Ферменттер классификациясы туралы

Жоспар

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Ферменттер атаулары және классификациясы
2. Ферменттердің ездеріне тән ерекшелігі.
3. Фермент активаторлары мен ингибиторлары (тежегіштері).
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Ферменттер немесе энзимдер — тірі жасушалардың барлық әрекеттеріне қатысатын, органикалық заттарды өзтеріске ұшырататын, зат алмасу процесін реттейтін биологиялық катализаторлар, айырықша белоктар. Ферменттердің қатысуының нәтижесінде химиялық реакциялардың жүруіне қажет қуат шығыны азаяды.
Тірі организмде жүретін барлық процестер ферменттердің қатысуымен атқарылады. Олардың әсерімен қорек құрамындан күрделі заттар қарапайым қосылыстарға ыдырап, соңынан олардан осы организмге тән макромолекулалар түзіледі.
Ферменттерге өте зор талғамдылық қасиет тән. Әр фермент тек белгілі бір затқа, белгілі бір байланыс түріне әсер етеді. Мысалы, мальтоза қантын ыдырататын мальтаза ферменті басқа қанттарға эсер етпейді. Ферменттер әрекетінің негізіңде үш түрлі әсер жатады 1) жинақтау (концентрациялау әсері; 2) бағдарлау (ориентациялау) әсері; 3) көп бағытты катализ.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Аубакиров Х.Ә. Биотехнология: Оқулық.-Алматы: ЖШС РПБК «Дәуір», 2011.- 135-144 беттер.
2. Әлмағамбетов Қ.Х. Биотехнология негіздері.-Астана, 2007.-208 бет.
3. Уәлиханова Г.Ж. Өсімдік биотехнологиясы. 2-ші толықт. Бас.-Алматы: ЖШС « Дәуір», 2009- 164-179 беттер.
4. Жұбанова А.А., Абдиева Ж., Шөпшібаева Қ. К. Биотехнология негіздері.-Алматы: Қазақ университеті, 2006.-256 бет.
5. Әлмағамбетов Қ.Х. Биотехнология: оқу құралы.-Астана: «Республикалық микроорганизмдер коллекциясы», 2011.-316 бет.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім министрлігі
Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы: Ферменттер классификациясы.

Орындаған: Қабиева Т.Т.
Тексерген: Кабденова А.Т.

Семей қ. 2015 ж
Жоспар

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Ферменттер атаулары және классификациясы
2. Ферменттердің ездеріне тән ерекшелігі.
3. Фермент активаторлары мен ингибиторлары (тежегіштері).
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Ферменттер немесе энзимдер -- тірі жасушалардың барлық әрекеттеріне қатысатын, органикалық заттарды өзтеріске ұшырататын, зат алмасу процесін реттейтін биологиялық катализаторлар, айырықша белоктар. Ферменттердің қатысуының нәтижесінде химиялық реакциялардың жүруіне қажет қуат шығыны азаяды.
Тірі организмде жүретін барлық процестер ферменттердің қатысуымен атқарылады. Олардың әсерімен қорек құрамындан күрделі заттар қарапайым қосылыстарға ыдырап, соңынан олардан осы организмге тән макромолекулалар түзіледі.
Ферменттерге өте зор талғамдылық қасиет тән. Әр фермент тек белгілі бір затқа, белгілі бір байланыс түріне әсер етеді. Мысалы, мальтоза қантын ыдырататын мальтаза ферменті басқа қанттарға эсер етпейді. Ферменттер әрекетінің негізіңде үш түрлі әсер жатады 1) жинақтау (концентрациялау әсері; 2) бағдарлау (ориентациялау) әсері; 3) көп бағытты катализ.

1. Ферменттер атаулары және классификациясы
Ферменттер атаулары екі түрлі: жүйелік (рационалды) атау және тривиалдық (іскерлік) атау.
Ферменттердің жүйелік атаулары айтарлықтай күрделі, бірақ ол реакцияға кірісетін субстрат жөнінде толық мәлімет береді. Бұл атаулар әдетте ғылыми әдебиеттерде қолданылады. Жүйелік атау бойынша әр ферменттің нөмірі(шифры) болады, ол төрт саннан тұрады және бұл сандардың арасы нүктемен бөлінген. Бірінші сан ферменттің класын білдіреді, екіншісі сан класс тармағын, үшінші сан- класс тармағы бөлігін, төртінші сан өз қатарындағы нөмірін көрсетеді.
Ферменттердің тривиалдық атаулары қысқа да қолдануға ыңғайлы. Мысалы, бір ферменттің жүйелік атауы 2.7.1.2. АТФ: глюкозо-6- фосфотрансфераза. Ал осы ферменттің тривиальдық атауы глюкокиназа (гексокиназа).
Ферменттің классификациясы. Ферменттер катализдейтін химиялық реакциялар түріне қарай 6 классқа бөлінеді.

Класс
Катализдейтін химиялық реакция түрі
Оксидоредуктазалар
Тотығу- тотықсыздану реакциялардың барлық түрі
Трансферазалар
Реакцияларда жеке атомдық топтарды тасымалдау
Гидролазалар
Судың қосылуымен химиялық байланыстарды үзу
Липазалар
Субстратты гидролиздік емес жолмен ыдыратып,

қос байналыс түзу және керісінше реакциялар
Изомеразалар
Молекула ішіндегі өзгерістерді катализдеп, изомер түзу
Лигазалар
АТФ энергиясы арқылы екі әр түрлі қосылыстың конденсиациясын катализдеп, С-С, С-О, С-N, C-S байланысын орнату

Оксидоредуктозалар бұл класқа тотығу- тотықсыздану реакцияларын катализдейтін ферменттер жатады. Трансферазалар бір молекуладан екінші молекулаға әртүрлі атомдарды, атом топтарын және радикалдарды тасымалдаушы ферменттер жатады. Гидролазалар суды байланыстырып субстраттардағы байланыстарды ыдырататын ферменттер гидролазалар деп атайды. Лиазалар субстраттағы байланыстардың С-О-N ыдырауын гидролиздемей немесе тотықтырмай катализдейтін ферменттер лиазалар деп атайды. Изомеразалар молекула ішінде әртүрлі изомеризациялау реакцияларын катализдейтін ферменттерді изомеразалар деп атайды. Лигазалар басты екі молекуладан АТФ-тың энергиясын қолданып органикалық заттардың синтезделуін катализдейтін ферменттерді лигазалар деп атайды.
Ферменттердін, қазіргі кезде қолданылып жүрген атауларын Халықаралық биохимиялық одақтың Комиссиясы 1961 жылы бекіткен болатын. Фермент атаулары екі түрлі: жүйелік (рационалды) атау және тривиалдық (іскерлік) атау.
Ферменттердін, жүйелік атаулары айтарлықтай күрделі, бірақ ол реакцияға кірісетін субстрат женіндс және фермент катализ-дейтін химиялық реакция жөнінде толық мәлімет береді. Бүл атаулар әдетте ғылыми әдебпеттерде колданылады. Жүйелік атау бойынша әр ферменттін номері (шифры) болады, ол төрт саннан түрады жәнс бұл сандардын арасы нүктемен бөлінген. Бірінші сан ферменттің класын білдіреді, екінші саи класс тар-мағын, үшінші сан -- класс тармагы бөлігін, төртінші сан өз қа-тарындағы номерін көрсетеді.
Ферменттердіц тривиальдық атаулары қысқа да қолдануга ыңғайлы. Мысалы, бір ферменттің жүйелік атауы 2.7. 1.2. АТФ: глюкозо-6-фосфотрансфераза. Ал осы ферменттіц трнвиальдық атауы глюкокиназа (гексокиназа).
Біз бұл кітапта ферменттердің тривиальдық атауын қолданамыз. Тривиальдық атаулар негізінен екі жолмен пайда болады: 1) фермент әсер ететін субстрат атауына -аза жұрнағы қосыла-ды. Мысалы, мальтозаны ыдыратып, глюкозаның екі молекуласына айналдыратын фермент мальтаза деп аталады; 2) фермент катализдейтін реакция атауына -аза жұрнағы қосылады. Мысалы, субстратты ыдыратып, су қосып алуды катализдейтін фермент гидролаза деп аталады, субстраттың сутексізденуін жүргізетін фермент дегидрогеназа деп, химиялық топтарды тасымалдайтын ферментті трансфераза деп атайды.
Кейбір ферменттердің тарихи қалыптаскан атаулары бар. Мысалы: пепсин, трипсин, папаин, эластаза т. б.
Өздері катализдейтін реакциялар түріне байланысты ферменттер 6 класқа бөлінеді.
1. Оксидоредуктазалар
Тотықтырушы-тотықсыздандырушы ферменттер, бұлар сутегі атомдарын немесе электрондарды қосып алу немесе бөліп шыға-ру арқылы субстраттын, тотығу және тотықсыздану процестерін катализдейді.
Оксидоредуктазалар ферменттердің үлкен класы болып та-былады, олар оттегі бар кездегі немесе ол жоқ кездегі биология-лық тотығуға қатысады. Дегидрогсназаның аэробты және анаэробты (оттегісіз) түрі болады. Аэробты дегидрогеназалар тотықтырушы-тотыксыздан-дырушы ферменттер, олар сутегі атомдарын немесе электрондарды субстраттан молекулалық оттегіне тасымалдайды. Олар оксидазалар деп те аталады. Анаэробты дегидрогеназалар (оттегісіз) сутегі атомдарын және электрондарды оттегіне емес басқа субстратқа тасымалдайды.
Оксидоредуктазалар құрамында кофакторлар бар, оларға көбінесе мыналар жатады: НАД+, НАДФ+, ФАД, ФМН және металл иондары. Оксидоредуктазаларға 200 шамасынан астам ферменттер жатады, олардың ішіндс алькогольдегидрогеназа, лактатдегидрогеназа, цитохромоксидаза, каталаза, пероксида-за, т. с. с. бар.
Мысалға малатдегидрогеназаның алма қышқылын (малат) тотықтыру реакциясын алып, қарастырайық:
-оос -- снон -- сн2 -- соо- -- -оос -- со -- сн2 -- соо- +

2. Трансферазалар
Биохимиялық реакцияларда атомдар тобын және молекула қалдықтарын алмастырып ауыстыратын ферменттер. Олар мы-надай топтарды бір субстраттан екінші субстратқа ауыстырып жеткізеді: метил, карбоксил, амино, сульфо, формил (Сі), фосфат және басқалар. Трансферазалар өздері тасымалдайтын топ-тарға байланысты метилтрансфераза, ацилтрансфсраза, фосфо-траисфераза деп аталады, т. с. с.
Фосфотрансфераза ферменттері ішінде киназа деп аталатын ферменттің ерекше мацьтзы зор. Киназа фосфат топтарын тасы-малдап, АТФ-тан басқа субстраттарға, углеводтарға, белоктарға, т. с. с. апарады.
3. Гидролазалар
Бұл ферменттер химиялық байланыстарды үзеді де, суды қосады. Гидрозалар мынадай топтарға белінеді.
а) Эстеразалар күрделі эфир байланыстарын гидролиздейді і
де, қышқыл және спирт түзеді:
СНз -- СООН + СН3СН2ОН
СНзСОО -- (
б) Липазалар триглицеридтерді ыдыратып, глицерин және
май қышқылдарын түзеді;
в) Гликозидазалар углеводтардағы гликозидтік байланыс-
тарды гидролиздейді. Оларға амилаза, лактаза, мальтаза, цел-
лобиаза, т. б. жатады;
г) Протеиназалар белоктардағы, полипептидтердегі пептидтік
байланыстардыды гидролиздейді.
4. Лиазалар
Бұл ферменттер субстратты гидролиздік емес жолмен ыдыратып катализдейді және бүл ксзде субстрат молекуласында қос байланыс түзіледі. Мүндай катализ кезінде СО2, Н2О, МН3 сияқты заттар бөлініп шығады және баиланыстар С -- С, С -- N. С -- 0, С -- 5 бойынша үзіледі. Субстрат молекуласындағы қос байланыс бойынша химиялық топтардың қосылуын да катализдей алады. Лиазалардын өкілі пируватдекарбоксилаза болып табылады, ол пирожүзім қышқылының декарбоксилденуін, сірке альдегиді-нің және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.