Ақшаның пайда болуы және оның тауарлы табиғаты

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Ақшаның пайда болуы және оның тауарлы табиғаты.

Ақша дегеніміз- тауар өндірісінің тарихи категориясы немесе айырбастың ұзақ мерзімді дамудың объективті негізделген нәтижесі.

Ақшаның пайда болуын 2 тұжырымдамаға бөлуге болады. Рационалистік және эволюциялық. Ақша адамдардың еркіне тәуелсіз турде пайда болады. Айырбастық құн-бұл олардың салыстырмалы өрнектелуі немесе сатып алушылық құны. Құн тауарлар бір-бріне айырбастау кезінде ғана анықталуы мүмкін екендігі баршаға аян және ол мұнда айырбас құны формасында әрекет етеді. Тауар бұл сату немесе айырбастауға арналған еңбек өнімі. Адам дайындаған зат сату немесе айырбастау кезінде тауарға айналады. Бұл ақшаның туындауы үшін обективті алғышарттарды қалыптастырады. Тауарды тұтыну құны (оның өндіруге кетен еңбек шығындары) Ақшаның мәні :

Ақша жалпы тікелей айырбастау қасиеті бар, тауарлар мен қызметтер үшін төлем құралы ретінде қарастырады
Ақша тауар айырбас құнын белгілейді. Соның көмегімен тауарлар бағасын анықтайды.
Ақша тауарда жинақталған жалпы жұмыс уақытының шығындары арқылы тауарлар құны ақшамен өлшенеді

Ақшаның мәні және функциялары.

Ақшаның мәні.

1, Ақша жалпы тікелей айырбастау қасиеті бар, тауарлар мен қызметтер үшін төлем құралы ретінде қарастырады

2, Ақша тауар айырбас құнын белгілейді. Соның көмегімен тауарлар бағасын анықтайды.

3, Ақша тауарда жинақталған жалпы жұмыс уақытының шығындары арқылы тауарлар құны ақшамен өлшенеді

Ақшаның функциясы дегеніміз- ақшаның белгіленген типіндегі заттық айырбас құны ол айналымда тұрақтылықты көрсетеді. Ақшаның материалдық-заттық ерекшеліктеріне сәйкес оны толыққұнды толыққұнсыз деп бөлуге болады. Толыққұнды- номиналды құны сатып алушылық құнына сәйкес келетін ақшаолар алтын және кумис. яғни металдын құнына сәйкес. Толыққұнды емес - сатып алушылық құны ақша қатынастарының тасмалдаушы ретінде тауар құнынан асатын ақша оған билондық монеталар. қағаз жэәне несиелік ақшалар жатады.

Ақша айналысының түсінігі. Қолма-қол және қолма- қолсыз ақша айналысы.

Ақша қоғамдық еңбек бөлінісі арқылы жекелеген тауар өндірушілерді және нарықты ортақ экон-қ организмге біріктіруші айналыс құралы. Ол жеке меншік еңбекті қоғамдық еңбек жүйесіне қосады. тауар өндірушілер арасындағы айыр-ң баламалығын қамтамасыз етеді.

Ақша айналысы ұдайы өндірістік процесінің әр түрлі жақтарын бейнелейтін өте курделі жуйе. Ақшаның көмегімен табыс, оның ішіне қосымша өнімнің құны қалыптасады әрі бөлінеді. А. а. бір бөлігіне банк несиелік ресурстары жұмылдыру және олардыорналастыру(инвес-ы несиелеу ) жатса, тағы бір бөлігіне сақтандыру бойынша төлем, зейнетақы, жәрдемақы т. б. жатады.

Қолма-қол ақша айналысы жшс халықпен есеп айырысу, алынған шығындарды, сыйақыны сақтандыру төлемдерін және басқа да табыстарды т. б. қызметтерді көлік байланыс секілді қызметтерді сатып алуға жұмсалынатын шығындарды қамтитын халықтың ақшалай табысының алынуы мен жұмсалуы. Нақты қолма-қол ақша банк касс-ғы және банкке қатысты жоқ салалардың яғни к. о. ұйымдардың т. б. мекемелердің касс-ғы . халықтың өз қолындағы Қ. Р. ұлттық банктің шығарған қағаз ақшалары мен тиындары.

Қолма-қолсыз ақша айналыс 2 түрге бөлінеді. Тауар айналым тауарға қатыссыз айналым. Айналымның тауарлық қолма-қолсыз айналыс құрамына тауарлар мен көрсетілген қызметтер үшін халықтың, к. о. ұйымдардың және мекемелердің қ-қ-з аударымдар жолымен жүзеге асырылатын төлемдері кіреді. Қолма -қолсыз есеп айырысудың артық-ы мыналар

Банк жуйелерінің несиелік ресурстарын арттыру несие қатынасын дамытуға мүмкіндік береді.
Айналымға аса қажетті қолма-қол ақша сомасының тұтынуын кемітеді
Трансакциялық шығындарды кемуіне мүмкіндік тудырады
Уақытты үнемдеп, қаражат айналымын тездетеді

Ақша және төлем құралдарының түрлері

Ақша дегеніміз- тауар өндірісінің тарихи категориясы немесе айырбастың ұзақ мерзімді дамудың объективті негізделген нәтижесі. Ақша жалпыға ортақ балама ретінде тауар өндірісімен тауар айырбасына қажет, ол еңбектін әр түрлі жіктелуі кезінде әр түрлі өнімдерді дайындау қажет қоғамдық еңбек шығындарын сал-ға мүмк-к береді. Тауар және тауар айналымының дамуы, сонымен бірге несиелік қатынастардың дамуы нәтижесінде ақшаның төлем құралы деген мағына туындайды. Төлем құралы ретінде ақша тауарлық айналысқа ғана емес, қаржылық және несиелік қатынастарға несиелік қатынастарға қызмет етеді. Тауар мен қызмет сату кезінде жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбек ақы төлеу кезінде салықтарды және басқа да қаржылық міндеттемелерді мемлекетке төлеу кезінде, банктік қарызды қорландыру төлемдерін өтеу кезінде. Қазірнгі кезде қоғамда несиелік электрондық ақшаның дамуы. Қолма-қол, қолма -қолсыз есеп айырысу қолданылады. Яғни төлем құралы қызметіндегі ақша айналысы басым болып келеді. Фирмалар кіші гірім к. о. ұйымдар мен мекемелер төлем құралы қызметіндегі қолма-қол ақшаларды қолданады№ сыйақы беру, жәрдемақы, зейнетақы, степендия төлеу т. б.

Ақша айналысының заңы. Ақша массасы және ақша айналымының жылдамдығы.

Әр түрлі формадағы ақша айналысы тауарлар массасының оларды баға денгейлерінің және ақша айналысы жылдамдығы арасындағы экономикалық байланысты білдіретін экономикалық заңмен реттеледі. К. Маркстің пікірінше ақша қызметін алатын орындаған кезде айналысқа қажетті ақша мөлшері реттелген. Егер ақша нақты қажетті денгейінен асып кетсе онда алтын айналыстан шығып асыл қазынаға жеке қазына жинақтауға кетеді. Егер ақшаға деген қажеттілік артатын болса, онда алтын асыл қазынадан айналысқа қайтып оралады. Метал немесе қағаз ақшаға айырбасталмайтын банкнот айналысында қолма-қол ақша, қағаз-ақша айналысының заңына сәйкес ауыспалы айналымда жүреді.

Халықтың банк тарапынан реттелетін манызды объектіге ақша мөлшері немесе ақша айналыстағы массасы жатады. Шаруашылық айналымына қызқмет ететін әрі заңды және жеке тұлғаларға, сондай-ақ мемлекетке тиесілі сатып алу құралдарының жйынтығы мөлшері ақша массасы білдіреді. Ақша массасының мөлшерін бағалау ақша-несие айналымының әр-түрлі параметірлерін толығырақ сипаттауға, ақша айналысының даму тендециясын және оларды э/ға сәкестеуін бағалауға мүмкіндік береді. Айналысқа қажетті ақша массасын тауар айналымының мөлшері мен құрылымына қарай анықтап қоймай, халықтың ақшалай табыстылығының шамасы мен құрылымын ақша сұранысы мен ұсынысының арақатынасын ескеру керек.

Ақша айналысының жылдамдығы - бұл айналыс құралы және төлем құралы ретінде жұмыс істейтін ақша қозғалысының қарқын алуын әр бір жылдағы ақша массасының айналым жылдамдығын, яғни айналымның жыл ішіндегі жылдамдығын білдіреді. айналыс жылдамдығының өзгерісі жалпы экономикалық және монетарлық сипаттағы копдеген фактор-ға тәуелді.

Жалпы экономикалық ф: экономи-қ кезеңдік дамуы, э-қ өсімнің тақырыптары, бағаның өзгеруі т. б. жатады

Монетарлық ф; қолма-қол ақша мен қолма - қолсыз ақшасыз айналымдардың арақатынасы жатады.

Қолма-қолсыз ақша айналысы.

Банк жуйелерінің несиелік ресурстарын арттыру несие қатынасын дамытуға мүмкіндік береді.
Айналымға аса қажетті қолма-қол ақша сомасының тұтынуын кемітеді
Трансакциялық шығындарды кемуіне мүмкіндік тудырады
Уақытты үнемдеп, қаражат айналымын тездетеді
Қолма -қол ақша айырысу процесінде шаруашылық органдардың төлем қабілеті артады әр келісім-шарт міндеттемелерін орындауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде олардың қаржылық жағдайлары тұрақталып, жұмыстарының тимділігімен пайдалылығы жоғарылайды.

Ақша жүйесі: оның негізгі типтері және элементтері. Биметаллизм және монометаллизм.

Ақша жуйесі - қандай да бір елде ақша айналымы ұйыдастырудың тарихы қалыптасып, заңмен бекітілген формасы. Әлемдік өркениеттегі ақша жуйесінің жекелеген элементтері ежелден белгілі әрі олар құнның ақшалай формасы- ақшаның пайда болуымен байланысты. Ұлттық ақша жуйесі 15-17 ғасырларда қалыптаса бастады. Ақша жуйесі өз эволюциясында ақша-тауар қатынасының даму денгейіне тікелей тәелді болғандықтан көптеген өзгерістерге ұшырайды. Әр мемлек-ң өз ақша жуйесі бар. Олар мыналар:

Ақша жуйесін ұйымдастыру-ң принципі
Ақша бірліктерінің атауы
Ақша белгілерінің түрлері, олардың шығару тәртібі және қамтамасыз ету сипаты.
Ақша айналымын ақша-несие тұрғысынан реттеудің тетігі
Ұлттық волюта бағамы, оның шетелдік валютаға айырбастаудың тетігі.

Ақша түрлері заңды төлем құралдары; қағаз және несие ақшалар. Ақша жуйесінің 2 турге болінеді;

1 Биметаллизм - баламаның жалпыға бірдей құнының ролі айналымда болатын 2 металл-алтын мен кумис заңмен бекітілген ақша жуйесі. оның 3 түрі бар:

Қосарлы ввалюталар жуйесі (алтын мен монеталар арасындағы ара қатынас)
Екі жақты валюта жуйесі(мұнда ара қатынасты мемлекет анықтайды)
«ақсақ»валюта жуйесі. (алтын мен кумис бірдей негізде заңды төлем құралдары болып табылады. Биметаллизм 16-17 ғасырда батыс европа елдерінде 19 ғ пайда болған.

2монометаллизм - ақша жуйесі онда 1 металл алтын немесе кумис жалпыға бірдей балама ретінде әрі бағасы қымбат металлдарға айырбасталған монеталар мен функциялайтын ақша айналымының негізі ретінде қызмет етеді. Алтын құн белгілеріне айырбасталуы сипатына қарай алтын монометаллизмнің 3 турі бар. Алтын монета стандарты, алтын құйма стандарты, алтын-девиз стандарты. Ен алгаш ретұлыбританияда 1816 жылы, германияда 1871-1873, жап-да 1897, ақш-та 1990 жылдары пайда бола бастаған.

Ақша базасы, ақша массасы, ақша агрегаттары.
Инфляцияның мәні және оны анықтаушы факторлар. Қазіргі инфляцияның түрлері.

Инфляция -лат. Аударганда « компию» дегенді білдіреді. Оның мәні 1861-1865 жж. азамматтық соғыс кезінде пайда болған. Яғни ақшанын құнсыздануы. Нақты қағаз ақша айналымында яғни толымсыз ақша көрсеткіштері, нақты ақша өкілдері айналымында міндетті түрде иенфляция болады. Бұндай жағдай барлық елдерде болады. Инфляция - тек қана қағаз ақшаныңайналымына тән, айналым шынберіне тауар айналымы қажеттілігімен салыстырғанда қағаз ақша жйынымен толтыруды, олардың бағасының төмендеуі және тауарлар мен қызметтер бағаларының көтерілуін, ақшаның сатып алатын қабілеттілігінің түсуіне мән беретін ә-к - э-қ феномен. Онда ә/к э/қ саяси мәселелер ұштасады. Инң негізгі себебі- халық шаруаш-ң әр түрлі саласындағы : қор жинау мен тұтынудың, сұраныс пен ұсыныстың, мемлекеттік табыстар мен шығындардың, несиенің капитал колемі мен мөлшерінің, айналымдағы ақша массасыныңт. б. ақша сұранысының тепе-теңдігінің бұзылғанынан пайда болады.

Инфляцуияның түрлері:

Баяу инф. -бағалар өсуінің орташа жылдық қарқыны 10пайыз төмен болғанда бағалардың біртіндеп ұзақ өсумен байланысты. Осындайда ақшаның құны тәжірибе жүзінде сақталады, номиналды бағалармен өзара шарттарға қол қою тәуекелі болмайды.
Орташа инфл. - баға өсуінің орташа жылдық қарқыны 10-50пайыз құрағанда. баға өсуінің секірмелі түріндегі инф. оның кезінде өз ара шарттар бағаның өсуіне ақша тез материалданады. осындай түрі қауіпті саналады, бұған қарсы шаралар қолдануды талап етеді.
Қарқынды инф. бағаның өсуінің өте жоғары қарқынды инф. бағ. өсу жылдамдығы 100 пай-ға асады. Мұндай жағд-да бизнесті жүргізу мүмкін емес. Қаз-да 1994-1996жж. 2000пай-ға дейн жеткен.

Инф. Факторлары:

Қазыналық(фискалды) фактор - ақша эмиссияся есебінен бюджеттік тапшылықты жабу, жанама салықтардың өсуі.
Ақшалай ф. - ұлттық волютаның валю-қ бағамның құлдырауы. қосымша ақша эмиссиясы, несие экспанциясы(өндіріс пен қызметтер өсу қарқынына қарағанда несие қарқынының алдын-ала өсу кезіндегі, шамадан тыс несиелер)
Сыртқы ф- экспорттың артуынан шетел волюталар түсімінің ұлғаюы, мемлекеттің сыртқы қарызының шамадан тыс өсу, сырттан қарыз алу жатады.

Инфляция, оның себептері. Инфляцияға қарсы саясат.

Инф. себептеріне :сұранысының тепе-теңдігінің бұзылғанынан пайда болады.

Баяу инф. -бағалар өсуінің орташа жылдық қарқыны 10пайыз төмен болғанда бағалардың біртіндеп ұзақ өсумен байланысты. Осындайда ақшаның құны тәжірибе жүзінде сақталады, номиналды бағалармен өзара шарттарға қол қою тәуекелі болмайды.
Орташа инфл. - баға өсуінің орташа жылдық қарқыны 10-50пайыз құрағанда. баға өсуінің секірмелі түріндегі инф. оның кезінде өз ара шарттар бағаның өсуіне ақша тез материалданады. осындай түрі қауіпті саналады, бұған қарсы шаралар қолдануды талап етеді.
Қарқынды инф. бағаның өсуінің өте жоғары қарқынды инф. бағ. өсу жылдамдығы 100 пай-ға асады. Мұндай жағд-да бизнесті жүргізу мүмкін емес. Қаз-да 1994-1996жж. 2000пай-ға дейн жеткен.

Инф. Қарсы саясатты әзірлеу үшін қайта өндіру мех-де жатқан инф. теор-ң дамуы б. т. оларға қарсы шаралар;

Экономиканы сауықтыру. Қаз-н 2003-2015жж. (ИИДС) қабылдауымен, экономикалық шикізаттық бағытынан жоғары технологиялы, бәсекеге қабілетті эконом-ға өтуге тырысады
Саналы инвестициялық саясатқа көшу. Қазақстан инф-ң бір жақтылығынан зардап шегіп келеді; барлық шетел инф-ң 90 пайызы шикізат, кен өндіру салаларына салынады.
Дәстүрлі емес тауарлар(тұрғын үй, жер бағалы қағаздар, т. б. ) Қаз-н тұрғын үй бағдарламасы, ипотекалық бағдар-ы, ипотека жуйесін дамыту т. б. көніл бөліп отыр
Қызмет көрсету нарығын дамыту. Респуб-да бұл бағытта белсенді жұмыс жүріп жатыр.
Экономика мен қоғам тұрақтылығының кепілі болып табылатын кіші және орта бизнесті дамыту.
Саналы-қаржы-несие жуйесін құру. Үнемі салық салуды. сақт-ды, қазіргі зан талабына сай банк жуйелері т. б.

Ақша реформасының экономиканы дамытудағы маңызы.
1922-1924 жж ақша реформасы.
Ақша реформалары және олардың маңызы.

Ақша реформасы волюталардың тұрақтылығын, ақша айналымын күшейту және реттеу мақсатымен мемлекет жүргізетін ақша жуйесінің жаңартылуын көрсетеді. Жана ақша бірлігін енгізумен байланысты ақша реформасы - эконо-ы дағдарыстан шығарудың бірден-бір шарасы және оның кезекті тұрақтылығын көрсететін әлеуметтік тәжірибе дәлелдеп отыр. Нуллификация кезінде айналымдағы бұрынғы өте құнсызданған ақша белгілері жойылып, оның орнына жаналары енгізілді. Девальвация Ақша бірлігінің немесе ұлттық ақша бірлігінің бағамен шетел волюталарына қатысты алатын мәнінің төмендеуін білдіреді Ревальвация - Ақша бірлігінің бұрынғы алтын мәнән қайта қалыптастыруды немесе ұлттық волюта бағамының шетел волютасымен салыстырғандағы жоғарылауын көрсетеді. яғни девальвацияға қарама-қарсы.

Қазақстан Республикасындағы ақша реформасы, оның қажеттігі және жүргізу тәртібі.

Қазақстан тәуелсіз алғанына байланысты ұлттық ақша жуйесін құру үшін ақша реформасын өткізу керек болды. Ол «ҚР ұлттық волютасын енгізу туралы» 1993 12 қарашада Презид-ң жарлығымен тәжірибе жүзеге аса бастады. Қазақстан да нарық өзгерістерін өткізу нәтижесінде олардың бірінші қадамы1994-1996 девальвацияланады. Оған сәйкес инфляцияда өршіп оның осу қарқыны 3-4 дәрежені құрады. Бағ, аларды еркін жіберу мен ақша-несие саясатының нәтижесінде ақша жиынынң артығы қысқарып, төлем қаражатының тапшылығы келді. Елді төлем дағдарысы жаулап алды.

Кредиттік қатынастардың пайда болуы және дамуы.

Несие ақша сияқты тарихи э-қ дәрежеде болып табылады. Несие қарыз деген мағынаны білдіреді. Несие ақша қатынастары сияқты үнемі даму үстінде несиенің объективті қажеттілігі табиғи және ақшалы түрде жүзеге асатын ерекшеліктірден кенейтілген өндірісті шығарып тастайды. Несие беруші мен қарыз алушы арасында мүдделік бірдей болған кезде бір жағынан несиеге, бір жағынан ақшалай қаражатты ұсынуға сол кезде несиелік қарым қатынастар туындайды. Қазіргі уақытта ақша ұсынатын негізгі несие беруші банк болып табылады. Несиелік қатынастар пайда болатын және дамитын нақты эк/қ негізде қаражат айналымы мен ауыспалы айналым, яғни несиелік қатынастардың материалдық негізі болып құн қозғалысы саналатын болады. Несиенің жеделдік принципі қарыз алушыға кез-келген тимді уақыт емес, несие келісімшартында белгіленген уақытта қайтару қажеттілігін көрсетеді. Қазақ-да несие ториясының жемістерін тәжірибеде кеңінен пайдаланып отыр. ҚР Ұлттық банкі мен үкімет ақша-несие реттеуінің монетаристік теориясын тқолдана отырып, 1994-1997 өршіген инфляцияны басты және елдегі макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізді.

Несие капиталы, оның ерекшеліктері. Несие капиталын қалыптастыру көздері.

Несие капиталы экономикалық тория қайтару талабымен пайыз түрінде белгіленген төлем мөлшерінде несиеге берілетін ақша капиталының жйынтығы ретінде қарастырады. Несие капиталының өзіндік ерекшелігі қарыз алушыдан қарыз алушыға несиені беру және оны қайтару процестерінде көрініс абады.

Несие капиталы- несие берушінің қарыз алушыға уақытша пайдалануы үшін сататын жеке меншігі.
Несие капитал - бұл өзіндік өзгешілігі бар тауар. Оның тұтыну құны қарыз алушының қабілеттілігімен, оның тимді пайдалануымен және белглі бір табыс, пайда алумен өлшенеді.

Несие капиталының қалыптасу көзі - ауыспалы айналымнан босаған ақшалай қаражаттар:

Құнын шығарылатын тауарларға амортизация түрінде бірнеше бөліктерге бөліп ауыстырубарысында жинақталып, негізгі қорды қалпына келтіруге арналған қаражат
Тауарларды сату және шикізаттарды жанар-жағармайды, материалды сатып алу уақытының сәкес келмеуінен оларды өндіру мен енбекақы төлеуге қажетті айналым капиталының ақшалай түрдегі бөлігі.
Жана жобаларды іске асыруға бағытталған, белгіленген шамаға дейін қорланатын пайданың бөлігі.
Нақты бөлінуі мен пайдалануына дейін қайта бөлінген пайда бөлігі.

Кредитті нысандары (формалары) . Коммерциялық және банктік кредиттің өзара ерекшеліктері.

Несие формасы - бұл несие қатынасының сырттай нақты көрініс табады. Ол несие қатынасының мәні мен ұйымд-мен негізделеді. Несие қатынасының формасы мен мазмұны ажырағызсыз әрі диолектикалық жағынан бір тұтас болады. Несиенін формалары:

Қызмет ету саласына қарай - ұлттық және халықаралық несие.
Несие мәмілесінің объектісіне қарай - ақшалай және тауараралық несие
Несие қатынасының субъектісіне қарай - банктік, комерциялық, халықаралық, тұтынушылық несиелер

Комерциялық несие - бұл жшс екіншіне сатылған тауарлар мен қызмет көрсетулер үшін төлем мерзімі ұзартумен береді. Осы несие формасының объектісіне өнеркәсіп және сакуда капиталынан бірігу нәтижесін білдіретін тауар капиталы жатады. Комерциялық несие тауарларды өндіру мен өткізу процкесіне тікелей пайда болады. осы несие формасының құралына вексель жатады. Вексель қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың көлемін арттыруға және айналыс шығынынан кемітуге жағдай тудырады.

Комерциялық несиенің басты мақсаты -тауарларды сатылу процесінде жеделдету және пайданын жылдам алынуын қамтамасыз ету. Бұндай несиені ауыл шаруашылығына қолданады.

Нарықтық экономикада несиенің негізгі формасы банк несиесі. Бұл ссуданың ақшалай қаражатпен беру процесі жатады. мұндай несие қаржылай көмекке, қаржы-несие ұйымдарына, көбінесе банктерге қарыз алушы к. о. халыққа мекемелерге беріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.