Сарышұнақтардың биологиялық ерекшеліктері, зиянды фазасы, таралуы, есептеу әдістемесі

І НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Сарышұнақтардың биологиялық ерекшеліктері , зиянды фазасы ,таралуы, есептеу әдістемесі
1.2 Сарышұнақтарға қысқаша сипаттама
1.3. Сарышұнақтың түрлері
1.4.Сарышұнақ пен күресу шаралары
ІІ. Қорытынды
ІІІ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қазақстан териториясында сарышұнақтың 7 түрі кездеседі Олар (зорман, қызылқұрт сарышұнақ, ұзын құйрықты сарышұнақ, үлкен сарышұнақ, қызылұрт сарышұнақ, тарақ құйрықты сарышұнақ кіші сарышұнақ және реликт сарышұнақ) бар. Бұлардың тұрқы 14 — 40 см, құйрығының ұзындығы 4 — 25 см, салм. 100 — 150 г. Жалпы түсі — сарғыш-сұр, жотасы қоңырқай тартқан, жүні жұмсақ, қалың. Құлақ қалқаны кішкентай, көзі үлкен, алдыңғы аяғы төрт саусақты, артқы аяғынан қысқалау, артқы аяғы бес саусақты. Жоғ. жақ сүйегінің оң жағында да, сол жағында да 5 азу тісі, төм. жағында 4 азу тісі болады. Тіршілік әрекеті көбінесе күндіз басталады, ін қазады. Жылына 6 — 9 ай ұйықтайды. Шөптесін өсімдіктермен, кейде жәндіктермен қоректенеді. Жылына 1 рет көбейіп, 2-ден 14-ке дейін ұрпақ әкеледі. 5 — 6 жыл тіршілік етеді. Сарышұнақ — дәнді дақылдардың зиянкесі, оба, сарып ауруларын таратады. Сарышұнақтар (лат. Spermophilus) — кеміргіштер отряды, тиіндер тұқымдасының бір туысы. кәсіптік маңызы бар, терісі бағалы түрі - зорман.Сарышұнақтардың ішінде ауыл шаруашылығына көп зиян келтіретіндері – кіші сарышұнақ, қызылұрт сарышұнақ ,қызғылт- жирен сарышұнақ және зорман.Қазақстанның барлық жерін мекендейді.
Сарышұнактардың ішіндегі ең кішкенесі ,дене тұрқы 17-24см, құйрығы 3-4 . Жотасының жүні сұр, аздаған сары күрең теңбілдері болады.Бауыр жағы ақшыл болып келеді.Қазақстана бұл кеміргіш Атырау, Батыс Қазақстан , Ақтөбе облысының оңтүстігінде, Қарағанды облысының солтүстік және батыс сонымен қатар Қызылорда облысының солтүстік аудандарында тараған.Ол көбінесе сортаң топырақты келген жусанды далаларда өсімдігі сирек жерлерді мекендейді.Тың және тыңайған жерлерді игерген аудандарда жыртылмай қалған жерлерді мекендейді.Кішкене сарышұнақ шөбі аласа өскен жерден ін қазады.Сарышұнақтың басқа түрлеріне қарағанда іннің бірнеше жыл бойы қатарынан пайдаланады.Оны жыл сайын тереңдетіп , жер бетіне 1- 1,5 текше метр топырақ шығарады. Кішкене саршұнақ әр түрлі өсімдіктерді , әсірксе астық тұқымдас өсімдіктердің тамырларымен , жапырақ сабақтарымен қоректенеді.Кейде насекомдарды да қорек етеді.Ал егіс төңірегін мекендейтін сарышұнақтардың қорегінде дәнді дақылдар негізгі орын алады. Дәнді дақылдармен қоректенген сарышұнақтар қарқынды түрде өсіп- өніп , тез семіреді.

1.Тілменбаев Ә. Ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестері Алматы қайнар 2000 жыл
2 Уалиева К.К Бау- бақша зиянкестері Алматы 1976
3 Матпаева Б.Б Ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестерімен биологиялық күрес тәсілдері. Алматы Қайнар .1983
4 Изатулаева Р.И. Хайрушев Е.К. Картоп және көкөніс ауруларымен зиянкестері. Алматы, Қайнар 1986
5. Қыдырбаев .Х, Төлебаев А.., Әлімбаев. Р. Зиянкес кеміргіштер және оларға қарсы күрес.Алматы ,Қайнар 1970.
6. Матпаева Б.Б. Тілменбаев Ә.Т. Ауыл шаруашылығына пайдалы жәндіктер. Алматы, Қайнар, 1973.
7 Шек Г.Х. Өсімдікті зиянды жәндіктерден қорғау. Алматы, 1975
8. Тайбеков .С. Тұқымдық беденің зиянкестері. Алматы Қайнар,1970

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті

Бөж

Тақырыбы: Сарышұнақтардың биологиялық ерекшеліктері , зиянды фазасы ,таралуы, есептеу әдістемесі.

Орындаған:Манап. Ф
Тексерген: Сагындыков С.Н .
Топ;АГ-213

2015 жыл

ЖОСПАР

І НЕГІЗГІ БӨЛІМ
0.1 Сарышұнақтардың биологиялық ерекшеліктері , зиянды фазасы ,таралуы, есептеу әдістемесі
0.2 Сарышұнақтарға қысқаша сипаттама
1.3. Сарышұнақтың түрлері
1.4.Сарышұнақ пен күресу шаралары
ІІ. Қорытынды
ІІІ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Сарышұнақтарға қысқаша сипаттама
Қазақстан териториясында сарышұнақтың 7 түрі кездеседі Олар (зорман, қызылқұрт сарышұнақ, ұзын құйрықты сарышұнақ, үлкен сарышұнақ, қызылұрт сарышұнақ, тарақ құйрықты сарышұнақ кіші сарышұнақ және реликт сарышұнақ) бар. Бұлардың тұрқы 14 -- 40 см, құйрығының ұзындығы 4 -- 25 см, салм. 100 -- 150 г. Жалпы түсі -- сарғыш-сұр, жотасы қоңырқай тартқан, жүні жұмсақ, қалың. Құлақ қалқаны кішкентай, көзі үлкен, алдыңғы аяғы төрт саусақты, артқы аяғынан қысқалау, артқы аяғы бес саусақты. Жоғ. жақ сүйегінің оң жағында да, сол жағында да 5 азу тісі, төм. жағында 4 азу тісі болады. Тіршілік әрекеті көбінесе күндіз басталады, ін қазады. Жылына 6 -- 9 ай ұйықтайды. Шөптесін өсімдіктермен, кейде жәндіктермен қоректенеді. Жылына 1 рет көбейіп, 2-ден 14-ке дейін ұрпақ әкеледі. 5 -- 6 жыл тіршілік етеді. Сарышұнақ -- дәнді дақылдардың зиянкесі, оба, сарып ауруларын таратады. Сарышұнақтар (лат. Spermophilus) -- кеміргіштер отряды, тиіндер тұқымдасының бір туысы. кәсіптік маңызы бар, терісі бағалы түрі - зорман.Сарышұнақтардың ішінде ауыл шаруашылығына көп зиян келтіретіндері - кіші сарышұнақ, қызылұрт сарышұнақ ,қызғылт- жирен сарышұнақ және зорман.Қазақстанның барлық жерін мекендейді.
Кішікене сарышұнақ
Сарышұнактардың ішіндегі ең кішкенесі ,дене тұрқы 17-24см, құйрығы 3-4 . Жотасының жүні сұр, аздаған сары күрең теңбілдері болады.Бауыр жағы ақшыл болып келеді.Қазақстана бұл кеміргіш Атырау, Батыс Қазақстан , Ақтөбе облысының оңтүстігінде, Қарағанды облысының солтүстік және батыс сонымен қатар Қызылорда облысының солтүстік аудандарында тараған.Ол көбінесе сортаң топырақты келген жусанды далаларда өсімдігі сирек жерлерді мекендейді.Тың және тыңайған жерлерді игерген аудандарда жыртылмай қалған жерлерді мекендейді.Кішкене сарышұнақ шөбі аласа өскен жерден ін қазады.Сарышұнақтың басқа түрлеріне қарағанда іннің бірнеше жыл бойы қатарынан пайдаланады.Оны жыл сайын тереңдетіп , жер бетіне 1- 1,5 текше метр топырақ шығарады. Кішкене саршұнақ әр түрлі өсімдіктерді , әсірксе астық тұқымдас өсімдіктердің тамырларымен , жапырақ сабақтарымен қоректенеді.Кейде насекомдарды да қорек етеді.Ал егіс төңірегін мекендейтін сарышұнақтардың қорегінде дәнді дақылдар негізгі орын алады. Дәнді дақылдармен қоректенген сарышұнақтар қарқынды түрде өсіп- өніп , тез семіреді.

Қызыл ұртты саршұнақ
Кішкене сарышұнақтан сәл ғана ірілеу келеді.Дене тұрқы 20 -30см, құйрығы 4-8 см . Бауыр жағы ақшыл сары . Ең негізгі белгісі - ұртында жирен түсті дақтар болады. Қазақстанда қызылұрт сарышұнақ негізінен тың және тыңайған жерлерді игерген аудандарда көп тараған. Ол Қостанай облысының солтүстік- шығыс бөлігінде ,Солтүстік Қазақстан, Ақмола , Көкшетау, Павлодар , Семей, шығыс Қазақстан , Қарағанды облыстарының барлық аудандарында және Жамбыл , Алматы, Талдықорған облыстарының солтүстігінде кездеседі.Бірқатар аудандарда егістік жерлердің төңірегінде ғана емес, егістіктің өзінде де көптеп кздеседі. Қызылқұрт сарышұнақтың қорегі- өсімдіктердің жапырақ сабақтары , дәндері және насекомдар .Бір ұрғашы сарышұнақ орта есепен , 7,5-10 баладан туады.Құрғақшылық жылдары олар өте тез тарап кетеді.Ал жауын - шашын мол болып , шөп қалың өскен жылдары алысқа қоныс аудармайды.Қыстайтын ұясы 180см тереңдікте болады.Таралған аудандарының тың жерлерінде бір сарышұнаққа гектар сайын 8-10 іннен , егінді жерлерде 2-3, көп жылдық шөп егістіктерінде 5-6 іннен келеді.Сарышұнақтар мал жайылымдарындағы өсімдіктерді де отап, таптап , қыруар зиян келтіреді. Бір гектар жайылымда 15-20 сарышұнақ мекендесе , бұл жердің шөбін 40-50 процент азайтады.
Зорман сарышұнақ

Зорман немесе сарышұнақ -- біздің. елде тараған осы түрдің ең ірісі. Зорман жүні он-ша қою емес, бауыр және шап жүлндері өте сирек, жота жүні онша қою емес, бауыр және шап жүндері өте сирек, жота жүні қою болады.
Түсі бірыңғай сұрғылт-сары, жотасында едәуір , қоңырқай, оның ұшындағы жабын талшығы кара түсті. Бүйір жүні ақшылдау, бауыры -- сұрғылт-сары
Зорман оңтүстік Заволжьеде, Қазақстанның оңтүстігі мен батысында және Орта Азия жазығында мекендейді.Зорманның ең сапалы мехтық терісі Ақтөбе даласынан, сонымен шектесетін Қостанай жәнс Қарағанды облыстарынан алынады.Зорманның қыргыздық түрі де болады. Ол жүнінің біршама қоюлығымен, әрі жұмсақтығымен, сұрғылттау түсімен, жота-сындағы коңырқай қылшығымен ерекшеленеді, Оңтүстік Заволжьедегі зорман терісінің жүні онша қою емес, жүні біршама қысқалау, түсі ақшылдау, сарғыш реңі басым, жота қылшығы қоңыр.Зорман терісінің экономикалык мәні өте зор. Қазіргі кезде негізінен Қазақстаннан 500 -- 700 мыңдай тері дайындалады.Зорманды ерте көктемде, қысқы ұйкысынан оянғаннан бас-тап түлеуі басталғанға дейін аулайды. Ерте көктемдегі зорман терісінің күзгі түлеген терісінен айырмашылығы жок, тек майы болмайды. Иленген зорман терісін сорттайды. Теріні мөлшеріне карай үш топқа бөледі: ірі -- аумағы 350 см астам, орташа -- аумағы 250-де.н 350 см 2 дейін және ұсак -- аумағы 172-теи 250 см дейін,Жүн талшығының жетілу дәрежесіне қарай екі сортқа бөлінеді. I сортқа -- букіл аумағында жүні қою және біртегіс келетін терілер, II сортқа -- жүні сирек, тықыр терілер жатады.
Зорманның иленбеген терісіндегі ақау түрлері суырдікімен бірдей. Теріні а-қау дәрежесіне қарай қалыпты, ақауы орташа және көп деп беледі.
Жүні түлей бастаған, жаңа талшықтары өсе бастаған, тері ткані қоңырқай, майлы, сондай-ақ жаңадан түбіттене бастаған теріні алуға және қабылдауға болмайды.Начало формы
Сарышұнақ
Еуропа сарышұнағы

ұзынша келген. Жүні үлпілдек, жұмсақ, түсі алуан түрлі. Қорегін іңірде, түнде аулайды. Ақпанда ұйығып, мамыр айында 8 - 12-ден (кейде 19 - 20-дан) балалайды. К-дердің ішінде ең ірісі - дала ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.