Р. Мұқанова "Шатыр астындағы мен"

Әдебиет жанрларының ішіндегі ең күрделісі – драматургия. Театр келбетін қалыптастыратын, оның өркендеп өсуіне ықпал ететін әртүрлі факторлар бар. «Қазақ театрындағы кәсіби режиссура, актерлық шеберлік мектебі, кәсіби драматургия ахуалы қандай?» деген сұраққа жауап беру – қиынның қиыны. Ел арасында «Қазақ театрын әлемдік театрлармен салыстыруға да келмейді», «Қазіргі қазақ сахнасындағы спектакльдердің деңгейі сын көтермейді» деген сөздерді жиі естіп те жүрміз. Осындай пікірлердің қазіргі таңда туындауының себеп-салдары неде дейтін болсақ, оның бір ұшы осы драматургия саласына келіп тіреледі. М.Әуезов, Ғ.Мүсірепов, Б. Майлин секілді атақты жазушыларымыз салып кеткен драматургияның сара жолында аянбай тер төгіп, өзіндік суреткерлік қолтаңбасымен қазақ әдебиетіндегі «төрін» белгілеген ойлы жазушы, өткір мінезді драматург – Роза Мұқанова. Роза Мұқанова деген есімді естіген бойда ойымызға оралатыны – автор талантының төлқұжатына айналған «Мәңгілік бала бейне» шығармасыДраматургия саласының қыр-сырын жетік меңгерген автор қаламынан туындаған «Шатыр астындағы Мен» пьесасы кәсіби қазақ театры сахнасында әлі күнге дейін қойылмай келетіндігі қайран қалдырады. Үздік драматургияның барлық сұраныстарын өтейтін салмақты да сүбелі шығармалар қатарына осы пьесаны жатқызуға әбден болады. Көрерменнің көңілінде жүрген кейбір сауалдарына жауап іздеуге жәрдемдесуге қауқарлы екендігін пьесаны оқысаңыз, жай ғана оқымай, түсініп оқысаңыз, өзіңіз де көз жеткізесіз.
Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты, жазушы-драматург Роза Мұқанова бұл пьесасының жанрын «трагикомедия» деп айқындаған. Бұл пьеса кезінде ҚР Мәдениет және Ақпарат министрлігінің арнайы грантын да жеңіп алған.
«Шатыр астындағы Мен» пьесасында он кейіпкердің бейнесі қамтылған. Бір-біріне ұқсамайтын бірнеше кейіпкерлердің психологиялық жай-күйін, мінез қатпарларын шығарма тынысынан анық сезесіз. Әлдеқандай «жұмбақ әкімшілікте» жұмыс жасайтын қызметкерлердің кабинеттік өмірі пьесада өткір сипат алған. Пьесада анау жаман кейіпкер, мынау жақсы кейіпкер деп, ешкімді ақтай да алмайсыз, ешкімді даттай да алмайсыз. Бөлім басшысы Анти-Шректің суайттығы, екіжүзділігі, оның көмекшісі Буфоның жағымпаздығы, жалтақтығы бірде күлкіге бөлесе, бірде көкейге мұң ұялатады. Пьесаны оқып отырып, қиялыңызға қанат бітеді. Кейіпкерлердің алуандылығы соншалық, кімнің сөзі дұрыс, кімдікі бұрыс екендігін ажыратып болмайсыз. Аласапыран әлемге «сапар шегесіз». Басқарма басшысы Сапақ Саталовичтің сөз жүзінде ғана әлдеқандай шаруаны тындыруға асығыс екендігі, бірақ ол үшін тіпті «шыбық сындырмайтындығы»; хатшы қыздың басқарма басшысын қызғанып, өзінің жеке меншігіндей көруі, «менің ғана рұқсатыммен ғана кіре аласыз» деп Анти-Шрекке қыр көрсетуі; мекеме қызметкері Имова есімді жалғызбасты әйелдің үнемі айқайлап сөйлеуі, «Әкімшіліктегі жұмысты жалғыз мен істеймін» деп қисынсыз жерге киліге кетуі; «танымал» адамдардан қолтаңба алмақшы боп жүгіріп жүретін жас қыздың аңқаулығы; өзін «Халық әртісімін!» деп таныстыратын әкімшіліктегі гүлсуарушы деңгейіне түсіп кеткен актрисасымақ әйелдің мақтаншақтығы; басқарма басшысының досы боп есептелетін Дәуқараевтың дөрекіліктері – бәрі-бәрі авторға тән юмор тілімен көркем қиыстырып жазылған. Пьесаның «Шатыр астындағы – Мен» деп аталуы да тегін емес.