Өсімдік қорғаудағы биологиялық әдістер туралы түсінік

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік Университеті

БӨЖ

Тақырыбы: Өсімдік қорғаудағы биологиялық әдістер туралы түсінік

Орындаған: Абзалова Т

Тексерген: Сагандыков С. Н

Тобы: АГ-213

Семей 2015

Жоспар

І Кіріспе

Өсімдікті биологиялық қорғаудың даму тарихы
ІІ Негізгі бөлім

Өсімдік қорғаудағы биологиялық әдістер туралы түсінік

Күнбағыс сұңғыласымен биологиялық күрес

Сұлының тәжтәріздес тат ауруы

Астық бітесі
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер

Өсімдікті биологиялық қорғаудың даму тарихы

Өсімдік қорғаудағы биологиялық әдісті адамзат баласы бұдан бірнеше ғасыр бұрын қолданғаны жөнінде деректер кездеседі. Біздің дәуіріміздің 900-1200 жылдары Оңтүстік-шығыс Азия елдерінің бағбандары цитрус, құрма, манго, какао ағаштарының зиянкестеріне қарсы жыртқыш құмырсқаларды пайдаланған.

1962 жылы Үндістаннан Мавриткий ралаына қызыл шегіртке мен күресу үшін майна құсының жерсіндірілгені жайлы алғаш рет жазылды. Тағы да бір деректер бойынша, адамзат баласына бірнеше ғасыр бойы жыртқыш қанқызы қоңызының зиянкестерді жеп құртып, пайда келтіргендігі белгілі болды.

1973 жылы АҚШ-тан Францияға жүзім филлоксерасымен күресу үшін жыртқыш кене, 1883 жылы Англиядан шалқан ақ көбелегінің тоғышары апантелес және Австралиядан австриялық ицерия сымырымен күресу үшін жыртқыш родолия қоңзы жерсіндірілген.

Бірақ, өсімдіктерді қорғаудың биологиялық әдісі ғылыми негізде зерттеліп, іске асырылғанға дейін көптеген жылдар өтті. Ғылымның бұл саласындағы ең алғашқы тұжырымдар орыс оқымыстыларының үлесіне тиеді. Атақты ғалым И. И. Мечников 1879 жылы тұңғыш рет астық қоңызының жасыл мюскардина ауруының қоздырығышын ашып, оны осы зиянкеске қарсы күрсеу үшін пайдаланған. Сөйтіп, өсімдік қорғаудың микробиологиялық әдісіне жол ашты.

ТМД елдерінде өсімдікті қорғаудың биологиялық әдістерін жүйелі түрде зерттеп, оны жүзеге асыру ісі 1930 жылдардан кейін жолға қойылды. Біздің елде өсімдікті қорғаудың биологиялық әдісін зерттеуге және дамытуға айтарлықтай үлес қосқан Қазақ өсімдік қорғау ғылыми-зерттеу институтының қызметкерлері Нұрлыбаева Р, Матпаева Б, Лукин В, Златанова, Савойская Г. Н және тағы басқа көптеген ғалымдар өз үлестерін қосқан.

Күнбағыс сұңғыласымен биологиялық күрес

Биологиялық күрес деп арамшөптердің табиғи жауларын (насекомдарды, фитофагты, ауру қоздырғыш жәндіктерді), оларға қарсы пайдалануды айтады. Арамшөптермен биологиялық күресте ең басты көңіл аударатын мәселе -қауіпсіздік.

Күнбағыс сұңғыласы жер бетінде СССР-дің Европалық бөлігінде, Кавказда, Орталық Азия, батыс және Шығыс Сібір, Иран, Батыс Қытай, Моңғолия жерлерінде көп таралған. Қазақстанның шөл және шөлейтті, далалы алқаптарында кездеседі. Сұңғыла өсімдіктерінің ең негізігі табиғи зиянкесі. Бұл шыбын еліміздің Орта Азия республикаларында, Европа бөлігінде таралған. Шыбынның арнайы мамықтарға оранған қуыршақтары қыстап шығады. Көктемде ауа райының температурасы 20 ⁰ С-тен жоғары болғанда шыбындар шыға бастайды. Ересек шыбындар ұшып келісімен активті қоректене отырып, жұмыртұа салуға дайындала бастайды. Жұмыртқаларын салу мерзімі, сұңғыланың гүл шашу кезеңімен дәл келеді. Осыған байланысты шыбындар жұмыртқаларын өсімдіктің гүлдеріне салады. Ұрғашы шыбынның жұмыртқа салу қабілеті өте күшті. Бір шыбын 200-ге дейін жұмыртқа салады. Бір немесе екі күннен кейін жұмыртқадан шыққан личинкалар тұқым қауыздарын тесіп, әлі сүттену кезеңіндегі жас дәндермен қоректене бастайды.

Личинкалардың, жалпы шыбынның даму мерзімдерінің ұзақтығы сыртқы ортаның температурасына тікелей байланысты. Мысалы, личинкалардың даму ұзақтығы 14-20 күн, қуыршақтікі 7-8 күн, ал ересек шыбындардың тіршілік барысы 40 күнге созылады. Фитомиза шыбынының бір ұрпағының толық өсіп даму ұзақтығы 20-36 күн. Табиғатта фитомиза шыбындарының маңызы өте зор. Олар өзінің даму сатыларын, өсімдіктің генеративті және вегетативті органдарында өткізе отырып, тікелей оларды бүлдіріп зияндайды. Фитомизаның табиғи-климаттық аймақтарда кең таралуына олардың табиғи жаулары мен аурулары айтарлықтай кедергі жасайды. Жер бетіне қуыршақтары көктемде егістікті жыртқан кезде құрып кетеді.

Сондықтан да фитомиза шыбынының сұңғыла арамшөбімен биологиялық күресте тиімділігін арттыру үшін, оларды лабораториялық жолмен алу, табиғатта көбейтуге мүмкіндіктер жасау мәселелері қолға алынуда.

Сұлының тәжтәріздес тат ауруы

Сұлының тәжтәріздес тат ауруы жер бетінде кеңінен таралған. Әсіресе, АҚШ, Канада, Жаңа Зеландия, Австралия сияқты сұлы егістігі көлемді елдерде бұл ауру жыл сайын өнім деңгейіне айтарлыөтай шығын келтіреді. Аураға шалдыққан өсімдіктердің жапырақтарының ассимиляциялық қабілеті, тыныс алуы және транспирациялық тепе-теңдігі нашарлайды. Жалпы тіршілік жағдайы күйзелген өсімдіктерде түзілген тұқымның биохимиялық құрамы бұзылып сапасы нашарлайды, мың дәннің салмағы 30%дейін төмендейді.

Тәжтәріздес тат ауруына қарсы күрестің селекциялық жолы өткен ғасырдың бірінші жартысында Солтүстік Америка құрылығында бастаған болатын.

Жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысынан бастап, сұлының тәжтәріздес тат ауруының қоздырғышына қарсы төзімділік гендерін тіркеу жұмыстары қарқынды жүргізілді. Барлық тіркелген 68 төзімділік гендерінң ең біріншісін, Рс 1 1927 жылы Америкалық ғалымдар Дэвис және Джонес анықтап тіркеген болатын. Содан бері сұлының барлық түрлері және түрішілік топтары генетикалық сараптаудан өткізілді.

Қазіргі кезде дәнді дақылдар мен сұлы егістігіндегі ауруларға қарсы пайдалануға рұқсат етілген тізімі қазақстан ауыл шаруашылығы министрлігінің өсімдік қорғау және карантин департаментінде анықталып бекітіледі.

Астық бітесі

Астық бітесі - тең қанаттылар отряды, бітелер тұқымдасының өкілі. Қазақстанның орманды-дала және далалы аймақтарында таралған. Түсі көк немесе сарғыш сұр болады. Астық бітесі партеногенетикалық жолмен көбейеді. Жылына 15 рет ұрпақ береді. Астық бітесі астық тұқымдастарға жататын өсімдіктерді (арпа, бидай, қарабидай, сұлы, күріш, жүгері) зақымдайды. Ол түскен өсімдіктің жапырағы, сабағы ағарып қурап кетеді, масақтанбайды. Астық бітесі көбейіп кеткен кезде, химиялық препараттар қолданылады.