Жүйелі қателіктердің классификациясы
Жүйелі қателік құрамы өлшеу құралдарының физикалық, конструктивті және технологиялық ерекшеліктеріне, қолдану шарттарына, сонымен қатар бақылаушының жеке сапаларына байланысты болатын әсер етуші факторлардың белгілі бір функциясы болып табылады. Жүйелік қателіктер екі белгісі бойынша жіктеледі:
1) Уақытқа байланысты өзгеру сипатына қарай олар тұрақты және өзгермелі болып бөлінеді. Тұрақты - өлшеуклердің барлық сериялары ішінде өзгеріссіз қалатын қателіктер болып табылады. Өзгермелі - өлшеу процесінде өзгерістерге ұшырап отыратын қателіктер болып табылады. Олар монотонды өзгеретін, периодты және күрделі заңдылық бойынша өзгеретіндер болып бөлінеді. Егер қателік өлшеулер процесінде монотонды өсетін немесе азаятын болса, онда ол монотонды өзгеретін деп аталады. Периодты қателік деп мәні уақыттың функциясы болып саналатын қателік есептеледі. Жүйелі қателіктер анағұрлым күрделі заңдылықпен өзгере алады, ол қандай да бір сыртқы факторларға, себептерге негізделген болып келеді.
2) Туындау себептеріне байланысты қателіктер әдістемелік, құралдық және субъективті деп бөлінеді (3.1 бөлімді қара).
Жүйелі қателіктерді байқау әдістері және оларды аластату
Жүйелі қателіктер болған жағдайда алычнған бақылаулар нтижелері түзетілмес қателіктер болып саналады. Жүйелі қателіктердің өлшеулер кезіндегі әсерлерін болдырмау немесе ескермеуді өлшеулер басталғанға дейін жүйелі қателіктер көзін аластату арқылы мүмкін етуге болады; яғни түзетпелерді анықтау және оларды өлшеулер нәтижелеріне енгізу; алынып тасталмайтын жүйелі қателіктер шекарасын бағалау.
Математикалық түрде бір өлшеудің нәтижесі келесідей болады:
1) Уақытқа байланысты өзгеру сипатына қарай олар тұрақты және өзгермелі болып бөлінеді. Тұрақты - өлшеуклердің барлық сериялары ішінде өзгеріссіз қалатын қателіктер болып табылады. Өзгермелі - өлшеу процесінде өзгерістерге ұшырап отыратын қателіктер болып табылады. Олар монотонды өзгеретін, периодты және күрделі заңдылық бойынша өзгеретіндер болып бөлінеді. Егер қателік өлшеулер процесінде монотонды өсетін немесе азаятын болса, онда ол монотонды өзгеретін деп аталады. Периодты қателік деп мәні уақыттың функциясы болып саналатын қателік есептеледі. Жүйелі қателіктер анағұрлым күрделі заңдылықпен өзгере алады, ол қандай да бір сыртқы факторларға, себептерге негізделген болып келеді.
2) Туындау себептеріне байланысты қателіктер әдістемелік, құралдық және субъективті деп бөлінеді (3.1 бөлімді қара).
Жүйелі қателіктерді байқау әдістері және оларды аластату
Жүйелі қателіктер болған жағдайда алычнған бақылаулар нтижелері түзетілмес қателіктер болып саналады. Жүйелі қателіктердің өлшеулер кезіндегі әсерлерін болдырмау немесе ескермеуді өлшеулер басталғанға дейін жүйелі қателіктер көзін аластату арқылы мүмкін етуге болады; яғни түзетпелерді анықтау және оларды өлшеулер нәтижелеріне енгізу; алынып тасталмайтын жүйелі қателіктер шекарасын бағалау.
Математикалық түрде бір өлшеудің нәтижесі келесідей болады:
Жүйелі қателіктердің классификациясы
Жүйелі қателік құрамы өлшеу құралдарының физикалық, конструктивті
және технологиялық ерекшеліктеріне, қолдану шарттарына, сонымен қатар
бақылаушының жеке сапаларына байланысты болатын әсер етуші факторлардың
белгілі бір функциясы болып табылады. Жүйелік қателіктер екі белгісі
бойынша жіктеледі:
1) Уақытқа байланысты өзгеру сипатына қарай олар тұрақты және
өзгермелі болып бөлінеді. Тұрақты - өлшеуклердің барлық сериялары ішінде
өзгеріссіз қалатын қателіктер болып табылады. Өзгермелі - өлшеу процесінде
өзгерістерге ұшырап отыратын қателіктер болып табылады. Олар монотонды
өзгеретін, периодты және күрделі заңдылық бойынша өзгеретіндер болып
бөлінеді. Егер қателік өлшеулер процесінде монотонды өсетін немесе азаятын
болса, онда ол монотонды өзгеретін деп аталады. Периодты қателік деп мәні
уақыттың функциясы болып саналатын қателік есептеледі. Жүйелі қателіктер
анағұрлым күрделі заңдылықпен өзгере алады, ол қандай да бір сыртқы
факторларға, себептерге негізделген болып келеді.
2) Туындау себептеріне байланысты қателіктер әдістемелік, құралдық
және субъективті деп бөлінеді (3.1 бөлімді қара).
Жүйелі қателіктерді байқау әдістері және оларды аластату
Жүйелі қателіктер болған жағдайда алычнған бақылаулар нтижелері
түзетілмес қателіктер болып саналады. Жүйелі қателіктердің өлшеулер
кезіндегі әсерлерін болдырмау немесе ескермеуді өлшеулер басталғанға дейін
жүйелі қателіктер көзін аластату арқылы мүмкін етуге болады; яғни
түзетпелерді анықтау және оларды өлшеулер нәтижелеріне енгізу; алынып
тасталмайтын жүйелі қателіктер шекарасын бағалау.
Математикалық түрде бір өлшеудің нәтижесі келесідей болады:
Х1 =Xи +∆і+θі
Мұндағы: Хи - өлшенетін шаманың шын мәні,
∆і - і кездейсолқ қателік;
θі – і – жүйелі қателігі.
Көп ретті өлшеулерден соң өлшенетін шаманың арифметикалық мәні келесі
түрге ие болады:
Х =1n Σхі=xи+1n∆і+1nΣθі
Егер жүйелі қателік барлық өлшеулерде тұрақты болатын болса, θі = θ
X = xи+1n Σ ∆і+1nΣθі
Олай болса, тұрақты жүйелі қателік көпретті өлшеулерде аластатылмайды.
Олар өлшеу процесін арнайы жүргізу тәсілдерімен аластатылуы мүмкін.
Тұрақты жүйелі қателіктерді жою үшін келесі әдістерді пайдалануға
болады:
- орынбасу әдісі – салыстыру әдістерінің әртүрлілігі, мұнда
өлшенуші шаманы өлшенген белгілі бір шамамен салыстырады, және
қолданылатын өлшеу құралдарының жағдайы және әрекетінде
ешқандай өзгерістер орын алмайды (қажетті реттелетін шама);
- қарама – қарсы қою әдісі – мұнда өлшеулер тұрақты жүйелік
қателік шамасы әртүрлі болатындай етіліп екі рет жүргізіледі,
бірақ бақылау нәтижесі әсер ету заңдылықтары бірдей болады;
- таңбалары бойынша қателіктерді компенсациялау әдісі – тұрақты
жүйелі қателіку шамасы әрбір өлшеу нәтижелеріне әртүрлі әрекет
ететіндей етіп өлшеулерді екі бақылаумен салыстыруды
қарастырады;
- рандомизациялау әдісі сол бір шама әртүрлі приборлармен
өлшенеді, мұнда олар әртүрлі компенсацияланады.
Үздікті жүйелі қателіктерді аластату үшін келесі әдістер мен
тәсілдерді пайдаланады:
- түзетілмген кездейсоқ қателіктер таңбаларын талдау;
- графикалық әдіс - ол бақылаулар нәтижелерінің түзетілмеген
қателіктер шамасының тізбектілік графигін тұрғызуды
қарастырады;
- симметриялы бақылаулар әдісі;
- тізбекті әртүрліліліктер (Аббе критерийі), дисперсиялық талдау
және т.б. кіретін арнайы статикалық әдістер. Статикалық әдістер
анағұрлым жиі пайдаланылады, сондықтан осы әдісті егжей –
тегжейлі қарастырайық.
Тізбекті айырмалар әдісі (Аббе критерий), бұл жүйелі қателіктердің
уақытқа байланысты өзгеруін анықтау үшін арналған және келесідей жүзеге
асырылады: бақылаулар нәтижелері дисперсиясын бақылауды екі әдіспен
жүргізуге болады.
Қарапайым
σ2 = [х] = 1 n-1 Σ(хі – х)2
және тізбекті айырмалар квадраттары сумасын шығарамыз (өлшеулерді
жүргізу тәртібі бойынша) (хі+1-хі)2
Q2[x] = 1 2(n-1) Σ (хі+1-хі)2
Дисперсиялар қатынастары
V = Q2[х] σ2 [х]
Жүйелі қателіктерді байқау үшін критерий болып табылады.
Осы критерий үшін критикалық облыс келесідей анықталады
Р(vvq) = q
Мұндағы: Р- сенімділік ықтималдығы;
q=1-Р – мәнділік деңгейі.
q мәндері әртүрлі деңгейлері үшін vq мәні және бақылаулар саны п 4.1
кестеде келтірілген.
кесте 4.1 – Аббе критерийінің мәндері vq
п q шамасындағы vq мәнділігі п q шамасындағы vq
мәнділігі
0,001 0,01 0,05 0,001 0,01 0,05
4 0,295 0,313 0,390 13 0,295 0,431 0,578
5 0,208 0,269 0,410 14 0,311 0,447 0,591
6 0,182 0,281 0,445 15 0,327 0,461 0,603
7 0,185 0,307 0,468 16 0,341 0,474 0,614
8 0,202 0,331 0,491 17 0,355 0,487 0,624
9 0,221 0,354 0,512 18 0,368 0,499 0,633
10 0,241 0,376 0,531 19 0,381 0,510 0,642
11 0,260 0,396 0,548 20 0,393 0,520 0,650
12 0,278 0,414 0,564 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жүйелі қателік құрамы өлшеу құралдарының физикалық, конструктивті
және технологиялық ерекшеліктеріне, қолдану шарттарына, сонымен қатар
бақылаушының жеке сапаларына байланысты болатын әсер етуші факторлардың
белгілі бір функциясы болып табылады. Жүйелік қателіктер екі белгісі
бойынша жіктеледі:
1) Уақытқа байланысты өзгеру сипатына қарай олар тұрақты және
өзгермелі болып бөлінеді. Тұрақты - өлшеуклердің барлық сериялары ішінде
өзгеріссіз қалатын қателіктер болып табылады. Өзгермелі - өлшеу процесінде
өзгерістерге ұшырап отыратын қателіктер болып табылады. Олар монотонды
өзгеретін, периодты және күрделі заңдылық бойынша өзгеретіндер болып
бөлінеді. Егер қателік өлшеулер процесінде монотонды өсетін немесе азаятын
болса, онда ол монотонды өзгеретін деп аталады. Периодты қателік деп мәні
уақыттың функциясы болып саналатын қателік есептеледі. Жүйелі қателіктер
анағұрлым күрделі заңдылықпен өзгере алады, ол қандай да бір сыртқы
факторларға, себептерге негізделген болып келеді.
2) Туындау себептеріне байланысты қателіктер әдістемелік, құралдық
және субъективті деп бөлінеді (3.1 бөлімді қара).
Жүйелі қателіктерді байқау әдістері және оларды аластату
Жүйелі қателіктер болған жағдайда алычнған бақылаулар нтижелері
түзетілмес қателіктер болып саналады. Жүйелі қателіктердің өлшеулер
кезіндегі әсерлерін болдырмау немесе ескермеуді өлшеулер басталғанға дейін
жүйелі қателіктер көзін аластату арқылы мүмкін етуге болады; яғни
түзетпелерді анықтау және оларды өлшеулер нәтижелеріне енгізу; алынып
тасталмайтын жүйелі қателіктер шекарасын бағалау.
Математикалық түрде бір өлшеудің нәтижесі келесідей болады:
Х1 =Xи +∆і+θі
Мұндағы: Хи - өлшенетін шаманың шын мәні,
∆і - і кездейсолқ қателік;
θі – і – жүйелі қателігі.
Көп ретті өлшеулерден соң өлшенетін шаманың арифметикалық мәні келесі
түрге ие болады:
Х =1n Σхі=xи+1n∆і+1nΣθі
Егер жүйелі қателік барлық өлшеулерде тұрақты болатын болса, θі = θ
X = xи+1n Σ ∆і+1nΣθі
Олай болса, тұрақты жүйелі қателік көпретті өлшеулерде аластатылмайды.
Олар өлшеу процесін арнайы жүргізу тәсілдерімен аластатылуы мүмкін.
Тұрақты жүйелі қателіктерді жою үшін келесі әдістерді пайдалануға
болады:
- орынбасу әдісі – салыстыру әдістерінің әртүрлілігі, мұнда
өлшенуші шаманы өлшенген белгілі бір шамамен салыстырады, және
қолданылатын өлшеу құралдарының жағдайы және әрекетінде
ешқандай өзгерістер орын алмайды (қажетті реттелетін шама);
- қарама – қарсы қою әдісі – мұнда өлшеулер тұрақты жүйелік
қателік шамасы әртүрлі болатындай етіліп екі рет жүргізіледі,
бірақ бақылау нәтижесі әсер ету заңдылықтары бірдей болады;
- таңбалары бойынша қателіктерді компенсациялау әдісі – тұрақты
жүйелі қателіку шамасы әрбір өлшеу нәтижелеріне әртүрлі әрекет
ететіндей етіп өлшеулерді екі бақылаумен салыстыруды
қарастырады;
- рандомизациялау әдісі сол бір шама әртүрлі приборлармен
өлшенеді, мұнда олар әртүрлі компенсацияланады.
Үздікті жүйелі қателіктерді аластату үшін келесі әдістер мен
тәсілдерді пайдаланады:
- түзетілмген кездейсоқ қателіктер таңбаларын талдау;
- графикалық әдіс - ол бақылаулар нәтижелерінің түзетілмеген
қателіктер шамасының тізбектілік графигін тұрғызуды
қарастырады;
- симметриялы бақылаулар әдісі;
- тізбекті әртүрліліліктер (Аббе критерийі), дисперсиялық талдау
және т.б. кіретін арнайы статикалық әдістер. Статикалық әдістер
анағұрлым жиі пайдаланылады, сондықтан осы әдісті егжей –
тегжейлі қарастырайық.
Тізбекті айырмалар әдісі (Аббе критерий), бұл жүйелі қателіктердің
уақытқа байланысты өзгеруін анықтау үшін арналған және келесідей жүзеге
асырылады: бақылаулар нәтижелері дисперсиясын бақылауды екі әдіспен
жүргізуге болады.
Қарапайым
σ2 = [х] = 1 n-1 Σ(хі – х)2
және тізбекті айырмалар квадраттары сумасын шығарамыз (өлшеулерді
жүргізу тәртібі бойынша) (хі+1-хі)2
Q2[x] = 1 2(n-1) Σ (хі+1-хі)2
Дисперсиялар қатынастары
V = Q2[х] σ2 [х]
Жүйелі қателіктерді байқау үшін критерий болып табылады.
Осы критерий үшін критикалық облыс келесідей анықталады
Р(vvq) = q
Мұндағы: Р- сенімділік ықтималдығы;
q=1-Р – мәнділік деңгейі.
q мәндері әртүрлі деңгейлері үшін vq мәні және бақылаулар саны п 4.1
кестеде келтірілген.
кесте 4.1 – Аббе критерийінің мәндері vq
п q шамасындағы vq мәнділігі п q шамасындағы vq
мәнділігі
0,001 0,01 0,05 0,001 0,01 0,05
4 0,295 0,313 0,390 13 0,295 0,431 0,578
5 0,208 0,269 0,410 14 0,311 0,447 0,591
6 0,182 0,281 0,445 15 0,327 0,461 0,603
7 0,185 0,307 0,468 16 0,341 0,474 0,614
8 0,202 0,331 0,491 17 0,355 0,487 0,624
9 0,221 0,354 0,512 18 0,368 0,499 0,633
10 0,241 0,376 0,531 19 0,381 0,510 0,642
11 0,260 0,396 0,548 20 0,393 0,520 0,650
12 0,278 0,414 0,564 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz