Іскерлік дағды қалыптастыруға арналған тілдік құрылымдар

Тірек сөздер: коммуникативтік құзыреттілік, жағдаяттар, оқыту ұстанымдары.
Мақалада қазақ тілін екінші тіл немесе шет тілі ретінде оқытуды ұйымдастыруда басшылыққа алатын негізгі ұстанымдар сөз болады.
Екінші шет тілі және Тілді оқытудың ретінде бірыңғай тұжырымдамасын құзіреттілік ((компетенция) competentis латын тілінде – қабілетті) жолымен қарастыру қажет. Құзіреттілік терминін ғылымға алғаш рет Н. Хомский енгізген. Адамның Оны белгілі бір іс-әрекетті орындауға қабілеттілігін көрсету үшін қолданды. Тіл меңгеруде құзіреттіліктің негізгі үш түрі айқындалған.
Коммуникативтік құзыреттілік – бұл тілді қарым-қатынас кеңістігі ретінде түсініп, іс-әрекеттің белгілі бір саласында қарым-қатынастың мақсаты мен жағдаятына сай үйреніп жатқан тіл құралдары арқылы сөйлеу әрекетін жасау қабілеті.
Тілдік құзыреттілік – тіл арнайы қызмет заңдылықпен жасайтын жүйе деп түсініп, осы жүйенің көмегімен басқа және адамның ойын ұғу ауызша, жазбаша түрде өзіндік пайымдауларын жеткізе білу қабілеті.
Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік – тіл халық мәдениетінің құрамдас бөлігі, мәдениетті тасымалдаушы құрал деп түсініп, үйреніп жатқан тілде сөйлейтін халықтың әдет-ғұрпын, этикетін, әлеуметтік стереотиптерін, тарихын, мәдениетін қоса меңгеріп, қарым-қатынас барысында оларды қолдана білу қабілеті .
Қазіргі кезеңде еуропалық стандарт бойынша тілді меңгерудің алты деңгейі қарастырылған. Осыған орай әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың ЖОО дейінгі білім беру және тілдік факультеті шетелдіктердің жалпы білім беру жүйесі дайындығы кафедрасында қазақ тілін меңгеру де осы деңгейлерге сәйкес ұйымдастырылған. Тілді меңгерудің коммуникативтік құзіреттіліктері де осы деңгейлерге сәйкес таңдап алынады.
Осы қағиданы негізгі ұстаным етіп ала отырып, сабақ ұйымдастырылуы тиіс.
Сабақтың құрылымын негізгі үш бөлімге бөлеміз: сабақтың басы – тілдік қарым-қатынасқа дайындау; сабақтың ортаңғы бөлігі – сабақты түсіндіру жаңа және бекіту; сабақтың аяғы – қорытындылау, бақылау;
Сабақтың негізгі бөлімі.
1. Жаңа сабақты түсіндірудің негізгі ұстанымы – коммуникативтік тәртіптегі
тілдік материал.
Тілдік материалды ұйымдастыру коммуникативтік мақсатқа сай болу керек. Ең алдымен оқушыға тілдік қарым-қатынасқа қажет нәрсені үйрету жөн. Бұл оқытудың пәндік мазмұнымен анықталады. Оған түрлі салалар, тақырыптар, қарым-қатынас жағдаяттары, мәтіндер енеді. Оның ішінде тіл меңгерушілердің қарым-қатынастарының ниеттері (интенциялары) де анықталады. В.Л. Скалкин қарым-қатынас саласына әлеуметтік-тұрмыстық, отбасылық, кәсіби-еңбек, әлеуметтік-мәдени, қоғамдық әрекет, әкімшілік-құқықтық, көпшілік ойындар мен көңіл көтерулерді жатқызады, ал тіл меңгеруде әдетте оқу-кәсіби, әлеуметтік-мәдени, тұрмыстық, қоғамдық-саяси, ресми-іскери салаларды таңдап алады .