Фразеологизмдердің зерттелу тарихы

Фразеологизмдердің зерттелу тарихы;
Фразеологизмдердің тілдік бірлік ретінде танылуы; Фразеологизмдердің семантикалық категориялары; Фразеологизмдердің лексика.семантикалық тақырыптары және грамматикалық ерекшеліктері

Фразеология – құрамы мен құрылымы тұрақты; сөйлеу кезінде констукцияланбау; даяр қалпын сақтай отырып қолданылатын; мағына тұтастығы мен тіркес тиянақтылығы тән бейнені тұрақты тіркестердің қазіргі күйін және тарихи қалпын зерттейтін тіл білімінің саласы. Осының негізінде фразеология қазіргі немесе диохронды деп бөлінеді. Фразеологияның зерттеу нысаны – фразеологиялық оралымдар. Олар фразеологизмдер, фразеологиялық бірліктер немесе фраземалық бірліктер деп аталады. Дегенмен термин ретінде оны фраземика деп атаған дұрыс.
«Фразеология» термині жеке лингвистикалық пән ретінде 20 ғасырдың 40 жылдарында дүниеге келді. Алғаш сала ретінде зерттеген В.Виноградов. Одан кейінгі зерттеген орыс ғалымдары В.Л.Архангельский, В.К. Жуков, В.И.Зимин т.б. Кез-келген халықтың халықтығы мен ұлттық болмысын танытатын оның өнері болса, сол өнердің алды – қызыл тіл, - деп халық даналығында айтылғандай, тілдің байлығын, терең тұңғиық сырларын ашқан сол тілде сөйлейтін халықтың даналығы екені сөзсіз.
Тілдің бейнелігін, байлығын арттыра түсетін сөздік қордың ауқымды бөлігін құрап тұратын тілдік бірліктер – фразеологизмдер. Олар халықтың тұрмыс-салтының, әдет-ғұрпының, мінез-құлқының, өмір сүру ортасының, экономикалық және саяси көзқарастары мен өзгерістерінің айнасы. Қазақ тіл білімінде ең алғаш XX ғасырдың 40 жылдарында профессор С. Аманжолов идиомалық тіркестер менфразеологизмді зерттеуді қолға алу керектігін атап өтіп, олардың ғылыми бағыттарын көрсеткен.
Тұрақты тіркестерді екіге бөлуге болады.
1) Образды пернелі құрама (идиомдық тіркес)
2)Бернесіз құрама (фразеологизмді тіркес)
Осылар сияқты қазақ тіліндегі кейбір сөйлемдерді басқа тілге тура аударғанда олар тура мағынадан басқа мағына беріп кетсе, сөздердің грамматикалық формаға дұрыс жауап бермегені деуге болады. Бұл – идиомды айыруда негізгі критерий. С.Аманжолов кейінгі жылдары жазған еңбектерінде де фразеология мәселесіне тоқталды. 1980 жылы жазған еңбектерінде тұрақты тіркестерге диалектологиялық деректерден көптеген фактілер келтіріп, оларды қазақ әдеби тілімен салыстыра зерттейді. «Қазақ тілі идиомалар мен фразеологиялық тіркестерге өте бай. Біздің ойымызша, идиомалық және фразеологиялық оралымдар қазақ халқының ойлау жүйесін зерттеуді және тілдегі мазмұны мен форманы қарастырудың тамаша нысанасы бола алады» деп көрсетті. Алғашқы фундаментальды құралды І.Кеңесбаев 1977 жылы басып шықты. Біздің негізгі тақырыбымыз фразеологизмдердің антонимдік қолданысы. Ал Кеңесбаев фразеологизмнің мағыналық түрлеріне тоқталмаған

Падаланылған әдебиеттер:
1. К.Аханов «Тіл білімінің негіздері» - Алматы: 2002ж.
2. Ғ.Қалиев Ә.Болғанбаев «Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы» - Алматы: 2006ж.
3. Сарекенова Қ.Қ. «Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы» - Алматы: 2014ж.