Ұлттық киімдердің қоғамдағы маңызы

Бүгінгі әлем – көз ілеспес жылдамдықпен зымырап бара жатқан асығыс әлем, сондай-ақ күн сайын, сәт сайын құбылып, тотықұстай түрленіп жатқан сәнқой әлем де. Сонда көңілге көрік беретін бірден-бір нәрсе – киім. Сәнге ден қою маусымы келді. Жоғарыда айтқандай, күн емес, тіпті сәт санап жаңарып, жаңғырып жатқан жаһанда әр сағатта түрлі бейнелі киімдер ұлттық немесе жалпылық болып сән сахнасына шығуда. Әлемдік үрдіс, сол тұтас әлемнің бір бөлшегі – біздің қазақ елінің тұрғындарының назарын да іліктірмей кетпейтіні рас.
Қазақ халқы ұлттық киімдерінің тарихы өте тереңде. Бұған дәлел ретінде С.И.Руденконың күпінің қазақтардың ата-бабасына кем дегенде бұдан екі мың жыл бұрын белгілі болған киім үлгісі екенін дәлелдеп берген деректерін айта аламыз. Сонымен қатар, Қазақ халық қолөнерінің бір түрі болып табылатын киім өнерінің мәселесі көп уақытқа дейін арнайы сала болып зерттелмегенімен, Орта Азия халықтарының этнографиясы, тарихы, қолөнері бойынша жазылған және осы зерттеуге арқау болған шығыс авторларының, батыс еуропалық, ресей саяхатшыларының және өлкетанушыларының еңбектері құнды мәліметтер береді.
Т. Аткинсон, В.Н. Шевченко, П. Кошаров, П. Орловский, И. Клапрот, Г.Г. Гуркин, П.И. Лерх, П.В. Маковецкий, Н.М. Ядринцев, Г.И. Спасский, С. Большой, М.И. Минаев сияқты және тағы басқалардың еңбектері, XVIII ғ. мен XIX ғ. бас кезеңінде Қазақстан жерінде болған орыс суретшілерінің суреттері де этнографиялық құнды мәліметтер береді.
XVIII - XIX ғасырлардағы қазақ киімінің нұсқалары, қазақтың тұрмыс - салты мен мінез-құлқы, шаруашылық әдісі, қолөнер бұйымдарының жасалу технологиясы, материалы жайлы біршама құнды пікірлерді ресейлік зерттеушілер И.Г. Георги , П.С. Паллас , А.И. Левшин , И.Казанцев т.б. еңбектерінде айтылған. Еліміздің мұражайында сақталған көне мұралар және мұрағат деректері де қазақ халық киім үлгілеріне байланысты мағлұматтар береді.
Қазақ халқының қолөнері, тұрмысы және киімі жайлы жазылған Ш.Уәлиханов еңбегінің маңызы зор. Оның еңбегі XIX ғ. орта кезеңдегі қазақ қолөнерінің тарихына мол мағлұмат қосады.
Қазақ халқының ұлттық киімдерді әшекейлеп, сәндеуде өзіндік ерекшіліктер бар. Қазақ халқының ұлттық киім үлгілерінің әр түрлі жолдарын жаңаша дамытуға, әр түрлі тәсілде көрсетіп, жастарға өсиет етуге болады. Ұлттық киіміміз жайлы белгілі ресейлік ғалымы М.А.Леваневский: «Қазақтың қандай кәсіпке болмасын, табиғаттан қабілеттігіне сүйсінесің, қарапайым құралдармен тамаша ер қапталдарын жасап, алтын, күмістен әсем бұйымдар шығаратындығына таңданбасқа болмайды. Қазақтың тіккен аяқ киімдері өте берік, киюге ыңғайлы» деп жазған екен бір естелігінде.
Халқымыздың ұлттық киімдері заманауи тарихпен қатар дамып, біте қайнасып келе жатқан асыл қазынамыз. Сонау көшпелі кезеңдерден күні бүгінге дейін қол өнерінің озық үлгісі ретінде ғана емес, көз тартар әсемдігі мен ыңғайлылығының арқасында қолданыстан қалмай келе жатқан киімдеріміз де жетерлік. Олардың кейбіреуін көнекөз қарттарымыз күнделікті киіп жүрсе, енді бірі қыз ұзату, келін түсіру сияқты ойын-сауыққа пайдаланылады. Отан алдындағы абыройымызды сақтау - ұлттық дүниекөздерін, көне жәдігерлерімізді, соның ішінде ұлттық киіміміздің рәміздік эстетикалық символдарын сақтап, қолданыс аясын кеңейтіп, оның тәуелсіз Қазақ елінің имиджін жасаудағы маңызды, ажырамас элементі ретінде көрумен тең.

1. Паллас П.С. Путишествие по разным провинциям российской империи: Спб., 1773. ч. 1 - 657 с.
2. Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих или киргиз-кайсацких орд и степей.-Алматы, 1996.- 656 с.
3. Казанцев И. Описание киргиз-кайсаков. СПб.: Типография Товарищества «Общественная полза», 1867.- 231 с.; 26 х 21 см.
4. Захарова И. В., Ходжаева Р. Д. Казахская национальная одежда. (XIX-начало ХХ века), Алма – Ата: Наука, 1964 с. – 178 с.
5. Шойбеков Р.Н. Баскиiмдер және олардың әшекейлері // АТ 1991. 18 сәуір. 8 бет.