Суды тиімді пайдалану. Сумен қамтамасыз етуге бөлек жүйелерді қолдану

Кіріспе

Су ресурстарының экологиялық мәселелері.Қазақстанның су артериялары шамамен 85 мың өзендерден құралған.Ең ірі су көздеріне Ертіс, Есіл,Іле,Сырдария,Жайық,Шу,Талас,Асса өзендері жатады.Соңғы жылдары бірқатар көлдер жүйесінің кебуі байқалыр отыр.Бұл өзендер ағысының шектен тыс реттелуі мен олардың деңгейінің табиғи ауытқуларына байланысты болып отыр.Экологиялық жағынан ең қолайсыз жағдайда Қазақстанның басты су артериясы Ертіс өзені қалып отыр.Оның сулары жоғары дәрежеде ауыр металдармен ластанған.Негізгі ластаушы заттар мыс, шайынды сулармен бірге келіп түседі.
Су қоймалары мен бассейіннің су ағыстарына түсетін негізгі ластаушыларға иондық ағыс,азотты органикалық қосылыстар,фосфор қосылыстары, цинк жатады.Табиғи суларды ластайтын негізгі химиялық элементтердің барлығы су ортасына өнеркәсіп орындарының шайынды суларымен келіп түседі.

Каспий аймағының экологиялық жағдайы.Бұл ауданның экологиялық жағдайы Каспий теңізінің деңгейінің көтерілуіне және жағалаулық теңіз экожүйесінің антропогенді әсерге ұшырауына байланысты болады.Ғалымдардың болжамдары бойынша теңіз деңгейінің көтерілуі жағалаулық сызықтың 2400-2700 км ұзарып,су астында қалған жерлерге тағы да 1,2 -2,2 млн.га қосылуына әкелуі мүмкін.

Каспий теңізі дүние жүзіндегі бекіре тәрізді балықтардыңең ірі мекен ету ортасы болып табылады.Сондықтан Каспий мәселесі тек мемлекетаралық қана емес ғаламдық мәселе болып табылады.Каспийдің биологиялық биоалуантүрлілігін сақтау бүкіл әлемдік қауымдастықтың жұмысы.1995 жылы Тегеранда Каспий маңындағы мемлекеттердің өкілдерінің кездесуі өтті.Бұл кездесудің мақсаты Каспий аймағының экологиялық тұрақтылығы мен оның ресурстарын пайдалануды басқару концепциясын жасау болып табылады.

Арал теңізінің экологиялық мәселелері.60- жылдардан бастап Арал теңізінің ауданы кеми бастайды.Суды ауфл шаруашылық дақылдарын суару үшін қолдану Тянь Шань тауларымен ағып келетін табиғи су ағысын 90%- дан астам қысқартып жіберді.Теңіз ауданы 2,6 млн. га-ға кеміп,өзінің -60% көлемін жоғалтты.Арал аймағының экологиялық жағдайы экономиканың дәстүрлі бағыттарының дамуының мүмкін болмауына әкеліп,бірқатар әлеуметтік және саяси мәселелерді туғызады.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ КАФЕДРАСЫ

СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
СӨЖ

Тақырыбы: Су ресурстарының экологиялық мәселелері .Табиғи суларды ластаудың негізгі көздері .Суды тиімді пайдалану. Сумен қамтамасыз етуге бөлек жүйелерді қолдану .Қазақстан Республикасында су ресурстарын пайдаланудың және қорғаудың мемлекеттік бақылауы

Орындаған: Баймағамбетова Тоғжан
Топ: Эл - 217
Тексерген: Бейсебаев Шарип Толежанович

Семей 2015
Су ресурстарының экологиялық мәселелері.Қазақстанның су артериялары шамамен 85 мың өзендерден құралған.Ең ірі су көздеріне Ертіс, Есіл,Іле,Сырдария,Жайық,Шу,Талас,Ас са өзендері жатады.Соңғы жылдары бірқатар көлдер жүйесінің кебуі байқалыр отыр.Бұл өзендер ағысының шектен тыс реттелуі мен олардың деңгейінің табиғи ауытқуларына байланысты болып отыр.Экологиялық жағынан ең қолайсыз жағдайда Қазақстанның басты су артериясы Ертіс өзені қалып отыр.Оның сулары жоғары дәрежеде ауыр металдармен ластанған.Негізгі ластаушы заттар мыс, шайынды сулармен бірге келіп түседі.

Су қоймалары мен бассейіннің су ағыстарына түсетін негізгі ластаушыларға иондық ағыс,азотты органикалық қосылыстар,фосфор қосылыстары, цинк жатады.Табиғи суларды ластайтын негізгі химиялық элементтердің барлығы су ортасына өнеркәсіп орындарының шайынды суларымен келіп түседі.

Каспий аймағының экологиялық жағдайы.Бұл ауданның экологиялық жағдайы Каспий теңізінің деңгейінің көтерілуіне және жағалаулық теңіз экожүйесінің антропогенді әсерге ұшырауына байланысты болады.Ғалымдардың болжамдары бойынша теңіз деңгейінің көтерілуі жағалаулық сызықтың 2400-2700 км ұзарып,су астында қалған жерлерге тағы да 1,2 -2,2 млн.га қосылуына әкелуі мүмкін.

Каспий теңізі дүние жүзіндегі бекіре тәрізді балықтардыңең ірі мекен ету ортасы болып табылады.Сондықтан Каспий мәселесі тек мемлекетаралық қана емес ғаламдық мәселе болып табылады.Каспийдің биологиялық биоалуантүрлілігін сақтау бүкіл әлемдік қауымдастықтың жұмысы.1995 жылы Тегеранда Каспий маңындағы мемлекеттердің өкілдерінің кездесуі өтті.Бұл кездесудің мақсаты Каспий аймағының экологиялық тұрақтылығы мен оның ресурстарын пайдалануды басқару концепциясын жасау болып табылады.

Арал теңізінің экологиялық мәселелері.60- жылдардан бастап Арал теңізінің ауданы кеми бастайды.Суды ауфл шаруашылық дақылдарын суару үшін қолдану Тянь Шань тауларымен ағып келетін табиғи су ағысын 90%- дан астам қысқартып жіберді.Теңіз ауданы 2,6 млн. га-ға кеміп,өзінің -60% көлемін жоғалтты.Арал аймағының экологиялық жағдайы экономиканың дәстүрлі бағыттарының дамуының мүмкін болмауына әкеліп,бірқатар әлеуметтік және саяси мәселелерді туғызады.

Арал теңізі Орта Азияның шөлді белдеуінде орналасқан.Көлемі бойынша Арал дүние жүзінде ішкі су қоймаларының ішінде төртінші орында болған.

Теңіз Тұран ойпатында орналасқан.Қарақұм және Қызылқұм шөлдері Аралды оңтүстік және шығыс жағынан қоршап жатыр.Судың орташа көлемі - шамамен 1000 км³. Тереңдігі 20-25м, ең үлкен тереңдігі-67м.Жаздағы жауын-шашын мөлшері шамамен 100мм.

Арал теңізінің су балансы бұрын жауын-шашын мен -- 5,9 км³ , өзен ағысымен-54,8 км³ қамтамасыз етіліп отырды.Орташа булану -60,7 км³.Теңіз деңгейінің маусымдық ауытқуы -25 см,ал ғасырлық 3м-ден артпаған.Дүние жүзінің ірітау жүйелері бұл орасан үлкен аумақтың өзендерінің сулылығын қамтамасыз еткен.Аралдардың су балансын Орта Азияның ірі өзендері-Амудария мен Сырдария ұстап тұрған.

Балқаш көлінің экологиялық мәселелері. Ағынсыз Балқаш көлі Қарағанды ,Жамбыл,Алматы облыстарымен шектесіп жатыр.Көлдің ұзындығы 605 км, ені шығыс бөлігінде 9-19км, ал батысында 74км ге дейін жетеді.Шығыс жағында Балқаш Алакөл көлдер жүйесімен , батыс бөлігі Бетпақдала шөлімен және оңтүстік шығыс жағы Шу Іле және Іле Алатауымен шектесіп жатыр.Көлдің батыс бөлігіне Іле өзені,шығыс бөлігіне шағын өзендер Қаратал,Ақсу, Лепсі келіп құяды.

Балқаш-жартылай тұщы көл.Сарыесік түбегі Балқашты батыс және шығыс бөліктерге бөледі. Батыс бөлігіндегі су ірі Іле өзенінің келіп құюына байланыты тұщы болған. Ол көлге жылдық су мөлшерінің 72,2 пайыз береді. Балқаштың шығыс бөлігіне келіп құятын шағын өзендердің барлығы казір толығымен дерлік суаруға және шаруашылық қажеттіліктерге жұмсалады. Тек көктемгі су тасқыны кезінде және мұздықтардың еруі кезінде ғана осы судың бір бөлігі өзендермен Балқашқа келіп түседі.

Географтар бұл жерді Балқашқа келіп түсетін Іле, Шу, Ақсу, Қаратал, Лепсі, Тентек, көксу өзендеріне байланысты Жетісу деп аталған.

Балқаштағы су деңгейінің төмендеуі нәтижесінде ондатра өсіру кәсіпшілігі құлдырып кетті. Бағалы балықтар аулау жылына 40 мыңнан 8 мың центнерге дейін кеміген. Өзен жағалауларындағы тоғайлы ормандар жойыла бастады.

Кіші өзендерді қорғау мәселесі.Республикамызда 8643 тұрақты және уақытша су ағыстары белгілі.Олардың жалпы ұзындығы 123 мың км.Қазақстанның өзендерінің ерекшелігі олардың біртекті таралмауында.Жер бетіндегі су қорына әсіресе,Орталық және Батыс Қазақстан кедей.Республикамыздың бүкіл жазық территориялары сирек өзен торымен сипатталады.Ойыл және Нұра бассейнінде ол бар болғаны км² ге шаққанда 0,13-0,022 км.Шөлейт және шөлді аудандарда өзендер жоқ деуге болады.Қалың өзен торы Тянь-Шань, Жоғар Алатауы мен Кенді Алтайдың таулы және тау етегіндегі аудандарында түзілген.Бірақ,осы таудың сулы өзендерінің өзін суаруға пайдалануға байланысты халық тұщы судың тапшылығын сезіп отыр.Бұл республика халқынан суды ысырапсыз пайдалану мен қорғау қажеттілігі туралы ойлануды талап етеді.

Кіші өзендер кіші деп аталғанмен ,олардың экология тұрғысынан алғандағы маңызы үлкен.Себебі,ірі өзендердің жағдайы кіші өзендерге байланысты.Олар қан тамырлары тәрізді бүкіл Қазақстан территориясын торлап жатыр.

Республика өзендерінің көп бөлігі Каспий,Арал теңіздерінің, Балқаш және теңіз көлдерінің тұйық ішкі бассейндеріне ,тек Обь -- Ертіс,Есіл және Тобыл өзендерінің бассейні ғана Солтүстік Мұзды мұхитына барып құяды.
Ресурстарды үнемдеу жолымен тұщы суды пайдалану көлемін барынша ықшамдау жөніндегі компания ұстанымы Теңіз кеніші орналасқан құрғақшылық аймақта ерекше маңызды. ТШО қазіргі кезде тұщы суды Қиғаш өзенінен тартылған ұзындығы 500 шақырымдық су құбырынан алып отыр, ол сонымен бірге Жылыой ауданының да ауыл шаруашылығы мен тұрмыстық қажеттерін өтейтін тұщы су көзі болып есептеледі. Бұл су Теңіздегі нысандарда түрлі өнеркәсіптік және тұрмыстық мақсаттар үшін - тұрмыстық суды ауыз су ретінде және зауыт қажеттілігіне пайдалану секілді мақсаттар үшін пайдаланылады.

Табиғи суларды ластаудың негізгі көздері
Суларды ластаудың негізгі көздері:
1) Ауыл шаруашылығында жерді улы химикаттармен тыңайтудан қалған қалдық сулардың қайта келіп өзендерге, көлдерге құюы. Бұл әсіресе, күріш егістіктерінде, мақта плантацияларында молынан кездеседі.
2) Кен орындарын пайдаланудан болатын өндіріс қалдықтарын;
3) Ағаш материалдарын дайындауға, өндегендегі және су жолдарымен тасымалдағандағы ағаш қалдықтары;
4) Су және темір жолдарының лас қалдықтары;
5) Техникалық өсімдіктерді алғашқы өндеудің қалдықтары.
Су қорына аса қауіп-қатер туғызатындар: мұнай, пестицидтер, түсті металдардың, күрделі химиялық қосылыстары. Әсіресе, оның құрамында әртурлі зиянды заттар көп. Өнеркәсіптік өндіріс орындарымен қатар ауыл шаруашылығы өндіріс орындарының су қорына тигізетін әсері де молшылық. Ал лас суларды ауыл шаруашылығына пайдаланудыңда зияны өте көп. Мысалы, ауыл шаруашылығы дақылдарын ластаған сулармен суару, біріншіден олардың шығымдылығы өте төмен, ал екіншіден адам денсаулығына қауіпті болады. Сонымен қатар топырақтың тұздылығы көтеріледі, топыраққа биохимиялық процестердің жүруі төмендейді. Сулардың ластануы әсіресе балық қорына тікелей зиян келтіреді.
Бұл айтылған су қорларының ластану көздерінің ішіндегі ең қауіптісі балықтарға зиянды әсер ететін құрамында химиялық улы заттар бар өндірістің қалдық сулары. Оған: целлюлоза-қағаз фабрикалары, химия өндіріс орындары, мұнай өңдеу, металлургия заводтары, мал шаруашылығы өнімдері - жүнді, теріні өңдейтін заводтар т.б. жатады. Тек қана Қазақстан түсті металлургия кәсіпорындары тәулігіне 168,8 мың текше ластанған суды өзендер мен көлдерге жібереді.
Соңғы жылдары егіс далаларында химиялық тыңайтқыштарды кеңінен пайдалануға байланысты, суларды ластауды пестицидтердің зиянды әсері көп болып отыр. Пестицидтер суға араласқаннан кейін биологиялық жағынан ажырамай ұзақ сақталып, балықтың, планктонның денесіне орнығады да биологиялық тізбек арқылы адам денесіне көшеді.
Судың бактериялық жағдайы төмендегідей анықталады: 1) судағы бактериялардың жалпы саны, ал судың 1 миллиметріне 100 - ден аспауы керек; 2) ішек таяқшасы тобының бактерияларының саны арқылы. Ол коли - индекс: судың 1 литріндегі ішек таяқшасының шамасы (үштен коп болмауы керек) немесе коли - ттрмен анықталады: Бір ішек таяқшасы болатын судың миллиметрмен мөлшері (300 мл - ден кем болмауы керек) анықталады. Оргонептикалық көрсеткіштерге судың судың иісі, түсі, дәмі, мөлдірлігі жатады. Суды ластаушы заттар. Сулардың ластануы ең бірінші рет су қоймаларына әр түрлі ластаушы заттардың келіп түсуіне байланысты болады. Екінші ретті ластану бірінші ретті ластаушылардың әр түрлі тізбекті реакцияларға түсуі арқылы жүреді. Ластаушы заттарға негізінен топырақ эрозиясының өнімдері, минералдық тыңайтқыштар, улы химикаттар және т.б. заттар жатады (азот, фосфор және басқа биогенді элементтер мен олардың қосылыстары, органикалық заттар, пестицидтер, тұрмыстық қолдық, мұнай және мұнай өнімдері).Ластаушы заттардың басым бөлігін атмосфералық жауын - шашын әкеледі. Сулардың канализация ағысымен, тұрмыстық қалдықтармен, өнеркәсіп орындарының қалдықтарымен, су транспорттарымен ластану үлесі де жоғары. Егіншілікпен айналысатын аудандарда ауыл шаруашылығы судың негізгі ластаушысы болып табылады. Су топырақтың бұзылу өнімдерімен, тыңайтқыштармен, улы химикаттармен, мал шаруашылық кешендерінен шайылған сулармен ластанады. Судың жылулық ластануын да атап өтпеуге болмайды. Жылынған сулардың негізгі көзі жылу және атомдық электростанциялар болып табылады. Осы және басқа объектілерде суды салқындатқыш ретінде қолданады. Жылу электростанцияларында әрбір миллион киловатт энергияны алу 1, 5 - 2 км² суды жылыту арқылы жүреді. Жылытылған сулар арнайы салқындатқыштарда салқындатылып, қайтадан өндірістік процестерде пайдалануы керек. Бірақ, жылы сулардың айтарлықтай мөлшері су қоймаларына төгіліп, олардың жылулық ластануын туғызады. Сулардың негізгі ластануы көбінесе олардың су объектілерінен тыс су жинағыш бассейндерде, айналымның бұзылуы нәтижесінде орын алады. Мұндай құбылыстар табиғи экожүйелердің (әсіресе орманды және батпақты) қайта құрылуы немесе бұзылуына байланысты. Судың эвтрофикациясы деп - судың биогенді элементтермен, әсіресе азотпен, фосформен немесе құрамында осы элементтер бар заттармен баюын атаймыз. Эвтрофикация (гр. Тілінен аударғанда эу - жақсы, трофе - қоректену) - судың бай қоректенуі. Эвтрофикация мысалында экологияның маңызды құбылыстары, тізбекті табиғи реакциялар, шектеулі факторлардың әсері, су және басқа жүйелік қағидаларды көруге болады. Эвтрофикацияның нәтижесі - болдырлар мен басқа өсімдіктердің қарқынды өсуі, су қоймасында органикалық заттар мен басқа да ағзалардың шіру өнімдерінің жиналуы болып табылады. Бұл өлген органикалық затпенқоректенетін, оны бастапқы минералдық элементтер мен көмірқышқыл газына дейін ыдырататын редуцент - ағзалардың санының артуына әкеледі. Эвтрофикацияны табиғи және антропогенді факторлар туғызады. Табиғи эвтрофикация баяу жүреді және су қоймасының маңызды грунт пен тау жыныстарының минералогиялық құрамына және химизміне байланысты болады. Су қоры мол және кристалдық жыныстардың арасында орналасқан су қоймалары эвтрофикацияға сирек ұшырайды. Олар мыңдаған жылдар бойы олиготрофты жағдайда, олай болса таза күйінде қалады. Мысалы: Байкал көлі. Антропогенді эвтрофикацияға қазір барлық ішкі су қоймалары мен кейбір теңіздер ұшырайды. Оны туғызатын негізгі факторларға минералдық тыңайтқыштар, кейде жуғыш заттар жатады. Эвтрофикацияны тұрмыстық және өнеркәсіптік шайынды сулар, мал шаруашылық кешендері, жылытылған сулар, рекреациялық әсерлер, ағын суларды ағынсыз суға айналдыру және т.б. адам қызметі туғызады.
Суды тиімді пайдалану.
Суды үнемді пайдалану мәселесі әуел бастан қарастырылған бірнеше жаңа жобаларға негіз жасай отырып, ТШО ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.