Қауын шыбыны, зияндылығы, биологиясы, морфологиясын анықтау әдістемесі және күресу шаралары

Кіріспе
1. Қауынның шыбынымен күресу жолдары
2. Қауын шыбынымен күресу нәтижелері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қауын шыбыны – бір жылда 2-3 ұрпақ береді. 2-18 см. тереңдікте топырақ астында жалған піллә түрінде қыстап шығады. Шыбынның жаппай ұшып шығуы қауынның гүлдеу кезеңі мен алғашқы түйін салу кезеңіне дәл келеді. Осы кезде шыбынның ұрғашысы қауынның сабағын және жас түйнегін тесіп, жұмыртқа салады және содан бөлінген шырынмен қоректенеді. Осындай зақымданудың әсерінен өсімдіктердің дамуы тежеліп, жалпы өнімнің 20 пайызға дейін төмендеуіне әкеліп соғады. Ұрғашы шыбын қауынның жас түйнегі мен сабағына 120 және одан да көп жұмыртқа салуы мүмкін. Қауын түйнегінің сыртын тесіп, жұмыртқа салған жерлерде төмпешіктер пайда болады және шырын бөлініп аққаны көрініп тұрады. Жұмыртқадан шыққан дернәсіл қауын түйнегін тесіп ішіне енеді де жұмсақ шырынымен қоректенеді. Дернәсілдің дамуы аяқталған кезде, тікелей топыраққа өтіп сары түсті жалған піллә құрады.Қатты зақымданған қауын жемісінің сыртында тесіктер пайда болады. Осы тесіктер арқылы жемістің ішіне микроорганизмдер енуі себепті жеміс шіри бастайды.
Сол себепті, былтырғы 2014 жылы бау-бақшаны өсірумен айналысатын жеке кәсіпкерлер мен шаруа қожалықтарына қауын шыбынымен залалданған алқапқа кемінде 4 жылға дейін қауын екпеу қажеттігін ескертіп,ауыспалы егіс тәсілін ұсынғанбыз.Бірақ бақша иелері суарылмалы жердің аздығын себеп етіп,ара қашықтығы 100-500 метр жерге қайта еккенін білеміз.Соның әсерінен залалданған жер көлемі 2 есе көбейіп отыр.
Бұл қауіпті зиянкеске қарсы іс-шаралардың бірі : ауыспалы егіс тәсілін қолдану, залалданған алқапты арамшөптен мұқият тазарту, топырағын екінші рет қайталап аудару, қауын гүлдей бастағанда және жаңғақтың үлкендігіндей түйін пайда болған кезде екі рет Комбат 550 к.э.,Нурел Д. к.э. пестицидтерімен 0,6 литр мөлшерде химиялық өңдеу жүргізу қажет.

1. Уәлиханова Г.Ж. Өсімдік биотехнологиясы. - Алматы, - 2009. -335 б.
2. Щелкунов С.Н. Генетическая инженерия.- Новосибирск: Сибирское университетское изд-во, 2004.
3. Жамбакин К.Ж. Гаплоидная биотехнология растений. Алматы, 2004, 184 с.
4. Шевелуха В.С. и др. Сельскохозяйственная биотехнология. - М., Высш. шк. - 2008 г. - 712 с.
5. Волова Т. Г. и др. Современные проблемы и методы биотехнологии : учеб. пособие – Красноярск : ИПК СФУ, 2009. – 424 с.
6. Сүлейменова С.Е., Садуақасов С.С. «Өсімдік биотехнологиясы» пәнінің оқу-әдістемелік нұсқауы. Алматы – 2009. – 44 б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

БӨЖ

Тақырыбы: Қауын шыбыны ,зияндылығы,биялогиасы,морфолагиасы ,анықтау әдістемесі және күресу шаралары.

Дайындаған: Сатмұхамбетов А.Б
Тексерген: Сагандыков С.Н

ЛД-211тобы

Семей 2015

Жоспар

Кіріспе
1. Қауынның шыбынымен күресу жолдары

2. Қауын шыбынымен күресу нәтижелері
Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Қауын шыбыны - бір жылда 2-3 ұрпақ береді. 2-18 см. тереңдікте топырақ астында жалған піллә түрінде қыстап шығады. Шыбынның жаппай ұшып шығуы қауынның гүлдеу кезеңі мен алғашқы түйін салу кезеңіне дәл келеді. Осы кезде шыбынның ұрғашысы қауынның сабағын және жас түйнегін тесіп, жұмыртқа салады және содан бөлінген шырынмен қоректенеді. Осындай зақымданудың әсерінен өсімдіктердің дамуы тежеліп, жалпы өнімнің 20 пайызға дейін төмендеуіне әкеліп соғады. Ұрғашы шыбын қауынның жас түйнегі мен сабағына 120 және одан да көп жұмыртқа салуы мүмкін. Қауын түйнегінің сыртын тесіп, жұмыртқа салған жерлерде төмпешіктер пайда болады және шырын бөлініп аққаны көрініп тұрады. Жұмыртқадан шыққан дернәсіл қауын түйнегін тесіп ішіне енеді де жұмсақ шырынымен қоректенеді. Дернәсілдің дамуы аяқталған кезде, тікелей топыраққа өтіп сары түсті жалған піллә құрады.Қатты зақымданған қауын жемісінің сыртында тесіктер пайда болады. Осы тесіктер арқылы жемістің ішіне микроорганизмдер енуі себепті жеміс шіри бастайды.
Сол себепті, былтырғы 2014 жылы бау-бақшаны өсірумен айналысатын жеке кәсіпкерлер мен шаруа қожалықтарына қауын шыбынымен залалданған алқапқа кемінде 4 жылға дейін қауын екпеу қажеттігін ескертіп,ауыспалы егіс тәсілін ұсынғанбыз.Бірақ бақша иелері суарылмалы жердің аздығын себеп етіп,ара қашықтығы 100-500 метр жерге қайта еккенін білеміз.Соның әсерінен залалданған жер көлемі 2 есе көбейіп отыр.
Бұл қауіпті зиянкеске қарсы іс-шаралардың бірі : ауыспалы егіс тәсілін қолдану, залалданған алқапты арамшөптен мұқият тазарту, топырағын екінші рет қайталап аудару, қауын гүлдей бастағанда және жаңғақтың үлкендігіндей түйін пайда болған кезде екі рет Комбат 550 к.э.,Нурел Д. к.э. пестицидтерімен 0,6 литр мөлшерде химиялық өңдеу жүргізу қажет.

1. Қауынның құртымен күресу жолдары
Қазіргі кезде карантиндік зиянды организмдер (КЗО) жатаған у кекіре, американдық ақ көбелек, қауын шыбыны, жусан жапырақты және көпжылдық ойраншөп, жүлсыз жібек көбелегі т.б. республика жеріне миллиондаған шығын келтіре отырып, шапшаң тарап келеді. Егер түбегейлі жою шараларын қолданбаса, осы миллиондаған шығын миллиардтаған шығынға айналуы да ғажап емес. Осыған байланысты, Карантиндiк объектiлер, бөтен текті түрлер және ерекше қауiптi зиянды организмдер тiзбелерiн бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 10 желтоқсандағы N 1295Қаулысына өзгерістер енгізілді.Қызылорда облысының аумағында 2005 жылдан бері бұрын байқалмаған карантиндік зиянкес қауын шыбыны пайда болды. Облыс әкімінің 2007жылдың 7 наурыздағы No46 қаулысымен өсімдіктер зиянкесі қауын шыбынының таралуына байланысты облыс аумағында карантиндік аймақ белгіленді. Облыста үш жылда қауын шыбынына қарсы мемлекет қаржысынан 31 млн теңге жұмсалған. Бұл зиянкес Қызылорда облысы аймағы түгілі, Оңтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстарына тарап кетті. Қазақстан Республикасы бойынша қауын шыбыны 2012 жылғы маниторинг бойынша 9 облыста 31950 га жерге тексерілген. Барлығы залалданған жер көлемі 7891 га жерді құрады. Олар Қызылорда облысында (56,4%), Оңтүстік Қазақстан облысында( 43,4%), Атырау облысында (0,2%) таралған. Химиялық өңдеу жұмыстары 3170, 5 га жерде жүргізілді. Өңдеу жұмыстары Қызылорда облысында 2360 га ( 74,4%), Оңтүстік Қазақстан облысында 802,5 га ( 25,3%), Атырау облысында 8 га (0,2%) жүргізілді. Ал 2013 жылы 4720 га жер өңделді, нақты Қызылорда облысында 2360 га, Оңтүстік Қазақстан облысында 802,5 га, Атырау облысында 8 га жер. Жоғарыда келтірілген мәлеметтерге сүйенсек,қауын шыбынының негізгі шоғырланған жерлері Қызылорда облысында болып отыр. Жалпы қауын шыбыны омыртқасыздар жүйесіндегі қосқанаттылар жасағының (Diptera) алақанаттылар (Trepetidae) тұқымдастарына кіреді. Ғылыми мәліметтерге сүйенсек, жер бетінде өсімдіктердің жемістеріне зиян келтіретін шыбындардың 5000-нан астам түрлері бар. Олардың ішінде бақша дақылдарыныңжемістерін ішінен зияндайтын екі түрі өте қауіпті болып табылады. Оның біреуі-бұл жерортатеңіздік (шығыс) қауын шыбыны (Bactroceracucurbitae Cog), ол Австралия,Үндістан, Жапония, Малайзия, Гавай аралдарының аумағында кеңінен таралған. Екіншісі-ортаазиялық қауын шыбыны (Myiopardalis pardalina Big) көптеген жылдар бойы Израиль, Ауғанстан, Түркия,Әзірбайжан, Иран, Иракта кеңінен тарап, ауыл шаруашылығы дақылдарына елеулі зиянын тигізді. Ал соңғы жылдары Түрiкменстан,Өзбекстан, Қазақстан, Тәжікстанның бақшалы егістіктерінде пайда болды да, бақша дақылдарына нұқсан келтіре бастады. Ортаазиялық қауын шыбыны Өзбекстанда өте қауіпті ішкі карантиндінысан болып табылады. Оның ғылыми атауы Carpomya pardalina Bigot. Негізгі синонимі: Myiopardalis pardalina Bezzi, Carpomyia caucasica Zaitzev. Carpomya pardalina атауын шыбынға француз ғалымы Биго 1891 ж Белуджистанда(Пакистан мен Иран территориясындағы тарихи аймақ) жиналған үлгі деректері бойынша атаған. Кейінірек Бецци (Bezzi 1910) бұл түрді Myiopardalis pardalina атауымен әкелді. Бұл бунақ денелілер азия елдерінде кездеседі деп хабарланған: Азербайджан, Афганистан, Египет, Израиль, Индия, Ирак, Иран, Левант, Пакистан, Сирия, Таджикистан, Түркменстан, Түркия және Өзбекстан. Қауынның гүлдеу және түйнек салу кезеңінде қауын шыбыны жемістің шырынымен қоректенеді. Қауынның түйнегіне қауын шыбыны өзінің 120 жұмыртқасын қалдырып кетеді. 5 - 7 күнненкейін жұмыртқадан жас қауын етімен қоректенген дернәсіл пайда болады. Дернәсіл қауынның етімен қоректенгенде оның сілекейі бөлінеді, сілекейінің құрамында қауынның етін қатты, ащы және жеуге жарамсыз күйге келтіретін ферменттер болады.Қауын шыбынының өзіне тән ерекшелігі - ол қауынға оныңбелгілі өсу кезеңдерінде ғана зақым жасайды. Негізінен қауын шыбын қауынның тек түйнектерін ғана,қауын іспек сала бастаған кезден бастап зақымдайды да оның басқа бөліктеріне тиіспейді. Зақымдалған қауындар шіріп кететіндіктен пайдалануға жарамайды [1,2]. Қауын шыбыны қауынға үлкен зиян келтіреді, жыл сайын орташа есеппен өнімнің 40 - 50%, ал кейде 60 - 70% жойылады.Қара қалпақстан Өзбекістан республикасының құрамында жылдар бойы қауын шыбынынан бақша дақылдарының жарты зиян шегіп отыр, сонымен қатар келесі жылдары мақта алқабына зиянын тигізеді деген қауіп бар. Мақта Өзбекістан үшін экспорттық дақыл және де мемлекетке түсетін пайданың жартысын қамтамасыз етеді. Қарақалпақстандық өсімдік қорғау инспекциясы Қарақалпақстанның оңтүстік ауданынан былтыр көктемде қауын шыбынының дернәсілі табылғаны туралы айтылды. Бұл туралы басшылық хабардардар еді, бірақ бұл зиянкеспен диқандар өздері күресе алады деп ешқандай шара қолданбады. Қарақалпақстан халқы үшін қауын - өте маңызды өнім, диқандар сатып пайда табады. Көп балалыларға және жағдайы төмен отбасылар үшін қауынның жазғы-күзгі кезеңде қолжетімді бағамен сатылуы олардың негізгі тағамдары болып саналады. Қауынды қыста кептірілген түрінде және жаңа піскен түрінде сақтайды. Қызылорда облысының аумағында биылғы жылы химиялық өңдеу жұмыстары жүргізілген жерлерде қауын шыбынының зияндылығы аз болып,өңдеу жұмыстары жүргізілмеген жеке есік алдындағы қауындарға қауын шыбынының зияндылығы мол әсерін тигізді.Сол себептен химиялық өңдеу жұмыстарын есік алдындағы жеке бақшадан бастау қажет. Химиялық өңдеу жұмыстарын гүлдеп болып, түйнек сала бастағаннан 3-рет жүргізілуі керек. Жүргізілген бақылаулар мен ғылыми-зерттеулер көрсеткендей,қауын шыбынымен күресу үшін оған қолайлы кезеңдер мен мерзімдерді таңдап алукерек. Себебі ересек шыбындар ұшып жүреді әрі жылдам қозғалып отырады. Жұмыртқалары мен дернәсілі жемістің ішінде,қуыршақтары топырақта болады.Тиісінше қауын шыбынының көбеюінің алдын алу мен олармен күресу шараларын жүргізу кезінде осы жағдайларды есепке алу қажет. Тамыздың соңымен қыркүйектің басында пайда болған қауын түйнектерінің көпшілігі толықтай пісіп үлгермейді. Зиянкестің осы жемістерде жұмыртқалайтынын ескере отырып, диқандардың егіс алқаптарында қалған өнімді дернәсілдер шыққанға дейін толықтай жинап алып, 50-100 см тереңдікте көміліп тасталынады.

2. Қауын шыбынымен күресу нәтижелері
Германия техникалық ынтымақтастық жөніндегі қоғамы Арал өңіріндегі экономикалық және экологиялық ахуалды жақсарту бағдарламасы бойынша жұмыс істейді. Неміс мамандары ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерге, ұсақ фермерлерге және ауыл шаруашылығы саласының орта деңгейлі кәсіпорындарына техникалық ықпал жасайды. Олар ауыл шаруашылығы ресурстарын басқару мен оның зиянкестерімен күрестің кешенді шараларын енгізуге үйретеді. Мәселен, былтырғы жылы қоғам мамандары аудандарға шығып, шыбын-шіркейлерді жоятын препараттарды қалай қолдану керектігін көрсетіп берді. Сол жұмыстар биылғы жылы да жалғасын тауып жатыр. Семпинар-кеңеске қатысушылар айтқандай, әлемнің көптеген елдерінде қауын шыбыны кездеседі. Олар жыл сайын бақшалықты орасан зор шығынға батыруда. Бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.