Топырақтағы органикалық заттардың балансын есептеу туралы
КІРІСПЕ
1.1 Топырақтың құрамына қысқаша сипаттама
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Топырақтағы органикалық заттар
2.2 Топырақтың органикалық бөлігінің маңызы
2.3 Топырақтың органо.минералдық құрамы
2.4 Топырақтағы органикалық заттардың балансын есептеу
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.1 Топырақтың құрамына қысқаша сипаттама
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Топырақтағы органикалық заттар
2.2 Топырақтың органикалық бөлігінің маңызы
2.3 Топырақтың органо.минералдық құрамы
2.4 Топырақтағы органикалық заттардың балансын есептеу
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Топырақтың құрамына қысқаша сипаттама.
Топырақтың қатты фазасының біршама бөлігі органикалық қосылыстар үлесіне тиесілі. Жыл сайын топырақта өсетін өсімдіктер майда жәндіктер мен микробтар топырақ бетінде, оның қабаттарында көптеген қалдықтар қалдырады. Hегізгici органикалық қалдықтар. Топыраққа жылма-жыл түсетін өсімдіктер мен өлген жәндіктердің қалдықтары eкi бағытта өзгегеріске ұшырайды. Біріншіден, топырактағы микроорганизмдердің әсерінен ыдырап, шіріп, жай минералды қосылыстарға ажырайды. Екіншіден, осы организмдер қалдықтары микробтардың әрекетінен күрделі биохимиялық өзгерістерге ұшырап, олардан тұрақты органикалық зат — топырақ қарашіріндici — гумус (немесе қарашірік) пайда болады.
Органикалық қалдықтардың біразы толық ыдырап минералданса, біразы қайтадан топырақта органикалық заттардың осы жаңа күрделі түрге, биохимиялык синтез аркылы қара шіріндігe (гумуске) айналады. Минералдану мен гуминдену npoцессін микроорганизмдер жүргізеді.
Гумус заттарының түзілуіне көптеген зерттеушілер көңіл бөлген. Oларғa химиялық талдау жасап, мәліметтер жинап, түзілу жолдарын анықтай бастады. Бұл жөнінде ең алғаш көзқарастарын білдірген М.В.Ломоносов, П.А.Костычев, С.П.Кравков, А.Г.Трусов т.б. болды. Гумустың құрылуының жалпы сызбасын кағазға түcipгeн В.Р.Вильямс еді. Ол топырақтың тек кана бнологиялык. жағына көңіл бөледі. Одан кейін топырақтың гумусының көзі лигнин деген көзқарас туды (Ж.Фишер, 1921, В.Фукс, 1936). Бұл көзқарас бойынша гумус ешқандай да ерекше құрылым емес, ол лигнин мен протеин комплексі дегенді айтты, ТМД елдерінің топырақтарындағы органикалық заттарды толық зерттеуде, топырактағы гумустың мөлшерін анықтауды И.В.Тюриннің үлесі ерекше. Ол бұл процестің күрделілігін көрсетті. Бұл ғалымның зерттеулерін М.М.Кононова жалғастырып, гумус заттары – ароматикалық құрылымдардың жеке молекулалары ферменттердің
Топырақтың қатты фазасының біршама бөлігі органикалық қосылыстар үлесіне тиесілі. Жыл сайын топырақта өсетін өсімдіктер майда жәндіктер мен микробтар топырақ бетінде, оның қабаттарында көптеген қалдықтар қалдырады. Hегізгici органикалық қалдықтар. Топыраққа жылма-жыл түсетін өсімдіктер мен өлген жәндіктердің қалдықтары eкi бағытта өзгегеріске ұшырайды. Біріншіден, топырактағы микроорганизмдердің әсерінен ыдырап, шіріп, жай минералды қосылыстарға ажырайды. Екіншіден, осы организмдер қалдықтары микробтардың әрекетінен күрделі биохимиялық өзгерістерге ұшырап, олардан тұрақты органикалық зат — топырақ қарашіріндici — гумус (немесе қарашірік) пайда болады.
Органикалық қалдықтардың біразы толық ыдырап минералданса, біразы қайтадан топырақта органикалық заттардың осы жаңа күрделі түрге, биохимиялык синтез аркылы қара шіріндігe (гумуске) айналады. Минералдану мен гуминдену npoцессін микроорганизмдер жүргізеді.
Гумус заттарының түзілуіне көптеген зерттеушілер көңіл бөлген. Oларғa химиялық талдау жасап, мәліметтер жинап, түзілу жолдарын анықтай бастады. Бұл жөнінде ең алғаш көзқарастарын білдірген М.В.Ломоносов, П.А.Костычев, С.П.Кравков, А.Г.Трусов т.б. болды. Гумустың құрылуының жалпы сызбасын кағазға түcipгeн В.Р.Вильямс еді. Ол топырақтың тек кана бнологиялык. жағына көңіл бөледі. Одан кейін топырақтың гумусының көзі лигнин деген көзқарас туды (Ж.Фишер, 1921, В.Фукс, 1936). Бұл көзқарас бойынша гумус ешқандай да ерекше құрылым емес, ол лигнин мен протеин комплексі дегенді айтты, ТМД елдерінің топырақтарындағы органикалық заттарды толық зерттеуде, топырактағы гумустың мөлшерін анықтауды И.В.Тюриннің үлесі ерекше. Ол бұл процестің күрделілігін көрсетті. Бұл ғалымның зерттеулерін М.М.Кононова жалғастырып, гумус заттары – ароматикалық құрылымдардың жеке молекулалары ферменттердің
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. В.Г. Мамонтов, Н.П. Панов, И.С. Кауричев, Н.Н. Игнатьев «Общее почвоведение» , Москва 2006
2. Қ.Қ. Мұсабеков «Топырақтану және геоботаника негіздері», Алматы , 2009
3. Р.А. Мирзадинов, Қ.Үсен, Ә.Ә. Торғаев, С.Л. Дүйсенбаев, М.Ш. Каримов, Г.Қ. Меизбаева «Топырақтану», Алматы , 2009
4. Ш.Тайжанов, А.Амралин, Н. Қошқаров, С. Кенжеғұлова «Топырақтану және геология негіздері», Астана 2014
5. Қ.К. Әрінов, Қ.М. Мұсынов, А.Қ. Апушев, Н.А. Серекбаев, Н.А. Шестакова, С.С. Арынтанғұлов «Өсімдік шаруашылығы» Алматы 2011ж
6. Киреев А.К., Сейтказинов Д.Т. Обработка почвы на богаре Казахстана. – Алматы, 2001ж
7. Зубайров О.З., Тілеукұлов А.Т., Нұрмамбетов Д.Д. «Мелиоративтік жобалау жүйелері» - Алматы , 2011ж.
1. В.Г. Мамонтов, Н.П. Панов, И.С. Кауричев, Н.Н. Игнатьев «Общее почвоведение» , Москва 2006
2. Қ.Қ. Мұсабеков «Топырақтану және геоботаника негіздері», Алматы , 2009
3. Р.А. Мирзадинов, Қ.Үсен, Ә.Ә. Торғаев, С.Л. Дүйсенбаев, М.Ш. Каримов, Г.Қ. Меизбаева «Топырақтану», Алматы , 2009
4. Ш.Тайжанов, А.Амралин, Н. Қошқаров, С. Кенжеғұлова «Топырақтану және геология негіздері», Астана 2014
5. Қ.К. Әрінов, Қ.М. Мұсынов, А.Қ. Апушев, Н.А. Серекбаев, Н.А. Шестакова, С.С. Арынтанғұлов «Өсімдік шаруашылығы» Алматы 2011ж
6. Киреев А.К., Сейтказинов Д.Т. Обработка почвы на богаре Казахстана. – Алматы, 2001ж
7. Зубайров О.З., Тілеукұлов А.Т., Нұрмамбетов Д.Д. «Мелиоративтік жобалау жүйелері» - Алматы , 2011ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
Тақырыбы: Топырақтағы органикалық заттардың балансын есептеу
Орындаған: Омарова Алуа
Топ:АГ -213
Тексерген: Сагандыков С.Н
СЕМЕЙ 2015
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1.1 Топырақтың құрамына қысқаша сипаттама
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Топырақтағы органикалық заттар
2.2 Топырақтың органикалық бөлігінің маңызы
2.3 Топырақтың органо-минералдық құрамы
2.4 Топырақтағы органикалық заттардың балансын есептеу
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Топырақтың құрамына қысқаша сипаттама.
Топырақтың қатты фазасының біршама бөлігі органикалық қосылыстар үлесіне тиесілі. Жыл сайын топырақта өсетін өсімдіктер майда жәндіктер мен микробтар топырақ бетінде, оның қабаттарында көптеген қалдықтар қалдырады. Hегізгici органикалық қалдықтар. Топыраққа жылма-жыл түсетін өсімдіктер мен өлген жәндіктердің қалдықтары eкi бағытта өзгегеріске ұшырайды. Біріншіден, топырактағы микроорганизмдердің әсерінен ыдырап, шіріп, жай минералды қосылыстарға ажырайды. Екіншіден, осы организмдер қалдықтары микробтардың әрекетінен күрделі биохимиялық өзгерістерге ұшырап, олардан тұрақты органикалық зат -- топырақ қарашіріндici -- гумус (немесе қарашірік) пайда болады.
Органикалық қалдықтардың біразы толық ыдырап минералданса, біразы қайтадан топырақта органикалық заттардың осы жаңа күрделі түрге, биохимиялык синтез аркылы қара шіріндігe (гумуске) айналады. Минералдану мен гуминдену npoцессін микроорганизмдер жүргізеді.
Гумус заттарының түзілуіне көптеген зерттеушілер көңіл бөлген. Oларғa химиялық талдау жасап, мәліметтер жинап, түзілу жолдарын анықтай бастады. Бұл жөнінде ең алғаш көзқарастарын білдірген М.В.Ломоносов, П.А.Костычев, С.П.Кравков, А.Г.Трусов т.б. болды. Гумустың құрылуының жалпы сызбасын кағазға түcipгeн В.Р.Вильямс еді. Ол топырақтың тек кана бнологиялык. жағына көңіл бөледі. Одан кейін топырақтың гумусының көзі лигнин деген көзқарас туды (Ж.Фишер, 1921, В.Фукс, 1936). Бұл көзқарас бойынша гумус ешқандай да ерекше құрылым емес, ол лигнин мен протеин комплексі дегенді айтты, ТМД елдерінің топырақтарындағы органикалық заттарды толық зерттеуде, топырактағы гумустың мөлшерін анықтауды И.В.Тюриннің үлесі ерекше. Ол бұл процестің күрделілігін көрсетті. Бұл ғалымның зерттеулерін М.М.Кононова жалғастырып, гумус заттары - ароматикалық құрылымдардың жеке молекулалары ферменттердің қатысуымен өтетін, конденсация арқылы түзілген заттар екенін ашты М.М.Кононованың айтуы бойынша барлық өсімдіктер қалдықтары гумустену кезінде микроорганизмдермен ciңipy жолынан өтедi екен. Л.Н.Александрова бойынша гумификация -- органикалық қалдықтардың тузілуі арқасында жоғары молекулярлық қосылыстардың күрделі биофизика-химиялық құбылыстар арқылы органикалық түзілімдердің ерекше класы -- гумусты түзуі. Фульво қышқылдар -- гумус қышқылдарының гумин қышқылдары тұнғаннан кейін ерітінділерде қалатын тобы. Бұлар да жоғары молекулалық құрамында азоты бар құрылымдар Бұлардың гумин қышқылдарынан біраз айырмашылықтары бар. Фульво қышқылдарының түсі ашық, көміртегі мөлшері төмен суда ериді әрі қозғалғыш келеді. Сондықтан топырақтың органикалық және минералдық қосылыстарын ерітіп, ондағы катиондармен косылып, фульват тұздарын құрайды да, сумен топырақ қабаттарында төмен қарай шайылады. Гумин қышқылдары мен фульво қышқылдары молекулярлық салмағы бойынша бірнеше фракцияларға бөлінеді.
Гумус қышқылдарының көп бөлігін гумин құрайды. Бұл минералды бөлікпен тығыз байланысып, сілтілермен гидролизденбейтін қышқылдардың қалдығы. Құрамында гумин және фульвоқышқылдары бар.
Топырақтағы органикалық заттар
Органикалық зат - топырақтың ажырамас бөлігі, топырақ түзілу және құнарлылық осы затқа тәуелді. Ол ұлпалық құрылысының жоғалтпаған органикалық қалдықтардан және табиғаты биохимиялық жаңа түзілімдер - қарашіріктерден құралады. Бір гектар қара топырақта жыл сайын 7 тонна құрғақ ауалы ылғалдылықтағы , өсімдіктердің жер бетіндегі қалдықтары,27 тоннаға жуық тамырлары жиналады. Ал шөл аймақтағы сұр топырақтардың бір гектарына 1 тонна өсімдіктердің жер бетіндегі қалдықтары , 15 тоннаға жуық тамырлары қалады. Орталық аймақта көп жылдық дақылдар орналасқан топырақтың бір метрлік қабатында гектарына 15 тоннадай , ал бір жылдық дақылдардың астында 3-5 тоннадай тамыр жиналады. Өсімдік қалдықтары топырақтағы органикалық заттардың негізгі көзі болып табылады.
Топырақтың органикалық заты негізінен төрт элементтен құралады. Олар мыналар көміртегі, оттегі, сутегі және азот. Осы элементтердің қатысуымен төмендегідей күрделі органикалық қосылыстардың маңызды топтары құралады:
1.Көмірсулар (моно ди және полисахаридтер). Өсімдік қалдықтарында негізінен полисахаридтер болады. Олардың ішінде көп таралғаны клетчатка, немесе целлюлоза. Клетчатка суда ерімейді. Ол саңырауқұлақтардың жамылғысының клеткаларының құрамына кіреді.
2. Лигнин - клетка қабырғаларына сіңетін жоғары молекулалары қомындыларының тобы. Өсімдік қалдықтарында оның мөлшері 30-40% - ке жетуі мүмкін.
3. Азотты заттар - белоктар немесе протеиндер. Олар протоплазманың немесе өсімдік клеткаларынң ядроларының негізгі бөлігі болып табылады. Азотты заттардың қатарына хлорофилл және алкоидтар жатады.
4. Майлар - өсімдік қалдықтарында бұлардың мөлшері үлкен емес, клетка ядросының және тұқым құрамына кіреді. Өсімдік қалдықтарында аз мөлшерде смолалық заттар және тері илеуге қолданатын заттар кездеседі.
Органикалық тыңайтқыштардан қарашірінді түзілу мүмкіндігі (Кесте 1)
Рс
Органикалық тыңайтқыштар
1 т тыңайтқыштан қарашіріндінің түзілу мүмкіндігі ,т
1
Көң
0,100
2
Төсенішсіз жартылай сұйық ылғалдылығы 92% - дан аспайтын көң
0,050
3
Төсенішсіз сұйық, ылғадылығы 93-97% көң
0,025
4
Құс саңғырығы
0,140
5
Шымтезек пен көң қоспасы
0,150
6
Шымтезек пен құс саңғырығы қоспасы
0,200
7
Сабан
0,200
8
Көл шөгіндісі (сапрогель)
0,025
9
Жасыл тыңайтқыш
0,070
Топырақтың органикалық бөлігінің маңызы
Топырақ құрамындағы органикалық заттардың маңызын бағыттарына байланысты үш топқа бөліп қарастыруға болады.
Бірінщі бағыттағы маңызы - оның топырақтың морфологиялық белгілерін , заттық құрамын , қасиеттерін қалыптастыруға қатынасуы. Олар келесідей:
oo Ерекше қарашірінді қабат қалыптастыру ;
oo Топырақтардың түйіршіктерінің түзілуіне ықпал жасау;
oo Топырақтың жайғасуын, тығыздылығын қалыптастырып , ылғалдылық - физикалық қасиеттеріне әсер ету;
oo Жылжымалы қосылыстарды түзіп, топырақтың минералды бөлігінің қосылыстарын биогеохимиялық зат айналымына қосу;
Екінші бағыттағы маңызы - топырақтың органикалық бөлігінің, өсімдіктердің, ағзалардың қоректенуіне қатысуы. Олар келесідей:
oo Өсімдіктердің қоректік элементтер көзі болуы;
oo Гетеротрофты ағзаларға қоректік зат болу және топырақтың биологиялық , биохимиялық белсенділігіне ықпал жасау;
oo Жер бетіне жақын орналасқан ауа қабатын көмірқышқыл газымен қамтамасыз етіп , өсімдіктердің фотосинтез өнімділігіне ықпал жасау;
Үшінші бағыттағы маңызы - органикалық заттардың қоршаған ортаның тазалығын қорғауға қатысуы. Яғни:
oo Химиялық заттарыдың микробиологиялық жолмен ыдырауының жылдамдығына катализдік жолмен әсер етіп тездету;
oo Қоршаған ортаны ластайтын заттарды топырақ бойында бекіту, олардың өсімдік бойына таралуын азайту;
Заттардың химиялық құрамы (Гришнева бойынша) (Кесте 2)
Берілген заттар
Құрғақ зат құрамы%
Күл
Ақуыз және азот қосылыстары
көміртегі
арендар
липидтар
Моно және олигосахаридтер
целлюлоза
Басқа көміртегі
Таннин және фловоноид
лигнин
бактериялар
2..10
40..70
3..4
-
20..25
-
-
15..25
саңырауқұлақтар
5..7
35..40
3..4
-
25..30
-
-
20..25
балдырлар
20..30
10..15
3..5
-
50-60
-
-
1..3
Ағаш тектестер
0,1..0,5
0,5..1
2..3
40..45
20..25
12..15
25..30
3..5
тамырлар
1..1,5
2..3
2..3
34..37
25..35
5..8
20..25
4..5
Топырақтың органо-минералдық құрамы.
Топырақтағы органикалық заттар оның минералды бөлігімен белсенді арақатынаста болады. Осы арақатынастың түрлеріне байланысты трпырақтағы органо-минералдық құрамдар үш топқа бөлінеді:
1. Топыраққа тән емес органикалық сірке, құмырсқа, лимон, қымыздық қышқылдары мен топыраққа тән жоғарыда айтылған гумин қышқылдарының сілтілі (Na) және сілтілі-жерлік металл (Са, Мg) катиондарымен қосылған тұздары.Айтылған қышқылдардың көп металл элементтерімен (темір, алюминий, цинк т.б.) қосылған комплексті тұздары.Адсорбцияланған органо-минералдық қосылыстар, яғни алюминий және темірлі қара шірінді комплекстері.Сілтілі металдармен алюминийдің гумат және фульват тұздары суда жақсы еритіндіктен топырақ қабаттарында оңай жылжиды, ал кальций гуматы суда берік болғандықтан, топырақта тұракты шоғырланады.
Микроорганизмдер, өсімдіктер мен жануарлардың органикалық қалдықтарын шірітіп, ыдыратып жай қосылыстарға: суға, көмір қышқыл газына, аммиакка және басқа заттарға айналдырады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
БӨЖ
Тақырыбы: Топырақтағы органикалық заттардың балансын есептеу
Орындаған: Омарова Алуа
Топ:АГ -213
Тексерген: Сагандыков С.Н
СЕМЕЙ 2015
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1.1 Топырақтың құрамына қысқаша сипаттама
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Топырақтағы органикалық заттар
2.2 Топырақтың органикалық бөлігінің маңызы
2.3 Топырақтың органо-минералдық құрамы
2.4 Топырақтағы органикалық заттардың балансын есептеу
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Топырақтың құрамына қысқаша сипаттама.
Топырақтың қатты фазасының біршама бөлігі органикалық қосылыстар үлесіне тиесілі. Жыл сайын топырақта өсетін өсімдіктер майда жәндіктер мен микробтар топырақ бетінде, оның қабаттарында көптеген қалдықтар қалдырады. Hегізгici органикалық қалдықтар. Топыраққа жылма-жыл түсетін өсімдіктер мен өлген жәндіктердің қалдықтары eкi бағытта өзгегеріске ұшырайды. Біріншіден, топырактағы микроорганизмдердің әсерінен ыдырап, шіріп, жай минералды қосылыстарға ажырайды. Екіншіден, осы организмдер қалдықтары микробтардың әрекетінен күрделі биохимиялық өзгерістерге ұшырап, олардан тұрақты органикалық зат -- топырақ қарашіріндici -- гумус (немесе қарашірік) пайда болады.
Органикалық қалдықтардың біразы толық ыдырап минералданса, біразы қайтадан топырақта органикалық заттардың осы жаңа күрделі түрге, биохимиялык синтез аркылы қара шіріндігe (гумуске) айналады. Минералдану мен гуминдену npoцессін микроорганизмдер жүргізеді.
Гумус заттарының түзілуіне көптеген зерттеушілер көңіл бөлген. Oларғa химиялық талдау жасап, мәліметтер жинап, түзілу жолдарын анықтай бастады. Бұл жөнінде ең алғаш көзқарастарын білдірген М.В.Ломоносов, П.А.Костычев, С.П.Кравков, А.Г.Трусов т.б. болды. Гумустың құрылуының жалпы сызбасын кағазға түcipгeн В.Р.Вильямс еді. Ол топырақтың тек кана бнологиялык. жағына көңіл бөледі. Одан кейін топырақтың гумусының көзі лигнин деген көзқарас туды (Ж.Фишер, 1921, В.Фукс, 1936). Бұл көзқарас бойынша гумус ешқандай да ерекше құрылым емес, ол лигнин мен протеин комплексі дегенді айтты, ТМД елдерінің топырақтарындағы органикалық заттарды толық зерттеуде, топырактағы гумустың мөлшерін анықтауды И.В.Тюриннің үлесі ерекше. Ол бұл процестің күрделілігін көрсетті. Бұл ғалымның зерттеулерін М.М.Кононова жалғастырып, гумус заттары - ароматикалық құрылымдардың жеке молекулалары ферменттердің қатысуымен өтетін, конденсация арқылы түзілген заттар екенін ашты М.М.Кононованың айтуы бойынша барлық өсімдіктер қалдықтары гумустену кезінде микроорганизмдермен ciңipy жолынан өтедi екен. Л.Н.Александрова бойынша гумификация -- органикалық қалдықтардың тузілуі арқасында жоғары молекулярлық қосылыстардың күрделі биофизика-химиялық құбылыстар арқылы органикалық түзілімдердің ерекше класы -- гумусты түзуі. Фульво қышқылдар -- гумус қышқылдарының гумин қышқылдары тұнғаннан кейін ерітінділерде қалатын тобы. Бұлар да жоғары молекулалық құрамында азоты бар құрылымдар Бұлардың гумин қышқылдарынан біраз айырмашылықтары бар. Фульво қышқылдарының түсі ашық, көміртегі мөлшері төмен суда ериді әрі қозғалғыш келеді. Сондықтан топырақтың органикалық және минералдық қосылыстарын ерітіп, ондағы катиондармен косылып, фульват тұздарын құрайды да, сумен топырақ қабаттарында төмен қарай шайылады. Гумин қышқылдары мен фульво қышқылдары молекулярлық салмағы бойынша бірнеше фракцияларға бөлінеді.
Гумус қышқылдарының көп бөлігін гумин құрайды. Бұл минералды бөлікпен тығыз байланысып, сілтілермен гидролизденбейтін қышқылдардың қалдығы. Құрамында гумин және фульвоқышқылдары бар.
Топырақтағы органикалық заттар
Органикалық зат - топырақтың ажырамас бөлігі, топырақ түзілу және құнарлылық осы затқа тәуелді. Ол ұлпалық құрылысының жоғалтпаған органикалық қалдықтардан және табиғаты биохимиялық жаңа түзілімдер - қарашіріктерден құралады. Бір гектар қара топырақта жыл сайын 7 тонна құрғақ ауалы ылғалдылықтағы , өсімдіктердің жер бетіндегі қалдықтары,27 тоннаға жуық тамырлары жиналады. Ал шөл аймақтағы сұр топырақтардың бір гектарына 1 тонна өсімдіктердің жер бетіндегі қалдықтары , 15 тоннаға жуық тамырлары қалады. Орталық аймақта көп жылдық дақылдар орналасқан топырақтың бір метрлік қабатында гектарына 15 тоннадай , ал бір жылдық дақылдардың астында 3-5 тоннадай тамыр жиналады. Өсімдік қалдықтары топырақтағы органикалық заттардың негізгі көзі болып табылады.
Топырақтың органикалық заты негізінен төрт элементтен құралады. Олар мыналар көміртегі, оттегі, сутегі және азот. Осы элементтердің қатысуымен төмендегідей күрделі органикалық қосылыстардың маңызды топтары құралады:
1.Көмірсулар (моно ди және полисахаридтер). Өсімдік қалдықтарында негізінен полисахаридтер болады. Олардың ішінде көп таралғаны клетчатка, немесе целлюлоза. Клетчатка суда ерімейді. Ол саңырауқұлақтардың жамылғысының клеткаларының құрамына кіреді.
2. Лигнин - клетка қабырғаларына сіңетін жоғары молекулалары қомындыларының тобы. Өсімдік қалдықтарында оның мөлшері 30-40% - ке жетуі мүмкін.
3. Азотты заттар - белоктар немесе протеиндер. Олар протоплазманың немесе өсімдік клеткаларынң ядроларының негізгі бөлігі болып табылады. Азотты заттардың қатарына хлорофилл және алкоидтар жатады.
4. Майлар - өсімдік қалдықтарында бұлардың мөлшері үлкен емес, клетка ядросының және тұқым құрамына кіреді. Өсімдік қалдықтарында аз мөлшерде смолалық заттар және тері илеуге қолданатын заттар кездеседі.
Органикалық тыңайтқыштардан қарашірінді түзілу мүмкіндігі (Кесте 1)
Рс
Органикалық тыңайтқыштар
1 т тыңайтқыштан қарашіріндінің түзілу мүмкіндігі ,т
1
Көң
0,100
2
Төсенішсіз жартылай сұйық ылғалдылығы 92% - дан аспайтын көң
0,050
3
Төсенішсіз сұйық, ылғадылығы 93-97% көң
0,025
4
Құс саңғырығы
0,140
5
Шымтезек пен көң қоспасы
0,150
6
Шымтезек пен құс саңғырығы қоспасы
0,200
7
Сабан
0,200
8
Көл шөгіндісі (сапрогель)
0,025
9
Жасыл тыңайтқыш
0,070
Топырақтың органикалық бөлігінің маңызы
Топырақ құрамындағы органикалық заттардың маңызын бағыттарына байланысты үш топқа бөліп қарастыруға болады.
Бірінщі бағыттағы маңызы - оның топырақтың морфологиялық белгілерін , заттық құрамын , қасиеттерін қалыптастыруға қатынасуы. Олар келесідей:
oo Ерекше қарашірінді қабат қалыптастыру ;
oo Топырақтардың түйіршіктерінің түзілуіне ықпал жасау;
oo Топырақтың жайғасуын, тығыздылығын қалыптастырып , ылғалдылық - физикалық қасиеттеріне әсер ету;
oo Жылжымалы қосылыстарды түзіп, топырақтың минералды бөлігінің қосылыстарын биогеохимиялық зат айналымына қосу;
Екінші бағыттағы маңызы - топырақтың органикалық бөлігінің, өсімдіктердің, ағзалардың қоректенуіне қатысуы. Олар келесідей:
oo Өсімдіктердің қоректік элементтер көзі болуы;
oo Гетеротрофты ағзаларға қоректік зат болу және топырақтың биологиялық , биохимиялық белсенділігіне ықпал жасау;
oo Жер бетіне жақын орналасқан ауа қабатын көмірқышқыл газымен қамтамасыз етіп , өсімдіктердің фотосинтез өнімділігіне ықпал жасау;
Үшінші бағыттағы маңызы - органикалық заттардың қоршаған ортаның тазалығын қорғауға қатысуы. Яғни:
oo Химиялық заттарыдың микробиологиялық жолмен ыдырауының жылдамдығына катализдік жолмен әсер етіп тездету;
oo Қоршаған ортаны ластайтын заттарды топырақ бойында бекіту, олардың өсімдік бойына таралуын азайту;
Заттардың химиялық құрамы (Гришнева бойынша) (Кесте 2)
Берілген заттар
Құрғақ зат құрамы%
Күл
Ақуыз және азот қосылыстары
көміртегі
арендар
липидтар
Моно және олигосахаридтер
целлюлоза
Басқа көміртегі
Таннин және фловоноид
лигнин
бактериялар
2..10
40..70
3..4
-
20..25
-
-
15..25
саңырауқұлақтар
5..7
35..40
3..4
-
25..30
-
-
20..25
балдырлар
20..30
10..15
3..5
-
50-60
-
-
1..3
Ағаш тектестер
0,1..0,5
0,5..1
2..3
40..45
20..25
12..15
25..30
3..5
тамырлар
1..1,5
2..3
2..3
34..37
25..35
5..8
20..25
4..5
Топырақтың органо-минералдық құрамы.
Топырақтағы органикалық заттар оның минералды бөлігімен белсенді арақатынаста болады. Осы арақатынастың түрлеріне байланысты трпырақтағы органо-минералдық құрамдар үш топқа бөлінеді:
1. Топыраққа тән емес органикалық сірке, құмырсқа, лимон, қымыздық қышқылдары мен топыраққа тән жоғарыда айтылған гумин қышқылдарының сілтілі (Na) және сілтілі-жерлік металл (Са, Мg) катиондарымен қосылған тұздары.Айтылған қышқылдардың көп металл элементтерімен (темір, алюминий, цинк т.б.) қосылған комплексті тұздары.Адсорбцияланған органо-минералдық қосылыстар, яғни алюминий және темірлі қара шірінді комплекстері.Сілтілі металдармен алюминийдің гумат және фульват тұздары суда жақсы еритіндіктен топырақ қабаттарында оңай жылжиды, ал кальций гуматы суда берік болғандықтан, топырақта тұракты шоғырланады.
Микроорганизмдер, өсімдіктер мен жануарлардың органикалық қалдықтарын шірітіп, ыдыратып жай қосылыстарға: суға, көмір қышқыл газына, аммиакка және басқа заттарға айналдырады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz