Салық әкімшілігі

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Салық әкімшілігі дегеніміз - бұл салық салу жүйесін мемлекет тарапынан басқару.

Көптеген экономистер салық әкімшілігін салық салуды басқарудың бір элементі ретінде қарастырады. Біздіңше, салық әкімшілігі қатысты түрде өзіндік ерекшелігі бар процесс болып табылады. Барлық күрделі жүйе сияқты, салық салу жүйесі де басқару объектісі болып табылады.

Жалпы айтқанда, салықтық басқару мемлекеттің әлеуметтік - экономикалқ басымдықтарына қарай бейімделіп отырады. Барлық басқару процессі сияқты бұл басқарудың түрі де салық жүйесін тұтастай болжамдау мен салық жүйесінің дамуын бюджет жүйесімен және барлық экономиканы тұтастай біріктіре отырып, салықтық процесстерді реттеуді, талдау мен бақылауды жоспарлауды білдіреді.

Салық әкімшілігі- салық салудың барлық мәселелерінің өкілеттілігі мен ерекше құқықтарымен, салық қызметімен және өзара байланыстағы салық төлеушілермен бөлініп алынған, мемлекеттік басқарудың әкімшіл-нұсқаушыл органы.

Салық әкімшілігі - салықтық әкімшіліктің өкілеттілігі мен қызмет ету құзыретінің аясында, оған мемлекет пен салық заңы бекіткен салықтық әкімшілікті жүзеге асыру.

Салықтарды басқару жүйесі -әдістемелік кешенді шараларды жүзеге асырады. Атап айтқанда:

салық құрылымдарын оңтайландыру;
оларды алудың механизмін жетілдіру, салықтық есептеу мен есеп берудің дұрыстығын тексеру мен ұйымдастыру;
салықтарды дұрыс есептеуді бақылау, оларды өз уақытында және толық төлеу, бір жағынан салықтық органдардың заңмен бекітілген құқықтары мен міндеттерін сақтау, екінші жағынан олардың мүддесін қорғау мақсатындағы салық төлеушілердің;
салық салу үрдісінің барлық мүшелерінің салықтық қатынастарын үйлестіру;
түрлі деңгейдегі мемлекеттік басқару бюджеттерінің арасындағы салықтық түсімдерді бөлу;
жинау және алынған нәтижені сараптау;
соның негізінде жалпы салық жүйесін және жекелеп алғандағы салықты басқару жүйесін жетілдіру жөнінде ұсыныстар жасау.

Салықтарды басқару, әдетте Бас салықтық басқарушысы болу принципінде басқарылатын, салықтық әкімшілік арқылы елдің барлық аумағында бірдей жүзеге асырылады.

Бүгінде Қазақстан Республикасында салық әкімшілігін тиімді ұйымдастыру өзекті және шешілуі қиын мәселе. Өйткені ол мемлекет секілді, жеке меншік иелерінің мүліктік мүдделерін қорғау құралы болып табылады. Бүкіл салық әкімшілігі жүйесінің нақты қызмет етуінің басты шарты - ел бюджетінің табыс бөлімін қалыптастыруды қамтамасыз ететін, салық органдарының тиімді жұмысы болып табылады.

Салық әкімшілігі процедурасын дайындау мен салық заңдарын дайындау жөніндегі ұсыныстарды жасауда Қаржы министрлігінің жүргізіп жатқан жұмысында, дамыған нарықтық экономикасы бар шет елдердің тәжірибесін зерттеудің маңызы зор. Қазіргі Қазақстан экономикасының даму кезеңін ескере отырып, бұл тәжірибені қолдану, дайындалып жатқан нормативті және методикалық құжаттарды қазіргі халықаралық стандарттар мен талаптарға сай үйлестіруге мүмкіндік береді.

Мысалы, Франциядағы салық әкімшілігі - мемлекеттің конститутциялық қызметтерінің бірі. Ол салық төлеушілердің міндеттері мен құқықтарының арасындағы тепе-теңдікті ұстауды қамтамасыз етеді. Француз салық жүйесінің негізгі сипаттарының бірін атап өту керек: мұнда салық төлеуші салық төлемін анықтау үшін мәліметтерді өзі алып келеді, оған қоса салық сомаларының 90 пайызы өз еркімен төленеді. Негізгі принцип - кез-келген салық төлеуші әділ, осы тұжырымға сәйкес, салық заңдылығы да дамытылып тұрады, бұл тәжірибені Қазақстанда да қолдануға болады.

Салықтан жалтарумен күресудің барлық қажетті шаралары Францияның Салық Кодексінде қарастырылған. Мұндай толыққанды құжат бірнеше елдерде ғана бар. Францияда ол бюджет туралы Заң бекітілген кезде, жыл сайын толықтырылып тұрады. Кодекстің екі томдық түсіндірмесі бар (жыл сайынғы түсініктемелер) . Франция МСБ сараптамасына қарағанда, жыл сайынға салықтан жалтарудың салдарынан қазынаға жылдық жиынның 15-тен 25 пайызына дейін түспей қалады.

Францияда оффшорлы зонаға кез-келген ақша аударымдарының «табыс көзіне» салық салынуы тиіс, өйткені, істің маңызы - ақша-қаражатын жуып-шаюда. Зоналармен қаржы-экономикалық қарым-қатынас жалпы салық салу тәртібінен шығарылмағандықтан, соның негізінде, мұндай ереже Францияның Салық кодексіне ертеден бастап енгізілген. Бұл ережені Ұлыбританиядан өзге ЕО-қа мүше елдердің барлығы жақсы қабылдады. Біздің ойымызша, Қазақстанның стратегиялық шикізаты-мұнай оффшорлы зоналар арқылы кететін болғандықтан, бұл тәжірибе бүгінгі күні еліміз үшін пайдалы болар еді.

Францияда жеке тұлғаларға салынатын салық, тек Францияда алынған табысқа ғана салынады. Салық отбасының жинақталған табысына қарай есептеледі: салық салынатын бірлік отбасы болып табылады. Салық салу мақсатында отбасының барлық мүшесінің, күйеуінің, әйелінің, жұмыс істейтін балаларының табысы, еңбекақы, дивиденттер, коммерциялық қызметтің табысы, мүлікті жалға беруден түскен табыс жианқталады. Егер қандай да бір табыс түріне салық салынса, мұны есепке алатын арнайы жүйе бар. Салық төлеушілер жыл сайын (1 наурызға дейін) отбасының барлық мүшесінің мекен-жайына түскен түсімдерді көрсетіп, декларация тапсыруы тиіс. Отбасы мүшелерінің саны- асыранушы саны көп болған сайын, салық көлемі де аз болады.

Табыс көлеміне қарамастан, декларацияны барлық жеке тұлғалар тапсыруы тиіс. әскерилер мен зейнеткерлер, аз ғана сома төлейді, ал табысы ең төменгі деңгейдегі (салықты жинақтап алғанда жыл сайынғы табысы 50 мың франктен асатын отбасылар төлейді) 15 миллионнан астам адам мүлде салық төлемейді. Мұндай жандар қалалық жерлерде біраз жеңілдіктерге ие (тегін көлік, тұрғын үймен көмек) .

Францияда салық тексеруін әрбір департаменттің жанына құрылған салық орталықтары жүргізеді. Олар салық төлеушілерге хабарлама жібереді, өз еркімен тапсырылңан декларацияларды тексереді. Салық қызметкерлері екі түрлі тексеру жүргізеді.

Жалпы салықтық бақылауды келесі белгілеріне байланысты сипаттауға болады. Біріншіден, салық бақылауы мемлекеттік бақылаудың бірі болып табылады. Яғни, ол мемлекеттің бақылаушылық қызметін жүзеге асыратын мемлекеттік уәкілетті органмен жүзеге асырылады. Бұл жерде аталған органға мемлекет бір жақты - билік өкілеттігін бере отырып, белгіленген қызметтерді атқаруға мүмкіндік жасап отыр.

Екіншіден, салық бақылауы қаржылық бақылаудың негізгі түрі ретінде сипатталады.

Салықтық бақылауды жүзеге асырған кезде мемлекеттің қаржылық жүйесінің құрамына кіретін, ақшалай қаражаттардың қалыптасуына мүмкіндік беретін табыстарды жинау қамтамасыз етіледі.

Үшіншіден, салықтық бақылау мемлекеттік бақылаудың мамандандырылған түрі болып табылады. Бұл ең біріншіден салық бақылауының белгілі мамандандырылған арнайы уәкілетті органымен жүзеге асырылатындығын білдіреді. Сонымен бірге мемлекет ереже бойынша салық бақылауын бір ғана органдардың орындағанын қалайды немесе мұндай бақылаудың түрін басқа қадағалаушы органдардың жүзеге асыруына шектеу қояды. «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» ҚР Заңында бұл туралы нақты түрде көрсетілген, яғни салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептелуіне деген тексеруді салық қызметі органдары ғана жүзеге асыра алады. Бұл дегеніміз басқа ешқандай мемлекеттік орган салық бақылауына арласа алмайды.

Салық бақылауының мамандандырылғандығы, төртіншіден оның фунционалдығын анықтайды. Бұл салық бақылауы органдарының өзі белгілі бір шектен аспау керек екендігін байқатады. Мұндай жағдай аталған заңда (1 -бабы. 1. бөлімі) «салық салумен байланысты емес ақпарттарды көрсетудің қажетсіздігі» арқылы көрініс тапқан. Салық бақылауының функционалдығының тағы бір жағын ондағы салық бақылауы объектісінің салық міндеттілігі жүктелген оның меншік нысанына қарамастан, қандай қызметпен айнпалысуына және ұйымдастырушылық - құқықтық нысанына қарамастан кез - келген заңды және жеке тұлға болып табылатындығында.

Қазақстан Республикасының салықтық заңдылықтары салықтық бақылауды жүргізетін мемлекеттік екі уәкілетті органды атап көрсетті: 1) салық қызметі органдары; 2) Қазақстан Республикасы кеден шекарасы арқылы тауарлар алып өтумен байланысты салық міндеттілігін орындауға деген бақылауды жүзеге асыратын кедендік орган.

Салық бақылауын жүзеге асыру процессі кезінде туындайтын құқықтық қатынастар ұйымдастырылған салықтық қатынастар қатарына жатады. Оның субъектісі болып, тексеруші субъект (салық бақылауын жүргізуге уәкілетті тұлға) және тексерілуші тұлға (кімнің атқаратын қызметі салық салу саласында бақылау объектісі болып табылса) .

Қазіргі уақытта жалпы салық жүйесін қалыптастыра отырып, жалпыға ортақ салық саясатын жасаудың принципті мүмкіндігін құрады. Ол салық салудың ынталандырушы және фискалды қызметін салық жүйесінің әр түрлі элементтері бойынша потенциалды мүмкіндік береді. Бірақта қазіргі кезде бұл мүмкіндіктер тек қолданып қана қоймай, сонымен қатар жүйелі түрде шектеледі:

Салық қызметі органдарының мынадай құқықтары бар:

1. Салық заңнамасы талаптарын сақтау міндеттері бар субъектілерге тексеру жүргізу;

2. Тексеріліп отыратын салық төлеушілердің басқа заңды тұлғалардан банк оперпцияларының жеке түрлерін жүзеге асыруша банктерден және басқа ұйымдардан банк шоттарында ақшаларын және операциялары туралы, кәсіпкерлік қызметі туралы құжаттарын, анықтамаларды алу;

3. ҚР-ң ҰБ-де және оның филиалдарында, ұйымдарында тексерулер жүргізуі;

4. Салық қызметі органдары есебінен еңбекақы төлеу арқылы ұйымның білікті мамандарын тексеру және сараптау жүргізуге тарту.

Салық қатынастарының ұйымдастырылған түрі болып жалпы мемлекет және салық қызметі органдары, яғни бұл жерде міндетті субъект болып табылатындар арасындағы қатынастар.

Қаулының 131 статьясына сәйкес салық қызметі органдары міндетті:

1) салық төлеушінің құқығын және мемлекеттің мүддесін сақтауға және қорғауға;

2) иесіз мүлік және конфискеленген мүліктерді бағалау және бөлу, есепке алу жұмыстарын жүргізуге;

3) ҚР-ның салықтың заңын бұзғандығы туралы өтініштерге, хабарландыруға және баесқа да ақпараттарға тексеру жүргізуге;

4) салық заңын бұзу фактілеріне жинау, талдау және бағалау жүргізуге;

5) мемлекеттік пакет акцияларымен акционерлік қоғамдарға дивидендтерді аударудың дұрыстығын бақылауды жүзеге асыруға.

Көрсетілген міндеттер салық қызметі органдарының бәрін, яғни Салық комитеті органдарына, Салық полициясы Департаментіне артылады.

Мемлекеттің салық қызметкерлерінің органы әр түрлі сападағы салықтық құқықтық қатынастардың екі түрінде қатысады. Материалдық салық қатынастарында берілген орган мемлекеттің төрағасы ретінде болады. Кейбір салық қатынастарын ұйымдастырудың түрінде салық қызметкерлерінің органы өз атынан қызмет ететін жеке сбъектінің қатынасы етінде болады. Осы тұрғыда олардың өкілетілік (құқық және міндеттемелер) жинауы, салықтық құықтық қатынастарда олардың рөлі қандай: міндетті субъект рөлінде ме, әлде құқығы бар субъект рөлінде ме, соған тәуелді болып келеді.

Салықтық бақылау, салықтардың бақылау функциясын жүзеге асырудың негізі болып табылады. Одан басқа, фискалды және реттеуші функциясының жүзеге асырылуының атқарылуы нақты салықтардың бақылау механизмі арқылы өтеді. Сонымен, салықтық бақылау қаржылық сияқты, салықтың және қаржылық тексеру әрекеттері мен операцияларымен байланысты шаруашылық субъектілері әрекеттерінің жалпы және арнайы түрлерін қолдануды басқару, оны ұйымдастыру әдістері және елдің бюджет жүйесіне түсетін салықтар мен басқы да міндетті төлемдерін толықтай шоғырландыру болып табылады.

Бюджетке уақытылы және салықтардың толық төленуі мен есептелуін бақылап отыру бірінші орында салық органдарында заң арқылы берілген құқықтар мен міндеттерге тәуелді болады, оларға құжаттық тексерулер жүргізу, салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді меншік түрімен сәйкестендіре отырып тәуелсіз заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың есептеу мен төлеуіне бақылау жүргізу.

Салық бақылауы - салық қызметі органдарының салық заңдарының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының толық және уақытылы аударылуын бақылауы. Осы мақсатта, аталған Кодексте салық бақылауының бірнеше әдістері бекітілген. Оның ішінде:салық төлеушілерді тіркеу есебі; салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді есепке алу; бюджетке түсімдерді есепке алу; қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу; салық тексерістері; камералдық бақылау; салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі мониторингі; фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелері; акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды белгілеу; мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және сату тәртібін сақтауды тексеру; уәкілетті органдарға бақылау жасау нысандарында жүзеге асырылады.

Салық бақылауы күрделі ұйымдастырылған жүйеге жатқызылады және келесі құрамдас элементтерден тұрады. а) бақылау субъектісі; ә) тексерілетін субъектісі; б) бақылау объекісі; г) бақылау құралы; д) бақылау мақсаты; е) бақылауды жүзеге асыру әдісі.

Аталған элементтердің әрқайсысының мәнін төмендегідей ашып қарастыруға болады:

«кім тексереді» деген сұрақ - салық бақылауының субъектісін

білдіреді;

«кімді тексереді» деген сұрақ - тексерілетін субъектіні білдіреді;
«не тексеріледі» деген сұрақ - салық бақылауының объетісін білдіреді;
«тексерілетін субъектінің қандай бағыттағы қызметі зерттеледі» салық бақылауының құралын;
«не үшін тексеріледі» - салық бақылауының мақсатын білдіреді;
«қалай тексеріледі» деген сұрақ салық бақылауының әдістерін көрсетеді.

Салық бақылауының субъктісі болып бақылауды жүзеге асыруға уәкілетті мемлекеттік органдар, оның ішінде: мемлекеттік салық қызметі органдары, сонымен бірге өзінің өкілеттігі шеңберінде кедендік органдар табылады.

Тексерілетін субъектлерге заң бойынша салық міндеттілігі жүктелген тұлғалар табылады. Оның ішінде келесі топтарды бөліп қарастыруға болады: 1) салық төлеуші; 2) салық агенттері; 3) салықты жинаушылар; 4) банктік қызметтің кейбір түрлерін жүзеге асыратын банктер мен ұйымдар; 5) салық төлеушілерге қарыз тұлғалар (дебиторлар) ; 6) қолында салық төлеуші туралы ақпараттары бар тұлғалар. Аталған тұлғалардың әрқайсысы салықтық қатынастар субъектлері ретінде қатыса отырып, өздеріне қатысты салық міндеттемесі шегінде тексеріліп отырады.

Кеден органдары өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлардың өтуімен байланысты төленуге тиіс салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді алу жөніндегі салық бақылауын осы Кодекске және Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес жүзеге асырады.

Салық бақылауын жүзеге асыруда, бақылау объектісі болып табылатын салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеудің ерекшелігі зор.

1. Қазақстан Республикасында мыналар:

орналасқан немесе қызметін жүзеге асыру орны бойынша - заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері, оның ішінде қызметін Қазақстан Республикасында жүзеге асыратын резидент еместер;
тұрғылықты жері бойынша - салық және бюджетке төленетеін басқа да міндетті төлемдерді төлеушілер болып табылатын жеке тұлғалар;
Қазақстан Республикасындағы болатын орны бойынша - тұрақты мекеме арқылы жеке кәсіпкерлік қызметін жүзеге асыратын резидент емес жеке тұлғалар;
Салық салу объектілері орналасқан жері бойынша және (немесе) тіркеу орны бойынша - ҚР салық салу объектілерін иелентін резидент еместер салық төлеушілер ретінде тіркелуі тиіс.

Салық төлеушілердің мелекеттік тізілімін уәкілетті мемлекеттік орган жүргізеді.

Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін жасау және жүргізу тәртібін ҚР Үкіметі белгілейді.

Салық төлеушіні мемлекеттік тіркеу бірінші рет тіркеу есебіне қою кезінде жүргізілуі мүмкін және тіркеу есебін жүргізу үшін белгіленген мерзім ішінде жүзеге асырылады.

1. Салық төлеушілерді тіркеу есебі салық төлеуші салық органдарында салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеу рәсімінен өткеннен кейін жүзеге асырылады.

Салық төлеушілердің мемлекеттік тіркеудің және тіркеу есебінің тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шығарып тастау осы Кодектсің 57, 58 баптары негізінде салық міндеттемелерінің тоқтатылуына байланысты жүзеге асырылады.
Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шартты түрде шығарып тастау салық төлеуші ҚР заң актілерімен белгіленген әрекетсіз заңды тұлға мен жеке кәсіпкер белгілеріне сәйкес келген және салық берешегі жоқ жағдайда тіркеу нөмірі сақтала отырып жүргізіледі.
Сонымен бірге, салық бақылауын жүзеге асыруда банк ұйымдарының атқаратын қызметі ерекше. Банктер немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын үйымдар:

Салық төлеушіге (резиден емес жеке тұлғалар мен шетелдік банк-корреспонденттерден басқа) банк шоттарын ашу кезінде салық төлеушінің тіркеу нөмірін ескеруге, салық төлеуші заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге аталған шоттарды ашу туралы үш жұмыс күні ішінде салық органдарын хабардар етуге;

Вексельді және банктің резидент емес жеке тұлғалардың банк шоттарынан колма-қол ақшаны қабылдауы мен беруі негізінде жүргізілетін төлем құжаттарын қоспағанда, төлем құжаттарында салық төлеушінің тіркеу нөмірін қоймай банк шоты бойынша операцияларды жүргізбеуге;

Төлем құжаттарын өңдеу кезінде салық төлеушінің тіркеу нөмірін тіркеу нөмірінің құрылымына сәйкес көрсетуінің дұрыстығын бақылауға;

Салық төлеушінің банк шотынан салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге арналған төлем тапсырмаларын клиенттің банкте ақшасы жеткілікті болған жағдайда бірінші кезектегі тәртіппен орындауға міндетті. Белгіленген мерзімде енгізілмеген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомаларын, өсімпұлдар мен айыппұлдарды салық органдары нұсқамаларын алған күннен бастап бір операциялық күннен кешіктірмей алуға арналған салық органдарының инкассалық өкімдерін осындай тәртіппен орындауға;

Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомаларын ҚР Қаржы министрлігі Қазынашылығының шотына салық төлеушінің банк шотынан ақшаны есептен шығару бойынша операциялар жасалған күні аударуға;

Нұсқамасы болған ретте, тексерілетін зағды тұлға мен жеке кәсіпкерлердің банк шоттары бойынша жасалатын операцияларды, осы шоттарда ақша бар-жоқтығын тексеруге салық органдары қызметкерлерін жіберуге;

Осы Кодексте көзделген жағдайларда салық органының шешімі бойынша және ҚР заң актілерінде белгілеген тәртіппен салық төлеуші заңды тұлға мен жеке кәсіпкердің банк шоттарындағы салық берешегін өтеу жөніндегі операциялардан басқа барлық шығыс операцияларын тоқтауға;

Банк қарыз алушының берешегін есептен шығарған кезде салық төлеушіде міндеттемелерін есептен шығару нәтижесінде кіріс пайда болғаны туралы қарыз алушы - салық төлеуші тіркелген жер бойынша салық органын бір ай ішінде хабардар етуге міндетті.

Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін жасау және жүргізу тәртібін ҚР Үкіметі белгілейді.

Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шығарып тастау осы Кодектсің 57, 58 баптары негізінде салық міндеттемелерінің тоқтатылуына байланысты жүзеге асырылады.
Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шартты түрде шығарып тастау салық төлеуші ҚР заң актілерімен белгіленген әрекетсіз заңды тұлға мен жеке кәсіпкер белгілеріне сәйкес келген және салық берешегі жоқ жағдайда тіркеу нөмірі сақтала отырып жүргізіледі.
Сонымен бірге, салық бақылауын жүзеге асыруда банк ұйымдарының атқаратын қызметі ерекше. Банктер немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын үйымдар:

Салық төлеушінің банк шотынан салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге арналған төлем тапсырмаларын клиенттің банкте ақшасы жеткілікті болған жағдайда бірінші кезектегі тәртіппен орныдауға міндетті. Белгіленген мерзімде енгізілмеген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомаларын, өсімпұлдар мен айыппұлдарды салық органдары нұсқамаларын алған күннен бастап бір операциялық күннен кешіктірмей алуға арналған салық органдарының инкассалық өкімдерін осындай тәртіппен орындауға;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.