Сұлы және қарақұмық өсіру технологиясымен танысу және зерттеуі


Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті
БАӨЖ
Тақырыбы: Сұлы және қарақұмық өсіру технологиясымен танысу және зерттеу
Орындаған: Шуленова М. Қ.
Тексерген: Татенов А. Б.
Топ: ТЖ - 305
Семей - 2015
Жоспар:
I. Кіріспе.
II. Негізгі бөлім
2. 1. Сұлы өсіру технологиясы
2. 2. Қарақұмық өсіру технологиясы
III. Қорытынды бөлімIV. Қолданылған әдебиеттер тізімі
Сұлы және қарақұмық өсіру технологиясымен танысу және зерттеу
Сұлы - астық тұқымдасына жататын бір жылдық және көп жылдық шөптесін өсімдік. Сұлының шаруашылықта алар орны ерекше.
Біріншіден, ол - құнарлы мал азығы. Сұлы дәні мал азығының құндылығының халықаралық өлшем бірлігі болып саналады. Басқа дақылдардың дәндерімен араластырылған сұлы жас төлдердің ағзасының тез және мықты болып қалыптасуына жағдай жасайды. Сұлы қосылған концентрлі азыққұс шаруашылығында кеңінен қолданылады. Сұлының сабаны басқа дақылдардың сабанына қарағанда қоректік заттарға бай және малға жағымды болады. Сонымен қатар, оның ылғал сіңіргіштік қасиетіде жоғары болғандықтан ірі қара және шошқа шаруашылығында төсеніш ретінде пайдаланылады.
Екіншіден - азық-түліктік дақыл. Оның дәнінен жарма, тағы сол сияқты тағамға керек заттар алады, яғни тамақ өнеркәсібінде пайдаланылады.
Үшіншіден, сұлының құрамында валин, лизин және триптофан сияқты алмастырылмайтын амин қышқылдары көп мөлшерде болғандықтан әр түрлі ауруларға қарсы ем үшін медицина саласында және құнды диеталық тағам ретінде пайдаланады.
Сұлының биіктігі 60-100 см.
- Сабағы жылтыр, бунақты болып біткен.
- Жапырағы қандауыр пішіндес, гүлі қос жынысты.
- Гүлшоғыры - сыпыртқы.
- Жемісі - түкті дәнек.
Жем өндіру мақсатымен өсірілетін жаздық дақыл, ылғалды жерде жақсы өседі, суыққа төзімді, топырақ талғамайды.
Дәнінің құрамы
- Ақуыз - 11-19%.
- Май - 4-6%.
- Крахмал - 40%.
- Жасұнық - 11-13%.
- Дәрумендер, минерал тұздар.
Аудандастырылған сорттары
- Золотой дождь
- Льговский 1026
- Марктон
- Мирный
- Орел
- Синельниковский 14
- Сельма
Сұлы ұны. Оны печенье және балаларға арналған нәрлі қоспалар даярлау үшін де пайдаланады.
Сұлы жармасы. Құрамындағы белок пен май мөлшері жағынан дақыл тұқымдастар дәнінен пайдаланылатын жарма арасында алғашқы орында. Сұлыдан: буланған дәні бүтін және жаншылған жарма дайындап, пайдаланады да, сұлы жармасынан түрлі тағамдар да әзірлейді. Буданып, уатылмаған сұлы жармасын түктеу арқылы пайдаланады, дейді мамандар. Сұлы талқаны дәнінен арнайы өңдеуден өткізіп алынатын жоғары сапалы нәрлі тағам. Талқаннан диеталық және балалар тағамдарын да жасайды.
Ауыспалы егісте бидайдан, отамалы, бұршақ дақылдарынан кейін егіледі. Жылу сүйгіштігіне қарай ерте көктемде, топырақтың тұқым сіңірілетін тереңдігі 5-7°С-қа жылыған кезден бастап себеді. Вегетация кезеңі - көктеуі, түптенуі, түтік шығаруы, масақтануы, гүлденуі, дәнінің толып, пісуі 70-95 күнге созылады. Өнімнің түсім мөлшері сұлының ауыспалы егіс жүйесіндегі орны, топырақ өңдеудің сапасы, минералды тыңайтқыштардың түрлері мен мөлшері, оларды топыраққа ендіру тәсілдері мен себу мерзімі, өскіндерді зиянкестер мен аурулардан қорғау сияқты маңызды технологиялық жағдайларғабайланысты.
АҚШ ғалымдары сұлы өнімдерінің венерологиялық ауруларға қарсы емі бар екенін анықтады. Бұл дәнді дақылдың емдік қасиеті - оның құрамындағы аргинин аминқышқылында.
Ғалымдардың мәліметінше, ағзаны мерез, соз, ұшық сияқты тері-венерологиялық аурулардан қорғау үшін денедегі макрофаг жасушалардың қызметін күшейту керек. Бұл жасушалар ауру қоздырғыштары мен басқа да бөгде жасушаларды жоя алады. Ал макрофагтардың белсенді әрекет етуі үшін ағзада аргинин аминқышқылы көп болуы қажет. Мұндай химиялық зат сұлы мен жүгерінің құрамында бар. Зерттеушілердің айтуынша, күнжіт, мейіз, жаңғақ пен шоколад құрамында да жыныстық жолмен жұғатын аурулардан қорғайтын аргинин аминқышқылы көп болады.
Сұлы үшін ең тиімді шымды-ақшыл сұрғұлт түсті және құмайт топырақ болып табылады. шымды-ақшыл сұрғұлт түсті жерде өңдеуге болады, ал ылғалы жеткілікті жерде өте жақсы өседі және құмды жерде де өседі. Сұлы жаздық бидайға және арпаға қарағанда топырақтың қышқылдығын жақсы көтереді. Оны pH 5, 0-5, 5 кезінде айдауға болады, бірақ жоғары және тұрақты егінді ол тек pH 5, 6-6, 0кезінде береді.
Сұлыны айдаудың ең жақсы бастамашысы - жыртылған және бұршақты дәндер.
Топырақты өңдеу жердің ғылыми-негізделген жүйесіне сәйкес жүреді. Бірінші қабылдау ретінде дәнді бастамашылардан кейін орылған егінді қабылдайды: топырақта, 5-7 см тереңдіктегі арамшөптерді, 10-12 см лас топырақта қабылдайды. БДТ-7 дискілі ауыр тырмаларды, дискаторы АПН-3, АПН-4, АПО-3 және КЧ-5, 1, КЧН-5, 4, АКЧ-5, 4, АПМ-6 шабықтағыш қопсытқыштарды қолданады.
Сүдігер жырту бұл негізгі өңдеу жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады. Бұл арамшөптердің пайда болағаннан кейінгі, топырақты сыдыра жыртқаннан соңғы 2-3 аптада жүргізіледі. Сүдігер жырту кезеңі улкен маңызға ие. Сұлы зертханасының тәжірибесіне қарай сүдігер жырту кезінде 15 тамызда сұлының Полонез сұрпы 39, 5 ц/га, ал сүдігер жыртудың 15 қазанда - 35, 9 ц/га алынады. Сүдігер жырту кезінде ППО-4-40 соқа қолданылады. Көпжылдық арамшөптен тазарған топырақта, шабықтау екі ізде жүргізіледі: бірінші - 10-12 см тереңдікте, екінші - егінді дала қабаты тереңдігіне. Топырақтың шабықталып өңделуі сұлының егілуіне дайындайды, сонымен қатар өнімнің өсуіне септігін тигізеді.
Топырақтың көктемді дәстүрлі өңдеуінде бірінші топырақ өңдеу операциясын егін алқабына техниканың шығуынан бастайды: жеңіл топырақта - БЗТС-1 ауыр тісті тырмалар СП-11 тіркемесімен екі қатарға. Минералды тыңайтқыштарды өңдеу үшін қопсыту 5-8 см тереңдікте қопсытылады.
Химиялық отау кезіндегі уақытқа сәйкес келген кезде көптеген зияндылардың пайда болуымен гербицидтер мен инсектицидтерді өңдеуді біріктіру керек.
Қарақұмық - жарма дақылдары ішіндегі маңыздылардың бірі. Оның жармасы диеталық, дәмді тамақ, дәнінде 9% белок, 70% -дай крахмал және 1, 6% май, сондай-ақ дәрумендер(В/ 1 , В/ 2 ), минералды тұздар (темір, фосфорлы кальций) да болады.
- Биіктігі 15-70 см, сабағы тік, көп бұтақталған.
- Жүрек тәрізді жапырағы кезектесіп орналасқан.
- Ақ не қызғылт түсті гүлдері жапырақ қолтығынан жетіледі. Шілде айында гүлдеп, тамыздажемісі піседі.
Қарақұмық - жылу және ылғал сүйгіш дақыл, топырақ температурасы 12-15°С болғанда көктеп шығады.
Қарақұмық - суыққа төзімсіз өсімдік. Оның көгі 1-2°С суықтың өзінде үсікке шалдығады. Ал өсімдік гүлдеген кезде температура 30°С-тан жоғары, ылғал жеткіліксіз болса, онда оның түйіні қурап, дәні түсіп қалады.
Қарақұмық топырақ таңдайды. Ол көбінесе қара және қызғылт қоңыр топырақта жақсы өсіп, мол өнім береді, сондықтан топырақ қышқылдығы рН 5-6, 5 болу керек.
Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Азия жерлерінің қоңыржай және субторпикалық аймақтарында өсетін 26 түрі бар.
Қазақстанда қарақұмық негізінен солтүстік облыстарда, әсіресе, Павлодар, Орталық және Шығыс Қазақстан облыстарында егіледі.
Қазақстан бойынша егіс аумағы 218 мың га, өнімділігі әр га-дан 9, 7 ц. Қарақұмықтың ерте пісетін сорттарының өсу мерзімі қысқа (50-60 күн), сондықтан оны аралық дақыл ретінде пайдалануға болады.
Қарақұмықты СЗС-2, 1 тұқым сепкіштерімен кәдімгі жай қатарлық (қатар аралығы 23 см) әдіспен себеді. Кейінгі кезде кең қатарлы (қатар аралығы 45 см) әдіс қолданылады. Соңғы әдісте қарақұмықтан жоғар өнім алуға болатыны анықталып отыр. Сондай-ақ міндетті түрде қарақұмық егісінің әр га-сына гүлдеуіне 2-3 тәулік қалғанда бал арасының 2-3 ұясын әкеліп қою керек. Ол өсімдікті тозаңдандырып, қарақұмықтың өнімін әр га-сынан 3-4 ц арттыруға көмектеседі.
Егін жинау қарақұмық дәнінің 70-75%-ы қоңырланған кезінде басталады.
Қарақұмық шірнелі өсімдіктерге жатады. Бал аралары оның әр га-сынан 50-60 кг, ал қолайлы жағдайда 100 кг-ға дейін бал жинайды. Күздік бидай үсіп кеткен жылдары қарақұмықты сақтық дақыл ретінде пайдаланады.
Қарақұмық тамаша балды өсімдік. Оның егісінің әр гектарынан аралар 60-100 кг дейін дәмі мен иісі тамаша бал жинайды.
Дәнді дақылдардың ішінде қарақұмық өте қысқа вегетациялық кезеңімен (60-75 күн ) ерекшеленеді. Бұл оны күздік және ерте жаздық дақылдардың көктері шықпай қалған танаптарына қайта егуге және де аңыздық аралық дақыл ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Сондай ақ қарақұмықты көк балаусасын жыртып жасыл тыңайтқышқа да пайдаланады.
Қарақұмық кәдімгі жапырақтары шыққаннан кейін тез өсіп, бұтақтанып арам шөптерді басып тастайды. Сондықтан, ол жаздық дақылдар үшін жақсы алғы дақыл, ал ерте пісетін сорттары екпе сүрі жер дақылы бола алады. Қарақұмықтың орташа өнімі гектарына 8-12 ц, ең жоғарғысы 20-25 ц жетеді.
Қарақұмық жармасы - бірнеше сұрыпқа ие және олардың атаулары әр түрлі, сыртқы түріне және қолдануына қарай:
- Қарақұмық дәні- ірі, жарма. Бытырап пісетін ботқа үшін дайындалады, жұмыртқа және пиязбен беріледі.
- Буквица- қарақұмық дәнінің оңтүстік орыстардағы, Украина, әсіресе Батыс Украина облыстарындағы атауы.
- Велигорна- майда, бүтін, кейде қарақұмық жармасы. Атауы XVIII ғ-да Литвада, Польшада, Беларусьта және солармен көршілес жатқан Ресей облыстарында пайда болды.
- Смолендік жарма- майда қарақұмық ботқасы. Пирог салмасына қолданылатын сүттегі тәтті және жартылай тәтті ботқа.
- Продел- жармаланған қарақұмық жармасы немесе велигорка қалдығы және сүттегі жартылай тәтті ботқа. Тұтқыр ботқаны дайындауда қолданылады. Қарақұмық ұнына балаларға пайдалы сүт, қант, витаминдер араласқан. Жұқа қүймақ дайындауға да қолданылады. [1]
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz