Оркестрге лайықтап түсіру

Жоспар
Кіріспе

Оркестрге лайықтап түсіру
2 Тілді аспаптар
1 Плектрлі аспаптар

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Оркестрге лайықтап түсіру

Оркестрге лайықтап түсіру дегеніміздің өзі көп еңбек талап етілетін
шығармашылық процесс. Шығарманы жұмыс жасау барысында музыкалық
материалдарды партитура бетіне олардың аспаптық құралына дыбыс бояуының
алмасып отыруына жеке топтарды бір-бірімен салыстырып көрсетуіне байланысты
орналастырудың маңызы ерекше. Оркестрге лайықтап шығармаларға іріктеп алу
кезінде сол шығарманы орындауға тиіс оркестр ұжымының ойнау шеберлігін де
ескерген жөн.
Оркестрге лайықтап түсірудің қыры мен сырын жетік меңгеру үшін түсірушінің
мыналарды білгені абзал:
а) Аспаптардың техникалық қасиеттерін (құлақ күйі) дыбыс аумағы ойнау
тәсілдері олардың нотада жазылу тәртібі:
б) аккорд пен пассаждарды (виртуозды музыкалық шығармалардың үзіндісі)
орындау мүмкіншіліктерін:
в) музыканың қарапайым теориясы мен гармонияны:
г) оркестрлік фигураны, яғни функцияның жеке элементтерін талдап қолдана
білуді.
Оркестрге лайықтап түсіруде шығармада ойды фактураның бөлшектерін,
интонациялық шешімдерін өзгертпеу, осы күйі беруі керек. Шығарманы
тыңдағанда оркестрлік ұжымның орындаушылық деңгейін білген жөн. Аспапқа
түсіруіш оркестр аспаптарының техникалық, динамикалық және тембрлік
қасиеттерін білумен қатар әр аспаптың тембірін ойынша елестету үшін ішкі
есту қабілетін дамытқан жөн. Оркестрге лайықтап түсіру барысында шығарманың
ыңғайлы үндестігін тапқан жөн. Мүмкіндігінше кілттегі белгілерін азын
таңдаған дұрыс.
Жұмыстың келесі кезеңі - аспаптық шығарманың оркестірлік жоспарын құру.
Мұнда жеке аспаптар мен оркестр топтарының тембрлік және динамикалық тутти
мен жеке дауыс эпизоттары сияқты оркестр әдістерді қолданған жөн.

Халық аспаптары оркестрі негізінен осы бес топтан құралады. Оркестр
құрамындағы жоғарыда айтылған осы аспаптарға жекелей тоқтап, олардың
өзіндік ерекшеліктері – құлақ бұрауы, дыбыс көлемі, регистрі, тембрі және
оркестрдегі орны жайында сөз етеміз.

1 - ші кесте – Аспаптардың тепе теңдік көрсеткіші

Жоғарғы регистрСаны Орта регистр Саны Төменгі Саны
регистр

1 2 3 4 5 6

Прима домбыра 1 Тенор-домбыра2 Бас-домбыра
немесе бас
қобыз яғни 1
Прима қобыз 1 контрабас

1 сырнай 1

1 Плектрлі аспаптар

Пикколо-домбыра. Бұл-халық аспаптарының ішіндегі көлемі жағынан ең кіші,
дыбысы өте жоғары, сым ішекті, медиатормен ойналатын музыкалық құрал.
Пиккалоға үш ішек тағылады. Құлақ бұрауы квартаға (оң бұрау) түсіріледі.

Оркестр құрамындағы аспаптардың бірқатарының дыбысы жоғары естілгенімен,
нотада бір октава төмен жазылады. Немесе керісінше болады. Мұндай аспаптар
ауыспалы (транспонирующий) деп аталады. Сөз етіп отырған пикколо-домбыра
осыған жатады. Оркестр құрамына кіретін аспаптардың қай-қайсысы болсын
өзінің дыбыс бояуы жағынан үш регистрден тұрады.

Оркестрде осы үш аумақтың ортаңғы және жоғарғы регистрлерін пайдалану
сапалы нәтиже береді. Бұл арада айта кететін жай – төменгі аумақта бастапқы
үш дыбысты пайдаланудың қажеті жоқ. Бұл үш дыбысқа прима – домбыра
көмектеседі.

Пикколо – домбыра оркестрдің ең жоғарғы дыбыс кеңістігін қамтиды. Музыкалық
шығармалардың шарықтау шегін бейнелеген кезде өткір дыбысы арқылы оған
ерекше бояу береді. Пикколо – домбырада тремоло, пиццикато, стаккато,
легато, нон легато қағыстары қолданылады.

Прима – домбыра. Прима – домбыраның бұрауы: ми, ля, ре дыбыстары. Дыбысы
екінші октаваға скрипка кілтінде жазылып, нотада жазылғанындай естіледі.
Аспап дыбысының жалпы көлемі бірінші октаваның ми нотасынан үшінші
октаваның ми нотасына дейінгі аралықты қамтиды. Прима – домбыра өзінің
ұлттық формадағы түрін сақтаған, сым ішекті, өткір дауысты музыкалық аспап.
Ол оркестрде дыбысы қоңырқай, жұмсақ шығатын тенор домбыра мен бас
аспаптарға жарқын үн қосып, шығарманы жандандырып, құлпыртып отырады.

Прима – домбырада үш регистр де қолданылады (яғни, төменгі, ортаңғы және
жоғарғы аумақтардағы дыбыстар толығымен пайдаланылады). Прима – домбыраның
пикколо – домбыраның қағыстарынан өзгешелігі жоқ. Тек ескерте кететін жай:
прима – домбыраға оркестрде музыкалық шығарманың негізгі өзегі - әуен,
шығарманың жанама тақырыптары (побочные темы) және қостаушылық немесе
сүйемелдеушілік (аккомпанемент) жұмыстары жүктеледі. Қостаушылық әрекетінде
примаға гармониялық аккордтар (қос дыбыстар) да беріліп отырылады. Прима –
домбыра музыкалық шығармаларды орындауда оркестрде жан-жақты қызмет
атқаратын белсенді аспаптардың бірі.

Альт домбыра. Бұл - өзінің көлемі жағынан примаға қарағанда үлкендеу, сым
ішекті, медиатормен ойналатын қоңыр үнді аспап. Өзіне тән штрихтар ішінде
негізінен тремоло қағысы қолданылады. Тремоло арқылы әндете шыққан қоңыр үн
жүрекке жылы құлаққа жағымды естіліп, симфониялық оркестрдегі валторна
аспабын еске салады. Альт аспабында да үш сым ішек бар. Ол прима – домбыра
тәрізді ми, ля, ре дыбыстарына бұралады. Альт аспабының дыбысы партитурада
негізінен альт кілтінде жазылады. Бірақ тәжірибеде көбіне скрипка кілтінде
жазылып жүр. Альт домбыра да ауыспалы аспаптар қатарына жатады. Өйткені бұл
аспаптың дыбысы нотада естілуінен бір октава төмен жазылады.

Альт аспабының тағы бір ерекшелігі – оркестрде прима-домбыраныңтөменгі
дыбыстарына немесе бас-домбыраның жоғарғы дыбыстарына көмектесіп отырады.
Қағысы жағынан прима-домбырадан айырмашылығы жоқ. Оркестрде негізгі әуенді
орындаумен қатар сүйемелдеушілік міндетін де атқарады.

Тенор – домбыра. Бұл өзіміздің күнделікті өмірде қолданылып жүрген қос
ішекті домбыра. Енді бұл аспаптың оркестрдегі алатын орны мен атқаратын
міндетіне келейік. Тенор домбыра квартаға, яғни кіші октаваның ре, соль
дыбыстарына, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.