Халел Досмұхамбетов

Халқымыздың азаттығы мен тәуелсіздігі жолында жанын пида еткен ардагер азаматтарының бірі — Халел Атырау (бұрынғы Гурьев) облысы Қызылқоға ауданында дүниеге келеді. Алдымен ауыл молдасынан хат таниды, кейіннен жергілікті орыс-қазақ мектебінде оқиды. Одан соң Орал қаласындағы реалдық училищеге оқуға түседі. Оны үздік бітірген соң Петербордағы Әскери-медиңиналық академияда оқиды, оны алтын медальмен бітіріп шығады. Академияда X. Досмұхамедов «дүние жүзі фи-зиологтарының ақсақалы, шартты рефлекстер туралы әйгілі ілімінің авторы академик И. П. Павловтың лекңияларын тындаған. Кейінірек ұлы ғалымның дәрісін тыңдаған, екінші қазақ зиялысы проф. С. Асфендияров болатын. Осы кездері оның дүниетанымы мен ой-өрісі кеңейе, жетіле түседі. Сол жылдары Ресейде болған буржуазиялық-демократиялық төңкерісті өз көзімен көріп, оның мәнісін түсіне бастауы, Халелдің идеялық жағынан шыңдала түсуіне зор ықпал етеді. Ол қазақ халқын патшалық империяның аяусыз қанап, тонап отырғанына көзі жете бастайды. 1909 жылы академияны бітірген соң әуелі Пермь губерниясына, одан сон 22 - Орал казак-орыс атқыштар батальонында әскери кіші дәрігер болып жұмыс істейді. Ол осы кезден бастап «Орал», «Пікір», «Қазақ» газеттеріне мақалалар жазады. Мәселен, «Қазақ» газетіндегі «Жұқпалы аурулар» (1914) мақаласында «Сынықтан басқаның бәрі жұғады» дейтін қазақ мәтелін эпиграфқа алып түрлі аурулардан сақтандыру жолдары, әр дерттің өзіне тән белгілері, оларды емдеу әдістері, дәрі-дәрмекті қолдану туралы кеңес береді.
1917 жылдан бастап Алашорда өкіметінің басшылық жұмысына белсене араласады. Оның Қазан төңкерісіне дейінгі осы іс-әрекетін бетіне шіркеу ғып, есімін атамай келгеніміз белгілі. Алайда оның ісі республика Жоғары сотының 1958 жылғы ақпандағы шешімімен қайта қаралып толық