Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі жеке табыс салығының ерекшеліктері мен даму бағыттары
Салық өркениет үшiн төленетiн төлем. Оның қандай түрiнен болмасын жалтаруға бермеу – бүгiнгi күннiң басты назарында. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызы тәсiлi ретiнде орын алып, оның әрекет етуiнiң тиiмдiлiгi әлеуметтiк және экономикалық саясаттың жетiстiктерiне әкеледi. Нарықтың экономикалы елдерде салықтар мемлекеттiк және муниципалдық табыстарды қалыптастыруда басты роль атқарады да, экономиканы басқаруды күштi стимулдық құралы болып келедi, әсiресе олар ғылыми-техникалық прогрестi жеделдетуге, антинфляциялық және құрылымдық саясатты жұзеге асыруды белсендi орын алады.Сондықтан да салықтарды төлеу төлеушiлер үшiн онша қызықты iс болып келмегенiмен өте қажеттi де маңызды iс болып табылады.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі елдің экономикалық дамуының сапалық серпілісінің негізі», яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын» иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті мәселе туындады. Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мөлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс 3 бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке табыс салығының экономикалық мәні онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ролі, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын табыстарды таңдау және бағалау: төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының әсерін талдау, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық есептілігін бағалау,дамыған елдердегі жеке табыс салығының алыну ерекшеліктерін талдау, ал үшінші бөлімде жеке табыс салығын уақтылы бюджетке түсіру мәселелері және оны шешу жолдары: Қазақстан Республикасындағы жеке табыс салығын жетілдіру жолдары қаралды.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі елдің экономикалық дамуының сапалық серпілісінің негізі», яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын» иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті мәселе туындады. Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мөлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс 3 бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке табыс салығының экономикалық мәні онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ролі, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын табыстарды таңдау және бағалау: төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының әсерін талдау, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық есептілігін бағалау,дамыған елдердегі жеке табыс салығының алыну ерекшеліктерін талдау, ал үшінші бөлімде жеке табыс салығын уақтылы бюджетке түсіру мәселелері және оны шешу жолдары: Қазақстан Республикасындағы жеке табыс салығын жетілдіру жолдары қаралды.
1. Каможного Е. Салық жүйесі /Қазақстан экономикасы.-1995.-Ю
2. Черник Д.Г. Салықтар.-М,-1995
3. Есенбаев М. Жаңа салық жүйесі жолында /Казахстанская правда.-1997.-9 шілде.-Ю б
4. Бүлғақбаев Б. Қазақстанның салық жүйесі // Заңды газет.-1998.-20
5. Қазақстан.Республикасының салық кодексі
6. Түленбаев К.М / Қаржы қаражат.-А.-2005.
7. ЗейнелгабдинА.Б. Қаржы жүйесі.- А.-1995.
8. Юткина Т.Ф . Салық жүргізу тәртібі.-М.-1999.
9. Столяров В.Ф. Салық салу және нарықтық экономика.-Киев.-1992.
10. АкуленокД.Н / Салық портфелі.-М.-1995.- 35 б.
11. Чингазов .М.Н. Некоторые проблемы налоговой системы / Аль-Пари.-2006.-К 2-3.-68 б.
12. Байдуйсенов .Д. Қазақстанның салық жүйесі / Қаржы қаражат .-А.-2005.
13. Сатыбалдин А.Е. Жеке табыс салығына қатысты мәселелер / Транзитная экономика.-1999.-Ю.-67.
14. Муканов Т.А. Пути совершенствования механизма исчисления индивидуального подоходного налога / Налогоплателыдик.-2004.-N1-89
15. Арыстанбеков К./ Саясат.-А-2004.-97 б.
16. Прохоров Е. Қазақстан Республикасы мемлекетінің және құқықтарының негіздері. -А- 1997
17. Бабкина С. Новая налоговая политика / Финансы Казахстана.-1996.
18. МусиновС.М. Қазақстан Республикасы тұрғындарына салынатын салықтар / Қаржы қаражат.-А.- 1996
19. КарагусоваГ. Салықтар: мәні мен қолдану тәжирибесі.-1994
20. Поздняков Б. Қазақстаңдағы салықтар / Экономика.-1995.-Ш.-986
21. Кадырбеков Б. Грисюк С. Салық жүйесі қалыптасуының негізгі приндиптері туралы // Қазақстан экономикасы мен өмірі.-1997.-N3-4
22. Киперман.Г.Я. Кәсіпорын мен азаматтарға салыќ салу.-М.-1998
23. НаумоваН.Н. Салық жүйесінің реформасы //Алматы.-1999
24. Салық-1999 / Экономика және өмір.-4.-1999 Маметова Р.А / Бюллетень бухгалтера.-А.-2005.-46 б
25. Абдракимова Ж. Табыс салығы / Қаржы -қаражат.-А.-2005
26. Айдаров Д.Б. Теоретические аспекты совершенствования подоходного налога в РК / Налоговый эксперт.-2006.-К9-12.-140 б
27. Дуканич Л.В. Салық және салық салу.-М: Феникс.-2004
28. Амрекулов Н. Бірыңғай салық салу конденциясы / Саясат.-А.
2. Черник Д.Г. Салықтар.-М,-1995
3. Есенбаев М. Жаңа салық жүйесі жолында /Казахстанская правда.-1997.-9 шілде.-Ю б
4. Бүлғақбаев Б. Қазақстанның салық жүйесі // Заңды газет.-1998.-20
5. Қазақстан.Республикасының салық кодексі
6. Түленбаев К.М / Қаржы қаражат.-А.-2005.
7. ЗейнелгабдинА.Б. Қаржы жүйесі.- А.-1995.
8. Юткина Т.Ф . Салық жүргізу тәртібі.-М.-1999.
9. Столяров В.Ф. Салық салу және нарықтық экономика.-Киев.-1992.
10. АкуленокД.Н / Салық портфелі.-М.-1995.- 35 б.
11. Чингазов .М.Н. Некоторые проблемы налоговой системы / Аль-Пари.-2006.-К 2-3.-68 б.
12. Байдуйсенов .Д. Қазақстанның салық жүйесі / Қаржы қаражат .-А.-2005.
13. Сатыбалдин А.Е. Жеке табыс салығына қатысты мәселелер / Транзитная экономика.-1999.-Ю.-67.
14. Муканов Т.А. Пути совершенствования механизма исчисления индивидуального подоходного налога / Налогоплателыдик.-2004.-N1-89
15. Арыстанбеков К./ Саясат.-А-2004.-97 б.
16. Прохоров Е. Қазақстан Республикасы мемлекетінің және құқықтарының негіздері. -А- 1997
17. Бабкина С. Новая налоговая политика / Финансы Казахстана.-1996.
18. МусиновС.М. Қазақстан Республикасы тұрғындарына салынатын салықтар / Қаржы қаражат.-А.- 1996
19. КарагусоваГ. Салықтар: мәні мен қолдану тәжирибесі.-1994
20. Поздняков Б. Қазақстаңдағы салықтар / Экономика.-1995.-Ш.-986
21. Кадырбеков Б. Грисюк С. Салық жүйесі қалыптасуының негізгі приндиптері туралы // Қазақстан экономикасы мен өмірі.-1997.-N3-4
22. Киперман.Г.Я. Кәсіпорын мен азаматтарға салыќ салу.-М.-1998
23. НаумоваН.Н. Салық жүйесінің реформасы //Алматы.-1999
24. Салық-1999 / Экономика және өмір.-4.-1999 Маметова Р.А / Бюллетень бухгалтера.-А.-2005.-46 б
25. Абдракимова Ж. Табыс салығы / Қаржы -қаражат.-А.-2005
26. Айдаров Д.Б. Теоретические аспекты совершенствования подоходного налога в РК / Налоговый эксперт.-2006.-К9-12.-140 б
27. Дуканич Л.В. Салық және салық салу.-М: Феникс.-2004
28. Амрекулов Н. Бірыңғай салық салу конденциясы / Саясат.-А.
Кiрiспе
Салық өркениет үшiн төленетiн төлем. Оның қандай түрiнен болмасын жалтаруға бермеу - бүгiнгi күннiң басты назарында. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызы тәсiлi ретiнде орын алып, оның әрекет етуiнiң тиiмдiлiгi әлеуметтiк және экономикалық саясаттың жетiстiктерiне әкеледi. Нарықтың экономикалы елдерде салықтар мемлекеттiк және муниципалдық табыстарды қалыптастыруда басты роль атқарады да, экономиканы басқаруды күштi стимулдық құралы болып келедi, әсiресе олар ғылыми-техникалық прогрестi жеделдетуге, антинфляциялық және құрылымдық саясатты жұзеге асыруды белсендi орын алады.Сондықтан да салықтарды төлеу төлеушiлер үшiн онша қызықты iс болып келмегенiмен өте қажеттi де маңызды iс болып табылады.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты Қазақстан халқына Жолдауында: Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі елдің экономикалық дамуының сапалық серпілісінің негізі, яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық орнын иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті мәселе туындады. Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мөлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс 3 бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке табыс салығының экономикалық мәні онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ролі, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын табыстарды таңдау және бағалау: төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының әсерін талдау, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық есептілігін бағалау,дамыған елдердегі жеке табыс салығының алыну ерекшеліктерін талдау, ал үшінші бөлімде жеке табыс салығын уақтылы бюджетке түсіру мәселелері және оны шешу жолдары: Қазақстан Республикасындағы жеке табыс салығын жетілдіру жолдары қаралды.
Курстық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі жеке табыс салығының ерекшеліктері мен даму бағыттарын қарастыру.
Курстық жұмыстың өзектілігі салықтар мемлекетпен бірге пайда болды,оның өмір сүруінің негізі болып табылады.Адамзат дамуының барлық тарихында салық нысандары мен әдістері мемлекет сұранысына және қажеттіліктеріне қарай өзгеріп,жаңартылады.
1 Жеке табыс салығының экономикалық мәні
0.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің құрамындағы жеке табыс салығының қалыптасуы
Салық прототиптері адам қоғамын басқаруда алғашқы ұйымдардың түрлерімен бірге қалыптасты. В. Пушкарева салық салудың дамуын 3 кезеңге бөліп көрсетті. Олардың әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері мен белгілері бар. 1 кезеңде ежелгі дүние мен орта ғасырдың шаруашылық жүйесі құрамына енгізетін салық салудың даму кезеңі дамымағандықтан деңгейі мен кездейсоқ сипатымен ерекшеленеді. Бұл кезеңде қалыптасу жағдайында болатын салықтар мен олардың механизмі пайда болды. Салықтың пайда болуын алғашқы мемлекеттік құрылымдардың пайда болуымен сәйкестендіреді.
Себебі: тауар өндірісінің, мемлекеттік аппараттың пайда болуы. Алғашқы кезде салықтар натуралды түрге ие жүйесіз төлемдерді білдіреді. Мемлекеттік құралдарды басқарумен қамтамасыз ету қажеттілігі салық салуды пайда болуына негіз болды. Қол астынғылар салықты өніммен, әскер жабдықтарымен төледі. Рим империясында және Афинада бейбітшілік кезде салықтар болмаған. Ал олардың пайда болуы әскери соғыс кезеңін енуімен байланысты болды. Тауар-ақша қатынастарды дамуы, бекітуімен қатар салықтар бірте-бірте ерекше ақшалай түрге ие бола бастады.
Алғашқы ұйымдастырылған салық жүйелерінің бірі болып Ежелгі Римнің салық жүйесі болып табылады. Рим мемлекетінің дамуының алғашқы кезеңдерінде салық механизмдері әскери іс-әрекеттерді қаржыландыру үшін қолданылды. Рим азаматтары табысына және жанұялық жағдайына қарай салықпен салынып отырды. Салық соммаларының есептелуі арнайы тұлғалармен жүргізіледі. Б.з.д. 4-3 ғасырларда салық жүйесі дамуының жалпы мемлекеттік және жергілікті (коммуналды) салықтарды пайда болу жағдайына алып келді.
Бірақ бұл кезеңде бірыңғай салық жүйесі болмады не арнайы жерлердің салықпен салынуы мемлекеттік әскери шара бойынша байланыстырады. Әскерде жетістіктерге үлесін қосқан орталық жерлердің салықтары төмендетілді немесе мүлдем жойылып отырды. Римнің мемлекеттік институттарының дамуы император Октавиан салық реформаларын жүргізуге алып келді. Нәтижесінде трибуттар атты бірыңғай ақшалай салық пайда болды және оны алынуы арнайы құрылған қаржылық мекемелерді бақылауында болды.
Рим империясының өзінде салықтар тек фискальді қызмет ғана емес, сонымен қатар техникалық реттеуші және экономикалық қатынастарды реттеуші қызметін атқарды. Жалпы салықтық төлемдердің саны 200- ден астам болды. Кейінгі салық жүйелердің қалыптасуы өзгертілген түрде Ежелгі дүниенің жүйесін қайталады. Салық салу объектілерін анықтау, салықтық төлемдердің түрлерін енгізу жолдары біздің күнімізге дейін сақталғанын айтып кету қажет. Ежелгі Рим мен Қазақстан Республикасының салық жүйелерін салыстыратын болсақ, онда бірнеше салықтардың түрлері ұқсас болып табылады. 16-17 ғасырларда Еуропада дамыған салық жүйесі болмады.
17 ғасыр соңында, 18 ғасыр басында салық салу жүйесінің дамуының 2-ші кезеңі басталды. Бұл кезенде өз құрамына тікелей және жанама салықтарды енгізетін алашқы салық жүйелері қалыптасты. Ерекше орында табысқа салынатын салық, акция және жан басына салынатын салық болды. Еуропалық елдерде демократиялық процестердің дамуы өз көрінісін салықты енгізу туралы сұрақтарында тапты. Англияда 1215 жылы Еркіндіктің ұлы партиясында салықтар тек қана ұлт келісімімен енгізіледі деп бекітілді.
Францияда парламент бюджетпен салықтарды тек 1791 жылдары Ұлы Франция революциясынан кейін бекіте бастады. Мемлекет салық салуды дамуымен бір мезетте салық салуды ғылыми теориясы қалыптаса бастады. Оны негізін салушы шотландық экономист және философ Адам Смит Табиғат пен халық байланыс себептерін зерттеу атты өзінің еңбегінде салық салу принциптерін ұсынды, салық төлеушілерге түсінік берді, мемлекеттік қаржы жүйесіндегі олардың орнын көрсетті 2. Жалпы көрністе салық даму жүйесінің 3-ші кезеңі өз тарихын ХІХ ғасырда бастады және салық санының төмендеуімен, оларды алынуындағы құқыққа зор маңыз берілетінімен ерекше.
Қаржылық ғылым дамуымен қатар салық салуды проблемалары, әдістемелері пайда бола бастады. ХІХ ғасырдың екінші жартысында көптеген мемлекеттер ғылыми пікірлерді тәжіребиде қолдануға қадам жасады. В. Пушкарева айтқандай қаржылық ғылымдардың негізгі буынын салық реформалары құрады, олар І-ші Дүние жүзілік соғыстан кейін жүргізіліп салық салуды ғылыми принциптерімен негізделді. Осы уақытта қазіргі салық жүйелердің құрылымы қалыптасты. Мұнда тікелей салықтар және прогрессивті жеке табыс салық алғашқы орынға ие бола бастады.
Бұл мақсатқа жету бірнеше кезеңнен тұрды. Салықтарды жинақтармен басқа да төлемдерді бекітілген тәртіппен алынуы салық жүйесін құрайды. Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуын келесі кезеңдерге бөлуге болады:
- 1 кезең (1992-1995ж) - жаңа салық жүйесі базисінің, салық кезеңінің өңделуі және іске қосылуы;
- 2 кезең (1996-1998ж) - нарықтық экономика талаптарына сай келетін салық жүйесін құруды анықтау;
- 3 кезең (1998-2000ж) - барлық қағидалардың ескерілуі арқылы салық жүйесіне өзгерістер мен толықтыруларды енгізу, салық жүйесін одан әрі жетілдіру;
- 4 кезең (2001-2002ж) - Жаңа Салық Кодексі қабылданып, іске қосылды;
- 5 кезең (2005-2008ж) - кейбір алым және төлемақы түрлеріне өзгерістер енгізу;
- 6 кезең (2008- ... .) - кейбір салық түрлеріне өзгерістер енгізумен салық ставкаларын төмендетуіне байланысты Жаңа Салық Кодексін қабылдау.
Жеке табыс салығы жеке тұлғалардың ең бірінші кезекте төлейтін салығы болып саналады. Себебі тапқан табыстарынан немесе табыс көздерінің бір бөлігін салық ретінде аударып отырады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев Халыққа арнаған жолдауында жеке табыс салығының ставкаларын төмендетіп, салық төлеу тәртібін оңтайлы етіп, белгілі бір жүйеге келтірді, яғни мұны жеке тұлғаларға халықтың әлеуметтік жағдайының жақсаруына қосқан үлесі ретінде қарауға болады.
Жеке табыс салығы алғашқы салықтардың бірі.
Салық кодексі қабылданғанға дейінгі кезеңде бұл салық түрі "жеке тұлғалардың табыстарына салынатын табыс салығы" деп аталатын. Салық кодексі қабылданып, бұл атау қысқарып, халықаралық стандартқа сәйкес, "жеке табыс салығы" деп аталды.
Жеке табыс салығын салық салу объектiлерi бар жеке тұлғалар төлейді.
Резидент емес жеке тұлғалар жеке табыс салығы бойынша салықты есептеп, төлейдi және жеке табыс салығы бойынша салық декларациясын табыс етедi.
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі рөлі
Жеке табыс салығының рөлі-бұл салық төлеуші жеке тұлға түрінде бекітілуі. Қазіргі салық заңдылығында жалпы қабылданған салық тәжірибесіне сүйене отырып жаңадан құруға бағытталған іс-шаралар жүргізілді.
Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын қолдануға негіз болды. Жеке табыс салығының жалпы құрылымы 2 кестеде көрсетілген:
Жеке табыс салығының құрылымы
Жеке табыс салығы
Төлеушілер
Салық салу объектілері
Резидент жеке тұлғалар
Резидент емес жеке тұлғалар
Төлем көзінен салық салынатын табыс
Арнайы салық режимін қолданатын салық аганті
Төлем көзінен салық салынбайтын табыс
Резидент -- заңды тұлға түріндегі үлесі мен акцияларды өткізуден түскен жеке тұлғалар табысына салық салу.
Салық салудың жалпы принциптері: қатысу үлесі -- акционерлік қоғамнан басқа консорциум, бірлесіп құрылған ұйымдардағы жеке және заңды тұлғалардың мүліктерімен үлестік қатысуы.
Салық кодексінің 12 бабына сәйкес жеке тұлғаның бағалы қағаздарды сатумен және заңды тұлға ретінде үлестік қатысулардан алынатын табысына тек инфлядияға түзетілген осындай сатудан алынған құн өсімі.
Мұңда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік табысына жатады. Резидент -- заңды тұлға ретіндегі үлестік қатысу мен бағалы қағаздарды сатудағы құн өсімінен алынған табысқа салық салынады.
Акция сатудан алынған жеке тұлғалардың табысына салық салу және тұлғаның салық салынатын табысына жабық акционерлік қоғамның акциясын сатудан алынған құн өсімі жатады. Ашық акционерлік қоғамның акциясын сатудан алынған табыс жиынтық жылдық табыстан шегерілуге тиіс, яғни 1 салық салудың жалпы принциптері:қатысу үлесі-акционерлік қоғамның құрылымынан басқа консордиум, бірлесіп құрылған ұйымдардағы жеке және заңды тұлғалардың мүліктерімен үлестік қатысуы. Салық кодексінің 12 бабына сәйкес жеке тұлғаның бағалы қағаздарды сатумен және заңды тұлға ретінде үлестік қатысулардан алынатын табысына тек инфляцияға түзетілген осындай сатудан алынған құн өсімі. Мұнда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік табысына жатады. Резидент-заңды тұлға ретінде үлестік қатысу мен бағалы қағаздарды сатудағы құн өсімінен алынған табысқа салық салынады табыс салығымен салынбайды. Мысалы: жеке тұлға ашық акционерлік қоғамнан құны 70. 000 теңге акция иемденіп алады. Кейін бұл тұлға осы акцияларды 100.000 теңге көлеміңде өсім алады.
Бұл өсім жеке тұлғалардың салық салынатын табысына жатпайды, себебі бұл табыс ашық акционерлік қоғамнан акция иемдену нәтижесінде пайда болды. Мысалы: жеке тұлға жабық акционерлік қоғамға бұрын 60.000 теңгеге иемденіп алған акцияларын 120.000 теңге бойынша сатады. Өткізу мерзіміне инфляция деңгейі 1.1 -ді құрады. инфляцияға түзетілген акция құны 66.000 теңгені құрады (60.000 * 1.1)Осыған сәйкес жеке тұлғаның салық салынатын табысына 54.000 теңгені құрайтын құн өсімінің соммасы енгізіледі (120.000-66.000)Резидент емес заңды тұлғаның ашық акционерлік қоғам акцияларын өткізуден алынған табысы төлем көзінен салық салынуға жатпайды.Мысал: резидент емес заңды тұлға Қазақстандық ашық акционерлік қоғамның акциясын жалпы 1.000.000 соммаға иемденіп алады.Кейін осы резидент емес тұлға осы акцияларды 1.500.000 теңге бойынша өткізеді. 500.000 теңге көлеміндегі табысқа төлем көзінен салық салынбайды.Резидент емес жеке тұлғаның жабық акционерлік қоғамның акцияларын өткізуден алған табысына төлем көзінен салық салынуға жатады. Резидент заңды тұлға ретіңде қатысудан алған үлесін өткізуден алған табысқа 15 % -тік ставка бойынша салық салынады. Қатысу үлесі дегеніміз- акционерлік ұйымдарды қоспағанда, құрылған ұйымдар мен консорциумдардағы қатысу үлесі табылады. Жабық акционерлік қоғамның акцияларын өткізуден алған табысқа 15 %-тік ставка қолданылмайды. Резидент емес жеке тұлғаның жабық акционерлік қоғамның акцияларын өткізуден алған салық салынатын табысына төлем көзінен 20 %-тік ставка бойынша салық салынады. Жеке тұлғаға басқа жеке тұлғадан мұра немесе сый арқылы келген мұлік құны табыс салығы мен салынудан босатылады. Акциялар мүлік болып табылғандықтан, олардың жеке тұлғаға басқа жеке тұлғадан мұра немесе сый арқылы келген құнына табыс салығы салынбайды.
Жеке тұлғалардың қатысу үлесін өткізуден алған табысына салық салу. Резидент заңды тұлға ретіңде жеке тұлғаның қатысу үлесін өткізуден алған табысына төлем көзінен 15 % -тік ставка бойынша салық салынады. Мұнда салық салынатын табыс дегеніміз қатысу үлесін өткізуден алған және қатысушының жарғылық капиталға енгізген, инфляцияға түзетілген жеке мүлкі құны арасындағы оң айырма. Мысал: жауапкершілігі шектеулі серіктестікте жеке тұлға қатысу үлесін 2.000.000 теңге бойынша өткізеді. Осы серіктестікке жеке тұлғаның жарғылық капиталға енгізген салымы 500.000 теңгені құрады. 1.1 инфляцияның шартты деңгейіне түзетілген жеке тұлғаның жарғылық капиталға салымы 550.000 теңгені құрады ( 500.000 * 1.1 ). Нәтижесінде жеке тұлғаның салық салынатын табысы 1.450.000 теңгені құрады ( 2.000.000 - 550.000 ) , ал төлем көзінен салық 217. 000 теңгеге тең (1.450.000 * 15%). Осыған сәйкес жеке тұлға таза табысты 1. 782.500 теңге көлемінде алады ( 2.000.000-217.500).
Резидент жеке тұлға резидент заңды тұлға ретінде қатысу үлесін өткізуден алған табысы төлем көзінен салық салуға жатады. Қатысу үлесі жеке тұлға үшін мүлігі болып табылады. Сондықтан жеке тұлғаның басқа жеке тұлғадан мұра немесе сый арқылы алынған қатысу үлесінің құнына салық салынады.
Жеке табыс салығының ерекшелігі - бұл салық төлеушіні жеке тұлға түрінде бекітілуі. қазіргі салық заңдылығында жалпы қабылданған салық тәжірибесіне сүйене отырып, салықтарды жаңадан құруға бағытталған іс-шаралар жүргізілді. Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын қолдануға негіз болды.
Жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде аяқталатын кез келген үздіксіз 12 айлық кезеңде кемінде 183 күн тізбелік күн Қазақстан Республикасында болса, ол ағымдағы салық кезеңі үшін тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер ағымдағы салық кезеңінде және өткен 2 салық кезеңінде Республикада болған күндердің санына мынадай:
- ағымдағы салық кезеңінде болған күндердің санына -- 1;
- өткен 1-ші салық кезеңінде болған күндердің санына-13;
- өткен 2-ші салық кезеңіндегі болған күндердің санына- 16 коэффиценттерін әрбір салық кезеңіне қолдана отырып анықталған күндердің саны кемінде 183 күн тізбелік күн болған жеке тұлғада ағымдағы салық кезеңі үшін тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер жеке тұлға салықтық ағымды кезеңде Республикада 30 күн тізбелік күннен аз тұрған болса, онда мұндай жеке тұлға тұрақты болатын адам деп танылмайды.
Егер жеке тұлға Республикада болуы аяқталатын жылдан кейінгі жылда резидент болмаса, онда тұлға Республикада болатын соңғы күнінен кейінгі кезең үшін резидент емес деп танылады. Мынадай шарттар бір мезгілде орындалған жағдайда:
1) жеке тұлға Республиканың азаматы болса немесе оның тұруға рұқсаты (ықтияқаты) болса;
2)Жеке тұлғаның отбасы және жақын туыстары осы Республикада тұрса;
3)кез келген уақытта жеке тұлғаның тұруы және оның отбасы мүшелерінің жеке меншік құқығындағы немесе өзге де негіздерде тәсілі жылжымайтын мүлкі осы Республикада бар болса, онда жеке тұлғаның өмірлік мүдделерінің орталығы осы Республикада орныққан деп қарастырылады.
Республиканың азаматтығын қабылдамай,осында тұрақты тұруға рұқсат ету туралы өтініш берген мынадай жеке тұлғалар:
- мемлекеттік билік органдары шет елге іс сапарға жібергендер, соның ішіңде дипломатиялық,консулдық мекемелердің, халықаралық ұйымдардың қызметкерлері, сондай-ақ аталған жеке тұлғалардың отбасы мүшелері;
- тұрақты халықаралық тасымалдарды жүзеге асыратын Республиканың заңды тұлғаларына немесе азаматтарына тәсілі көлік құралдарының экипаж мүшелері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасқан әскери базалардың әскери бөлімдердің, топтардың, контингенттердің немесе құрамалардың әскери қызметшілері мен азаматтық қызметкерлері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасқан және Республиканың меншігі немесе субъектілері болып табылатын объектілерде жұмыс істейтіндер;
- оқу немесе тәжірибеден өту мақсатымен Республиканың шегінен тыс жерлерде жүрген студенттер,стажерлар,тәжірибешілер оқу немесе тәжірибеден өтудің бүкіл кезеңіңде;
- сабақ беру, кеңес беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге асыру мақсатымен Республиканың шегінен тыс жерлерде жүрген оқытушылар мен ғылыми қызметкерлер сабақ берудің немесе аталған жұмыстарды орындаудың бүкіл кезеңіңде Республикада тұрған уақытына және осы кезделген басқа да өлшемдерге қарамастан резидент жеке тұлғалар деп танылады.
Резидент жеке тұлға - бұл Қазақстан Республикасында үнемі болатын, өмірлік мүдделерінің орталығы осы территорияда шоғырланған азаматтар болып табылады. Резидент салық төлеуші жеке табыс салығы бойынша декларацияны салық есебі жылынан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс етуі тиіс. Бұл салық төлеушіге тән критерийлер мыналар:
1) төлем көзінен салық салынатын табыстың болуы.
2) салық жылында 2004 айлық есептік көрсеткішке тең соммаға бір ірі сатып алу жасаса (үй құрылысына қажетті материалды есептемегеңде).
3) Республикадан тыс жерлерінен жеке тұлғаның табыс алуы.
4) Республикадан тыс жерлерінде шетел банк шоттарында ақшасы бар жеке тұлға.
5) Республиканың парламент депутаттары, судьялар.
Негізгі жұмыс орны бойынша жеке тұлғаның қазіргі көздегі төлемдері 2 категорияға бөлінеді:
1) кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты емес шаруашылық әрекет етуші субъектілердің тікелей немесе жанама табысы болып табылатын шығыстар. Шығындар жалпы соммасынан төлем көзінен 15% мөлшерде жұмыс беруші- заңды тұлғамен табыс салығы төленеді.
2) шегерімге жатқызыльш, кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты шаруашылық әрекет етуші субъект жұмыскерлерінің тікелей немесе жанама табысы болып табылады шығыстар. Мұнда жеке тұлғаның 1 айлық есептік көрсеткішті өз есебіне және әр ай сайын өз асырауындағы әрбір адамға осы көрсеткішті шегеруге мүмкіңдігі бар.
Салықтың бірыңғай алынуы үшін қайта есептеу коэффициенті қолданылады. Мемлекеттік табыс министрлігі жеке табыс салығы бойынша алыну коэффициентін енгізді. Жеке табыс салығын салу объектілері: 1 төлем көзінен салық салынатын салықтар:
1) жұмысшының табысы- шегерім соммасына кемітілген материалды, әлеуметтік игілік немесе басқада материалды көмек ретіндегі натуралды немесе ақшалай түрде жұмыс берушінің төлейтін табыстары натуралды түрдегі табыс-қайтарымсыз негіздегі жұмысшының өз мүддесіне көрсетілетін қосылған құн салығы мен акция құнын қосқандағы тауарлардың(жұмыс, қызмет) құн;
2) материалды пайда түріндегі табыс - өз құрамына мыналарды енгізеді:
- жұмыскермен өткізілетін тауар(жұмыс, қызмет) құны мен сол тауардың өзіңдік құны арасыңдағы теріс айырма;
- жұмыс берушінің шешімі бойынша жұмыскердің оның алдындағы қарыздарын немесе міндеттерін жою;
- өз жұмысшыларын мүліктік сақтандыру бойынша сақтандыру сыйақыларына кеткен жұмыс берушінің шығындары өз іс-әрекетімен байланысты емес жұмысшылардың шығындары;
3) бірлік төлемдерден табыс -- азаматтық-құқықтық сипаттағы заңды тұлға немесе кәсіпкерлік келісім жасау бойынша салық төлемдерінің табысы;
4) ұтыс, сыйақы, дивидент түріндегі табыстар - Республиканың ұлттық Банктің лицензиясы негізінде банктік іс-әрекеттін түрін жүзеге асыратын банктер мен ұйымдарға салған салымдар бойынша сыйақыларды қоспағанда, жеке тұлғаға дивидент, ұтыс, сыйақы түріндегі төленетін төлемдер.
5) стипендия түріндегі табыстар- білім беру ұйымдарда оқитындарға және мәдениет, ғылым, бұл аралық ақпарат құралдарында әрекет етушіге төленуге тиіс төлемдер.
6) жинақтаушы сақтандыру келісімі бойынша табыстар- ұлттық зейнетақы қорына зейнетақы төлемдері және жұмыс берушілердің құралдары есебінен төленген сақтандыру сыйақылары, сақтаңдыру органдары жүзеге асырылатын сақтаңдыру төлемдері.
Резидент емес жеке тұлғаларға салық салу ерекшелiктерi:
Резидент емес жеке тулғалар белгiленген жағдайларды қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша салықты есептеп, төлейдi және жеке табыс салығы бойынша салық декларациясын табыс етедi.
Салық салу объектiлерi:
Жеке табыс салығы салынатын объектiлер мыналар:
1) төлем көзiнен салық салынатын табыстар;
- қызметкерлердің табысы;
- біржолғы төлемдерден алынған табыс;
- жинақтаушы зейнетақы қорларының берілетін зейнетақы төлемдері;
- дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс;
- стипендиялар;
- жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс жатады;
2) төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар.
- мүліктік табыс;
- жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы;
- адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы;
- өзге де табыстар жатады;
Салық көзі:
1.Резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемемен байланысты емес табыстарына белгiленген ставкалар бойынша шегерiмдi жүргiзбестен төлем көзiнен табыс салығы салынуға тиiс.
2.Қолма-қол және (нeмece) қолма-қол емес нысандарда ақша, бағалы қағаздар, қатысу үлесiн, тауарлар, мүлiк беру, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету, табыс алушы peзидент еместiң борышты талап етуін Қазақстан Республикасындағы көздерден резидент еместiң алдындағы табыстарды төлеу жөнiндегi берешектi өтеу есебiне жүргiзiлетiн есептен шығару немесе есепке алу табысты төлеу деп түсініледi.
3. Төлем көзiнен салық салуға мыналар:
1)Қазақстан Республикасының аумағына сыртқы сауда операциялары бойынша тауарларды жеткiзумен байланысты төлемдер;
2) резидент банктердің корреспонденттiк шоттарын ашуға және жүргiзуге, олар бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыруға, сондай-ақ халықаралық төлем карточкалары арқылы eceп айырысуды жүзеге асыруға байланысты қызмет көрсетуден түскен табыстар;
3) бағалы қағаздарды өткiзу кезiнде құн өсiмiнен түскен табыстар;
4) мемлекеттiк бағалы қағаздармен және агенттiк облигацияларымен жүргiзiлген операциялардан түскен табыстар;
5) бiртұтас құбыр жүйесi бойынша Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тасымалданатын шикi мұнай сату құнының сапасы бойынша түзетуге байланысты төлемдер;
6) сатып алушы-резиденттер борыштық бағалы қағаздар бойынша оларды сатып алу кезiнде резидент еместерге төлеген жинақталған (есептелген) сыйақылар сомасы;
7) резидент еместiң шартты банк салымдары бойынша сыйақылары;
8) халықаралық қаржы лизинг шарттары бойынша қаржы лизингіне негізгі қаражатты беруден түскен табыстар;
9) Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде, жұмыстарды орындаудан, қызметтердi көрсетуден түскен табыстар жатпайды.
4. Резидент еместiң өз табыстарын үшiншi тұлғалардың және (немесе) басқа мемлекеттердегi өз бөлiмшелерiнiң пайдасына жұмсауына қарамастан, резидент еместiң табыстарына төлем көзiнен салық салынады.
5. Борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақылардан төлем көзiнен табыс салығын есептеу мен ұстаудың тәртiбiн уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.
6. Мемлекеттiк бюджетке төлем көзiнен табыс салығын есептеу, ұстап қалу және төлеу бойынша мiндет пен жауапкершiлiк табыстарды төлеушi тұлғаға (соның iшiнде Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекеме арқылы қызметiн жүзеге асыратын резидент емес) жүктеледi. Осындай тұлға салық агентi болып танылады.
Егер резидент еместiң қызмет кезеңi тұрақты мекеме құру үшiн белгiленген мерзiмнен асып кетсе, ол Қазақстан Республикасында қызмет атқара бастаған кезден бастап салық агентi болып танылады.
6-1. Депозитарлық қолхаттар бойынша табыстар төлеудiң көзi осындай депозитарлық қолхаттардың базалық активiнiң эмитентi болып табылады.
7. Төлем көзiнен табыс салығы табыс төлеудi жүзеге асырудың нысаны мен орнына қарамастан ұсталады.
1.3 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері
Жеке тұлғаларды жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табысына сақтандыру ұйымдары жүзеге асыратын сақтандыру төлемдері сомасыны сақтандыру сый ақыларыны соммасынан асып кеткен соммасы да жатады. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар:
1. мүліктік табыс.
2. жеке кәсіпкерді салық салынатын табысы.
3. адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы. Мынандай резидент жеке тұлғаларға:
- арнайы салық режимдерін қолданатындары қоспағанда, жеке кәсіпкерлер.
- резидент болып табылатын және табысты Қазақстан Республикасындаы төлем көзінен жеке табыс салығы салынбайтын қызметті жүзеге асырудан алатын шет мемлекеттерді азаматтары мен азаматтығы мен азаматтығы жоқ адамдар жеке табыс салығын аванстық төлемдері енгізу арқылы төлейді.
Салық төлеуші енгізілген аванстық төлемдерді есептей отырып, салық жылының қорытындысы бойынша жеке табыс салығын төлеуді жеке табыс салығы бойынша декларацияны тапсыру үшін белгіленген мерзімнен кейін 10 жұмыс күнінен кешіктірмей жүзеге асырады.
Салық төлеушіні мүліктік табысына жататындар:
1. 1 жылдан аз уақыт меншік құқығында болан жылжымайтын мүлік.
2. бағалы қағаздарды , сондай-ақ заңды тұлғадағы қатысу үлесі.
3. қымбат бағалы тастар мен қымбат бағалы металдарды, олардан жасалған зергерлік бұйымдары және құрамында қымбат бағалы тастар мен қымбат бағалы металдар бар басқа да заттарды, содай-ақ өнер туындыларымен антикварианнтарды сату кезіндегі оларды құнының өсімі.
Мүлікті сату құны мен бағалау құны арасындағы, бірақ оны сатып алу құннан кем болмайтын айырма, мүлікті жалға беруден алынан табыс жатады.
Заң көмегімен, нотариаттық қызметті жүзеге асырудан түскен табыстардың барлық түрлері, сондай-ақ қорғау мен өкілдікке байланысты шығыстардың орнын толтырудан алынатын соммалар адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы болып табылады. Адвокаттар мен жеке нотариустарды табыстары бойынша жеке табыс салығының 10% - тік ставкамен салық салынады. Есепті ай үшін жеке табыс салығының сомасы есепті айдан кейінгі айдың 5-інен кешіктірмей төленуге тиіс.
Төлем көзінен салық салынбайтын басқа табыстарына Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерінен алынан табыстар жатады.
Жеке табыс салығы бойынша декларация: Жеке табыс салығы
1. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлық тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрылыс материалдарын сатып алуды қоспағанда, салық жылында 2004 айлық есептік көрсеткіштен жоғары соммаға сатып алуды іске асырғандар.
3. Қазақстан Республикасыны шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке тұлғалар.
4. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар.
5. Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заң актілеріне сәйкес декларация беру жөніндегі міндеттеме жүктелген адамдар.
6. Қазақстан Республикасының Парламентінің депуттаттары, судьялары табыс етеді.
Жеке табыс салығы бойынша декларация табыс ету мерзімдері: Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша декларацияны есепке тіркелген орны бойынша салық органына салық жылынан кейінгі жылдық 31 наурызынан кешіктірмей табыс етеді. Арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер арнаулы салық режимі қолданылатын қызметінен түскен табыстарынан жеке табыс салығы бойынша декларация табыс етпейді. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде төленген жеке табыс салығының сомалары салық төлеу кезінде есепке жатқызылады.
Жеке табыс салығымен салық салу объеткілері:
1. төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығы -- жұмысшының табысы шегерім соммасына кемітілген материалды, әлеуметтік игіліктер немесе басқада материалды көмек ретіндегі натуралды немесе ақшалай түрде жұмыс берушіні төлейтін табыстары. Натуралды түрдегі табыс қайтарымсыз негізде жұмысшыны өз мүддесіне көрсетілетін қосылған құн салығы мен акциз құнын алғандағы тауарлардың (жұмыс қызметтерді) құны.Материалды пайда түріндегі табыс өз құрамына мыналарды: жұмыскермен өткізілетін тауар құны мен сол тауарларды өзіндік құны арасындағы теріс айырма, жұмыс берушіні шешімі бойынша жұмыскерді оны алдындағы қарыздарын немесе міндеттемелерін жою, өз жүмыскерлерін мүліктік сақтандыру бойынша сақтандыру сыйақыларына кеткен жұмыс берушінің шығындары, өз іс-әрекетімен байланысты емес жұмысшының шығыстарын жабуға кеткен шығындары, бірлік төлемдерден табыс-азаматтардың құқықтық сипаттағы келісім жасасу бойынша салық төлемдерінің табысы, ұтыс, сыйақы, дивиденттер түріндегі табыстар - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктік лицензиясы негізінде банктік іс-әрекеттерден бөлек түрлерін жүзеге асыратын салымдар бойынша сыйақыларды қоспағанда жеке тұлға дивидент, сыйақы, ұтыс түрінде төленетін төлемдер, стипендия түріндегі табыстар-білім беру ұйымдарында оқитын дара және мәдениет - ғылым,бұқаралық ақпарат құралдарында әрекет етушілерге төленуге тиіс төлемдер, жинақтаушы сақтандыру келісімі бойынша табыстар -- ұлттық зейнетақы қорына зейнетақы төлемдері есебінен, жұмыс берушілерді құралдары есебінен төленген сақтандыру сыйақылары,сақтандыру органдарымен жүзеге асырылатын сақтандыру төлемдері.
2. төлем көзінен салық салынбайтын жеке табыс салығы- мүліктік табыс-кәсіпкерлік іс-әрекетте қолданылмайтын мүліктерді өткізуден алынған құн өсімі(өткізу қүны мен бағалану құны арасындағы оң айырма), жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы-жылдық жиынтық табыс пен шегерім арасындағы айырма, жеке нотариустар мен адвокаттардың табысы- нотариустық әрекетпен заңды көмек көрсеткені үшін төлемдерін қорғау жұмысымен байланысты шығындарды қосқандағы барлық адвокаттық және нотариустық іс-әрекеттен алынған табыстар,басқаға табыстар-Қазақстан Республикасы тыс жерлерде жөне жоғарыда айтылған табыстардан басқа табыс түрлері.
Коэффициенттерді есептеу мәні- жалақы өсуімен байланысты пайыздар айлық жалақы арасындағы тәуелділіктердің орнауы. Жеке тұлғалардан салықтарды сипаттағанда оның бөлінбейтін құрамы салық жеңілдіктерін айтып кету қажет. Бұл жеңілдіктер салық төлеушінің салық соммасын төмен детеді немесе оның төлеу міндеттемелерінен босатады. Салық жеңілдіктері мен ерекшеліктері:
1) салық салынатын кірістің мөлшерінен төмендететін жеңілдіктер-банк несиелерін өтеуге арналған және өндірістік бағытта капитал салымдарын қаржылаңдыруға бағытталған кәсіпорын шығындары, үй құрылыстарын қаржыландыруға шығындар, қайырымдылық мақсаттарға салым шығындары, баланста тұрған денсаулық сақтау, халықтың білім беру, мәдениет, спорт объектілерді ұстап тұру шығындары, ғылыми зерттеу және тәжірибе конструкторлық жұмыстарға бағытталған шығындар, сайлау қорларына ерікті түрде берілетін сыйлар шығындары, әлеуметтік саланы дамытуға кеткен шығындар.
2) шығындардың одақ меншігіндегі кәсіпорынға арналған жеңілдіктер-осы Одақтың жарғылық әрекетін жүзеге асыруға бағытталған табыс соммасына кемітілген салық салынатын табыстар.
3) зиян шегудегі кәсіпорынға арналған жеңілдіктер-салық салынудан босатылған табыс зиян соммасы келесі бекітілген мерзімге тең үлестермен бөлінеді.
4) қосымша жеңілдіктер-салық төлем соммасы шегінде арнайы салық төлеушілер категориясына салалық немесе іс-әрекет түрлері бойынша аймақ, қала, облыс территориясында орналасқан кәсіпорынның төлеушілері.
2 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарды талдау және бағалау
2.1 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының әсерін талдау
Салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарына мынадай ставкалар бойынша салық салынады:
- салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарына 10 пайыз ставка бойынша салық салынуға тиіс.
- қызметкерлердің ҚР тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңында белгіленген, жылдың ең төменгі жалақының 12 еселенген мөлшерінен аспайтын жалақысының төлем көздерінен салық салынатын кірістеріне, қызметкерлердің тоқсан ішіндегі орташа айлық кірісі ең төменгі жалақы мөлшерінен аспайтын жағдайда 0 ставка бойынша;
- дивиденттер, сыйақылар (жинақтаушы сақтандыру шарты бойынша сыйақыларды қоспаған) мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыздақ ставка бойынша;
- адвокаттардың және нотариустардың табыстарын 10 пайыздық ставка бойынша.
Салық жеңілдіктері. Салық жеңілдіктері екі топқа бөлінеді:
- стандарты
- стандартты емес
Стандартты салық жеңілдіктеріне салық төлеушінің өзіне және асырауындағы адамдарға, сондай-ақ мүгедектерге, қарт адамдарға берілетін салық салынбайтын минимумды жатқызу болады.
Жалпы стандартты салық жеңілдіктердің мынадай түрлері бар:
- негізгі, яғни салық төлеушінің табысы мөлшеріне тәулесіз өзіне салық жеңілдігінің берілуі. Бұған салық салынбайтын минимумды жатқызуға болады;
- отбасы жағдайына байланысты жеңілдіктердің берілуі,отбасылық төмендетілу деп аталады;
- асырауындағы адамдарға берілетін салық төмендетулері.
Кейбір мемлекеттерді жеңілдік балаларға берілетін салық төмендетулерінің орнына балаларға берілетін жәрдемақы сомасын қосылып беріледі.
Стандартты емес салық жеңілдіктерінің стандартты салық жеңілдіктерінен айрмашылығы - оның салық төлеушінің нақты жұмсаған шығындарымен байланысты болуында.
Салық шегерімдер
1. Қызметкердiң төлем көзiнен салық салынатын табысын анықтау кезiнде салық жылы iшiндегi әрбiр ай үшiн шегерiмге мыналар жатқызылады:
1) Қазақстан Республикасының заң актiсiнде табысты есептеудiң тиiстi айға белгiленген бiр айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi сома;
2) асырауындағы адам пайда болған айдан бастап қызметкердiң асырауындағы отбасының әрбiр мүшесiне айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi сома. Аталған шегерiмдер бiр салық төлеушiнiң табысына - отбасы мүшесiне қолданылады.
Бiрге тұратын және ортақ шаруашылық жүргiзетiн ерлi-зайыптылар, балалары мен ата-анасы (оның iшiнде уақытша болмағандар) отбасы деп танылады.
Асырауындағы адам, салық төлеушiнiң табысы есебiнен өмiр сүретiн және айына бiр айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнен асатын жеке табыс көзi жоқ, салық төлеушiнің отбасы мүшесi;
3)жинақтаушы зейнетақы қорларына Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде төленетiн мiндеттi зейнетақы жарналары.
4) Қазақстан Республикасының тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңында айлық есептiк көрсеткiштiң 10 еселенген сомасынан аспайтын мөлшерде өз пайдасына енгiзген ерiктi зейнетақы жарналары.
5) (алынып тасталды)
6) жеке тұлғаның жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша өз пайдасына енгiзетiн сақтандыру сыйақылары;
7) тұрғын үй құрылыс жинақ банктерiнде Қазақстан Республикасының резидентi - жеке тұлға Қазақстан Республикасының аумағында тұрғын үйдi жөндеу, салу немесе сатып алу үшiн алған тұрғын үй қарыздары бойынша сыйақыны өтеуге бағытталған сомалар.
1-1. Жарты айдан аз жұмыс iстеген қызметкердің төлем көзiнен салық салынатын табысын айқындау кезiнде, осы баптың 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларына сәйкес, тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi шегерiмдер жүргiзiлмейдi.
2. Салық төлеушiге осы баптың 1-тармағының 1), 2) және 4) тармақшаларына сәйкес шегерiм жасау құқығы өзi берген өтiнiштің және салық төлеушi табыс еткен растаушы құжаттардың (асырауындағыларға) негiзiнде жұмыс берушiлердің бiрiнен алатын табыстары бойынша берiледi.Қазақстан Республикасының резиденттерi болып табылатын шетелдiк азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдар табыстарының жекелеген түрлерiнен жеке табыс салығын есептеу төлеу тәртiбi
1) Қазақстан Республикасының резиденттерi болып табылатын шетелдiк азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдардың табыстарынан жеке табыс салығын есептеудi, төлеудi, сондай-ақ салық есептілігiн берудi салық агентi көзделген шарттар орындалған жағдайда, белгiленген салық шегерiмдерiн ескере отырып, сәйкес жүргiзедi.
2) шарттар орындалмаған кезде резидент жеке тұлғалардың табыстарынан жеке табыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Салық өркениет үшiн төленетiн төлем. Оның қандай түрiнен болмасын жалтаруға бермеу - бүгiнгi күннiң басты назарында. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызы тәсiлi ретiнде орын алып, оның әрекет етуiнiң тиiмдiлiгi әлеуметтiк және экономикалық саясаттың жетiстiктерiне әкеледi. Нарықтың экономикалы елдерде салықтар мемлекеттiк және муниципалдық табыстарды қалыптастыруда басты роль атқарады да, экономиканы басқаруды күштi стимулдық құралы болып келедi, әсiресе олар ғылыми-техникалық прогрестi жеделдетуге, антинфляциялық және құрылымдық саясатты жұзеге асыруды белсендi орын алады.Сондықтан да салықтарды төлеу төлеушiлер үшiн онша қызықты iс болып келмегенiмен өте қажеттi де маңызды iс болып табылады.
Елімізде жүргізілген экономикалық реформалар банк ісінің дамуында жаңа белесін айқындап берді. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жолдауында: Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты Қазақстан халқына Жолдауында: Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуі елдің экономикалық дамуының сапалық серпілісінің негізі, яғни Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық орнын иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты, банктің даму болашағы мен басқа несие институттардың елімізде қызмет атқара алуы ерекше көкейтесті мәселе туындады. Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден салықтың мәнi салық табыс мөлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Курстық жұмыс 3 бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде: жеке табыс салығының экономикалық мәні онда: Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуы және жеке табыс салығының салық жүйесіндегі ролі, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде төлем көзінен салық салынбайтын табыстарды таңдау және бағалау: төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының әсерін талдау, төлем көзінен салық салынбайтын табыстар салығының салық есептілігін бағалау,дамыған елдердегі жеке табыс салығының алыну ерекшеліктерін талдау, ал үшінші бөлімде жеке табыс салығын уақтылы бюджетке түсіру мәселелері және оны шешу жолдары: Қазақстан Республикасындағы жеке табыс салығын жетілдіру жолдары қаралды.
Курстық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі жеке табыс салығының ерекшеліктері мен даму бағыттарын қарастыру.
Курстық жұмыстың өзектілігі салықтар мемлекетпен бірге пайда болды,оның өмір сүруінің негізі болып табылады.Адамзат дамуының барлық тарихында салық нысандары мен әдістері мемлекет сұранысына және қажеттіліктеріне қарай өзгеріп,жаңартылады.
1 Жеке табыс салығының экономикалық мәні
0.1 Қазақстан Республикасында салық жүйесінің құрамындағы жеке табыс салығының қалыптасуы
Салық прототиптері адам қоғамын басқаруда алғашқы ұйымдардың түрлерімен бірге қалыптасты. В. Пушкарева салық салудың дамуын 3 кезеңге бөліп көрсетті. Олардың әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері мен белгілері бар. 1 кезеңде ежелгі дүние мен орта ғасырдың шаруашылық жүйесі құрамына енгізетін салық салудың даму кезеңі дамымағандықтан деңгейі мен кездейсоқ сипатымен ерекшеленеді. Бұл кезеңде қалыптасу жағдайында болатын салықтар мен олардың механизмі пайда болды. Салықтың пайда болуын алғашқы мемлекеттік құрылымдардың пайда болуымен сәйкестендіреді.
Себебі: тауар өндірісінің, мемлекеттік аппараттың пайда болуы. Алғашқы кезде салықтар натуралды түрге ие жүйесіз төлемдерді білдіреді. Мемлекеттік құралдарды басқарумен қамтамасыз ету қажеттілігі салық салуды пайда болуына негіз болды. Қол астынғылар салықты өніммен, әскер жабдықтарымен төледі. Рим империясында және Афинада бейбітшілік кезде салықтар болмаған. Ал олардың пайда болуы әскери соғыс кезеңін енуімен байланысты болды. Тауар-ақша қатынастарды дамуы, бекітуімен қатар салықтар бірте-бірте ерекше ақшалай түрге ие бола бастады.
Алғашқы ұйымдастырылған салық жүйелерінің бірі болып Ежелгі Римнің салық жүйесі болып табылады. Рим мемлекетінің дамуының алғашқы кезеңдерінде салық механизмдері әскери іс-әрекеттерді қаржыландыру үшін қолданылды. Рим азаматтары табысына және жанұялық жағдайына қарай салықпен салынып отырды. Салық соммаларының есептелуі арнайы тұлғалармен жүргізіледі. Б.з.д. 4-3 ғасырларда салық жүйесі дамуының жалпы мемлекеттік және жергілікті (коммуналды) салықтарды пайда болу жағдайына алып келді.
Бірақ бұл кезеңде бірыңғай салық жүйесі болмады не арнайы жерлердің салықпен салынуы мемлекеттік әскери шара бойынша байланыстырады. Әскерде жетістіктерге үлесін қосқан орталық жерлердің салықтары төмендетілді немесе мүлдем жойылып отырды. Римнің мемлекеттік институттарының дамуы император Октавиан салық реформаларын жүргізуге алып келді. Нәтижесінде трибуттар атты бірыңғай ақшалай салық пайда болды және оны алынуы арнайы құрылған қаржылық мекемелерді бақылауында болды.
Рим империясының өзінде салықтар тек фискальді қызмет ғана емес, сонымен қатар техникалық реттеуші және экономикалық қатынастарды реттеуші қызметін атқарды. Жалпы салықтық төлемдердің саны 200- ден астам болды. Кейінгі салық жүйелердің қалыптасуы өзгертілген түрде Ежелгі дүниенің жүйесін қайталады. Салық салу объектілерін анықтау, салықтық төлемдердің түрлерін енгізу жолдары біздің күнімізге дейін сақталғанын айтып кету қажет. Ежелгі Рим мен Қазақстан Республикасының салық жүйелерін салыстыратын болсақ, онда бірнеше салықтардың түрлері ұқсас болып табылады. 16-17 ғасырларда Еуропада дамыған салық жүйесі болмады.
17 ғасыр соңында, 18 ғасыр басында салық салу жүйесінің дамуының 2-ші кезеңі басталды. Бұл кезенде өз құрамына тікелей және жанама салықтарды енгізетін алашқы салық жүйелері қалыптасты. Ерекше орында табысқа салынатын салық, акция және жан басына салынатын салық болды. Еуропалық елдерде демократиялық процестердің дамуы өз көрінісін салықты енгізу туралы сұрақтарында тапты. Англияда 1215 жылы Еркіндіктің ұлы партиясында салықтар тек қана ұлт келісімімен енгізіледі деп бекітілді.
Францияда парламент бюджетпен салықтарды тек 1791 жылдары Ұлы Франция революциясынан кейін бекіте бастады. Мемлекет салық салуды дамуымен бір мезетте салық салуды ғылыми теориясы қалыптаса бастады. Оны негізін салушы шотландық экономист және философ Адам Смит Табиғат пен халық байланыс себептерін зерттеу атты өзінің еңбегінде салық салу принциптерін ұсынды, салық төлеушілерге түсінік берді, мемлекеттік қаржы жүйесіндегі олардың орнын көрсетті 2. Жалпы көрністе салық даму жүйесінің 3-ші кезеңі өз тарихын ХІХ ғасырда бастады және салық санының төмендеуімен, оларды алынуындағы құқыққа зор маңыз берілетінімен ерекше.
Қаржылық ғылым дамуымен қатар салық салуды проблемалары, әдістемелері пайда бола бастады. ХІХ ғасырдың екінші жартысында көптеген мемлекеттер ғылыми пікірлерді тәжіребиде қолдануға қадам жасады. В. Пушкарева айтқандай қаржылық ғылымдардың негізгі буынын салық реформалары құрады, олар І-ші Дүние жүзілік соғыстан кейін жүргізіліп салық салуды ғылыми принциптерімен негізделді. Осы уақытта қазіргі салық жүйелердің құрылымы қалыптасты. Мұнда тікелей салықтар және прогрессивті жеке табыс салық алғашқы орынға ие бола бастады.
Бұл мақсатқа жету бірнеше кезеңнен тұрды. Салықтарды жинақтармен басқа да төлемдерді бекітілген тәртіппен алынуы салық жүйесін құрайды. Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуын келесі кезеңдерге бөлуге болады:
- 1 кезең (1992-1995ж) - жаңа салық жүйесі базисінің, салық кезеңінің өңделуі және іске қосылуы;
- 2 кезең (1996-1998ж) - нарықтық экономика талаптарына сай келетін салық жүйесін құруды анықтау;
- 3 кезең (1998-2000ж) - барлық қағидалардың ескерілуі арқылы салық жүйесіне өзгерістер мен толықтыруларды енгізу, салық жүйесін одан әрі жетілдіру;
- 4 кезең (2001-2002ж) - Жаңа Салық Кодексі қабылданып, іске қосылды;
- 5 кезең (2005-2008ж) - кейбір алым және төлемақы түрлеріне өзгерістер енгізу;
- 6 кезең (2008- ... .) - кейбір салық түрлеріне өзгерістер енгізумен салық ставкаларын төмендетуіне байланысты Жаңа Салық Кодексін қабылдау.
Жеке табыс салығы жеке тұлғалардың ең бірінші кезекте төлейтін салығы болып саналады. Себебі тапқан табыстарынан немесе табыс көздерінің бір бөлігін салық ретінде аударып отырады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев Халыққа арнаған жолдауында жеке табыс салығының ставкаларын төмендетіп, салық төлеу тәртібін оңтайлы етіп, белгілі бір жүйеге келтірді, яғни мұны жеке тұлғаларға халықтың әлеуметтік жағдайының жақсаруына қосқан үлесі ретінде қарауға болады.
Жеке табыс салығы алғашқы салықтардың бірі.
Салық кодексі қабылданғанға дейінгі кезеңде бұл салық түрі "жеке тұлғалардың табыстарына салынатын табыс салығы" деп аталатын. Салық кодексі қабылданып, бұл атау қысқарып, халықаралық стандартқа сәйкес, "жеке табыс салығы" деп аталды.
Жеке табыс салығын салық салу объектiлерi бар жеке тұлғалар төлейді.
Резидент емес жеке тұлғалар жеке табыс салығы бойынша салықты есептеп, төлейдi және жеке табыс салығы бойынша салық декларациясын табыс етедi.
1.2 Жеке табыс салығының салық жүйесіндегі рөлі
Жеке табыс салығының рөлі-бұл салық төлеуші жеке тұлға түрінде бекітілуі. Қазіргі салық заңдылығында жалпы қабылданған салық тәжірибесіне сүйене отырып жаңадан құруға бағытталған іс-шаралар жүргізілді.
Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын қолдануға негіз болды. Жеке табыс салығының жалпы құрылымы 2 кестеде көрсетілген:
Жеке табыс салығының құрылымы
Жеке табыс салығы
Төлеушілер
Салық салу объектілері
Резидент жеке тұлғалар
Резидент емес жеке тұлғалар
Төлем көзінен салық салынатын табыс
Арнайы салық режимін қолданатын салық аганті
Төлем көзінен салық салынбайтын табыс
Резидент -- заңды тұлға түріндегі үлесі мен акцияларды өткізуден түскен жеке тұлғалар табысына салық салу.
Салық салудың жалпы принциптері: қатысу үлесі -- акционерлік қоғамнан басқа консорциум, бірлесіп құрылған ұйымдардағы жеке және заңды тұлғалардың мүліктерімен үлестік қатысуы.
Салық кодексінің 12 бабына сәйкес жеке тұлғаның бағалы қағаздарды сатумен және заңды тұлға ретінде үлестік қатысулардан алынатын табысына тек инфлядияға түзетілген осындай сатудан алынған құн өсімі.
Мұңда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік табысына жатады. Резидент -- заңды тұлға ретіндегі үлестік қатысу мен бағалы қағаздарды сатудағы құн өсімінен алынған табысқа салық салынады.
Акция сатудан алынған жеке тұлғалардың табысына салық салу және тұлғаның салық салынатын табысына жабық акционерлік қоғамның акциясын сатудан алынған құн өсімі жатады. Ашық акционерлік қоғамның акциясын сатудан алынған табыс жиынтық жылдық табыстан шегерілуге тиіс, яғни 1 салық салудың жалпы принциптері:қатысу үлесі-акционерлік қоғамның құрылымынан басқа консордиум, бірлесіп құрылған ұйымдардағы жеке және заңды тұлғалардың мүліктерімен үлестік қатысуы. Салық кодексінің 12 бабына сәйкес жеке тұлғаның бағалы қағаздарды сатумен және заңды тұлға ретінде үлестік қатысулардан алынатын табысына тек инфляцияға түзетілген осындай сатудан алынған құн өсімі. Мұнда көрсетілген табыс жеке тұлғаның мүліктік табысына жатады. Резидент-заңды тұлға ретінде үлестік қатысу мен бағалы қағаздарды сатудағы құн өсімінен алынған табысқа салық салынады табыс салығымен салынбайды. Мысалы: жеке тұлға ашық акционерлік қоғамнан құны 70. 000 теңге акция иемденіп алады. Кейін бұл тұлға осы акцияларды 100.000 теңге көлеміңде өсім алады.
Бұл өсім жеке тұлғалардың салық салынатын табысына жатпайды, себебі бұл табыс ашық акционерлік қоғамнан акция иемдену нәтижесінде пайда болды. Мысалы: жеке тұлға жабық акционерлік қоғамға бұрын 60.000 теңгеге иемденіп алған акцияларын 120.000 теңге бойынша сатады. Өткізу мерзіміне инфляция деңгейі 1.1 -ді құрады. инфляцияға түзетілген акция құны 66.000 теңгені құрады (60.000 * 1.1)Осыған сәйкес жеке тұлғаның салық салынатын табысына 54.000 теңгені құрайтын құн өсімінің соммасы енгізіледі (120.000-66.000)Резидент емес заңды тұлғаның ашық акционерлік қоғам акцияларын өткізуден алынған табысы төлем көзінен салық салынуға жатпайды.Мысал: резидент емес заңды тұлға Қазақстандық ашық акционерлік қоғамның акциясын жалпы 1.000.000 соммаға иемденіп алады.Кейін осы резидент емес тұлға осы акцияларды 1.500.000 теңге бойынша өткізеді. 500.000 теңге көлеміндегі табысқа төлем көзінен салық салынбайды.Резидент емес жеке тұлғаның жабық акционерлік қоғамның акцияларын өткізуден алған табысына төлем көзінен салық салынуға жатады. Резидент заңды тұлға ретіңде қатысудан алған үлесін өткізуден алған табысқа 15 % -тік ставка бойынша салық салынады. Қатысу үлесі дегеніміз- акционерлік ұйымдарды қоспағанда, құрылған ұйымдар мен консорциумдардағы қатысу үлесі табылады. Жабық акционерлік қоғамның акцияларын өткізуден алған табысқа 15 %-тік ставка қолданылмайды. Резидент емес жеке тұлғаның жабық акционерлік қоғамның акцияларын өткізуден алған салық салынатын табысына төлем көзінен 20 %-тік ставка бойынша салық салынады. Жеке тұлғаға басқа жеке тұлғадан мұра немесе сый арқылы келген мұлік құны табыс салығы мен салынудан босатылады. Акциялар мүлік болып табылғандықтан, олардың жеке тұлғаға басқа жеке тұлғадан мұра немесе сый арқылы келген құнына табыс салығы салынбайды.
Жеке тұлғалардың қатысу үлесін өткізуден алған табысына салық салу. Резидент заңды тұлға ретіңде жеке тұлғаның қатысу үлесін өткізуден алған табысына төлем көзінен 15 % -тік ставка бойынша салық салынады. Мұнда салық салынатын табыс дегеніміз қатысу үлесін өткізуден алған және қатысушының жарғылық капиталға енгізген, инфляцияға түзетілген жеке мүлкі құны арасындағы оң айырма. Мысал: жауапкершілігі шектеулі серіктестікте жеке тұлға қатысу үлесін 2.000.000 теңге бойынша өткізеді. Осы серіктестікке жеке тұлғаның жарғылық капиталға енгізген салымы 500.000 теңгені құрады. 1.1 инфляцияның шартты деңгейіне түзетілген жеке тұлғаның жарғылық капиталға салымы 550.000 теңгені құрады ( 500.000 * 1.1 ). Нәтижесінде жеке тұлғаның салық салынатын табысы 1.450.000 теңгені құрады ( 2.000.000 - 550.000 ) , ал төлем көзінен салық 217. 000 теңгеге тең (1.450.000 * 15%). Осыған сәйкес жеке тұлға таза табысты 1. 782.500 теңге көлемінде алады ( 2.000.000-217.500).
Резидент жеке тұлға резидент заңды тұлға ретінде қатысу үлесін өткізуден алған табысы төлем көзінен салық салуға жатады. Қатысу үлесі жеке тұлға үшін мүлігі болып табылады. Сондықтан жеке тұлғаның басқа жеке тұлғадан мұра немесе сый арқылы алынған қатысу үлесінің құнына салық салынады.
Жеке табыс салығының ерекшелігі - бұл салық төлеушіні жеке тұлға түрінде бекітілуі. қазіргі салық заңдылығында жалпы қабылданған салық тәжірибесіне сүйене отырып, салықтарды жаңадан құруға бағытталған іс-шаралар жүргізілді. Бұл жеке табыс салығының шетелдік терминологиясын қолдануға негіз болды.
Жеке тұлға ағымдағы салық кезеңінде аяқталатын кез келген үздіксіз 12 айлық кезеңде кемінде 183 күн тізбелік күн Қазақстан Республикасында болса, ол ағымдағы салық кезеңі үшін тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер ағымдағы салық кезеңінде және өткен 2 салық кезеңінде Республикада болған күндердің санына мынадай:
- ағымдағы салық кезеңінде болған күндердің санына -- 1;
- өткен 1-ші салық кезеңінде болған күндердің санына-13;
- өткен 2-ші салық кезеңіндегі болған күндердің санына- 16 коэффиценттерін әрбір салық кезеңіне қолдана отырып анықталған күндердің саны кемінде 183 күн тізбелік күн болған жеке тұлғада ағымдағы салық кезеңі үшін тұрақты болатын жеке тұлға деп танылады. Егер жеке тұлға салықтық ағымды кезеңде Республикада 30 күн тізбелік күннен аз тұрған болса, онда мұндай жеке тұлға тұрақты болатын адам деп танылмайды.
Егер жеке тұлға Республикада болуы аяқталатын жылдан кейінгі жылда резидент болмаса, онда тұлға Республикада болатын соңғы күнінен кейінгі кезең үшін резидент емес деп танылады. Мынадай шарттар бір мезгілде орындалған жағдайда:
1) жеке тұлға Республиканың азаматы болса немесе оның тұруға рұқсаты (ықтияқаты) болса;
2)Жеке тұлғаның отбасы және жақын туыстары осы Республикада тұрса;
3)кез келген уақытта жеке тұлғаның тұруы және оның отбасы мүшелерінің жеке меншік құқығындағы немесе өзге де негіздерде тәсілі жылжымайтын мүлкі осы Республикада бар болса, онда жеке тұлғаның өмірлік мүдделерінің орталығы осы Республикада орныққан деп қарастырылады.
Республиканың азаматтығын қабылдамай,осында тұрақты тұруға рұқсат ету туралы өтініш берген мынадай жеке тұлғалар:
- мемлекеттік билік органдары шет елге іс сапарға жібергендер, соның ішіңде дипломатиялық,консулдық мекемелердің, халықаралық ұйымдардың қызметкерлері, сондай-ақ аталған жеке тұлғалардың отбасы мүшелері;
- тұрақты халықаралық тасымалдарды жүзеге асыратын Республиканың заңды тұлғаларына немесе азаматтарына тәсілі көлік құралдарының экипаж мүшелері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасқан әскери базалардың әскери бөлімдердің, топтардың, контингенттердің немесе құрамалардың әскери қызметшілері мен азаматтық қызметкерлері;
- Республиканың шегінен тыс жерлерде орналасқан және Республиканың меншігі немесе субъектілері болып табылатын объектілерде жұмыс істейтіндер;
- оқу немесе тәжірибеден өту мақсатымен Республиканың шегінен тыс жерлерде жүрген студенттер,стажерлар,тәжірибешілер оқу немесе тәжірибеден өтудің бүкіл кезеңіңде;
- сабақ беру, кеңес беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге асыру мақсатымен Республиканың шегінен тыс жерлерде жүрген оқытушылар мен ғылыми қызметкерлер сабақ берудің немесе аталған жұмыстарды орындаудың бүкіл кезеңіңде Республикада тұрған уақытына және осы кезделген басқа да өлшемдерге қарамастан резидент жеке тұлғалар деп танылады.
Резидент жеке тұлға - бұл Қазақстан Республикасында үнемі болатын, өмірлік мүдделерінің орталығы осы территорияда шоғырланған азаматтар болып табылады. Резидент салық төлеуші жеке табыс салығы бойынша декларацияны салық есебі жылынан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей табыс етуі тиіс. Бұл салық төлеушіге тән критерийлер мыналар:
1) төлем көзінен салық салынатын табыстың болуы.
2) салық жылында 2004 айлық есептік көрсеткішке тең соммаға бір ірі сатып алу жасаса (үй құрылысына қажетті материалды есептемегеңде).
3) Республикадан тыс жерлерінен жеке тұлғаның табыс алуы.
4) Республикадан тыс жерлерінде шетел банк шоттарында ақшасы бар жеке тұлға.
5) Республиканың парламент депутаттары, судьялар.
Негізгі жұмыс орны бойынша жеке тұлғаның қазіргі көздегі төлемдері 2 категорияға бөлінеді:
1) кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты емес шаруашылық әрекет етуші субъектілердің тікелей немесе жанама табысы болып табылатын шығыстар. Шығындар жалпы соммасынан төлем көзінен 15% мөлшерде жұмыс беруші- заңды тұлғамен табыс салығы төленеді.
2) шегерімге жатқызыльш, кәсіпорын іс-әрекетімен байланысты шаруашылық әрекет етуші субъект жұмыскерлерінің тікелей немесе жанама табысы болып табылады шығыстар. Мұнда жеке тұлғаның 1 айлық есептік көрсеткішті өз есебіне және әр ай сайын өз асырауындағы әрбір адамға осы көрсеткішті шегеруге мүмкіңдігі бар.
Салықтың бірыңғай алынуы үшін қайта есептеу коэффициенті қолданылады. Мемлекеттік табыс министрлігі жеке табыс салығы бойынша алыну коэффициентін енгізді. Жеке табыс салығын салу объектілері: 1 төлем көзінен салық салынатын салықтар:
1) жұмысшының табысы- шегерім соммасына кемітілген материалды, әлеуметтік игілік немесе басқада материалды көмек ретіндегі натуралды немесе ақшалай түрде жұмыс берушінің төлейтін табыстары натуралды түрдегі табыс-қайтарымсыз негіздегі жұмысшының өз мүддесіне көрсетілетін қосылған құн салығы мен акция құнын қосқандағы тауарлардың(жұмыс, қызмет) құн;
2) материалды пайда түріндегі табыс - өз құрамына мыналарды енгізеді:
- жұмыскермен өткізілетін тауар(жұмыс, қызмет) құны мен сол тауардың өзіңдік құны арасыңдағы теріс айырма;
- жұмыс берушінің шешімі бойынша жұмыскердің оның алдындағы қарыздарын немесе міндеттерін жою;
- өз жұмысшыларын мүліктік сақтандыру бойынша сақтандыру сыйақыларына кеткен жұмыс берушінің шығындары өз іс-әрекетімен байланысты емес жұмысшылардың шығындары;
3) бірлік төлемдерден табыс -- азаматтық-құқықтық сипаттағы заңды тұлға немесе кәсіпкерлік келісім жасау бойынша салық төлемдерінің табысы;
4) ұтыс, сыйақы, дивидент түріндегі табыстар - Республиканың ұлттық Банктің лицензиясы негізінде банктік іс-әрекеттін түрін жүзеге асыратын банктер мен ұйымдарға салған салымдар бойынша сыйақыларды қоспағанда, жеке тұлғаға дивидент, ұтыс, сыйақы түріндегі төленетін төлемдер.
5) стипендия түріндегі табыстар- білім беру ұйымдарда оқитындарға және мәдениет, ғылым, бұл аралық ақпарат құралдарында әрекет етушіге төленуге тиіс төлемдер.
6) жинақтаушы сақтандыру келісімі бойынша табыстар- ұлттық зейнетақы қорына зейнетақы төлемдері және жұмыс берушілердің құралдары есебінен төленген сақтандыру сыйақылары, сақтаңдыру органдары жүзеге асырылатын сақтаңдыру төлемдері.
Резидент емес жеке тұлғаларға салық салу ерекшелiктерi:
Резидент емес жеке тулғалар белгiленген жағдайларды қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша салықты есептеп, төлейдi және жеке табыс салығы бойынша салық декларациясын табыс етедi.
Салық салу объектiлерi:
Жеке табыс салығы салынатын объектiлер мыналар:
1) төлем көзiнен салық салынатын табыстар;
- қызметкерлердің табысы;
- біржолғы төлемдерден алынған табыс;
- жинақтаушы зейнетақы қорларының берілетін зейнетақы төлемдері;
- дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс;
- стипендиялар;
- жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс жатады;
2) төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар.
- мүліктік табыс;
- жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы;
- адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы;
- өзге де табыстар жатады;
Салық көзі:
1.Резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемемен байланысты емес табыстарына белгiленген ставкалар бойынша шегерiмдi жүргiзбестен төлем көзiнен табыс салығы салынуға тиiс.
2.Қолма-қол және (нeмece) қолма-қол емес нысандарда ақша, бағалы қағаздар, қатысу үлесiн, тауарлар, мүлiк беру, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету, табыс алушы peзидент еместiң борышты талап етуін Қазақстан Республикасындағы көздерден резидент еместiң алдындағы табыстарды төлеу жөнiндегi берешектi өтеу есебiне жүргiзiлетiн есептен шығару немесе есепке алу табысты төлеу деп түсініледi.
3. Төлем көзiнен салық салуға мыналар:
1)Қазақстан Республикасының аумағына сыртқы сауда операциялары бойынша тауарларды жеткiзумен байланысты төлемдер;
2) резидент банктердің корреспонденттiк шоттарын ашуға және жүргiзуге, олар бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыруға, сондай-ақ халықаралық төлем карточкалары арқылы eceп айырысуды жүзеге асыруға байланысты қызмет көрсетуден түскен табыстар;
3) бағалы қағаздарды өткiзу кезiнде құн өсiмiнен түскен табыстар;
4) мемлекеттiк бағалы қағаздармен және агенттiк облигацияларымен жүргiзiлген операциялардан түскен табыстар;
5) бiртұтас құбыр жүйесi бойынша Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тасымалданатын шикi мұнай сату құнының сапасы бойынша түзетуге байланысты төлемдер;
6) сатып алушы-резиденттер борыштық бағалы қағаздар бойынша оларды сатып алу кезiнде резидент еместерге төлеген жинақталған (есептелген) сыйақылар сомасы;
7) резидент еместiң шартты банк салымдары бойынша сыйақылары;
8) халықаралық қаржы лизинг шарттары бойынша қаржы лизингіне негізгі қаражатты беруден түскен табыстар;
9) Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде, жұмыстарды орындаудан, қызметтердi көрсетуден түскен табыстар жатпайды.
4. Резидент еместiң өз табыстарын үшiншi тұлғалардың және (немесе) басқа мемлекеттердегi өз бөлiмшелерiнiң пайдасына жұмсауына қарамастан, резидент еместiң табыстарына төлем көзiнен салық салынады.
5. Борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақылардан төлем көзiнен табыс салығын есептеу мен ұстаудың тәртiбiн уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.
6. Мемлекеттiк бюджетке төлем көзiнен табыс салығын есептеу, ұстап қалу және төлеу бойынша мiндет пен жауапкершiлiк табыстарды төлеушi тұлғаға (соның iшiнде Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекеме арқылы қызметiн жүзеге асыратын резидент емес) жүктеледi. Осындай тұлға салық агентi болып танылады.
Егер резидент еместiң қызмет кезеңi тұрақты мекеме құру үшiн белгiленген мерзiмнен асып кетсе, ол Қазақстан Республикасында қызмет атқара бастаған кезден бастап салық агентi болып танылады.
6-1. Депозитарлық қолхаттар бойынша табыстар төлеудiң көзi осындай депозитарлық қолхаттардың базалық активiнiң эмитентi болып табылады.
7. Төлем көзiнен табыс салығы табыс төлеудi жүзеге асырудың нысаны мен орнына қарамастан ұсталады.
1.3 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар және оларға салық салу ерекшеліктері
Жеке тұлғаларды жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табысына сақтандыру ұйымдары жүзеге асыратын сақтандыру төлемдері сомасыны сақтандыру сый ақыларыны соммасынан асып кеткен соммасы да жатады. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар:
1. мүліктік табыс.
2. жеке кәсіпкерді салық салынатын табысы.
3. адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы. Мынандай резидент жеке тұлғаларға:
- арнайы салық режимдерін қолданатындары қоспағанда, жеке кәсіпкерлер.
- резидент болып табылатын және табысты Қазақстан Республикасындаы төлем көзінен жеке табыс салығы салынбайтын қызметті жүзеге асырудан алатын шет мемлекеттерді азаматтары мен азаматтығы мен азаматтығы жоқ адамдар жеке табыс салығын аванстық төлемдері енгізу арқылы төлейді.
Салық төлеуші енгізілген аванстық төлемдерді есептей отырып, салық жылының қорытындысы бойынша жеке табыс салығын төлеуді жеке табыс салығы бойынша декларацияны тапсыру үшін белгіленген мерзімнен кейін 10 жұмыс күнінен кешіктірмей жүзеге асырады.
Салық төлеушіні мүліктік табысына жататындар:
1. 1 жылдан аз уақыт меншік құқығында болан жылжымайтын мүлік.
2. бағалы қағаздарды , сондай-ақ заңды тұлғадағы қатысу үлесі.
3. қымбат бағалы тастар мен қымбат бағалы металдарды, олардан жасалған зергерлік бұйымдары және құрамында қымбат бағалы тастар мен қымбат бағалы металдар бар басқа да заттарды, содай-ақ өнер туындыларымен антикварианнтарды сату кезіндегі оларды құнының өсімі.
Мүлікті сату құны мен бағалау құны арасындағы, бірақ оны сатып алу құннан кем болмайтын айырма, мүлікті жалға беруден алынан табыс жатады.
Заң көмегімен, нотариаттық қызметті жүзеге асырудан түскен табыстардың барлық түрлері, сондай-ақ қорғау мен өкілдікке байланысты шығыстардың орнын толтырудан алынатын соммалар адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы болып табылады. Адвокаттар мен жеке нотариустарды табыстары бойынша жеке табыс салығының 10% - тік ставкамен салық салынады. Есепті ай үшін жеке табыс салығының сомасы есепті айдан кейінгі айдың 5-інен кешіктірмей төленуге тиіс.
Төлем көзінен салық салынбайтын басқа табыстарына Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерінен алынан табыстар жатады.
Жеке табыс салығы бойынша декларация: Жеке табыс салығы
1. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлық тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін құрылыс материалдарын сатып алуды қоспағанда, салық жылында 2004 айлық есептік көрсеткіштен жоғары соммаға сатып алуды іске асырғандар.
3. Қазақстан Республикасыны шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке тұлғалар.
4. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар.
5. Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заң актілеріне сәйкес декларация беру жөніндегі міндеттеме жүктелген адамдар.
6. Қазақстан Республикасының Парламентінің депуттаттары, судьялары табыс етеді.
Жеке табыс салығы бойынша декларация табыс ету мерзімдері: Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша декларацияны есепке тіркелген орны бойынша салық органына салық жылынан кейінгі жылдық 31 наурызынан кешіктірмей табыс етеді. Арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер арнаулы салық режимі қолданылатын қызметінен түскен табыстарынан жеке табыс салығы бойынша декларация табыс етпейді. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде төленген жеке табыс салығының сомалары салық төлеу кезінде есепке жатқызылады.
Жеке табыс салығымен салық салу объеткілері:
1. төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығы -- жұмысшының табысы шегерім соммасына кемітілген материалды, әлеуметтік игіліктер немесе басқада материалды көмек ретіндегі натуралды немесе ақшалай түрде жұмыс берушіні төлейтін табыстары. Натуралды түрдегі табыс қайтарымсыз негізде жұмысшыны өз мүддесіне көрсетілетін қосылған құн салығы мен акциз құнын алғандағы тауарлардың (жұмыс қызметтерді) құны.Материалды пайда түріндегі табыс өз құрамына мыналарды: жұмыскермен өткізілетін тауар құны мен сол тауарларды өзіндік құны арасындағы теріс айырма, жұмыс берушіні шешімі бойынша жұмыскерді оны алдындағы қарыздарын немесе міндеттемелерін жою, өз жүмыскерлерін мүліктік сақтандыру бойынша сақтандыру сыйақыларына кеткен жұмыс берушінің шығындары, өз іс-әрекетімен байланысты емес жұмысшының шығыстарын жабуға кеткен шығындары, бірлік төлемдерден табыс-азаматтардың құқықтық сипаттағы келісім жасасу бойынша салық төлемдерінің табысы, ұтыс, сыйақы, дивиденттер түріндегі табыстар - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктік лицензиясы негізінде банктік іс-әрекеттерден бөлек түрлерін жүзеге асыратын салымдар бойынша сыйақыларды қоспағанда жеке тұлға дивидент, сыйақы, ұтыс түрінде төленетін төлемдер, стипендия түріндегі табыстар-білім беру ұйымдарында оқитын дара және мәдениет - ғылым,бұқаралық ақпарат құралдарында әрекет етушілерге төленуге тиіс төлемдер, жинақтаушы сақтандыру келісімі бойынша табыстар -- ұлттық зейнетақы қорына зейнетақы төлемдері есебінен, жұмыс берушілерді құралдары есебінен төленген сақтандыру сыйақылары,сақтандыру органдарымен жүзеге асырылатын сақтандыру төлемдері.
2. төлем көзінен салық салынбайтын жеке табыс салығы- мүліктік табыс-кәсіпкерлік іс-әрекетте қолданылмайтын мүліктерді өткізуден алынған құн өсімі(өткізу қүны мен бағалану құны арасындағы оң айырма), жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы-жылдық жиынтық табыс пен шегерім арасындағы айырма, жеке нотариустар мен адвокаттардың табысы- нотариустық әрекетпен заңды көмек көрсеткені үшін төлемдерін қорғау жұмысымен байланысты шығындарды қосқандағы барлық адвокаттық және нотариустық іс-әрекеттен алынған табыстар,басқаға табыстар-Қазақстан Республикасы тыс жерлерде жөне жоғарыда айтылған табыстардан басқа табыс түрлері.
Коэффициенттерді есептеу мәні- жалақы өсуімен байланысты пайыздар айлық жалақы арасындағы тәуелділіктердің орнауы. Жеке тұлғалардан салықтарды сипаттағанда оның бөлінбейтін құрамы салық жеңілдіктерін айтып кету қажет. Бұл жеңілдіктер салық төлеушінің салық соммасын төмен детеді немесе оның төлеу міндеттемелерінен босатады. Салық жеңілдіктері мен ерекшеліктері:
1) салық салынатын кірістің мөлшерінен төмендететін жеңілдіктер-банк несиелерін өтеуге арналған және өндірістік бағытта капитал салымдарын қаржылаңдыруға бағытталған кәсіпорын шығындары, үй құрылыстарын қаржыландыруға шығындар, қайырымдылық мақсаттарға салым шығындары, баланста тұрған денсаулық сақтау, халықтың білім беру, мәдениет, спорт объектілерді ұстап тұру шығындары, ғылыми зерттеу және тәжірибе конструкторлық жұмыстарға бағытталған шығындар, сайлау қорларына ерікті түрде берілетін сыйлар шығындары, әлеуметтік саланы дамытуға кеткен шығындар.
2) шығындардың одақ меншігіндегі кәсіпорынға арналған жеңілдіктер-осы Одақтың жарғылық әрекетін жүзеге асыруға бағытталған табыс соммасына кемітілген салық салынатын табыстар.
3) зиян шегудегі кәсіпорынға арналған жеңілдіктер-салық салынудан босатылған табыс зиян соммасы келесі бекітілген мерзімге тең үлестермен бөлінеді.
4) қосымша жеңілдіктер-салық төлем соммасы шегінде арнайы салық төлеушілер категориясына салалық немесе іс-әрекет түрлері бойынша аймақ, қала, облыс территориясында орналасқан кәсіпорынның төлеушілері.
2 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарды талдау және бағалау
2.1 Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығының әсерін талдау
Салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарына мынадай ставкалар бойынша салық салынады:
- салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарына 10 пайыз ставка бойынша салық салынуға тиіс.
- қызметкерлердің ҚР тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңында белгіленген, жылдың ең төменгі жалақының 12 еселенген мөлшерінен аспайтын жалақысының төлем көздерінен салық салынатын кірістеріне, қызметкерлердің тоқсан ішіндегі орташа айлық кірісі ең төменгі жалақы мөлшерінен аспайтын жағдайда 0 ставка бойынша;
- дивиденттер, сыйақылар (жинақтаушы сақтандыру шарты бойынша сыйақыларды қоспаған) мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыздақ ставка бойынша;
- адвокаттардың және нотариустардың табыстарын 10 пайыздық ставка бойынша.
Салық жеңілдіктері. Салық жеңілдіктері екі топқа бөлінеді:
- стандарты
- стандартты емес
Стандартты салық жеңілдіктеріне салық төлеушінің өзіне және асырауындағы адамдарға, сондай-ақ мүгедектерге, қарт адамдарға берілетін салық салынбайтын минимумды жатқызу болады.
Жалпы стандартты салық жеңілдіктердің мынадай түрлері бар:
- негізгі, яғни салық төлеушінің табысы мөлшеріне тәулесіз өзіне салық жеңілдігінің берілуі. Бұған салық салынбайтын минимумды жатқызуға болады;
- отбасы жағдайына байланысты жеңілдіктердің берілуі,отбасылық төмендетілу деп аталады;
- асырауындағы адамдарға берілетін салық төмендетулері.
Кейбір мемлекеттерді жеңілдік балаларға берілетін салық төмендетулерінің орнына балаларға берілетін жәрдемақы сомасын қосылып беріледі.
Стандартты емес салық жеңілдіктерінің стандартты салық жеңілдіктерінен айрмашылығы - оның салық төлеушінің нақты жұмсаған шығындарымен байланысты болуында.
Салық шегерімдер
1. Қызметкердiң төлем көзiнен салық салынатын табысын анықтау кезiнде салық жылы iшiндегi әрбiр ай үшiн шегерiмге мыналар жатқызылады:
1) Қазақстан Республикасының заң актiсiнде табысты есептеудiң тиiстi айға белгiленген бiр айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi сома;
2) асырауындағы адам пайда болған айдан бастап қызметкердiң асырауындағы отбасының әрбiр мүшесiне айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi сома. Аталған шегерiмдер бiр салық төлеушiнiң табысына - отбасы мүшесiне қолданылады.
Бiрге тұратын және ортақ шаруашылық жүргiзетiн ерлi-зайыптылар, балалары мен ата-анасы (оның iшiнде уақытша болмағандар) отбасы деп танылады.
Асырауындағы адам, салық төлеушiнiң табысы есебiнен өмiр сүретiн және айына бiр айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнен асатын жеке табыс көзi жоқ, салық төлеушiнің отбасы мүшесi;
3)жинақтаушы зейнетақы қорларына Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде төленетiн мiндеттi зейнетақы жарналары.
4) Қазақстан Республикасының тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңында айлық есептiк көрсеткiштiң 10 еселенген сомасынан аспайтын мөлшерде өз пайдасына енгiзген ерiктi зейнетақы жарналары.
5) (алынып тасталды)
6) жеке тұлғаның жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша өз пайдасына енгiзетiн сақтандыру сыйақылары;
7) тұрғын үй құрылыс жинақ банктерiнде Қазақстан Республикасының резидентi - жеке тұлға Қазақстан Республикасының аумағында тұрғын үйдi жөндеу, салу немесе сатып алу үшiн алған тұрғын үй қарыздары бойынша сыйақыны өтеуге бағытталған сомалар.
1-1. Жарты айдан аз жұмыс iстеген қызметкердің төлем көзiнен салық салынатын табысын айқындау кезiнде, осы баптың 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларына сәйкес, тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi шегерiмдер жүргiзiлмейдi.
2. Салық төлеушiге осы баптың 1-тармағының 1), 2) және 4) тармақшаларына сәйкес шегерiм жасау құқығы өзi берген өтiнiштің және салық төлеушi табыс еткен растаушы құжаттардың (асырауындағыларға) негiзiнде жұмыс берушiлердің бiрiнен алатын табыстары бойынша берiледi.Қазақстан Республикасының резиденттерi болып табылатын шетелдiк азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдар табыстарының жекелеген түрлерiнен жеке табыс салығын есептеу төлеу тәртiбi
1) Қазақстан Республикасының резиденттерi болып табылатын шетелдiк азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдардың табыстарынан жеке табыс салығын есептеудi, төлеудi, сондай-ақ салық есептілігiн берудi салық агентi көзделген шарттар орындалған жағдайда, белгiленген салық шегерiмдерiн ескере отырып, сәйкес жүргiзедi.
2) шарттар орындалмаған кезде резидент жеке тұлғалардың табыстарынан жеке табыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz