Экожүйелердің біртұтастығы және орнықтылығы жайлы

Жоспар
Кіріспе

1 Экожүйелердің біртұтастығы және орнықтылығы
2 Бірлестіктер экологиясы және экожүйедегі энергия.
3 Табиғи қорлар және оларды тиімді пайдалану
4 Әлемдегі және қазақстандағы демографиялық жағдай және азық түлік мәселесі

1 Экожүйелердің біртұтастығы және орнықтылығы.
Экологиялық жүйелер
Экологияның ең негізгі объектісі экологиялық жүйе, немесе эко жүйе - тірі организмдер жиынтығының қоректену, өсу және ұрпақ беру мақсатында белгілі бір тіршілік ету кеңестігін бірлесе пайдалануын тарихи қалыптасқан жүйесі. Функциялық тұрақтылығы аз уақытқа созылса-да қарым -қатынаста болатын құраыштары бар кез келген бірлікті экожүйе деп атауға болады. Экожүйе деген терминді 1935 жылы бірінші рет ұсынған ағылшын экологі А. Тенсили. А Тенсили эко жүйенің құрамына организмдерде обиотикалық орта да керетін жер бетіндегі тірі табиғатынтың негізгі функциясының бірлігі деп есептеуі және оның әр бөлігінің екіншіне әсер ететіндігіне назар аударады. Былайша аәтқанда экожүйе – заттектердің айналымы мен энергия тасмалдануы жүретін табиғи бірлік. Экожүйеде заттектер айналымының жүруіне органикалық маникулалардың сінімділік түрде белгілі қоры және орагнизмнің үш функцияоналды әр түрлі экологиялық топтары, продуценттер, консументтер, ретутенттер болуы керек.
Экожүйе концепциясы.
Жердегі алғаш организмдер гетеретрофты долған.Автротрофтар органикалық заттарды синтездесе, гетеретрофтар олармен қоректенелі. Соның нәтижесінде органикалық заттар ыдырайды.
Продукценттерге өздерінің денелерін беиорганикалық қосылыстар есебінен құратын автоторлық организм жатады. Олар өздеріне қажетті органикалық заттектерді Күн энергиясын пайдаланып,

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛАМ МИНИСТРЛІГІ
Семей қаласының Шәкәрім атандығы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Орындаған: Сагиева Г.
Топ: ЭЛ-418
Тексерген: Мурзалимова А.К.

Семей қ. 2015 жыл

1 Экожүйелердің біртұтастығы және орнықтылығы.
Экологиялық жүйелер
Экологияның ең негізгі объектісі экологиялық жүйе, немесе эко жүйе - тірі организмдер жиынтығының қоректену, өсу және ұрпақ беру мақсатында белгілі бір тіршілік ету кеңестігін бірлесе пайдалануын тарихи қалыптасқан жүйесі. Функциялық тұрақтылығы аз уақытқа созылса-да қарым -қатынаста болатын құраыштары бар кез келген бірлікті экожүйе деп атауға болады. Экожүйе деген терминді 1935 жылы бірінші рет ұсынған ағылшын экологі А. Тенсили. А Тенсили эко жүйенің құрамына организмдерде обиотикалық орта да керетін жер бетіндегі тірі табиғатынтың негізгі функциясының бірлігі деп есептеуі және оның әр бөлігінің екіншіне әсер ететіндігіне назар аударады. Былайша аәтқанда экожүйе - заттектердің айналымы мен энергия тасмалдануы жүретін табиғи бірлік. Экожүйеде заттектер айналымының жүруіне органикалық маникулалардың сінімділік түрде белгілі қоры және орагнизмнің үш функцияоналды әр түрлі экологиялық топтары, продуценттер, консументтер, ретутенттер болуы керек.
Экожүйе концепциясы.
Жердегі алғаш организмдер гетеретрофты долған.Автротрофтар органикалық заттарды синтездесе, гетеретрофтар олармен қоректенелі. Соның нәтижесінде органикалық заттар ыдырайды.
Продукценттерге өздерінің денелерін беиорганикалық қосылыстар есебінен құратын автоторлық организм жатады. Олар өздеріне қажетті органикалық заттектерді Күн энергиясын пайдаланып, беиорганикалық заттектерден өздігінен өндірі алатын тірі оргнизм . Автотрофты организмдерге жасыл өсімдіктер, балдырлар мен фототрофты бактериялар жатады.

Консументтерт - бұлар гетеретрофты организмдер, продуценттер немесе басқа консументтер өндірген заттектерді азық ретінде пайдаланады немесе жаңа түрге трансформалайтын организмдер. Бұларға жануарлар, саңырауқұлақтар мен микроорганизмдердің көбі, паразиттік және коректі өсімдіктер жатады. Консументтер 1 және 2 реттік болып бөлінеді:
Бірінші реттік консументтерге (фитофактар-) тек қана өсімдіктекті қорекпен тіршілік жасайтын жануарлар, көптеген жәндіктер.

Екінші реттік консументтерге (зоофагтар) - жануарлармен коректінетін организмдер, жыртқыштар

Консументтің тағы бір маңызды тобына детритофагтар немесе сапрофактар -өлі органикалық заттектерден өсімдіктер жануарлардың тіршілігінен пайда болған қалдықтармен қоректенетін жануар (құрттар, бунақ аяқтылар) жатады.Олар экожүйені тазалау функциясын атқарады және топырақтың, жертезектің қоймаларының түбіндегі шөгінділерді түзуге қатысады.
Жалпы консументтер экожүйенінің қоректі тізбектерінде тұтынушылар тобын құрайды.
Редуценттер өлі органикалық заттармен қоректенеді, оларды ыдыратып қайтадан биорганикалық қосылыстарға айналдырады. Редуценттер арқылы экожүйе ортасына азот, минаралды элементтер және көмірқышқыл газы қайтарылып отырады.
Редуценттерге негізінде өліктер мен экскременттерде мекендеп оларды ыдырататын микроорганизмдер (бактериялар, ашытқы микроорганизмдер, саңырауқұлақтар - сапрофиттер) жатады. Саңырауқұлақтар негізінде өсімдіктердің клеткалардың , ал бактериялар жануалар өлімдіктерінің ыдыратуға қатысады.
Экожүйенің қасиеттері оның құрамына кіретін өсімдіктер мен жануарлардың әрекетіне байланысты .
Биомасса мен экожүйенің ауысып,өзгеріп отыратын кездерінде тіршілік қорлары барынша толық пайдаланылатын экожүйелерді қаныққан деп, ал осы қорды толық пайдаланбайтын экожүйелер қанықпаған депаталады.
Экожүйе бір-бірінен қарым-қатынастағы екі негізгі құрауыштан экотоптан (жансыз бөлігі) және биоценоздан(жанды бөлігі) тұрады.
Экотопқа биотикалық құрылымдар: литосфера,гидросфера ,атмосфера кіреді.Биоциноз - биотопта мекендейтін продуценттердің ,консументтердің және редуцентттің қауымдастығы, яғни осы тірі экологиялық құрауыштардың нақты тепе-теңдігімен сипатталатын жиынтық.
Биоциноз өсімдік, жануарлар мен микроорганиздер өкілдерінен тұрады.Олар мекендейтін ортамен тығыз байланысты болады,сондықтан биоцинозді эко топтан бөліп қарастыру қиын, сондықтан эко топпен биоционезді біріктіріп биогеоценоз деп атаймыз. Биоценоз терминнің ғылымға неміс биолігі К. Мебнус 1877 жыл енгізген болса, В.С.Сукачев биоценоз туралы түсінікті 1942 жылы енгізді.
Экотоппен биоценоз арасындағы тығыз байланыстар:
А) Экотоп шаптары саналы болған сайын биоценоздағы түрлерде соншалықты көп болады;
ә) экотоп жағдайының қалыптан ауытқуы жоғары болған сайын биоценоз соғұрлым түрге жұтан және ерекше болады, ал керісінше оның кейбір түрлерінің құрамындағы дарақтардың саны жоғары болады.
Б) экотоптағы ортаның жағдайы неғұрлым бір қалыпты өзгеретін бюолса және ол ұзағырақ өзгеріссіз тұрса, биоценоз соғұрлым түрге бай болады және қалыпты әрі тұрақты сақталады.
В) Бір- біріне жақын екі топтың , өзі бір- екі топта экологиялық қуыста жата алмайтын болғандықтан, түрге бай тектер, әдетте биоценозда өзінің жалғыз өкілі қатысады.
Биоценозды биосфеаның элеметарлық биохорлық бір өлшем дейді.
Экожүйенің дамуымен тұрақтылығы .
Табиғи экожүйелерде организм популяцияның жағдайлары тұрақты түрде өзгеріп отырады. Оған түрлі себеп бар. Қысқа мерзімде себепке ауа райының жағдайлары маусымды температураның жыл бойына өзгеруі, жылдан жылға абиотикалықжәне биотикалық фактордың әр түрлі кездейсоқ қосылуы жатады. Осы барлық тұрақсыздануы дағдайыдағыдай ,азды-көпті жүйелік және экожүйелің тұрақтылық шегінен , яғни жердің географиялық және ауа- райының жағдайларына сәйкес ,оның әдеттегі көлеміне, түр құрамына, биомассанынан, өсімділігінен ауытқымайды.Экожүйенің осындай жағдайын климакс деп атайды. Климакс (ғылымға бұл терминді Ф.Клемантс 1916 жылы енгізді) экожүйеннің тұрақты, соңғы сатысы.
Экожүйенің экологиялық көрсеткіштері тұрақты болады, себебі оның өзін-өзі сүйемелдеуге және өздігінен реттелуге қабілеттілігі бар.Осы қабілеттілікті экожүйе гомеостазы деп атайды .Гомеостаз кері байланыс принципіне негізделген.Мысалы: популяцияның тығыздығының оптимуннан ауытқу нәтижесінде не туылым не өлім-жетім артады.
Экожүйенің сыртқы әсерден туған өзгерістерге төтеп беріп қайтадан бұрынғы қалпына келе алатынын сипаттайтын қабілеттілік оның орнықтылығы деп аталады.Экожүйенің орнықтылық принципі термодинамиканың екінші заңымен сабақтас.Осы концепцияға сәйкес энергия бойымен ағып жатқан кез-келген табиғи жүйе орнықтылық күйіне қарай бейімделеді.Экожүйенің орнықтылығы оның көлемі неғұрлым үлкен және түрлік популяциялық құрамы бай және әр алуан түрлі болса, соғұрлым жоғары.
Бір биогеоциноздың басқа биогеоцинозбен ауысып отыруы экожүйелік сукцессия деп аталады.Экожүйелік сукцессия бірнеше кезеңдерден өтеді, солардың барыснда биотикалық қауымдастықтар бірінен соң бірі алысып жүреді.
Сукцессия өту, тұрақтану климакс сатыларынан тұрады.Экожүйелік сукцессияның автотрофты, гетеретрофты, аутогенді, амогенді, фитогенді, зоогенді, ландшафты, алапатты, антропогенді түрі бар.
Биомдар. Бір нақты географиялық аймақты мекендейтін тірі организмдердің (өсімдіктердің,жануарлардың) жиынтығы биота (терминді Э.Раковице 1907 жылы ұсынды.) деп аталады, ал табиғи климаттың зона шегіндегі біріккен экожүйндегі (тундра,тайга, дала, шөл дала тропиктік ылғал орман) -- биом (терминді Клемантс және Шелфорд 1939 жылы ұсынды) дейді.
Биом былайша айтқанда өсімдіктердің қандайда бір негізгі типімен және ландшафтығ басқа ерекшеліктерін сипаттайтын ірі аумақтық және субконтиненттік, биожүйе. Биом құрамына кіретін биоциноздар заттектер мен энергия ағынымен өзара тығыз байланысты.

2 Бірлестіктер экологиясы және экожүйедегі энергия.
В.И. Вернадскийдің биосферадағы тіршіліктің тұрақты дамуы ондағы тірі заттардың (биогенді) табиғаттағы үздіксіз айналымы жемісінің нәтижесі екенін айтқан болатын. Өйткені, тірі заттардың элементтері қоршаған табиғи ортаға түсіп, одан соң тірі организмдер арқылы қайтадан айналымға түсетіні белгілі. Осылайша әрбір элемент тірі организмдерді әлденеше рет пайдаланып отырады. Соның нәтижесінде жер бетінде тіршіліктің дамуы үнемі даму үстінде жүзеге асып, биоценоздағы биогенді айналымды жүзеге асырады. Бірақ та, заттардың биогенді айналымын абсолютті тұрғыда деп түсінбеу керек. Себебі, айналымдағы заттар бір трофикалық деңгейден екіншісіне өткен кезде әлсін-әлсін зат айналымына түсіп, үздіксіз қайталанып отырады. Нәтижесінде жер шарында органикалық заттардың қоры (торф, көмір, мұнай, газ, жанғыш сланц) жинақталады. Бұл қорлар да өз кезегінде жұмсалып, қайтадан айналымға түсіп, зат айналымының үздіксіз (шексіз) процесін жалғастырып жатады.
Биогенді айналымның негізгі көзі жер бетінде жасыл өсімдіктердің пайда болып, фотосинтез құбылысы басталғаннан бастау алады. Мәселен, атмосферадағы барлық оттегі тірі организмдер арқылы (тыныс алу т.б.) 2000, көмір қышқыл газы 300, ал су 2 000 000 жылда бір рет өтіп отыратыны дәлелденген.
Жоғарыдағы әлемдік биологиялық айналым үшін энергия ауадай қажет. Оның негізгі көзі - автотрофты (жасыл өсімдіктер ) организмдер сіңіретін күн радиациясы. Күн энергиясы биоценозда үнемі әрекет етеді. Күн энергиясының, зат айналымының ерекшелігі сол, ол үнемі жұмсалып отырады. Ал, зат айналымы тек бір деңгейден екінші деңгейге ауысып отаратыны белгілі. Мысалы, күн энергиясының 30 % атмосферада сейілсе, 20 % атмосфера қабатында сіңіріледі де, ал 50 % құрлық және мұхиттар бетіне жылу ретінде сіңіріледі. Тек күн энергиясының 0,1-0,2 % ғана биосфера шегіндегі жасыл өсімдіктер үлесіне тиіп, әлемдік зат айналымын қамтамасыз етіп отырады. Оның жартысы фотосинтез процесі кезінде өсімдіктердің тыныс алуына жұмсалып, ал қалған бөлігі қоректік тізбектің желісіне түседі.
Энергия - материяның барлық түрлерінің қозғалысы мен әрекеттесуінің сандық ортақ өлшемі, табиғаттағы барлық құбылыстардың өзара байланысты болуы осыдан. Жүйедегі энергия жұмыс істелген кезде өзгереді.
Термодинамиканың бірінші заңы - энергияның сақталу заңы былай дейді: табиғатта энергия жоқтан пайда болмайды және жоғалып кетпейді, ол тек бір түрден келесі түрге айналады. Бұл өзгерістер кезінде энергия мөлшері өзгеріп отырады. Табиғаттағы барлық процестер осы заңға бағынады. Термодинамиканың екінші заңы бойынша энергияның бір бөлігі әрқашанда пайдалануға келмейтін жылу энергиясы ретінде шашырап кететіндіктен, кинетикалық энергияның (мысалы, синтезделуші органикалық заттардың химиялық байланыстар энергиясына) айналу эффективтілігі әр уақытта 100%-дан кем болады.
Экожүйенің ең маңызды термодинамикалық көрсеткіші - оның іштей реттелуге және реттелудің жоғарғы деңгейін, яғни энтропиясы төмен күйін сақтап тұруға қабілеттілігі. Егер де жүйенің ішінде оңай пайдаланылатын энергия шашыратылып, пайдаланылуы қиын энергияға үздіксіз айналып жатса, онда оның энтропиясы төмен болғаны - экожүйенің реттелгендігі, яғни биомассаның күрделі құрылымы бүкіл қауымдастықтың тыныс алуы нәтижесінде сақталады, тыныс алу кезінде реттелу қауымдастықтан үнемі ығыстырылып шығарылып тұрған сияқты болады. Қауымдастықтықтың тыныс алуын фотосинтезге қарама-қарсы процесс ретінде сипаттауға болады:

(CH2O) + O2 = CO2 + H2O + Q
Экожүйедегі тыныс алуға, яғни оның тіршілігін сақтауға жұмсалатын энергияның (R) биомасса құрылымында жинақталған энергияға (B) қатынасын термодинамикалық реттелу өлшемі (RB) деп атайды.
Экожүйе қоршаған ортадан тек энергия емес, зат та келіп тұратын жағдайда ғана сақталына алады, яғни нақты жүйелер - энергетикасы және құрылымы бойынша ашық жүйелер болып табылады.
Термодинамиканың екінші заңы орнықтылық принципімен сабақтас. Осы концепцияға сәйкес, бойымен энергия ағыны өтіп жатқан кез-келген табиғи жүйе орнықтылық күйіне қарай дамуға бейім болады және де оның өздігінен реттелу механизмдері қалыптасады. Экожүйені сипаттайтын энергияның жалпы ағыны күн сәулесінен және жақын орналасқан денелерден таралатын ұзын толқынды жылу сәулесінен құрылады.
Көпшілік жағдайларда жалпы бастапқы өнім қауымдастықтың тыныс алуынан басым болады, соның нәтижесінде пайдаланылмаған органикалық заттардың тас көмір, жанғыш тақта тастар, қураған жапырақтар және т.с.с. түрінде қорланып жинақталуы орын алады. Энергияның кірісі мен пайдаланылуының теңгерілмегендігінің экожүйе үшін маңызды салдары бар.
3 Табиғи қорлар және оларды тиімді пайдалану
Тіршіліктің негізі болып саналатын жер, су қорларының жасалуына мемлекет тарапынан жыл сайын күрделі қаржы жұмсалады, сонымен қатар мелиорациялық шаралар мұнымен ұштастырыла жүргізіледі.
Табиғатты қорғау жұмысында ведомстволық көзқарасқа жол берілмеуі керек. Сондықтан бұл проблемаға жинақты және мемлекеттік тұрғыдан қарап, қоршаған ортаны қорғаудың және оны басқарудың барлық жүйесін табандылықпен жақсарту қажет.
Перспективалық жоспарлады жасағанда әртүрлі факторлардың,көп қырлы құбылыстардың байланысын және олардың ауыл шарушылық өндірісін жеделдетуге тигізетін әсерін ескеру керек.
Ауа райы жағдайын есепке алу. Ауа райы-табиғаттың ауыл шаруашылығы үшін ең негізгі факторларының бірі болып саналады. Сондықтан да олар ауыл шаруашылығының ауа райы қоры деп саналып, табиғаттың басқа да қорлары сияқты тиянақты түрде есепке алынып тиімді пайдалануды қажет етеді.
Жылу қорлары жауын-шашындармен үйлесе отырып ауыл шаруашылық дақылдарының өнімінің қалыптасуына өте күшті әсер етеді. Ауарайының қолайлы жағдайларын дұрыс пайдалана отырып республикамыздың оңтүстік облыстарының шарушылықтары жүгері және көпжылдық тұқымын өндіруге мамандандырлып, өндірілген тұқым өнімін жылу қорлары жеткіліксіз солтүстікегі шарушылықтарға жібереді.

Оңтүстікте орналасқан шарушылықтарда ауыл шаруашылық дақылдарын қайта себу және аңыздық дақылдар себу кеңінен тараған. Бұл әдісті алғашылардың бірі болып Сарыағаш, Келес және басқа да суармалы егіншілікте бір жерден екі өнім өндіретін Шымкент облысының шаруашылықтары қолданды.
Сөйтіп, республикамыздың солтүстік аудандарында жаңадан суарылатын жерлерді жинақты пайдаланудың озат тәжірибесі оларды жылу қорларының жеткіліксіз және өсу дәуірі қысқа болған жағдайда да тиімді пайдалануға мол мүмкіншіліктердің барлығын дәлелдейді.
Сондай-ақ республикада суару жүйелерін жобалағанда және олардың құрылыстарын салғанда ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімінің құралуына желдің де тигізетін зиянды әсерін ескеру қажет. Бұл жүйелерді жобалағанда оларда орман алқаптарын отырғырғызу және басқа суару аймағында желдің күшін кемітетін шараларды қолданған жөн.
Жер қорлары. Республика жер қорларың тиімді пайдалану проблемасының көлемді міндеттер екені белгілі. Республиканың территориясы 272 млн гектар жерді алып жатыр. Сондықтан, келешекте егістіктің көлемін одан әрі ұлғайту тек суармалы егіншілік негізінде қуаң және шөлей аймақтарды игеру арқылы іске асырылмақшы.
Республикадағы су қорлары. Республика жерінде 85 мыңға жуық өзендер мен уақытша су жүретін сай-салалар бар, оның ішінде 228 өзеннің ұзындығы 100 км артығырақ, ал6 өзеннің ұзындығы 1000км жетеді. Жер беті су қорларының территориялық жағынан да біркелкі таралмауы және жыл бойы біркелкі болмауы республика облыстарының сумен қамтамасыз етілу көрсеткішіне әсерін тигізуде.
Қазақстан өзендерінің су жүру режимі жыл бойн біркелкі болмайды және олардың өзгерістері көп жылдар аралығында да кездесіп тұрады. Сондықтан жер беті су қорларын толығырақ пайдалану үшін реттегіш су қоймаларын жасау керек.
Арыс-Түркістан, Нұра-Есіл, Үлкен Алматы және Ертіс-Қарағанды каналының бірінші кезегінің құрылыстары салынып бітті. Ертіс-Қарағанды каналып Жезқазған қаласына жеткізетін екінші кезегінің құрылыстары жүргізіліп жатыр.
Шығыс су шарушылығы ауданы. Бұл ауданға негізінен Алматы және Талдықорған облыстарының территориясы жатады 2000 ж. пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері 38,77 млрд текшеметр шамасында текшеметр шамасында болмақшы.
Оңтүстік су шаруашылығы ауданы. Бұл ауданға Шымкент, Жамбыл және Қызылорда облыстары жатады 2000 ж пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері 26,69 пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері.

Батыс су шаруашылық ауданы. Бұл ауданға Орал, Атырау және Маңғыстау облыстары және Ақтөбе облысының батыс жақ бөлігі жатады 2000ж. пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері жылына 9,42 млрд текшеметр.
Орталық су шаруашылық ауданы. Бұл ауданға Қарағанды мен Жезказған облыстарының территориясын және Ақмола, Торғай, Қостанай және Ақтөбе облыстарының бірен-саран жерлерін алып жатыр 2000ж. пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері жылына 5,05 млрд текшеметр шамасында.
Солтүстік су шаруашылық аударны. Бұл ауданға Көкшетау, Солтүстік Қазақстан, пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері жылына влодар облыстарының бірен-саран территориясы және Қостанай облысы мен Ақмола облысының солтүстікаудандары кіреді пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері жылына 2000 ж. пайдалануға мүмкін болатын су қорының мөлшері жылына 3,12 млрд текшеметер шамасында.
Жоғарыда келтірілген өзендерде бөгендер, гидротехникалық құрылыстар жүйесін, су қоймаларын және басқада құрылыстар салудың нәтижесінде оларда су ағынын реттеп, оны тиімді пайдалануға мүмкіншілік туады. Дегенмен, Оңтүстік Қазақстан өзендерінің бассейндерінде су балансының қолайсыздау болып отырғаны мәлім.
Жер асты сулары. Республика және жер қойнауын қорғау министрлігінің деректеріне сәйкес минералдығы әр литрге 10 грамм шамасасындағы жер асты суларының пайдалануға мүмкін болатын жылдық қоры 41,71 млрд текшеметрге тең оның ішінде минералдығы литріне 1 грамға дейінгі сулар қоры 10,49 млрд текшеметр, ал 3 гл дейінгісі 26,46 млрд текшеметр шамасында болады.
Еске салатын бір жағдай осы уақытқа дейін жер асты сулары қоры жеткіліксіз пайдаланылып келді. Суды негізгі пайдаланушыларға ауыл шаруашылығы, оның ішінде суармалы егіз шаруашылығы және жайылымдарды суландыру жатады және болашақта да солай болмақшы.
Сонымен қатар су және жер қорлары облыстар арасында және су шаруашылықтары бойынша біркелкі таралмаған.
Республикамызда суарылатын жерлердің осындай біркелкі орналаспауымен бірге суаруға жарайтын жерлердің көлемінің су көздеріне сәйкес болмауы да көптен кездеседі.Үстіміздегі он жыл ішінде өзен суларын реттен және оларды қайта бөлуді қамтамасыз ету негізінде су қорларын толығымен пайдалануға мүмкіндік туғызаты көптеген ірі гидротехникалық құрылыстар мен су қоймалары құрылыстары салынды.
Өзендер суын бассейндер арасында қайта бөлу және оларды суы өте тапшы аудандарда комплексті пайдаланды қамтамасыз ету үшін Ертік-Қарағанды каналының екінші кезегі құрылысын аяқтап, Үлкен Алматы каналының құрылысын да жеделдеткен дұрыс.
Жоғарында көрсетілген арнаулы және көп жылдарға жобаланған су шаруашылық шаралары облыстардағы әрбір жеке су шаруашылықь аудандарының және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.