Түркітануға байланысты алғашқы зерттеулер.Орыс ғалымдарының түркітануға байланысты зерттеулері.20ғ басындағы түркітану тарихы

Жоспар:
1. Түркітануға байланысты алғашқы зерттеулер
2. Орыс ғалымдарының түркітануға байланысты зерттеулері
3. 20ғ басындағы түркітану тарихы

Түркітануға байланысты алғашқы зерттеулер. Шығыс ежелгі мәдениет орталығы болды. Егер тарихқа көз салып қарайтын болсақ,көне грек мәдениетінен бұрын және оның дамуына ықпал еткен Үндістан, Вавилония, Қытай мәдениеті болған.
Түркі халықтарының тілін, әдебиетін арнайы зерттеу тарихы көне заманға бармайды, орта ғасырдан басталады. Біздің қолымызға келіп жеткен деректерге қарағанда, алғашқы түрік тілін зерттеген ғалымдар араб ғылымымен, араб мәдениетімен байланысты болғандар. Оның тарихи себебі де жоқ емес. Біріншіден, түркі халықтарының көпшілігі ( Орта Азия, Түркия халқы ) арабтардың қол астында болды. Арабтар өз үстемдігін мәңгілік ету, жерді көбірек жаулап алу мақсатында түркі халықтарының тарихын, тілін, әдет- ғұрпын үйрене бастады. Екіншіден, арабтар жаулап алған территорияөте кең болатын, сондықтан да олар арасындағы қатынас жолын сақтау және үздікдіксіз болуын қамтамасыз ету мақсатында, мемлекет тұтастығын не жаңа жерлер басып алу үшін жергілікті халықтардың өкілін мемлекеттік жұмысқа, әскерге алатын болған. Басқыншы армияның құрамында келген арабтар бұл мақсатты қанағаттындыраалмайтын.
Түркі халықтарының қай дәуірден бастап зерттеле бастағанын нақты көрсету қиын. Бірақ бізге жеткен ең көне түркі тілдеріне байланысты пікір айтқан еңбек қараханидтер дәуіріне сәйкес келеді. Ең күрделі және жазылған уақыты жағынан көнесі Қашқаридің “Диуани лұғат ат түрік” деген еңбегі болып саналады. Түркі тілдері туралы жазылған екінші еңбек- Махмұд Замахшаридің “Мұхаддимад-ул-адаб”деген еңбегі. Академик Бартольд Замахшаридің еңбегіндегі түркі сөздерін XII-XIIIғ Орта Азия түркі халықтарының лексикасынан хабар береді деп көрсеткен.

Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Ә.Қайдар, М.Оразов.Түркітануға кіріспе.
2. Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік Университеті

СӨЖ
СӨЖ

Тақырыбы:
Түркітануға байланысты алғашқы зерттеулер
Орыс ғалымдарының түркітануға байланысты зерттеулері
20ғ басындағы түркітану тарихы

Орындаған: Анарбек Ақбота
Тобы: КЯ-413
Тексерген: Қинаятұлы Шаяхмет

Семей қ, 2015 ж.

Жоспар:
1. Түркітануға байланысты алғашқы зерттеулер
2. Орыс ғалымдарының түркітануға байланысты зерттеулері
3. 20ғ басындағы түркітану тарихы
Түркітануға байланысты алғашқы зерттеулер. Шығыс ежелгі мәдениет орталығы болды. Егер тарихқа көз салып қарайтын болсақ,көне грек мәдениетінен бұрын және оның дамуына ықпал еткен Үндістан, Вавилония, Қытай мәдениеті болған.
Түркі халықтарының тілін, әдебиетін арнайы зерттеу тарихы көне заманға бармайды, орта ғасырдан басталады. Біздің қолымызға келіп жеткен деректерге қарағанда, алғашқы түрік тілін зерттеген ғалымдар араб ғылымымен, араб мәдениетімен байланысты болғандар. Оның тарихи себебі де жоқ емес. Біріншіден, түркі халықтарының көпшілігі ( Орта Азия, Түркия халқы ) арабтардың қол астында болды. Арабтар өз үстемдігін мәңгілік ету, жерді көбірек жаулап алу мақсатында түркі халықтарының тарихын, тілін, әдет- ғұрпын үйрене бастады. Екіншіден, арабтар жаулап алған территорияөте кең болатын, сондықтан да олар арасындағы қатынас жолын сақтау және үздікдіксіз болуын қамтамасыз ету мақсатында, мемлекет тұтастығын не жаңа жерлер басып алу үшін жергілікті халықтардың өкілін мемлекеттік жұмысқа, әскерге алатын болған. Басқыншы армияның құрамында келген арабтар бұл мақсатты қанағаттындыра алмайтын.
Түркі халықтарының қай дәуірден бастап зерттеле бастағанын нақты көрсету қиын. Бірақ бізге жеткен ең көне түркі тілдеріне байланысты пікір айтқан еңбек қараханидтер дәуіріне сәйкес келеді. Ең күрделі және жазылған уақыты жағынан көнесі Қашқаридің "Диуани лұғат ат түрік" деген еңбегі болып саналады. Түркі тілдері туралы жазылған екінші еңбек- Махмұд Замахшаридің "Мұхаддимад-ул-адаб"деген еңбегі. Академик Бартольд Замахшаридің еңбегіндегі түркі сөздерін XII-XIIIғ Орта Азия түркі халықтарының лексикасынан хабар береді деп көрсеткен.
Орта ғасырдағы түркі тілдерін зерттеуде үлкен үлес қосқан ғалымның бірі- Асируддин Әбу Хаям әл-Андалусси. Бізге жеткен мәліметтер бойынша Әбу Хаям түркі тілдері бойынша 4 еңбек жазған,оның біреуі ғана бізге жеткен не қазірше табылғаны біреу-ақ. Ол кітаптың аты - "Китоб ол идрак ли-лисон ал-атрок". 1312 жылы Каирде жазылған. 1-бөлімде сөздік берілсе, 2-бөлімде грамматикаға тиісті пікірлер айтылған. Мамлуктер тілі аралас болған.
X ғасырдан бастап түркі тайпалары туралы мәлімет орыс жылнамаларында,жазбаларында кездесе бастады. Бұған гун тайпаларының Еділден өтіп Дон жағалауына жетуі, славян тайпаларымен тікелей қатынас жасай бастауы себепші болған. Тарихи еңбектерде гундар туралы көп жазылып, ғалымдар арасында көп пікір таласы болса да оның басы ашылмай, күңгірт болып жатқан мәселелері мол.
Қазан төңкерісінен кейін түркі тілін зерттеу Мәскеу мен Ленинградта (Санкт-Петербург) кеңінен етек алды. Республикаларда институттар, академиялар ашылып, үлкен қалаларға шоғарланды. Мәскеу мен Ленинградта шоғырланған тілшілер жалпы және теориялық түркітанымға қатысты мәселелерді зерттеді. В.А.Богородицкий(1879-1941)- көрнекті орыс тіл білімінің, Қазан мектебінің өкілі, түркі тілдерінің фонетикасын салыстыра зерттеген және олардың генеологиялық жақтан классификациясын жасаған ғалым. Е.Д.Поливанов(1891-1938)-жалпы тіл біліміне байланысты көптеген қүнды пікір айтқан ғалым. Ол алтай тіл бірлігін талдап, түркі, монғол, корей және жапон тілдерін зерттеген, озбек тілі диалектологиясының негізін жасаған.Н.К.Дмитриев( 1898-1954)- түркі тілдерінің тарихына байланысты түрік және башқүрт тілдерін жан-жақты зерттеген және жалпы түркі тілдерін салыстырмалы-тарихи зерттеулерге басшылық жасаған, қүнды пікірлер айтқан корнекті орыс түркітанушысы. Н.К.Баскаков( 1905-1993) бүкіл түркі тілдері бойынша қүнды еңбектер жазған, қарақалпақ, ноғай, үйғыр, алтай, тува, т.б. тілдерді жан-жақты зерттеп, теориялық еңбек жазған, бірнеше тілдердің диалектілік ерекшелігін тексеріп, сөздігін жасаған көрнекті ғалым.
ХАЛЕЛ ДОСМҰХАМЕДОВ ЖӘНЕ ТҮРКІТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
XX ғасыр басындағы өтпелі, дүрмекті кезеңде саяси күрес сахнасына шығып, қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, болашағын болжап, аспан астында өмір сүру құқығын қорғап тер төккен, сонымен қатар осы жолда құрбан болған қазақ зиялылары қаншама. Бүгінде Алаш қозғалысының 90 жылдығын ел болып атап өтіп жатқанда ел үшін құрбан болған ерлердің әруағына бас иіп, еткен еңбектерін саралап, әділ бағасын беру игілікті іс. Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш, Емеспін жемісі көп тамаша ағаш. Қалғанша жарта жаңқам мен сенікі, Пайдалан шаруаңа жараса, Алаш, - деп Міржақып ақын айтқандай, Алаш үшін тер төгіп, ел қажетін өтеп, әлеуметтік өмірдің барлық саласына өзінің үнін қосқан ардақтыларымыздың бірі - бүгінде туғанына 125 жыл болып отырған азамат Халел Досмұхамедов еді. Ол 1883 жылы 24 сәуірде Тайсойған құмында дүниеге келді. Әкесі Досмұхамед көзі ашық адам болатын. Ол ұлын жергілікті орыс-қазақ мектебіне оқуға берді. Жасынан зерек Халел 1902 жылы Орал әскери реалдық училищесін үздік бітірді. 1903 жылы Санкт-Петербургтегі императорлық әскери медициналық академияға оқуға түседі. Халелдің студенттік кезеңі Ресейдегі саяси толқулармен тұстас келді. Мұның өзі жас жігіттің саяси көзқарастарының қалыптасуына игі әсер етті. Халел Досмұхамедов Алаш қозғалысының қайраткері, дәрігер, ұстаз, ғалым ретінде тарихта өзіндік орны бар тұлға. Х.Досмұхамедовтың ғылыми ізденістермен тереңдеп шұғылдануына басты екі қызметі әсер етті. Біріншіден, қазақ-қырғыз білім комиссиясының, екіншіден, Мемлекеттік ғылыми кеңестің төрағасы болуы еді. Бүгінде Халелтану бағытында көптеген жұмыстар атқарылып жатыр. Халелдің еңбектерін саралап келе оның жан-жақты біліміне таң қаласың. Ол кәсіби дәрігер ғана емес, қоғам қайраткері, саясаттанушы, қоғамтанушы, тілші, тарихшы, әдебиетші, фольклор жинаушы. Біздің бұған қосып айтарымыз, Халел - қазақтан шыққан алғашқы түркітанушы. Халел 1923 жылы Шолпан журналының 7-санында Диуан лұғат ит-түрік атты мақала жариялады. Осы мақаласы арқылы қазақ қоғамын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.