Тамақтану гигиенасы. Балалардың тамақтану рационын құру. Қазақ ұлттық тамақ түрлері және оның маңызы

1. Тамақтану гигиенасы.
2. Балалардың тамақтану рационын құру.
3. Қазақ ұлттық тамақ түрлері және оның маңызы

Балалар мен жасөспірімдердің ұтымды тамақтануы олардың үйлесімді өсуін, әр түрлі мүшелердің және тіндердің функциялары мен морфологиялық құрылымдарының дер кезінде жетілуін, психомоторлықжәне эмоционалдық параметрлерін, сыртқы ортаның қолайсыз факторларына және инфекцияның әсеріне ағзаның төзімділігін қамтамасыз етеді.
Балалар мен жасөспірімдердің ұтымды тамақтануы олардың денсаулық жағдайы сияқты ең негізгі мәселесі болуы тиіс. Халықтың дұрыс тамақтану саласындағы мемлекеттік саясат келесі принциптерге сүйенеді:
• Адам денсаулығы – мемлекеттің маңызды принципі;
• Тамақтық азық-түліктер адам денсаулығына зиян келтірмеуі тиіс;
• Тамақтану адам организміні тамақтық заттарға және энергияға физиологиялық қажеттілігін қанағаттандырып қана қоймай, сонымен қатар пофилактикалық және емдеу міндеттерін орындауға ықпал ету керек;
• Тамақтану адам организмінің сыртқы ортаның қолайсыз әсерінен сақтауы тиіс.
Баланың тамақтануын ұтымды ету саласында ана сүтін емізуді қолдау бойынша бағдарламалар жүргізіледі, олар ерте жастағы балаларды арнайы азық-түлікпен, ауру балаларды емдік тамақтанумен қамтамасыз етеді, сонымен қатар жалпы білім беру мекемелерінде балаларға ыстық тамақ беру тәртібін ұйымдастырады.
Өсіп келе жатқан организмдердегі энергия және зат алмасуының ерекшеліктері. Балалар организмі үнемі өсіп, даму үстінде болатындықтан олардың зат алмасу про-цестері елеулі өзгерістерге ұшырап отырады. Мұнда төмендегідей ерекшеліктерді бөліп қараған дұрыс:
1. Балаларда өсу, даму процесі өте қарқынды жүретіндіктен, зат алмасу процесі ересектерге қарағанда үдемелі түрде жүреді және жас ұлғайған сайын баяулай бастайды. Бала организміндегі зат алмасу процесі клеткаға қажетті заттар мен жоғалтқан энергия шығынының орнын толтырумен қатар, тканьдердің үздіксіз өсіп, дамуын қамтамасыз етуі керек. Сондықтан, балаларда ассимиляция процесі диссимиляция процесінен жоғары, яғни анаболизм катаболизмнен жоғары болып келеді;
2. Балалар организмінде клеткалар мен тіндердің құрлысына қажетті ақуыздар үдемелі түрде түзіледі. Өсіп келе жатқан организмге ақуыз қажеттілігі ересектерге қарағанда біршама жоғары және бала неғұрлым жас болса, ақуыз қажеттілігі соғұрлым жоғары болады. Ақуыз жетіспеуі өсу процесінің тежелуіне ұшыратуы мүмкін;
3. Көмірсулар бала организмінде энергетикалық қызметпен қатар, пластикалық қызмет атқарады. Өсіп келе жатқан организмде белок қажеттілігі жоғары болғандықтан көмірсулардың ыдырауы өте қарқынды жүреді, сондықтан, жас балалардың организмдері көмірсуларға өте жоғары қажеттілікті сезінеді;

1. Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б.
2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004.,
3. Otyrar.kz сайты. Мухамедрахим Курсабаевтың мақаласы-16.09.2014ж.
4. Otbasym.kz сайты «Ұлттық тағамдардың құндылығы мен құпиясы» мақаласы

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: 1. Тамақтану гигиенасы. 2. Балалардың тамақтану рационын құру. 3. Қазақ ұлттық тамақ түрлері және оның маңызы
Орындаған: Қонысбекова Ж. Ж.
Тексерген: Құнанбаева Н. С.
Факультет: филология
Тобы: ҚЯ-413

2015 - 2016 оқу жылы
Балалар мен жасөспірімдердің ұтымды тамақтануы олардың үйлесімді өсуін, әр түрлі мүшелердің және тіндердің функциялары мен морфологиялық құрылымдарының дер кезінде жетілуін, психомоторлықжәне эмоционалдық параметрлерін, сыртқы ортаның қолайсыз факторларына және инфекцияның әсеріне ағзаның төзімділігін қамтамасыз етеді.
Балалар мен жасөспірімдердің ұтымды тамақтануы олардың денсаулық жағдайы сияқты ең негізгі мәселесі болуы тиіс. Халықтың дұрыс тамақтану саласындағы мемлекеттік саясат келесі принциптерге сүйенеді:
* Адам денсаулығы - мемлекеттің маңызды принципі;
* Тамақтық азық-түліктер адам денсаулығына зиян келтірмеуі тиіс;
* Тамақтану адам организміні тамақтық заттарға және энергияға физиологиялық қажеттілігін қанағаттандырып қана қоймай, сонымен қатар пофилактикалық және емдеу міндеттерін орындауға ықпал ету керек;
* Тамақтану адам организмінің сыртқы ортаның қолайсыз әсерінен сақтауы тиіс.
Баланың тамақтануын ұтымды ету саласында ана сүтін емізуді қолдау бойынша бағдарламалар жүргізіледі, олар ерте жастағы балаларды арнайы азық-түлікпен, ауру балаларды емдік тамақтанумен қамтамасыз етеді, сонымен қатар жалпы білім беру мекемелерінде балаларға ыстық тамақ беру тәртібін ұйымдастырады.
Өсіп келе жатқан организмдердегі энергия және зат алмасуының ерекшеліктері. Балалар организмі үнемі өсіп, даму үстінде болатындықтан олардың зат алмасу про-цестері елеулі өзгерістерге ұшырап отырады. Мұнда төмендегідей ерекшеліктерді бөліп қараған дұрыс:
1. Балаларда өсу, даму процесі өте қарқынды жүретіндіктен, зат алмасу процесі ересектерге қарағанда үдемелі түрде жүреді және жас ұлғайған сайын баяулай бастайды. Бала организміндегі зат алмасу процесі клеткаға қажетті заттар мен жоғалтқан энергия шығынының орнын толтырумен қатар, тканьдердің үздіксіз өсіп, дамуын қамтамасыз етуі керек. Сондықтан, балаларда ассимиляция процесі диссимиляция процесінен жоғары, яғни анаболизм катаболизмнен жоғары болып келеді;
2. Балалар организмінде клеткалар мен тіндердің құрлысына қажетті ақуыздар үдемелі түрде түзіледі. Өсіп келе жатқан организмге ақуыз қажеттілігі ересектерге қарағанда біршама жоғары және бала неғұрлым жас болса, ақуыз қажеттілігі соғұрлым жоғары болады. Ақуыз жетіспеуі өсу процесінің тежелуіне ұшыратуы мүмкін;
3. Көмірсулар бала организмінде энергетикалық қызметпен қатар, пластикалық қызмет атқарады. Өсіп келе жатқан организмде белок қажеттілігі жоғары болғандықтан көмірсулардың ыдырауы өте қарқынды жүреді, сондықтан, жас балалардың организмдері көмірсуларға өте жоғары қажеттілікті сезінеді;
4. Май алмасу процесі балалар организмінде тұрақсыз болып келеді. Тамақта көмірсулар жетіспеген кезде, май депосы тез таусылады. Майлар жылу энергиясының бастама көзі болумен қатар, организмді жылу жоғалтудан, органдарды жарақат алудан қорғайды;
5. Ересектерге қарағанда балалар гидролабильді болып келеді, яғни, олардың организмдері суды тез жинап, тез жоғалтып отырады. Сондықтан балалар организміндегі су алмасу процесі жылдам бұзылады және бала неғұрлым жас болса, соғұрлым суды көп қажет етеді, бұл құбылыс, қыз балаларға қарағанда ер балаларда жақсы көрінеді;
6. Сүйек тканьдерінің үдемелі өсіп-дамуына байланысты балаларда кальций қажеттілігі ересектерге қарағанда 1,5 есе жоғары. Калций сүйектерде негізінен фосфор қышқылды тұздар түрінде түзетілетіндіктен, организм калциймен бірге фосфордың қатар түсіп отыруын қажет етеді;
7. Сүйектегі фосфор қышқылды тұздар "Д" витаминінің қатысуымен ғана түзіледі. Бұл витаминнің жетіспеушілігі рахит ауруына шалдықтырады;
8. Ана сүтінің құрамында темір жеткіліксіз болғандықтан, емшектегі кезеңдегі сәбилердің осы микроэлементке қажеттілігі жоғары болады;
9. Балалар организміндегі органдар мен жүйелердің дамып жетілуі аяқталмағандықтан, зат алмасу процесі көбінесе сыртқы ортаға, әсіресе, дұрыс тамақтануға бағынышты болады;
10. Балаларда негізгі зат алмасу көлемі ересек адамдарға қарағанда салыстырмалы түрде жоғары болып келеді, бұл оларда тотығу процестерінің үлкен қарқынмен жүретіндігін көрсетеді.
Негізгі зат алмасудың мөлшері баланың жасына, жынысына, өсу қарқынына, олардың конституциясына (арық балаларда зат алмасудың қарқыны жоғары болады), қимыл-қозғалыстарына, жыл мезгіліне, туып, өскен мекеніне және т.б. байланысты болып келеді.
2. Балалардың тамақтануының рационалды болуы, тамақтанудың тәртібін дұрыс ұйымдастырғанда ғана мүмкін. Ол үшін мынадай шаралар орындалуы қажет:
1. Тамақтану уақытын және уақыт аралықтарын қатал сақтау;
2. Тамақ қабылдаудың физиологиялық рационалдылығы;
3. Жеке тамақтану уақыттарына сәйкес, тағамды мөлшері мен сапасына байланысты дұрыс бөлу;
4. Балалардың тамақтану жағдайы және тамақтану кезіндегі балалардың тәртібі.
Санитарлық дәрігер ас-мәзірін құрастырған кезде мынадай негізгі қағидаларды білуі керек:
1. Тамақ рационы балалардың жас мөлшеріне сәйкес дене еңбегінің жүктемесіне, жыл мезгіліне, климатқа байланысты алынған тағамдық заттарға және энергияға қажет-тілігіне сәйкес болуы қажет. Жаз мезгілінде энергия шығыны ұлғаятындықтан, тағам колориясын 10%-ға жоғарылату қажет;
2. Ас мәзірі балалар мекемелерінің қызметінің ұзақтығына байланысты 3-5 ретке есептелінеді;
3. Ас мәзірі әрбір типтегі балалар мен жасөспірімдер мекемелері үшін бекітілген негізгі тағамдардың түрлеріне байланысты жасалады. Ет пен балықтан жасалған тағамдарды таңертеңгі және түскі асқа ал, кешкі асқа сүт, көкөніс және жармадан жасалатын тағамдар ұсынылады. Рационның құрамында күнделікті міндетті түрде ет, балық, сүт, сары май, көкөніс, нан болуы керек;
4. Ас мәзірі әр түрлі тағамдардан құралады. Бір күндегі тағамдардың түрлері қайталанбауы тиіс;
5. Барлық балалар мекемелерінде, Медициналық Ғылым Академиясының тағам институты жергілікті жағдайларға байланысты ұсынған үлгі ас мәзірін негізге ала отырып, екі апталық ас мәзірі жасалады. Сонымен қатар "жазғы" және "қысқы" деген тағы екі ас мәзірі дайындалады. Тағам рационының калориясын және химиялық құрамын анықтау, арнаулы кестелер мен балалар тамақтануына арналған нұсқаулар бойынша жүргізіледі;
6. Күнделікті үлгі ас мәзірінің негізінде, құрамында әрбір тамақтану мерзіміндегі тамақтардың тізімі және осы тағамдардың барлығының массасы мен жеке түрлері көрсетілген сұрыптама ас мәзірі жасалады. Сұрыптама ас мәзірінде тамақтанатын балалар мен қызметкерлердің де саны көрсетіледі;
7. Ас мәзірінде көрсетілген кейбір тағамдар жоқ болған кезде, оларды бірін-бірі алмастыра алатын тағамдардың кестесін қолдана отырып, химиялық құрамы жағынан сәйкес келетін тағамдармен ауыстыруға болады;
8. Балалар рационында, ас қорту органының қызметін жақсарту үшін күрделі тағамдар:қара бидай наны, ботқасы, В тобындағы витаминге бай тағамдар болу керек;
9. Рациондағы белоктардың меншікті үлесі, жылдың барлық мезгіліне тұрақты түрде болады.
Балалар мекемелерінің асхана жұмыстарына ағымды санитарлық бақылау жүргізу жұмысы:
1. Келіп түскен тамақтардың сапасы мен олардың тасымалдануын бақылау;
2. Тағамдардың сақталу жағдайын бақылау;
3. Тағамдардың таратылу мерзімінің сақталуын бақылау;
4. Тағамдарды дайындау технологиясын бақылау;
5. Дайын тағамдардың сапасын бақылау;
6. Асхананың санитарлық, індетке қарсы жүргізілетін тәртібін және ыдыс-аяқтарды тазалау тәртібін бақылау;
7. Асхана қызметкерлерінің жеке бас гигиенасын сақтауын бақылау;
8. Тағам рационының құрамын бақылау.
Қазақ ұлттық тамақ түрлері және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.