көрініс табады:
Фискалдық - мемлекетті қаржымен қамтамасыз етуі арқылы сипатталады.
Қайта бөлу - ұлттық табысты қайта бөлу барысында көрініс табады.
Бақылау - салық төлеуші заңды және жеке тұлғалардың қаржылық қызметін
жанама түрде бақылау.
Реттеушілік - салыктың толық және уақытылы мемлекет казынасына түсуін
камтамасыз ету барысында қолданатын кұралдар аркылы сипатталады.
Фискалдық н\е бюджеттік қызмет - бұл қызмет арқылы мемлекеттік
бюджеттің кіріс бөлімі құрылып салықтардың қоғамдык міндеті артады. Себебі
салыктар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастырып, әлеуметтік, әскери
корғаныс т.б.-да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.
Реттеушілік қызметі - салық механизмі арқылы іске асырылады. Оның
ішіндегі негізгі тетіктер салық ставкалары мен салық жеңілдіктері. Салыктық
реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын регтеп қана қоймай, сонымен
қатар ақша және баға саясаты шетелдік инвестицияны ынталандыру, шағын және
кіші кәсіпкерлік дамыту жұмыстарын жүзеге асыруы қажет.
Бақылаушылык қызметі арқылы салық механизмінің қызмет етуінің
тиімділігі бағаланады, қаржы ресурсының қимылына бақылау ісі жүргізіледі.
Салык жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жолдары қарастырылады. Салыктық
бақылауды тиімді жүргізу арқылы салықтық тәртіпті қатан сақтау, салық
төлеушілердің заңға сәйкес төлейтін салықтары мен салымдарын толық және
уақтылы бюджетке төлеп отыруы қамтамасыз етіледі.
95. Салық саясаты: типтері, мақсаттары
және міндеттері.
ҚР-дағы қазіргі салық саясатының негізгі бағыттары
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық саясаты – бюджеттік, қаржылық және ақша-несие саясаттарының
біртұтас бөлігі бола отырып, жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін бюджет
арқылы қайта бөлу негізінде мемлекеттік қажеттіліктерді қамтамасыз етеді.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты — салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.
Салық саясаты облысындағы негізгі бағыт: мемлекет пен салық төлеушілер
арасындағы қатынастардың жаңа типін қалыптастыру басты негізде салық жүйесі
арқылы жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі он жылдан
астам уақыт бойы әрекет етуде және де осы уақытқа дейін қатаң сынаудың
обьектісі болуын жалғастырып келеді. Еліміздің жеке салық қызметінің
ұйымдасқан күніне бастағандығы он жыл ішінде біздің тәуелсіз
мемлекетіміздің салық жүйесін қалыптастырып және оның, әрі қарай дамуына
сәйкес біршама жұмыстар атқарылады.
Салық жүйесі - өзнің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
күрделі модель. Салық жүйесінің компонентерінің құрамына мынандай: қаржы
қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни
салық салу әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық
салуды басқару және салық қызметі органдары. Салық салудың әдістері мен
жолдары, нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар, салық салуды ұйымдастыру,
салық салудың негізгі принциптері және т.б. салық механизміне жатады.
Қандай да болмасын бір механизмнің тетіктері немесе элементтері болады.
Салық салу механизмі де сол сияқты белгілі бір салық элементтерінен тұрады.
2007 - 2009 жылдары салық саясатының негізгі бағыттары мыналар болады:
- жалақыны көлеңкелі төлеуді азайту мақсатында әлеуметтік салықтың
ставкасын азайту;
- өндiрiстi кейiннен дамыту және кеңейту мақсатында қосылған құн
салығының ставкасын азайту;
- қосылған құн салығын экспорт бойынша және ел iшiнде өтеу тетiгiн
жетiлдiру;
- халықтың әл-ауқатының өсу жағдайы кезiнде қазақстандық экономиканың
бәсекеге қабiлеттілiгiн күшейту мақсатында салық ауыртпалығын заңды
тұлғалардың кiрiстерiнен жеке тұлғалардың кiрiстерiне бiртiндеп қайта бөлу;
- жеке тұлғалардың табыстарын жалпы декларациялауға көшу мүмкiндiгiн
қарау;
- сыбайлас жемқорлықты азайту, салық төлемеушiлерге шараларды бiр
мезгiлде қатаңдата отырып, есептiлiгiн жеңiлдету мақсатында салықтық
әкiмшiлендiру бөлiгiнде заңнаманы одан әрi жетiлдiру.
96. Салықтар мен міндетті төлемдерді алудың әдістері
және олардың сипаттамасы.
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық төлеу тәртібінің салық төлеушіден мемлекетке өтуіне негізгі үш
элементі бар:
• әдісі
• мерзімі
• нысандары
Салық міндеттемелерін орындауға жауапты тұлғаларға баланысты, салық
төлеудің екі әдісі қолданылады:
• дербес табыстау жолдары
• мәжбүрлеп алу жолдары;
Қазіргі кезде салықты дербес төлеуге мынадай негізгі әдістер
қолданылады:
1.Декларация негізінде. Салық декларациясы - салық кезеңіндегі салық
төлеушілердің салық салу объектілерінің саны, салық базасының шамасы және
төленетін салық төлемдерінің мөлшері көрсетілген ресми өтініш. Салық алудың
салық төлеушінің декларациясы бойынша тәсілінде салық төлеуші табыс
мөлшерін қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді көрсетеді және салық сомасын
есептейді. Бүгінгі таңда салық декларациясы негізінде корпорациялық табыс
салығы, жеке табыс салығының кейбір төлемдері, қосылған құн салығы, жер
салығы, әлеуметтік салық төленеді.
2.Салық хабарламасы негізінде. Салық органдары салықты есептейді және салық
төлеуге арнайы ресми құжат салық хабарламасын жібереді, онда салық
төлеушінің салық төлеудегі негіздемесі көрсетіледі.
3.Салық төлемдерін дербес есептеу және енгізу жолдары (кадастрлық әдіс) -
бұған мысал ретінде, жеке тұлғаның көлік құралдары салығын төлеу тәртібін
алуға болады. Салық органдары салықты есептейді, ал салық төлеушілер есеп
айрысатын соманы енгізеді, бұл кезде салық төлеушілер салықты дербес
есептейді.
4.Бір жолғы талон және патенттерді сатып алу - арнайы салық режимін
қолданатын жеке тұлғаларда(жеке кәсіпкерлер) жүзеге асырады.
Мәжбүрлі түрде төлеудің негізгі әдісіне тоқталайық:
1.Төлем көзінен ұсталынатын табыс салығы. Бұған еңбек ақыдан алынатын салық
түрін жатқызуға болады.
2.Салық төлеуден бас тартқан тұлғадан салықты мәжбүрлеп алу. Салық
берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу Салық кодексіне сәйкес мынадай тәртіппен
жүргізіледі:
a. банк шоттарындағы ақшаның есебінен;
b. қолма қол ақшаның есебінен;
c. Дебиторларының шоттарынан;
d. Билік ету шектелген мүмкін өткізу есебінен;
e. Акциялардың қосымша эмиссияларын мәжүрлеп шығару арқылы
жүргізіледі.
Салық қолма қол ақша түрінде нсе қолма қол ақшасыз аударым негізінде
төленеді. Салық төлеу тек ұлттық валюта теңге түрінде жүзеге асырылады.
Салықты төлеу мерзімі салық заңдарында белгіленген және әрбір салықтың
өзіндік салық төлеу мерзімі болады.
97. Рыноктық экономика жағдайында салық салу
қағидаттарын жүзеге асыру.
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық механизімінің қызметі белгілі қағидаттарға сүйеніп іске асырылады.
ҚР ның салық кодексі салық ісін мынадай қағидаларға негізделіп жүргізуін
талап етеді:
a. Міндеттілік қағидасы бойынша салық төлеуші салықтық міндетті толық
және бекітілген мерзімде орындауы тиіс.
b. Нақтылық қағдасы бойынша ҚР дағы бюджетке төленетн төлемдер мен
салықтар нақты болуы керек.
c. әділеттілік қағидасы бойынша ҚР дағы салық салу жалпыға бірдей және
міндетті болады, жеке түрдегі жеңілдік жасауға рұқсат етілмейді.
d. Біртұтастылық қағидасы бойынша ҚР аумағында жалпыға бірдей салық
жүйесі қолданылады.
e. Жариялылық қағидасы бойынша салықты реттеуші нормативтік құқықтық
келісімдер ресми басылымдарда жарық көруі керек.
Салық жүйесін тиімді ұйымдастыру мақсатында салықтарды белгілі топтарға
бөліп жіктейміз:
a. Салық салу объектісіне қарай
b. Қолданылуына қарай
c. Салық салу органына байланысты
d. Экономикалық ерекшелігне байланысты
e. Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай
Тарихта А. Смиттің ұсынылған қағидалары қазіргі кезде салық жүйесінің
қызмет ету қағидаттарының негізін қалайды, 19 ғ. Прициптердің ашық, жан
жақты жүйесін А.Вагнер ұсынған. Вагнер қағидаттарының ерекшелігі сонда,
мұнда азаматтардың мүдделерін қорғау мақсатында жүзеге асыратын ұжымдық
қажеттілік теориясын басшылыққа ала отырып, салықтың жалпы пайдалылығын
өсуіне алып келетін мемлекеттің қызмет ету сферасын кеңейтуді жақтайды.
Вагнер ұсынған қағидаттар жүйесі төрт топқа негізделіп тоғыз қағидаттан
тұрады.
1.ұжымдық қажеттілік теориясымен анықталған салық салуды ұйымдастырудың
қаржылық принциптері:
• Салық салудың жеткіліктілігі
• Салық салудың икемділігі
2.халықаралық шаруашылық принциптері:
• салық салу көзінің дұрыс таңдалуы.
• әр түрлі салықты бір жүйеге біріктіруі(жүйелілігі)
3.этикалық(әділеттілік) принциптері:
• салық салудың жалпылылығы
• салық салудың бірқалыптылығы
4.әкімшілік техникалық принциптер нсе салықтық басқару принциптері:
• салық салудың анықтылығы
• салық төлеудің ыңғайлылығы
• салықтарды өндіріп алу шығындарының минималды болуы.
98. Салық механизмі және оның құрылымы. Мемлекеттің салық
саясатын жүзеге асырудағы салық механизімінің рөлі.
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық механизмі - дегеніміз түрлі салық тетіктерін пайдалана отырып
(салық ставкілері, салық жеңілдіктері, салық салу әдістері т.б) мем-ң салық
салуды басқару әдістері, нысандары, ұйымдық-құқықтық нормалар жиынтығы
болып табылады.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының
негізгі бағыты- салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне
мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Салық салудың әдістері мен
жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық
механизміне жатады.
Салық салу элементері:
- субьект, обьект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, ссалық
оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық
төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, салық
төлеуін бақылау және салық жазалау шаралары.
Салық төлеуші-салықты және бюжетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға.Салық обьектісі- заң жүзінде
негізделген салық салуға негіз болатын табыс, мүлік, қызмет көрсету,
ақшалай операциялар және т.б көптеген тауарлық материалдық игіліктер. Салық
көзі- салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен
шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады. Салық өлшем бірлігі-есептеу үшін
берілген салық обьектісінің өлшем бірлігі. Салық оклады-салық төлеушінің
белгілі бір обьектісінің төлейтін салық сомасы. Салық жеңілдіктер-заңға
сәйкес салық төлеушінің біртіндеп немесе салық төлеуден толық босату. Салық
төлеу мерзімі – алықтар мен бсқа да міндетті төлемдердің бюджетке төлену
уақыты. Салық төлеу тәртібі-белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
басқару.
Көптеген экономистер салық әкімшілігін салық салуды басқарудың бір
элементі ретінде қарастырады. Біздіңше, салық әкімшілігі қатысты түрде
өзіндік ерекшелігі бар процесс болып табылады. Барлық күрделі жүйе сияқты,
салық салу жүйесі де басқару объектісі болып табылады.
Жалпы айтқанда, салықтық басқару мемлекеттің әлеуметтік – экономикалқ
басымдықтарына қарай бейімделіп отырады. Барлық басқару процессі сияқты
бұл басқарудың түрі де салық жүйесін тұтастай болжамдау мен салық жүйесінің
дамуын бюджет жүйесімен және барлық экономиканы тұтастай біріктіре отырып,
салықтық процесстерді реттеуді, талдау мен бақылауды жоспарлауды білдіреді.
Салық әкімшілігі– салық салудың барлық мәселелерінің өкілеттілігі мен
ерекше құқықтарымен, салық қызметімен және өзара байланыстағы салық
төлеушілермен бөлініп алынған, мемлекеттік басқарудың әкімшіл-нұсқаушыл
органы.
Салық әкімшілігі – салықтық әкімшіліктің өкілеттілігі мен қызмет ету
құзыретінің аясында, оған мемлекет пен салық заңы бекіткен салықтық
әкімшілікті жүзеге асыру.
Салықтарды басқару жүйесі –әдістемелік кешенді шараларды жүзеге
асырады. Атап айтқанда:
- салық құрылымдарын оңтайландыру;
- оларды алудың механизмін жетілдіру, салықтық есептеу мен есеп берудің
дұрыстығын тексеру мен ұйымдастыру;
- салықтарды дұрыс есептеуді бақылау, оларды өз уақытында және толық төлеу,
бір жағынан салықтық органдардың заңмен бекітілген құқықтары мен
міндеттерін сақтау, екінші жағынан олардың мүддесін қорғау мақсатындағы
салық төлеушілердің;
- салық салу үрдісінің барлық мүшелерінің салықтық қатынастарын үйлестіру;
- түрлі деңгейдегі мемлекеттік басқару бюджеттерінің арасындағы салықтық
түсімдерді бөлу;
- жинау және алынған нәтижені сараптау;
- соның негізінде жалпы салық жүйесін және жекелеп алғандағы салықты
басқару жүйесін жетілдіру жөнінде ұсыныстар жасау.
Салықтарды басқару, әдетте Бас салықтық басқарушысы болу принципінде
басқарылатын, салықтық әкімшілік арқылы елдің барлық аумағында бірдей
жүзеге асырылады.
Бүгінде Қазақстан Республикасында салық әкімшілігін тиімді ұйымдастыру
өзекті және шешілуі қиын мәселе. Өйткені ол мемлекет секілді, жеке меншік
иелерінің мүліктік мүдделерін қорғау құралы болып табылады. Бүкіл салық
әкімшілігі жүйесінің нақты қызмет етуінің басты шарты – ел бюджетінің
табыс бөлімін қалыптастыруды қамтамасыз ететін, салық органдарының тиімді
жұмысы болып табылады.
Салық әкімшілігі процедурасын дайындау мен салық заңдарын дайындау
жөніндегі ұсыныстарды жасауда Қаржы министрлігінің жүргізіп жатқан
жұмысында, дамыған нарықтық экономикасы бар шет елдердің тәжірибесін
зерттеудің маңызы зор. Қазіргі Қазақстан экономикасының даму кезеңін ескере
отырып, бұл тәжірибені қолдану, дайындалып жатқан нормативті және
методикалық құжаттарды қазіргі халықаралық стандарттар мен талаптарға сай
үйлестіруге мүмкіндік береді.
Мысалы, Франциядағы салық әкімшілігі – мемлекеттің конститутциялық
қызметтерінің бірі. Ол салық төлеушілердің міндеттері мен құқықтарының
арасындағы тепе-теңдікті ұстауды қамтамасыз етеді. Француз салық жүйесінің
негізгі сипаттарының бірін атап өту керек: мұнда салық төлеуші салық
төлемін анықтау үшін мәліметтерді өзі алып келеді, оған қоса салық
сомаларының 90 пайызы өз еркімен төленеді. Негізгі принцип – кез-келген
салық төлеуші әділ, осы тұжырымға сәйкес, салық заңдылығы да дамытылып
тұрады, бұл тәжірибені Қазақстанда да қолдануға болады.
Салықтан жалтарумен күресудің барлық қажетті шаралары Францияның Салық
Кодексінде қарастырылған. Мұндай толыққанды құжат бірнеше елдерде ғана бар.
Францияда ол бюджет туралы Заң бекітілген кезде, жыл сайын толықтырылып
тұрады. Кодекстің екі томдық түсіндірмесі бар (жыл сайынғы түсініктемелер).
Франция МСБ сараптамасына қарағанда, жыл сайынға салықтан жалтарудың
салдарынан қазынаға жылдық жиынның 15-тен 25 пайызына дейін түспей қалады.
Францияда оффшорлы зонаға кез-келген ақша аударымдарының табыс көзіне
салық салынуы тиіс, өйткені, істің маңызы – ақша-қаражатын жуып-шаюда.
Зоналармен қаржы-экономикалық қарым-қатынас жалпы салық салу тәртібінен
шығарылмағандықтан, соның негізінде, мұндай ереже Францияның Салық
кодексіне ертеден бастап енгізілген. Бұл ережені Ұлыбританиядан өзге ЕО-қа
мүше елдердің барлығы жақсы қабылдады. Біздің ойымызша, Қазақстанның
стратегиялық шикізаты-мұнай оффшорлы зоналар арқылы кететін болғандықтан,
бұл тәжірибе бүгінгі күні еліміз үшін пайдалы болар еді.
Францияда жеке тұлғаларға салынатын салық, тек Францияда алынған
табысқа ғана салынады. Салық отбасының жинақталған табысына қарай
есептеледі: салық салынатын бірлік отбасы болып табылады. Салық салу
мақсатында отбасының барлық мүшесінің, күйеуінің, әйелінің, жұмыс істейтін
балаларының табысы, еңбекақы, дивиденттер, коммерциялық қызметтің табысы,
мүлікті жалға беруден түскен табыс жианқталады. Егер қандай да бір табыс
түріне салық салынса, мұны есепке алатын арнайы жүйе бар. Салық төлеушілер
жыл сайын (1 наурызға дейін) отбасының барлық мүшесінің мекен-жайына түскен
түсімдерді көрсетіп, декларация тапсыруы тиіс. Отбасы мүшелерінің саны-
асыранушы саны көп болған сайын, салық көлемі де аз болады.
Табыс көлеміне қарамастан, декларацияны барлық жеке тұлғалар тапсыруы
тиіс. әскерилер мен зейнеткерлер, аз ғана сома төлейді, ал табысы ең
төменгі деңгейдегі (салықты жинақтап алғанда жыл сайынғы табысы 50 мың
франктен асатын отбасылар төлейді) 15 миллионнан астам адам мүлде салық
төлемейді. Мұндай жандар қалалық жерлерде біраз жеңілдіктерге ие (тегін
көлік, тұрғын үймен көмек).
Францияда салық тексеруін әрбір департаменттің жанына құрылған салық
орталықтары жүргізеді. Олар салық төлеушілерге хабарлама жібереді, өз
еркімен тапсырылңан декларацияларды тексереді. Салық қызметкерлері екі
түрлі тексеру жүргізеді.
Салықтарды басқару, әдетте Бас салықтық басқарушысы болу принципінде
басқарылатын, салықтық әкімшілік арқылы елдің барлық аумағында бірдей
жүзеге асырылады.
Жалпы салықтық бақылауды келесі белгілеріне байланысты сипаттауға
болады. Біріншіден, салық бақылауы мемлекеттік бақылаудың бірі болып
табылады. Яғни, ол мемлекеттің бақылаушылық қызметін жүзеге асыратын
мемлекеттік уәкілетті органмен жүзеге асырылады. Бұл жерде аталған органға
мемлекет бір жақты – билік өкілеттігін бере отырып, белгіленген қызметтерді
атқаруға мүмкіндік жасап отыр.
Екіншіден, салық бақылауы қаржылық бақылаудың негізгі түрі ретінде
сипатталады.
Салықтық бақылауды жүзеге асырған кезде мемлекеттің қаржылық жүйесінің
құрамына кіретін, ақшалай қаражаттардың қалыптасуына мүмкіндік беретін
табыстарды жинау қамтамасыз етіледі.
Үшіншіден, салықтық бақылау мемлекеттік бақылаудың мамандандырылған
түрі болып табылады. Бұл ең біріншіден салық бақылауының белгілі
мамандандырылған арнайы уәкілетті органымен жүзеге асырылатындығын
білдіреді. Сонымен бірге мемлекет ереже бойынша салық бақылауын бір ғана
органдардың орындағанын қалайды немесе мұндай бақылаудың түрін басқа
қадағалаушы органдардың жүзеге асыруына шектеу қояды. Салықтар және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы ҚР Заңында бұл туралы
нақты түрде көрсетілген, яғни салықтар мен бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің дұрыс есептелуіне деген тексеруді салық қызметі
органдары ғана жүзеге асыра алады. Бұл дегеніміз басқа ешқандай мемлекеттік
орган салық бақылауына арласа алмайды.
Салық бақылауының мамандандырылғандығы, төртіншіден оның фунционалдығын
анықтайды. Бұл салық бақылауы органдарының өзі белгілі бір шектен аспау
керек екендігін байқатады. Мұндай жағдай аталған заңда (1 -бабы. 1. бөлімі)
салық салумен байланысты емес ақпарттарды көрсетудің қажетсіздігі арқылы
көрініс тапқан. Салық бақылауының функционалдығының тағы бір жағын ондағы
салық бақылауы объектісінің салық міндеттілігі жүктелген оның меншік
нысанына қарамастан, қандай қызметпен айнпалысуына және ұйымдастырушылық –
құқықтық нысанына қарамастан кез – келген заңды және жеке тұлға болып
табылатындығында.
1. .
Қазақстан Республикасының салықтық заңдылықтары салықтық бақылауды
жүргізетін мемлекеттік екі уәкілетті органды атап көрсетті: 1) салық
қызметі органдары; 2) Қазақстан Республикасы кеден шекарасы арқылы тауарлар
алып өтумен байланысты салық міндеттілігін орындауға деген бақылауды жүзеге
асыратын кедендік орган.
Салық бақылауын жүзеге асыру процессі кезінде туындайтын құқықтық
қатынастар ұйымдастырылған салықтық қатынастар қатарына жатады. Оның
субъектісі болып, тексеруші субъект (салық бақылауын жүргізуге уәкілетті
тұлға) және тексерілуші тұлға (кімнің атқаратын қызметі салық салу
саласында бақылау объектісі болып табылса).
Қазіргі уақытта жалпы салық жүйесін қалыптастыра отырып, жалпыға ортақ
салық саясатын жасаудың принципті мүмкіндігін құрады. Ол салық салудың
ынталандырушы және фискалды қызметін салық жүйесінің әр түрлі элементтері
бойынша потенциалды мүмкіндік береді. Бірақта қазіргі кезде бұл
мүмкіндіктер тек қолданып қана қоймай, сонымен қатар жүйелі түрде
шектеледі:
Салық қызметі органдарының мынадай құқықтары бар:
1. Салық заңнамасы талаптарын сақтау міндеттері бар субъектілерге
тексеру жүргізу;
2. Тексеріліп отыратын салық төлеушілердің басқа заңды тұлғалардан
банк оперпцияларының жеке түрлерін жүзеге асыруша банктерден және басқа
ұйымдардан банк шоттарында ақшаларын және операциялары туралы, кәсіпкерлік
қызметі туралы құжаттарын, анықтамаларды алу;
3. ҚР-ң ҰБ-де және оның филиалдарында, ұйымдарында тексерулер
жүргізуі;
4. Салық қызметі органдары есебінен еңбекақы төлеу арқылы ұйымның
білікті мамандарын тексеру және сараптау жүргізуге тарту.
Салық қатынастарының ұйымдастырылған түрі болып жалпы мемлекет және
салық қызметі органдары, яғни бұл жерде міндетті субъект болып табылатындар
арасындағы қатынастар.
Қаулының 131 статьясына сәйкес салық қызметі органдары міндетті:
1) салық төлеушінің құқығын және мемлекеттің мүддесін сақтауға және
қорғауға;
2) иесіз мүлік және конфискеленген мүліктерді бағалау және бөлу, есепке
алу жұмыстарын жүргізуге;
3) ҚР-ның салықтың заңын бұзғандығы туралы өтініштерге, хабарландыруға
және баесқа да ақпараттарға тексеру жүргізуге;
4) салық заңын бұзу фактілеріне жинау, талдау және бағалау жүргізуге;
5) мемлекеттік пакет акцияларымен акционерлік қоғамдарға дивидендтерді
аударудың дұрыстығын бақылауды жүзеге асыруға.
Көрсетілген міндеттер салық қызметі органдарының бәрін, яғни Салық
комитеті органдарына, Салық полициясы Департаментіне артылады.
Мемлекеттің салық қызметкерлерінің органы әр түрлі сападағы салықтық
құқықтық қатынастардың екі түрінде қатысады. Материалдық салық
қатынастарында берілген орган мемлекеттің төрағасы ретінде болады. Кейбір
салық қатынастарын ұйымдастырудың түрінде салық қызметкерлерінің органы өз
атынан қызмет ететін жеке сбъектінің қатынасы етінде болады. Осы тұрғыда
олардың өкілетілік (құқық және міндеттемелер) жинауы, салықтық құықтық
қатынастарда олардың рөлі қандай: міндетті субъект рөлінде ме, әлде құқығы
бар субъект рөлінде ме, соған тәуелді болып келеді.
Салықтық бақылау, салықтардың бақылау функциясын жүзеге асырудың негізі
болып табылады. Одан басқа, фискалды және реттеуші функциясының жүзеге
асырылуының атқарылуы нақты салықтардың бақылау механизмі арқылы өтеді.
Сонымен, салықтық бақылау қаржылық сияқты, салықтың және қаржылық тексеру
әрекеттері мен операцияларымен байланысты шаруашылық субъектілері
әрекеттерінің жалпы және арнайы түрлерін қолдануды басқару, оны ұйымдастыру
әдістері және елдің бюджет жүйесіне түсетін салықтар мен басқы да міндетті
төлемдерін толықтай шоғырландыру болып табылады.
Бюджетке уақытылы және салықтардың толық төленуі мен есептелуін бақылап
отыру бірінші орында салық органдарында заң арқылы берілген құқықтар мен
міндеттерге тәуелді болады, оларға құжаттық тексерулер жүргізу, салықтар
мен басқа да міндетті төлемдерді меншік түрімен сәйкестендіре отырып
тәуелсіз заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың есептеу мен төлеуіне бақылау
жүргізу.
Салық бақылауы – салық қызметі органдарының салық заңдарының
орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының
толық және уақытылы аударылуын бақылауы. Осы мақсатта, аталған Кодексте
салық бақылауының бірнеше әдістері бекітілген. Оның ішінде:салық
төлеушілерді тіркеу есебі; салық салу объектілері мен салық салуға
байланысты объектілерді есепке алу; бюджетке түсімдерді есепке алу;
қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу; салық тексерістері;
камералдық бақылау; салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі
мониторингі; фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану
ережелері; акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу; мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу,
бағалау және сату тәртібін сақтауды тексеру; уәкілетті органдарға бақылау
жасау нысандарында жүзеге асырылады.
Салық бақылауы күрделі ұйымдастырылған жүйеге жатқызылады және келесі
құрамдас элементтерден тұрады. а) бақылау субъектісі; ә) тексерілетін
субъектісі; б) бақылау объекісі; г) бақылау құралы; д) бақылау мақсаты;
е) бақылауды жүзеге асыру әдісі.
Аталған элементтердің әрқайсысының мәнін төмендегідей ашып қарастыруға
болады:
← кім тексереді деген сұрақ – салық бақылауының субъектісін
білдіреді;
← кімді тексереді деген сұрақ – тексерілетін субъектіні білдіреді;
← не тексеріледі деген сұрақ – салық бақылауының объетісін білдіреді;
← тексерілетін субъектінің қандай бағыттағы қызметі зерттеледі салық
бақылауының құралын;
← не үшін тексеріледі - салық бақылауының мақсатын білдіреді;
← қалай тексеріледі деген сұрақ салық бақылауының әдістерін көрсетеді.
Салық бақылауының субъктісі болып бақылауды жүзеге асыруға уәкілетті
мемлекеттік органдар, оның ішінде: мемлекеттік салық қызметі органдары,
сонымен бірге өзінің өкілеттігі шеңберінде кедендік органдар табылады.
Тексерілетін субъектлерге заң бойынша салық міндеттілігі жүктелген
тұлғалар табылады. Оның ішінде келесі топтарды бөліп қарастыруға болады:
1) салық төлеуші; 2) салық агенттері; 3) салықты жинаушылар; 4) банктік
қызметтің кейбір түрлерін жүзеге асыратын банктер мен ұйымдар; 5) салық
төлеушілерге қарыз тұлғалар (дебиторлар); 6) қолында салық төлеуші туралы
ақпараттары бар тұлғалар. Аталған тұлғалардың әрқайсысы салықтық
қатынастар субъектлері ретінде қатыса отырып, өздеріне қатысты салық
міндеттемесі шегінде тексеріліп отырады.
Кеден органдары өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының кеден
шекарасы арқылы тауарлардың өтуімен байланысты төленуге тиіс салықты және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді алу жөніндегі салық
бақылауын осы Кодекске және Қазақстан Республикасының кеден заңдарына
сәйкес жүзеге асырады.
Салық бақылауын жүзеге асыруда, бақылау объектісі болып табылатын салық
төлеушілерді мемлекеттік тіркеудің ерекшелігі зор.
1. Қазақстан Республикасында мыналар:
▪ орналасқан немесе қызметін жүзеге асыру орны бойынша – заңды тұлғалар,
олардың құрылымдық бөлімшелері, оның ішінде қызметін Қазақстан
Республикасында жүзеге асыратын резидент еместер;
▪ тұрғылықты жері бойынша – салық және бюджетке төленетеін басқа да
міндетті төлемдерді төлеушілер болып табылатын жеке тұлғалар;
▪ Қазақстан Республикасындағы болатын орны бойынша – тұрақты мекеме
арқылы жеке кәсіпкерлік қызметін жүзеге асыратын резидент емес жеке
тұлғалар;
▪ Салық салу объектілері орналасқан жері бойынша және (немесе) тіркеу
орны бойынша – ҚР салық салу объектілерін иелентін резидент еместер салық
төлеушілер ретінде тіркелуі тиіс.
Салық төлеушілердің мелекеттік тізілімін уәкілетті мемлекеттік орган
жүргізеді.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін жасау және жүргізу тәртібін
ҚР Үкіметі белгілейді.
Салық төлеушіні мемлекеттік тіркеу бірінші рет тіркеу есебіне қою
кезінде жүргізілуі мүмкін және тіркеу есебін жүргізу үшін белгіленген
мерзім ішінде жүзеге асырылады.
1. Салық төлеушілерді тіркеу есебі салық төлеуші салық органдарында
салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеу рәсімінен өткеннен кейін жүзеге
асырылады.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тіркеудің және тіркеу есебінің
тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шығарып
тастау осы Кодектсің 57,58 баптары негізінде салық міндеттемелерінің
тоқтатылуына байланысты жүзеге асырылады.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шартты
түрде шығарып тастау салық төлеуші ҚР заң актілерімен белгіленген
әрекетсіз заңды тұлға мен жеке кәсіпкер белгілеріне сәйкес келген және
салық берешегі жоқ жағдайда тіркеу нөмірі сақтала отырып жүргізіледі.
▪ Сонымен бірге, салық бақылауын жүзеге асыруда банк ұйымдарының
атқаратын қызметі ерекше. Банктер немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын үйымдар:
Салық төлеушіге (резиден емес жеке тұлғалар мен шетелдік
банк–корреспонденттерден басқа) банк шоттарын ашу кезінде салық төлеушінің
тіркеу нөмірін ескеруге, салық төлеуші заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге
аталған шоттарды ашу туралы үш жұмыс күні ішінде салық органдарын хабардар
етуге;
Вексельді және банктің резидент емес жеке тұлғалардың банк шоттарынан
колма–қол ақшаны қабылдауы мен беруі негізінде жүргізілетін төлем
құжаттарын қоспағанда, төлем құжаттарында салық төлеушінің тіркеу нөмірін
қоймай банк шоты бойынша операцияларды жүргізбеуге;
Төлем құжаттарын өңдеу кезінде салық төлеушінің тіркеу нөмірін тіркеу
нөмірінің құрылымына сәйкес көрсетуінің дұрыстығын бақылауға;
Салық төлеушінің банк шотынан салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуге арналған төлем тапсырмаларын клиенттің банкте
ақшасы жеткілікті болған жағдайда бірінші кезектегі тәртіппен орындауға
міндетті. Белгіленген мерзімде енгізілмеген салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер сомаларын, өсімпұлдар мен айыппұлдарды салық
органдары нұсқамаларын алған күннен бастап бір операциялық күннен
кешіктірмей алуға арналған салық органдарының инкассалық өкімдерін осындай
тәртіппен орындауға;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомаларын ҚР
Қаржы министрлігі Қазынашылығының шотына салық төлеушінің банк шотынан
ақшаны есептен шығару бойынша операциялар жасалған күні аударуға;
Нұсқамасы болған ретте, тексерілетін зағды тұлға мен жеке кәсіпкерлердің
банк шоттары бойынша жасалатын операцияларды, осы шоттарда ақша
бар–жоқтығын тексеруге салық органдары қызметкерлерін жіберуге;
Осы Кодексте көзделген жағдайларда салық органының шешімі бойынша және ҚР
заң актілерінде белгілеген тәртіппен салық төлеуші заңды тұлға мен жеке
кәсіпкердің банк шоттарындағы салық берешегін өтеу жөніндегі операциялардан
басқа барлық шығыс операцияларын тоқтауға;
Банк қарыз алушының берешегін есептен шығарған кезде салық төлеушіде
міндеттемелерін есептен шығару нәтижесінде кіріс пайда болғаны туралы қарыз
алушы – салық төлеуші тіркелген жер бойынша салық органын бір ай ішінде
хабардар етуге міндетті.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін жасау және жүргізу тәртібін ҚР
Үкіметі белгілейді.
Салық төлеушіні мемлекеттік тіркеу бірінші рет тіркеу есебіне қою кезінде
жүргізілуі мүмкін және тіркеу есебін жүргізу үшін белгіленген мерзім ішінде
жүзеге асырылады.
1. Салық төлеушілерді тіркеу есебі салық төлеуші салық органдарында салық
төлеушілерді мемлекеттік тіркеу рәсімінен өткеннен кейін жүзеге асырылады.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тіркеудің және тіркеу есебінің тәртібін
уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шығарып
тастау осы Кодектсің 57,58 баптары негізінде салық міндеттемелерінің
тоқтатылуына байланысты жүзеге асырылады.
▪ Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шартты
түрде шығарып тастау салық төлеуші ҚР заң актілерімен белгіленген
әрекетсіз заңды тұлға мен жеке кәсіпкер белгілеріне сәйкес келген және
салық берешегі жоқ жағдайда тіркеу нөмірі сақтала отырып жүргізіледі.
▪ Сонымен бірге, салық бақылауын жүзеге асыруда банк ұйымдарының
атқаратын қызметі ерекше. Банктер немесе банк операцияларының жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын үйымдар:
Салық төлеушіге (резиден емес жеке тұлғалар мен шетелдік
банк–корреспонденттерден басқа) банк шоттарын ашу кезінде салық төлеушінің
тіркеу нөмірін ескеруге, салық төлеуші заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге
аталған шоттарды ашу туралы үш жұмыс күні ішінде салық органдарын хабардар
етуге;
Вексельді және банктің резидент емес жеке тұлғалардың банк шоттарынан
колма–қол ақшаны қабылдауы мен беруі негізінде жүргізілетін төлем
құжаттарын қоспағанда, төлем құжаттарында салық төлеушінің тіркеу нөмірін
қоймай банк шоты бойынша операцияларды жүргізбеуге;
Төлем құжаттарын өңдеу кезінде салық төлеушінің тіркеу нөмірін тіркеу
нөмірінің құрылымына сәйкес көрсетуінің дұрыстығын бақылауға;
Салық төлеушінің банк шотынан салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуге арналған төлем тапсырмаларын клиенттің банкте
ақшасы жеткілікті болған жағдайда бірінші кезектегі тәртіппен орныдауға
міндетті. Белгіленген мерзімде енгізілмеген салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер сомаларын, өсімпұлдар мен айыппұлдарды салық
органдары нұсқамаларын алған күннен бастап бір операциялық күннен
кешіктірмей алуға арналған салық органдарының инкассалық өкімдерін осындай
тәртіппен орындауға;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомаларын ҚР
Қаржы министрлігі Қазынашылығының шотына салық төлеушінің банк шотынан
ақшаны есептен шығару бойынша операциялар жасалған күні аударуға;
Нұсқамасы болған ретте, тексерілетін зағды тұлға мен жеке кәсіпкерлердің
банк шоттары бойынша жасалатын операцияларды, осы шоттарда ақша
бар–жоқтығын тексеруге салық органдары қызметкерлерін жіберуге;
Осы Кодексте көзделген жағдайларда салық органының шешімі бойынша және ҚР
заң актілерінде белгілеген тәртіппен салық төлеуші заңды тұлға мен жеке
кәсіпкердің банк шоттарындағы салық берешегін өтеу жөніндегі операциялардан
басқа барлық шығыс операцияларын тоқтауға;
Банк қарыз алушының берешегін есептен шығарған кезде салық төлеушіде
міндеттемелерін есептен шығару нәтижесінде кіріс пайда болғаны туралы қарыз
алушы – салық төлеуші тіркелген жер бойынша салық органын бір ай ішінде
хабардар етуге міндетті.
Салық бақылауында салық салу объектісін есепке алған кезде оларды тіркеп
отыратын уәкілетті органдардың қызметінсіз салық бақылауының жүзеге
асырылуы екі талай.
Салық төлеушілерді тіркеу есебін жүзеге асыру кезінде салық қызметі
органдары мынадай:
1. Заңды түлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді және таратуды
жүзеге асыратын;
2. Статистика жүргізетін;
3. Салық салумен байланысты объектілерді және салық салу объектілерін
есепке алу және (немесе) тіркеуді жүзеге асыратын;
4. Лицензиялар, куәліктер немесе рұқсат беру мен тіркеу сипатындағы
өзге де құжаттарды беретін;
5. Жеке тұлғаларды Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша
тіркеуді жүргізетін;
6. Азаматтық хал актілерін тіркеуді жүзеге асыратын;
7. Нотариаттық іс-әрекеттер жасауды жүзеге асыратын;
8. Қорғаншылық пен қамқоршылықты жүзеге асыратын уәкілетті орындармен;
9. Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да уәкілетті
органдармен өзара іс-әрекет жасайды.
Салық бақылауында салық салу объектісін есепке алған кезде оларды тіркеп
отыратын уәкілетті органдардың қызметінсіз салық бақылауының жүзеге
асырылуы екі талай.
Салық төлеушілерді тіркеу есебін жүзеге асыру кезінде салық қызметі
органдары мынадай:
1. Заңды түлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді және таратуды
жүзеге асыратын;
2. Статистика жүргізетін;
3. Салық салумен байланысты объектілерді және салық салу объектілерін
есепке алу және (немесе) тіркеуді жүзеге асыратын;
4. Лицензиялар, куәліктер немесе рұқсат беру мен тіркеу сипатындағы өзге
де құжаттарды беретін;
5. Жеке тұлғаларды Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша
тіркеуді жүргізетін;
6. Азаматтық хал актілерін тіркеуді жүзеге асыратын;
7. Нотариаттық іс-әрекеттер жасауды жүзеге асыратын;
8. Қорғаншылық пен қамқоршылықты жүзеге асыратын уәкілетті орындармен;
9. Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да уәкілетті
органдармен өзара іс-әрекет жасайды.
Салық бақылауында салық салу объектісін есепке алған кезде оларды тіркеп
отыратын уәкілетті органдардың қызметінсіз салық бақылауының жүзеге
асырылуы екі талай.
Салық төлеушілерді тіркеу есебін жүзеге асыру кезінде салық қызметі
органдары мынадай:
1. Заңды түлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді және таратуды
жүзеге асыратын;
2. Статистика жүргізетін;
3. Салық салумен байланысты объектілерді және салық салу объектілерін
есепке алу және (немесе) тіркеуді жүзеге асыратын;
4. Лицензиялар, куәліктер немесе рұқсат беру мен тіркеу сипатындағы
өзге де құжаттарды беретін;
5. Жеке тұлғаларды Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша
тіркеуді жүргізетін;
6. Азаматтық хал актілерін тіркеуді жүзеге асыратын;
7. Нотариаттық іс-әрекеттер жасауды жүзеге асыратын;
8. Қорғаншылық пен қамқоршылықты жүзеге асыратын уәкілетті орындармен;
9. Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да уәкілетті
органдармен өзара іс-әрекет жасайды.
Салық тексеруі – салық қызметі органдары жүзеге асыратын, Қазақстан
Республикасы салық заңдарының орындалуын тексеру. Ұйғарымда көрсетілген
салық қызметі органдарының лауазымды адамдары мен салық төлеуші салық
тексерулеріне қатысушылар болып табылады. Салық тексеруін салық қызметі
органдары ғана жүзеге асырады.
Салық тексеруі – салық қызметі органдары жүзеге асыратын, Қазақстан
Республикасы салық заңдарының орындалуын тексеру. Ұйғарымда көрсетілген
салық қызметі органдарының лауазымды адамдары мен салық төлеуші салық
тексерулеріне қатысушылар болып табылады. Салық тексеруін салық қызметі
органдары ғана жүзеге асырады.
Салық тексеруі мынадай түрлерге бөлінеді:
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтік тексеру;
3) хронометраждық;
Құжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлінеді:
▪ Кешенді тексеру – салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің барлық түрлері бойынша салық міндеттемелерінің орындалуын
тексеру;
▪ Тақырыптық тексеру – салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің жеке түрлері бойынша салық міндеттемелерінің орындалуын
тексеру;
▪ Қарсы тексеру – егер салықты тексеруді жүргізу кезінде салық органында
аталған тұлғаларға байлансты салық төлеушілердің жүргізген
операцияларының салық есебінде дұрыс көрсетілуі туралы қосымша ақпарат
алу қажеттігі туындаған жайғдайда үшінші бір тұлғаларға қатысты
жүргізілетін тексеру;
Рейдтік тексеруді салық қызметі органдары жекелеген салық төлеушілерге
қатысты олардың Қазақстан Республикасының заңдарының жекелеген талаптарын,
атап айтқанда:
1) салық төлеушілердің салық органдарында тіркеу есебіне қойылуы;
фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын
CАЛЫҚ
94. Cалықтардың экономикалық қажеттілігі,
мәні және функциялары
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері. Салық экономикалық
категория ретінде аныктамасы былай тужырымдалады: Салыктар - дегеніміз
ұлттык табысты жинактап, шоғырландырып,кайта бөлу қаржылық қатынастарын
сипаттайтын, сондай-ақ ШЖС-р мен азаматтардың мемлекетпен екі арадағы
орталыктандырылған қаржы көзін кұруға байланысты туындайтын каржылық
катынастардың жиынтығын сипаттайтын экономикалық категория.
Салыктардын экономикалык мәні: Салыктар ШЖС-р мен халық табысының
қалыптасуындағы қаржылық қатынастарының бір бөлігін көрсетеді.
Салық салу белгілі бір қағидалар негізінде ұйымдастырылады:
• Классикалык теория негізінде – қарапайымдылык, қайтарымдылық;
• А.Смит бойынша – қарапайымдылық, әділдік, салыстырмалылық, үнемділік;
• ҚР-ң салық салу кағидалары негізінде – әділдік, міндеттілік,
біртұтастылык, айқындылық, жариялылық.
Салык салу кағидалары оның мәнін сипттайтын салық функцияларында
көрініс табады:
Фискалдық - мемлекетті қаржымен қамтамасыз етуі арқылы сипатталады.
Қайта бөлу - ұлттық табысты қайта бөлу барысында көрініс табады.
Бақылау - салық төлеуші заңды және жеке тұлғалардың қаржылық қызметін
жанама түрде бақылау.
Реттеушілік - салыктың толық және уақытылы мемлекет казынасына түсуін
камтамасыз ету барысында қолданатын кұралдар аркылы сипатталады.
Фискалдық н\е бюджеттік қызмет - бұл қызмет арқылы мемлекеттік
бюджеттің кіріс бөлімі құрылып салықтардың қоғамдык міндеті артады. Себебі
салыктар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастырып, әлеуметтік, әскери
корғаныс т.б.-да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.
Реттеушілік қызметі - салық механизмі арқылы іске асырылады. Оның
ішіндегі негізгі тетіктер салық ставкалары мен салық жеңілдіктері. Салыктық
реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын регтеп қана қоймай, сонымен
қатар ақша және баға саясаты шетелдік инвестицияны ынталандыру, шағын және
кіші кәсіпкерлік дамыту жұмыстарын жүзеге асыруы қажет.
Бақылаушылык қызметі арқылы салық механизмінің қызмет етуінің
тиімділігі бағаланады, қаржы ресурсының қимылына бақылау ісі жүргізіледі.
Салык жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жолдары қарастырылады. Салыктық
бақылауды тиімді жүргізу арқылы салықтық тәртіпті қатан сақтау, салық
төлеушілердің заңға сәйкес төлейтін салықтары мен салымдарын толық және
уақтылы бюджетке төлеп отыруы қамтамасыз етіледі.
95. Салық саясаты: типтері, мақсаттары
және міндеттері.
ҚР-дағы қазіргі салық саясатының негізгі бағыттары
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық саясаты – бюджеттік, қаржылық және ақша-несие саясаттарының
біртұтас бөлігі бола отырып, жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін бюджет
арқылы қайта бөлу негізінде мемлекеттік қажеттіліктерді қамтамасыз етеді.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты — салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.
Салық саясаты облысындағы негізгі бағыт: мемлекет пен салық төлеушілер
арасындағы қатынастардың жаңа типін қалыптастыру басты негізде салық жүйесі
арқылы жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі он жылдан
астам уақыт бойы әрекет етуде және де осы уақытқа дейін қатаң сынаудың
обьектісі болуын жалғастырып келеді. Еліміздің жеке салық қызметінің
ұйымдасқан күніне бастағандығы он жыл ішінде біздің тәуелсіз
мемлекетіміздің салық жүйесін қалыптастырып және оның, әрі қарай дамуына
сәйкес біршама жұмыстар атқарылады.
Салық жүйесі - өзнің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
күрделі модель. Салық жүйесінің компонентерінің құрамына мынандай: қаржы
қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни
салық салу әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық
салуды басқару және салық қызметі органдары. Салық салудың әдістері мен
жолдары, нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар, салық салуды ұйымдастыру,
салық салудың негізгі принциптері және т.б. салық механизміне жатады.
Қандай да болмасын бір механизмнің тетіктері немесе элементтері болады.
Салық салу механизмі де сол сияқты белгілі бір салық элементтерінен тұрады.
2007 - 2009 жылдары салық саясатының негізгі бағыттары мыналар болады:
- жалақыны көлеңкелі төлеуді азайту мақсатында әлеуметтік салықтың
ставкасын азайту;
- өндiрiстi кейiннен дамыту және кеңейту мақсатында қосылған құн
салығының ставкасын азайту;
- қосылған құн салығын экспорт бойынша және ел iшiнде өтеу тетiгiн
жетiлдiру;
- халықтың әл-ауқатының өсу жағдайы кезiнде қазақстандық экономиканың
бәсекеге қабiлеттілiгiн күшейту мақсатында салық ауыртпалығын заңды
тұлғалардың кiрiстерiнен жеке тұлғалардың кiрiстерiне бiртiндеп қайта бөлу;
- жеке тұлғалардың табыстарын жалпы декларациялауға көшу мүмкiндiгiн
қарау;
- сыбайлас жемқорлықты азайту, салық төлемеушiлерге шараларды бiр
мезгiлде қатаңдата отырып, есептiлiгiн жеңiлдету мақсатында салықтық
әкiмшiлендiру бөлiгiнде заңнаманы одан әрi жетiлдiру.
96. Салықтар мен міндетті төлемдерді алудың әдістері
және олардың сипаттамасы.
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық төлеу тәртібінің салық төлеушіден мемлекетке өтуіне негізгі үш
элементі бар:
• әдісі
• мерзімі
• нысандары
Салық міндеттемелерін орындауға жауапты тұлғаларға баланысты, салық
төлеудің екі әдісі қолданылады:
• дербес табыстау жолдары
• мәжбүрлеп алу жолдары;
Қазіргі кезде салықты дербес төлеуге мынадай негізгі әдістер
қолданылады:
1.Декларация негізінде. Салық декларациясы - салық кезеңіндегі салық
төлеушілердің салық салу объектілерінің саны, салық базасының шамасы және
төленетін салық төлемдерінің мөлшері көрсетілген ресми өтініш. Салық алудың
салық төлеушінің декларациясы бойынша тәсілінде салық төлеуші табыс
мөлшерін қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді көрсетеді және салық сомасын
есептейді. Бүгінгі таңда салық декларациясы негізінде корпорациялық табыс
салығы, жеке табыс салығының кейбір төлемдері, қосылған құн салығы, жер
салығы, әлеуметтік салық төленеді.
2.Салық хабарламасы негізінде. Салық органдары салықты есептейді және салық
төлеуге арнайы ресми құжат салық хабарламасын жібереді, онда салық
төлеушінің салық төлеудегі негіздемесі көрсетіледі.
3.Салық төлемдерін дербес есептеу және енгізу жолдары (кадастрлық әдіс) -
бұған мысал ретінде, жеке тұлғаның көлік құралдары салығын төлеу тәртібін
алуға болады. Салық органдары салықты есептейді, ал салық төлеушілер есеп
айрысатын соманы енгізеді, бұл кезде салық төлеушілер салықты дербес
есептейді.
4.Бір жолғы талон және патенттерді сатып алу - арнайы салық режимін
қолданатын жеке тұлғаларда(жеке кәсіпкерлер) жүзеге асырады.
Мәжбүрлі түрде төлеудің негізгі әдісіне тоқталайық:
1.Төлем көзінен ұсталынатын табыс салығы. Бұған еңбек ақыдан алынатын салық
түрін жатқызуға болады.
2.Салық төлеуден бас тартқан тұлғадан салықты мәжбүрлеп алу. Салық
берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу Салық кодексіне сәйкес мынадай тәртіппен
жүргізіледі:
a. банк шоттарындағы ақшаның есебінен;
b. қолма қол ақшаның есебінен;
c. Дебиторларының шоттарынан;
d. Билік ету шектелген мүмкін өткізу есебінен;
e. Акциялардың қосымша эмиссияларын мәжүрлеп шығару арқылы
жүргізіледі.
Салық қолма қол ақша түрінде нсе қолма қол ақшасыз аударым негізінде
төленеді. Салық төлеу тек ұлттық валюта теңге түрінде жүзеге асырылады.
Салықты төлеу мерзімі салық заңдарында белгіленген және әрбір салықтың
өзіндік салық төлеу мерзімі болады.
97. Рыноктық экономика жағдайында салық салу
қағидаттарын жүзеге асыру.
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық механизімінің қызметі белгілі қағидаттарға сүйеніп іске асырылады.
ҚР ның салық кодексі салық ісін мынадай қағидаларға негізделіп жүргізуін
талап етеді:
a. Міндеттілік қағидасы бойынша салық төлеуші салықтық міндетті толық
және бекітілген мерзімде орындауы тиіс.
b. Нақтылық қағдасы бойынша ҚР дағы бюджетке төленетн төлемдер мен
салықтар нақты болуы керек.
c. әділеттілік қағидасы бойынша ҚР дағы салық салу жалпыға бірдей және
міндетті болады, жеке түрдегі жеңілдік жасауға рұқсат етілмейді.
d. Біртұтастылық қағидасы бойынша ҚР аумағында жалпыға бірдей салық
жүйесі қолданылады.
e. Жариялылық қағидасы бойынша салықты реттеуші нормативтік құқықтық
келісімдер ресми басылымдарда жарық көруі керек.
Салық жүйесін тиімді ұйымдастыру мақсатында салықтарды белгілі топтарға
бөліп жіктейміз:
a. Салық салу объектісіне қарай
b. Қолданылуына қарай
c. Салық салу органына байланысты
d. Экономикалық ерекшелігне байланысты
e. Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай
Тарихта А. Смиттің ұсынылған қағидалары қазіргі кезде салық жүйесінің
қызмет ету қағидаттарының негізін қалайды, 19 ғ. Прициптердің ашық, жан
жақты жүйесін А.Вагнер ұсынған. Вагнер қағидаттарының ерекшелігі сонда,
мұнда азаматтардың мүдделерін қорғау мақсатында жүзеге асыратын ұжымдық
қажеттілік теориясын басшылыққа ала отырып, салықтың жалпы пайдалылығын
өсуіне алып келетін мемлекеттің қызмет ету сферасын кеңейтуді жақтайды.
Вагнер ұсынған қағидаттар жүйесі төрт топқа негізделіп тоғыз қағидаттан
тұрады.
1.ұжымдық қажеттілік теориясымен анықталған салық салуды ұйымдастырудың
қаржылық принциптері:
• Салық салудың жеткіліктілігі
• Салық салудың икемділігі
2.халықаралық шаруашылық принциптері:
• салық салу көзінің дұрыс таңдалуы.
• әр түрлі салықты бір жүйеге біріктіруі(жүйелілігі)
3.этикалық(әділеттілік) принциптері:
• салық салудың жалпылылығы
• салық салудың бірқалыптылығы
4.әкімшілік техникалық принциптер нсе салықтық басқару принциптері:
• салық салудың анықтылығы
• салық төлеудің ыңғайлылығы
• салықтарды өндіріп алу шығындарының минималды болуы.
98. Салық механизмі және оның құрылымы. Мемлекеттің салық
саясатын жүзеге асырудағы салық механизімінің рөлі.
Салыктар - занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде
мемлекеттік бюджетке теленетін міндетті төлемдері.
Салық механизмі - дегеніміз түрлі салық тетіктерін пайдалана отырып
(салық ставкілері, салық жеңілдіктері, салық салу әдістері т.б) мем-ң салық
салуды басқару әдістері, нысандары, ұйымдық-құқықтық нормалар жиынтығы
болып табылады.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының
негізгі бағыты- салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне
мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Салық салудың әдістері мен
жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық
механизміне жатады.
Салық салу элементері:
- субьект, обьект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, ссалық
оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық
төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, салық
төлеуін бақылау және салық жазалау шаралары.
Салық төлеуші-салықты және бюжетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға.Салық обьектісі- заң жүзінде
негізделген салық салуға негіз болатын табыс, мүлік, қызмет көрсету,
ақшалай операциялар және т.б көптеген тауарлық материалдық игіліктер. Салық
көзі- салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен
шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады. Салық өлшем бірлігі-есептеу үшін
берілген салық обьектісінің өлшем бірлігі. Салық оклады-салық төлеушінің
белгілі бір обьектісінің төлейтін салық сомасы. Салық жеңілдіктер-заңға
сәйкес салық төлеушінің біртіндеп немесе салық төлеуден толық босату. Салық
төлеу мерзімі – алықтар мен бсқа да міндетті төлемдердің бюджетке төлену
уақыты. Салық төлеу тәртібі-белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz