Батыс Eуропа елдерінде капиталистік қатынастардың пайда болуы

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. С.П. Мадзоевский, Е.С. Хесин. «Современный монополистический капитализм. Великобритания». Москва «Мысль» 1999 год.
2. Ф.Я. Полянский. «Экономическая история капиталистических стран» Издательство Московского Университета 2000Г.
3. В.В Александров. «История 1939 — 1975 гг. Курс -лекций». Москва «Высшая школа» 1977
4. В. Осипов. «Британия глазами русского» Издательство АПН 1999г.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Батыс Еуропа елдерінде капиталистік қатынастардың пайда болуы
Континенталды Еуропаның солтүстік-батыс жағалауындағы Британ аралдарында орналасқан ел дәстүрлі түрде Ұлыбритания деп аталса, ал тарихи бөлім бойынша Англия деп аталады. Ресми түрде ол Ұлыбританияның Құрама Корольдігі және Солтүстік Ирландия деген атқа ие. Ұлыбританияға үш тарихи-георграфиялық облыс кіреді: Англия, Уэльс және Шотландия. Құрама Корольдіктің құрамына сонымен қатар Ирландия аралының солтүстік-шығыс жағалауындағы Солтүстік Ирландия кіреді. Бұл - елдің төртінші облысы. Англияның дамуының маңызды кезеңіне капитализмнің пайда болуы мен дамуы жатады. Қазіргі таңда өркендеуші әрі экономикалық дамушы елдердің бірі болып табылатын Англия бұл жолға ұзақ жетті. Осы рефератта Англиядағы капитализмнің дамуы түбегейлі қарастырылған.
Британ аралдарының ең ежелгі тұрғындары пиреней жартыаралынан 2500-2000 жж. б.з.б. келген иберлер болып табылады. Шамалы кешірек 2000-1600 жж. б.з.б. Британияның шығыс бөлігінде Еуропаның орталық облыстары - альпийлік басқа расаның өкілдері қоныстанған.
Британ аралдары тарихының маңызды кезеңдерінің бірі кельт тайпаларының келіп қоныстануы болды. Кельттер мұнда 1000 жылдан бастап б.з.б. қазіргі Бельгия мен Францияның жағалаулық облыстарынан келген. Олардың көбісі кельт тілінің британ бұтағына сәйкес келетін тілде сөйлеген. Ал галль тілінде сөйлеген кельттер көбінесе Ирландияда өмір сүрген.
Біздің заманымыздан бұрын бірінші ғасырда британ аралдары Риммен бағындырылып, оның мұндағы үстемдігі 400 жылғы дейін созылды. Бірақ Британияның романизациясының көрсеткіші Галлияға қарағанда айтарлықтай аз болды. Сонымен қатар римдіктердің үстемдігі бүкіл аралға таралмады: Шотландия да, Уэльс те олармен бағындырылмады. Бесінші ғасыр басында Римнің Британиядағы үстемдігі аяқталды, осылайша аз уақытқа болса да кельттер тәуелсіз болды. Кельттердің қайта тууы болып табылатын бұл кезеңде римдіктер үстемдік еткен кездегі латын тілі ұмытылды.
Біздің заманымыздың бірінші мыңжылдығының ортасынан бастап Британ аралдарына батысгермандық англ, сакс, ют және фриз тайпаларының басып кіруі басталды. Кельт тайпалары германдықтармен солтүстік пен батысқа қарай ығыстырылды. Корнуолла, Уэльс, Шотландияда кельт тайпаларының топтары ұзаққа дейін сақталды, ал бұл өз кезегінде кейіннен олардың этникалық дамуына өз үлесін тигізді.
VI ғасыр соңы мен VII ғасыр басында ертефеодалдық англсакс мемлекеттері құрылды: Кент, Уэссекс, Суссекс, Эссекс, Шығыс Англия, Нортумбрия. XXI ғасырға дейін олар саяси басымдылық үшін күресіп келді. Осы елдердің бір мемлекет болып бірігуі шығыс және солтүстік арал облыстарында көптеген скандинавия тұрғындарының қоныстануына әкелді. Жаңа мемлекет Англия деп аталды.
Британияның тарихындағы маңызды тарихи оқиға 1066 жылы Солтүстік Франциядан (Нормандия) келген нормандардың басып кіруі болды. Нормандық басып алушылық король билігінің күшеюіне және Англияның феодализация үдерісінің аяқталуына әкелді. Мемлекеттегі феодалдық қоғамның биігінде басып алушы нормандықтар болды.
XII-XIII ғғ. елдің орталықтандырылуы күшейді, ал бұл шаруашылық дамуы мен қала санының өсуіне әкелді. Елдің экономикалық ұйымдасуы, оның орталықтандырылуы халықтың консолидациясы арқылы жүзеге асты: ежелгі англсакс халқының Франциядан келген нормандықтармен бірігуі арқылы жаңа ағылшын этникалық қауымдастықтың құрылуы. Егер қарапайым халық алдында англсакс тілінде ал корольдік ақсүйектер француз тілінде сөйлеген болса, енді екітілділіктен жаңа ортақ лондондық диалект негізіндегі тілге өту үдерісі басталды.
Нормандық басып алушылық Британияның солтүстік облыстарын қамтымады. Осында IX-XI ғғ. шотландық этникалық қауымдастық құрылып жатқан бөлек Шотландия мемлекеті құрылды. Бұл қауымдастық ежелгі англ, сакс және ют тайпаларының негізінде құрылды. Пайда болған уэльстік халықтың құрамында бриттердің кельт тайпасының саны басым болды. Таулар мұнда жау англсакстардан бүкіл кельттерді, кейіннен нормандарды қорғады. Жаулап алушылар орталық Уэльстің оңтүстігінде орнықты, ал бұл уақытта жартыаралдың солтүстігі түбірлі халықтың қарамағында болатын.
XII-XIV ғғ. өзінде-ақ Англия аралдың кельт тұрғындарын өзіне қаратудың алғышарттарын жасай бастады. Табанды күрестен кейін XIII ғасырдың соңында Уэльс Англияға қосылды. Осы ғасырда ағылшындар Шотландияны да бағындыруға тырысты, дегенмен ұлт-азаттық соғыстың нәтижесінде шотландықтар бірнеше жүз жыл бойы өздерінің егемендігін сақтап қала алды.
Ағылшын ауылдарына келген тауар-саттық қарым-қатынас біртіндеп шаруашылық жүйені бұзды. Бұл үдеріске шикізатты қажет ететін жүн өнеркәсібінің дамуы көптеп әсер етті. Қой шаруашылығынан келіп түсетін жүннің көп бөлігін басқа елдерге шығарып отырды. Дегенмен жақын арада Англияның өзінде жүнді өңдейтін жаңа кәсіпорындар пайда болды. Елдің ауыл шаруашылығында қой шаруашылығы тез қарқынмен дами бастады. Феодалдармен қой шаруашылығы фермаларын салу мақсатында қауымдық жерлердің тартып алынуы тез арада классалық және антифеодалдық күрестердің орын алуына әкелді. XV ғасырдың бірінші жартысында ағылшын шаруаларының көптеген бөлігі крепостнойлық бұғаудан азат етілді.
Феодалдық қатарға үлкен соққыны екі бәсекелес династия Ланкастер мен Йорк арасындағы соғыс әкелді. Бұл соғысты тарихта Ақ және Алқызыл раушан соғысы (1455 -- 1485) деп атайды. Бұл күресте екі династия да, көптеген феодал ақсүйектері де өлді, сөйтіп жаңа Тюдорлар династиясы пайда болды. Осыдан бастап Англияда абсолютті монархия кезеңі басталады. Көне ақсүйектер орнын енді жаңа саудамен байланысқан джентри деп аталатын дворяндық иемденді. Лендлордтар мен джентрилер өздерінің шаруалараның жерін интенсивті түрде басып алып, ол жерлерді қой шаруашылығы үшін пайдалана бастады. Дуалмен қоршау Англиядағы капитализм дамуының алғышарттары болды: олар капиталдың қорлануының алғашқы қадамын жасады.
Капитал қорының жиналуына сыртқы сауданың дамуы ерекше әсер етті. Өтім нарығы үшін Англияға сол кезеңдегі ірі держава Испаниямен соғыс жүргізуге мәжбүр болды. 1588 жылы ағылшындықтармен испандық Жеңімпаз армада флотының талқандалуынан кейін, Англия мықты теңіз державасына айналып, отарлау саясатын бастайды. XVII ғасыр басында Солтүстік Американың шығыс жағалауында ағылшындықтардың алғаш отары пайда болады және Вест-Индиядағы Барбадос аралына алғаш қоныстану басталады.
Сытрқы саудамен тек қана басқалардың жерлерін басып алу ғана емес, сонымен қатар XV ғ соңы мен XVI ғасыр басында айқын көрініс тапқан қарақшылық та байланысты болды.
Капитализм жолындағы проблемалар
Тюдорлар кезінде, әсіресе Елизавета І билік еткен кезде ағылшын абсолютизмі қатты күшейді. Осы династияның бірінші корольдерінің бірі Генрих VIII билік етуі кезеңінде римдік католиктік шіркеумен байланыс үзілді, Англияда мемлекеттік ағылшын шіркеуі құрылды, оның басшысы ағылшын корлі болды.
Англияда XVI ғасыр соңында тез дамып келе жатқан капитализм мен феодал - абсолютистік қатар арасындағы наразылық өрши түсті. Капитализм дамуына феодалдық тәртіптер және елдің саяси өміріндегі феодал аристократиясының үстемдігі кедергі жасады. Бұл конфликт XVII ғасырдағы буржуазиялық революцияның басталуына себепкер болды. Азаматтық соғыс барысында Карл I жеңіліс тауып, өлім жазасына кесілді. Елде буржуазиялық демократиялық республика құрылды. Дегенмен ол ұзақ өмір сүрмеді. Халық арасындағы революциялық рух пен олардың радикалды жаңару үшін күресі буржуазияны үрейлендірді, сол себептен де революция аяғына дейін жетпеді. 1653 жылы билікке Оливер Кромвельдің әскери диктатурасы келді. Ал оның өлімінен соң, монархия қалпына келтіріліп, ағылшын тағына Карлл ІІ Стюарт келді. Дегенмен Стюарттар абсолютизм мен католицизм жақтаушылары болды, ал бұл буржуазия мен жаңа дворяндықтар жағынан оппозицияны тудырды. Король қарсыластары виги деп, ал оның жақтаушылары тори деп аталына бастады. 1688 жылы қантөгіссіз немесе Славяндық деп атанған революциядан кейін Стюарттар ығыстырылды. Ағылшын королі Вильгельм Оранский боды. Король билігі шектеулі болды, ал жаңа мемлекеттік класс -- буржуазия күшейтілді. Буржуазиялық революция ағылшын тарихының ерекше бір кезеңі болды: ол Англиядағы капитализм жеңісін нығайтты және оның экономикалық дамуына қажетті бар жағдайды жасады. Ол ағылшын ұлтының құрылуының аяқталуындағы басты кезең болды.
Дегенмен революция буржуазия мен феодал аристократиясының арасындағы өзіндік бір ымырамен аяқталды. Дәл осы жағдаймен келесі бірнеше ғасырларда қалыптасқан ағылшын өмір сүру жағдайының көптеген спецификалық белгілерін: консерватизм, ескі салт - дәстүрдің мұқият орындалуы мен арғы текті сыйлауды түсіндіруге болады.
Капитал қоры капитализм дамуының бастапқы нүктесі ретінде
XVI ғасырдағы капиталистік өндірістің дамуы батысеуропалық елдердің шаруашылығына үлкен әсер еткеніне қарамастан, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының барлық өнімінің аз бөлігін ғана беріп отырды. Қоғамдық өнімнің көп бөлігін феодалдар ғана беріп отырды. Капиталистік өндіріс өмір сүруі үшін екі талап орындалуы керек болды: заңды түрде еркін, өндірістік құралдары жоқ және капиталистерге жалға жұмыс істеуге баратын дәулетсіз қауымның болуы. 14 ғасырда бұл талаптар енді ғана орындала бастады. Батыс Еуропаның феодал шаруашылығының тауар өндірісінің негізі шаруалардың индивидуалды-отбасы шаруашылығы болып қала берді. Кейіннен майда тауар өндірушілерді өндіріс құралдарынан айыру және дәулетсіз саудагерлерді өздерінің жұмыс күшіне айналдыру шаралары жүргізілді.
Осылайша, бастапқы капитал қорының жинақталуы деп майда өндірушіні өндіріс құралдарынан айыру, олардың жерлерін мәжбүрлеп тартып алу және дәулетсіз саудагерлердің өздерінің жұмыс күшіне айналдыру болып табылатын тарихи үдерісті айтуға болады. Өндірістің капиталистік дамуының классикалық әдісі - капиталдың бастапқы қоры, қарапайым капиталистік кооперация, капиталистік фабрика, мануфактуралық өндіріс - Батыс Еуропаның алдыңғы қатарлы елдеріне, бірақ бірінші кезекте Англия мен Голландияға тән.
Англияның осы кезеңі экономикалық тарихи маңызы бар оқиғаларға толы. Франция халық санынан 5 есе аз болып келетін 3 -- 3,5 млн. адам тұрғыны және 20 % қала тұрғыны бар кішкене аралдық корольдік Батыс Еуропадағы ең артта қалған аймақ болатын. Дегенмен XVIII ғасырдың өзінде-ақ Англия әлемдегі алдыңғы қатардағы империяға айналады. XVI ғасырдағы экономикалық дамуға ұлы географиялық ашылулар және әлемдік тауар өнімдерінің Жерорта теңізі мен Атлант мұхиты арқылы өтуі есебінен ол әлемдік сауда жолының орталығында болуы әсер етті. Англияның экономикалық өмірінің Еуропадан оқшаулануына нүкте қойылды.
Сонымен қатар XVI ғасырда Англияның шаруашылық көтерілуіне Еуропа жағдайы да әсер етті. Еуропаның өнеркәсібі ағылшын қой жүніне одан сайын мұқтаж бола бастады. Англияның осы құнды шикізатты еуропалық шұға өнімі үшін тасымалдап жүргеніне жүзжылдықтың біреуі ғана өткен жоқ. Сонымен қатар Нидерландыдағы Альбаның репрессиясы, Франциядағы гугеноттық соғыстар, Германиядағы лютерандар аңдуы XVI ғасырда Англияның эмигранттар санын өсірді.
Дегенмен Англиядағы капитализм үдерісінің сәтті болуы бастапқы капитал қорының басқа елдерге қарағанда тез қарқынмен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.