Тарихи романдардың басты идеялық-көркемдік ерекшелігі. Р.Тоқтаровтың «Абайдың жұмбағы» романына әдеби талдау (образдар жүйесі, портреттер, мінездеу, жазушының тіл шеберлігі, жазушы стилі)жайында

Қамтылатын тақырыптар:
1. Тарихи романдардың басты идеялық.көркемдік ерекшеліктері;
2. Р.Тоқтаровтың «Абайдың жұмбағы» романыны

Тарихи роман халықтың бұрынғысы мен бүгінгісінің жанды байланысын көркем бейнелер арқылы ашады. Мұндай шығармалардың танымдық мәні үлкен. Олардан халық өмірінің өткені мен қазіргісінің арасында қаншалық айырма бар екенін ілгерілеуіміздің сипатынан ұғамыз. Тарих адамзат санасында екі жағдайда есте қалады. Алғашқысы тарихшылар міндетіндегі басты мәселе болып табылатын шежіре тізбек болса, екіншісі тарихи оқиғаларға байланысты ой топшылау, пікір орнықтыру. Осыдан келіп тарих пен уақытқа қатысты кезеңдеу пайда болады. Кезеңдеу дегеніміз –тұтас құбылыстың үзіктілігін, бөліктерін беру әрі олардың арасындағы сабақтастықты айқындау. Осы тарихи кезеңдерді сұрыптаған кезде олардың ең маңыздысы алғаш еске оралады.
Тарихилық-қандайда бір тарихи дәуір келбетін жанды суреттер, нақты адам тағдырлары мен мінез-сипаттары арқылы танытатын көркем әдебиеттің басты белгілерінің бірі. Тарихилық кең мағынасында өз заманын немесе ерте дәуірді суреттеген барша көркем шығармаларға тән. Мұны шығармада бейнеленген кезеңнің түрлі ерекшеліктерінің сақталуы әрі бұл әр дәуірдің көркем туындыларына ортақ деп түсінеміз. Қазіргі әдебиетте тарихи тұлғаны таныту, оның өмір кезеңдерңн, қоршаған ортасын, жеке мінез болмысын суреттеуге деген қызығушылығы өсті оның басты себебі тәуелсіздік алғаннан кейін еңсемізді тіктеп, тарихқа қайта үңіліп, бар жоғымызды түгендедік. Ақтаңдақтар ақиқаты ашылып, көмескі мәселелер айқындалды. Әдебиеттің түрлі жанрларында шынайы адам болмысын жасау өрістеп, бұл әсіресе, тарихи романдарда мемуарлық-өмірбаяндық, публицистикалық салада белең алды.
Абай – ұлт тірегі, сарқылмас бай қазына. Біз Абайдың әлі де жұмбағы көп ғұлама қасиеттері мен құдіретін толық танып болған жоқпыз. Жазушы Рамазан Тоқтаров «Абайдың жұмбағы» роман-хамсасында ұлы ақын өмірі мен поэзиясының әлі ашылмаған қырларына, шетсіз, шексіз әлеміне бойлай отырып, Абайдың жұмбақ болуының кілтін, сырын, себебін іздейді. Ғұлама ақынның «Мен бір жұмбақ адаммын» деп кейінгі ұрпаққа үн қатып, өзінің жай адам емес екендігін айтып кеткені белгілі. Сол себепті де Абай жұмбағын ашу үшін қаламгерге Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясы негізінде ғылыми еңбектер мен мұрағат құжаттарына сүйене

Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. – Алматы: әл-Фараби, 1999. – 752 б.
2. Ахметов З. Адамзаттың перзенті // Кітапта: Дала даналары. – Алматы, 2001. – 640 б.
3. Елеукенов Ш. Қазақ әдебиеті тәуелсіздік кезеңінде. – Алматы: Алатау, 2006. – 352 б.
4. Абай және архив. – Алматы, 1995. – 216 б.
5. Абай дәстүрі және қазіргі қазақ әдебиеті: ұжымдық монография. – Алматы: Арда, 2009. – 392 б.
6. Р.Бердібай. Тарихи роман. –А.: Санат, 1997. 336 б.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Филология факультеті

СӨЖ
Тақырыбы: Тарихи романдардың басты идеялық-көркемдік ерекшелігі.
Р.Тоқтаровтың Абайдың жұмбағы романына әдеби талдау (образдар жүйесі, портреттер, мінездеу, жазушының тіл шеберлігі, жазушы стилі)

Тексерген:Сабырбаева Р.К.

Орындаған: Жұманбаева Б.Р
Тобы: ФИ-201

Семей 2015
Қамтылатын тақырыптар:
1. Тарихи романдардың басты идеялық-көркемдік ерекшеліктері;
2. Р.Тоқтаровтың Абайдың жұмбағы романыны

Тарихи роман халықтың бұрынғысы мен бүгінгісінің жанды байланысын көркем бейнелер арқылы ашады. Мұндай шығармалардың танымдық мәні үлкен. Олардан халық өмірінің өткені мен қазіргісінің арасында қаншалық айырма бар екенін ілгерілеуіміздің сипатынан ұғамыз. Тарих адамзат санасында екі жағдайда есте қалады. Алғашқысы тарихшылар міндетіндегі басты мәселе болып табылатын шежіре тізбек болса, екіншісі тарихи оқиғаларға байланысты ой топшылау, пікір орнықтыру. Осыдан келіп тарих пен уақытқа қатысты кезеңдеу пайда болады. Кезеңдеу дегеніміз - тұтас құбылыстың үзіктілігін, бөліктерін беру әрі олардың арасындағы сабақтастықты айқындау. Осы тарихи кезеңдерді сұрыптаған кезде олардың ең маңыздысы алғаш еске оралады.
Тарихилық-қандайда бір тарихи дәуір келбетін жанды суреттер, нақты адам тағдырлары мен мінез-сипаттары арқылы танытатын көркем әдебиеттің басты белгілерінің бірі. Тарихилық кең мағынасында өз заманын немесе ерте дәуірді суреттеген барша көркем шығармаларға тән. Мұны шығармада бейнеленген кезеңнің түрлі ерекшеліктерінің сақталуы әрі бұл әр дәуірдің көркем туындыларына ортақ деп түсінеміз. Қазіргі әдебиетте тарихи тұлғаны таныту, оның өмір кезеңдерңн, қоршаған ортасын, жеке мінез болмысын суреттеуге деген қызығушылығы өсті оның басты себебі тәуелсіздік алғаннан кейін еңсемізді тіктеп, тарихқа қайта үңіліп, бар жоғымызды түгендедік. Ақтаңдақтар ақиқаты ашылып, көмескі мәселелер айқындалды. Әдебиеттің түрлі жанрларында шынайы адам болмысын жасау өрістеп, бұл әсіресе, тарихи романдарда мемуарлық-өмірбаяндық, публицистикалық салада белең алды.
Абай - ұлт тірегі, сарқылмас бай қазына. Біз Абайдың әлі де жұмбағы көп ғұлама қасиеттері мен құдіретін толық танып болған жоқпыз. Жазушы Рамазан Тоқтаров Абайдың жұмбағы роман-хамсасында ұлы ақын өмірі мен поэзиясының әлі ашылмаған қырларына, шетсіз, шексіз әлеміне бойлай отырып, Абайдың жұмбақ болуының кілтін, сырын, себебін іздейді. Ғұлама ақынның Мен бір жұмбақ адаммын деп кейінгі ұрпаққа үн қатып, өзінің жай адам емес екендігін айтып кеткені белгілі. Сол себепті де Абай жұмбағын ашу үшін қаламгерге Мұхтар Әуезовтің Абай жолы роман-эпопеясы негізінде ғылыми еңбектер мен мұрағат құжаттарына сүйене отырып, ақын өміріне байланысты жаңа материалдарды іздестіру, жұртшылыққа мәлім мағлұматтардың өзін қайта тексеріп, жаңа заман биігінен көз жіберу қажет болды. Бұл батыл қадамымен Р. Тоқтаров бүгінгі ұрпаққа роман-эпопеяда түрлі себептерге байланысты айтылмаған деректерді, уақыт тасалаған қаншама шындықты, ғасырлар тереңінде қалған оқиғалар мен тағдырлар сырын ашып, сол заманның ел өміріне әкелген өзгерісін, Абай өмірінің әлеуметтік, қоғамдық көріністерін кең қамтуға тырысқан.
Автор осы роман-хамсаны жазардан бұрын өзіне: Ұйқысынан жаңа оянған марғау қазақ даласында Ибраһим Құнанбайұлындай теңдесі жоқ кемеңгердің дүниеге келуі кездейсоқтық па, әлде заңдылық па? Бір Абайда сан кісінің саралы өмірі тұр. Абай қазынасы - біздің қолымызда болса, дана адамның өзінің өмірден не алғаны, қалай алғаны - жұмбақ. Ол жұрт көрмегенді көрді, жұрт сезбегенді сезінді. Ал енді: қалай көрді, қалай сезінді, түсінік-түйсігі, қай дәрежеде қалыптасты? Не нәрселерге көбірек әсерленді? - деген сұрақтар қояды.
Осы сауалдарға жауап іздеу барысында Рамазан Тоқтаров өзіне дейін жазылған шығармаларға, зерттеулерге көңіл аудармай қойған жоқ. Бұл ретте, әрине, Мұхтар Әуезовтің Абай жолы роман-эпопеясы мен ғылыми еңбектері бірінші орында тұрды. Ең бастысы - дүние жүзіне әйгілі шығарманы қайталамау, ұлы ақын өміріне байланысты материалдарды іздестіру, жұртшылыққа мәлім мағлұматтардың өзін қайта тексеріп, жаңа заман биігінен көз жіберу қажет болды. Бірақ бұдан Мұхтар Әуезов дәстүрін мүлде ескермеді, аяқ асты етті деген ұғым тумайды.
Ұлы ақынды заман туғызады.Абай туралы сөз қозғағанда, ол өмір сүрген орта, қоғам, қоғамдық-әлеуметтік жағдайға міндетті түрде назар аударылады. Өйткені, Абайдың өмір тарихына, заманына, өскен ортасына зер салмай шындық шешілмейді. З.Ахметов осы мәселеге байланысты ұлы Абай туралы: Адамзаттың перзенті атты мақаласында: Заман, қоғамдық жағдай - ақын, жазушы творчествосының өмірлік негізі, түп тамыры дей келіп, келесі бір тұста: Ақын үлкен творчестволық тұлға болып қалыптасып, жетіліп, кемеліне келуі үшін тиісті қоғамдық жағдай, аса зор дарын мен даналық, үздіксіз еңбек, ізденіс, міне, осылардың түйісіп келуі шарт - деп пайымдаған еді. Р. Тоқтаров Абайдың өмірге келген уақыты мен өмір сүрген дәуірін тарихи шындыққа сай суреттеуді көздеген. Романнан Абайдай дананың дүниеге келуінің өзі уақыты жетіп, әбден толысып, піскен толғақ екенін, ол бір ғана Ұлжан ананың емес, ол - заман мен дәуір толғағы, сол кезеңнің толғағы деп есептеуге болатынын байқаймыз. Романдағы Халық қасиетін жоймау үшін дана тууы керек деген Кенесарының сөзі Абайдай дананың дүниеге келуінің өзін кездейсоқ құбылыс емес, тарихи заңды құбылыс екенін көрсетеді.
М.Әуезов роман-эпопеясында Абайдың балалық бейнесін он үшке шыққан кезінен бастап суреттесе, Р.Тоқтаров өз роман-хамсасында ұлы ақынның дүниеге келуінен бастап өрбітеді. Әлі қырқынан шықпаған қызылшақа жаңа туған нәрестенің бесікте жатып, киіз үйдің түндігінен аспанға қарап тілдесуінің тегін емес екендігі, кішкентай кезінен-ақ бастап ұлылыққа тән қасиеттер байқалғандығы романда сыр береді. Әй, Абай-ай, тар төсек бесігіңде осындайсың, ер жеткен соң кең дүниеге сыймай жүрмесең болды-дағы деп нәресте Абайдың өскенде кең дүниеге қалай сыйып жүрерін уайымдаған сөздерді кездестіреміз. Данышпанның сәби кезінен басталған өзіндік дара ерекшеліктері қиыстыра суреттелген.
Абайдай дананың әкесінің де жай адам болуының мүмкін емес екендігі өзінен-өзі белгілі. Құнанбай баласының терең білім алуын, жастайынан ел ісіне араласып, алғыр, зерек болып өсуіне көп үлес қосқан. Қатал әке Абайды кішкентайынан өз жанынан тастамай, дау-дамайларға қатыстырып, әділ баға беруін, жеке ойы мен жеке көзқарасын қалыптастырып, би болуын қалайды, осылай ұлынан үлкен үміт күтеді. Сондықтан да Р.Тоқтаров өз туындысында Құнанбайды жан-жақты білгір, ақылды би етіп суреттейді.
Абайдың әдеби бейнесін толығырақ аша түсу үшін, сол заманда өмір сүрген игі жақсылар мен халық даналарының тигізген әсерлері де нанымды суреттеледі. Тарихи тұлғалардың өз есімдерімен енуі - Абайдың жұмбағы роман-хамсасының негізгі ерекшелігі. М.Әуезовтің Абай жолы роман-эпопеясының бастапқы Ақын аға нұсқасында Долгов, кейін Павлов деп түрлі себептерге байланысты өзгертіліп берілсе, Абайдың жұмбағында аты-жөндері ешқандай өзгертусіз сол қалпы сақталған. Р. Тоқтаров романында Долгополов бейнесі Абайдың пікірлесі, қамқоршысы, ақыл-кеңесшісі, бағыт берушісі ретінде суреттеледі. Дулат ақынның есімі де осындай тоталитарлық идеологияның салдарынан М. Әуезовтың Абай жолы эпопеясында Барлас есімімен берілгені бәрімізге де аян. Роман-эпопеяда кездесетін таныс бейнелермен қатар, жаңа бейнелердіжәне тарихи шындыққа сәйкес келетін фактілерді суреткер тиімді пайдаланады.
Ұлы ақын айналасындағы халық мұңын жоқтаған ақын-жырауларымыз жайында, қол бастаған батырлар, ел басқарған хандар, сол кезеңде өмір сүрген ғалымдар мен ірі дарын иелері турасында Р.Тоқтаров өз романының Толғақ, Жұлдыз, Құрбандық, Қызғаныш, Хақиқат мекені, Нұрсипат деген бес кітабында кеңінен суреттеп, заман бейнесін толық ашып көрсетуді мақсат еткен. Аты-жөндері кезінде аталмай қалған, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.