Құстарды корғау

Кіріспе

Құстардың ішінде бүгінгі күні әсіресе су құста-ры, тауық тәрізділер, дуадақ тұқымдас кұстардын тағдыры алаңдатып отыр. Су құстарынан қаздардың саны өте азайып кетті. Бұрынғы кезде сұрғылт қаз Европаның орманды аймағында көп болған. Қазір Батыс Сібірде, Солтүстік Қазакстанда кез-деседі. Сұр ала каз (гуменик) және кызыл жемсау каздар да (казарка aкраснозобый) өте азайып кеткен. Ақ қаздар өткен ғасырда Азияның негізгі кә-сіптік құстарының бірі болған. XX ғасырдың бас кезінде саны миллиондап саналған. Қазір ол тек Врангель аралында ғана сақталып калды, саны жүз мыңдай ғана. Шикылдак және сұңкылдақ ак-қулардың да саны күрт төмендеп, кей жерлерде жоғалып кетті.
Үйректердің түрлері де азайып отыр. Бұл әсіресе Батыс және Оңтүстік Европада анык байкала-ды. СССР-дің Европа бөлігінде де үйректер азайып кеткен. Бұған қоспақ үйрек (щилохвост), сұксыр уйрек (серая утка), жалпак тұмсық үйрек (широ-коноска) т. б. жатады. Батыс Сібір мен Қазакстан-да бұл уйректер басқа жерлермен салыстырғанда тәуір сақталған. Су құстарының санының азаюы-ның екі себебі бар: біріншіден — саздарды кұрға-тудан, су коймаларыныи таяздануынан, езен жаға-ларының айдалуынан құстардың ұя салатын жер-лерінің таралуы болса; екіншіден — ауланған кұстардың қайтадан қалпына келуі бұрынғы мөл-шеріне жетпеуден.
Тауық тәрізділердің ішінде кеп шығынға ұшы-рап, саны азайып кеткен кұстарға ұларлар мен Кавказ бұлдырығы жатады. Кеп жерде атуға ты-йым салынғанына карамастан қырғауылдың саны да көп азайды. СССР-дің Европалық бөлігі кекі-лікке де кедейлеп қалды. Шоқ орман кұстарының ішінде саны кеміп кеткендерге кекілік, меңіреу кұр, дүлей шіл жатады. Басқа кәсіптік кұстардың ішін-де жорға дуадак пен жек дуадақ та өте аз.
Жер шарында кұстардың 8600 түрі белгілі. СССР территориясында 700 түр бар.
Көпшілігі кәсіптік маңызы бар. Есеп бойынша жер шарындағы кұстардың 140 түрі құрып кетіп, жүз-ге жуық түр құрудын. аз алдында тұр. Канатсыз гагарка бұрынғы кезде Исландияда, Гренландияда және Солтүстік Американың шығыс жағалауында көптеп ұя салған. Көлемі қаздың үлкендігіндей бұл құстың еті дәмді және ерітіп майын алатын. Дәл осы қасиеті оның құрып кетуіне себепші болған. Капиталистік мемлекеттердің май өндірушілері Адриат аралдарының жағасына арнайы кемелер мен аңшылар аттандырып, дәрменсіз кұсты, таяқпен ұрып өлтіріп, тормен аулап тіпті қолмен жинаған. Кеме трюмін кұс етіне лықа толтырып, қыруар пайдаға кенелген. Осылай аяусыз жүргізілген кан-ды аулаудан кейін бұл құс кұрып кеткен, тек бірнеше терісі ғана кездейсоқ сақталып қалған. Казір қанатсыз гагарканың қалдығының өзі алтынға бағаланады. Мысалы, қанатсыз гагарканын жұмыртқасының қабығына коллекционерлер 600, терісіне 20 мың фунт стерлинг төлейді. Бұл ең жак-сы автомобильдің бағасы.
Көптеген кұстар сәнқой әйелдер үшін кұрбан болыпты. Мысалы, өткен ғасырда тек Венесуэла-ның өзінен жыл сайын ак каркара құсының 1,5 мил-лион терісі дайындалып тұрған. Бұл құсты әйел-дердің қалпағына жапсыратын бір шоқ қауырсыны үшін аяусыз қыратын. Кариб теңізінің аралдары-нан Лондонға терісі үшін ғана 400 мың калибри құсының терісі жіберіліп тұрған.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министірлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Құстарды корғау

Орындаған:Карипхан.Ж.Е
Тексерген: Айтқалиев.Б.М

Семей 2015
Құстардың ішінде бүгінгі күні әсіресе су құста-ры, тауық тәрізділер, дуадақ тұқымдас кұстардын тағдыры алаңдатып отыр. Су құстарынан қаздардың саны өте азайып кетті. Бұрынғы кезде сұрғылт қаз Европаның орманды аймағында көп болған. Қазір Батыс Сібірде, Солтүстік Қазакстанда кез-деседі. Сұр ала каз (гуменик) және кызыл жемсау каздар да (казарка aкраснозобый) өте азайып кеткен. Ақ қаздар өткен ғасырда Азияның негізгі кә-сіптік құстарының бірі болған. XX ғасырдың бас кезінде саны миллиондап саналған. Қазір ол тек Врангель аралында ғана сақталып калды, саны жүз мыңдай ғана. Шикылдак және сұңкылдақ ак-қулардың да саны күрт төмендеп, кей жерлерде жоғалып кетті.
Үйректердің түрлері де азайып отыр. Бұл әсіресе Батыс және Оңтүстік Европада анык байкала-ды. СССР-дің Европа бөлігінде де үйректер азайып кеткен. Бұған қоспақ үйрек (щилохвост), сұксыр уйрек (серая утка), жалпак тұмсық үйрек (широ-коноска) т. б. жатады. Батыс Сібір мен Қазакстан-да бұл уйректер басқа жерлермен салыстырғанда тәуір сақталған. Су құстарының санының азаюы-ның екі себебі бар: біріншіден -- саздарды кұрға-тудан, су коймаларыныи таяздануынан, езен жаға-ларының айдалуынан құстардың ұя салатын жер-лерінің таралуы болса; екіншіден -- ауланған кұстардың қайтадан қалпына келуі бұрынғы мөл-шеріне жетпеуден.
Тауық тәрізділердің ішінде кеп шығынға ұшы-рап, саны азайып кеткен кұстарға ұларлар мен Кавказ бұлдырығы жатады. Кеп жерде атуға ты-йым салынғанына карамастан қырғауылдың саны да көп азайды. СССР-дің Европалық бөлігі кекі-лікке де кедейлеп қалды. Шоқ орман кұстарының ішінде саны кеміп кеткендерге кекілік, меңіреу кұр, дүлей шіл жатады. Басқа кәсіптік кұстардың ішін-де жорға дуадак пен жек дуадақ та өте аз.
Жер шарында кұстардың 8600 түрі белгілі. СССР территориясында 700 түр бар.
Көпшілігі кәсіптік маңызы бар. Есеп бойынша жер шарындағы кұстардың 140 түрі құрып кетіп, жүз-ге жуық түр құрудын. аз алдында тұр. Канатсыз гагарка бұрынғы кезде Исландияда, Гренландияда және Солтүстік Американың шығыс жағалауында көптеп ұя салған. Көлемі қаздың үлкендігіндей бұл құстың еті дәмді және ерітіп майын алатын. Дәл осы қасиеті оның құрып кетуіне себепші болған. Капиталистік мемлекеттердің май өндірушілері Адриат аралдарының жағасына арнайы кемелер мен аңшылар аттандырып, дәрменсіз кұсты, таяқпен ұрып өлтіріп, тормен аулап тіпті қолмен жинаған. Кеме трюмін кұс етіне лықа толтырып, қыруар пайдаға кенелген. Осылай аяусыз жүргізілген кан-ды аулаудан кейін бұл құс кұрып кеткен, тек бірнеше терісі ғана кездейсоқ сақталып қалған. Казір қанатсыз гагарканың қалдығының өзі алтынға бағаланады. Мысалы, қанатсыз гагарканын жұмыртқасының қабығына коллекционерлер 600, терісіне 20 мың фунт стерлинг төлейді. Бұл ең жак-сы автомобильдің бағасы.
Көптеген кұстар сәнқой әйелдер үшін кұрбан болыпты. Мысалы, өткен ғасырда тек Венесуэла-ның өзінен жыл сайын ак каркара құсының 1,5 мил-лион терісі дайындалып тұрған. Бұл құсты әйел-дердің қалпағына жапсыратын бір шоқ қауырсыны үшін аяусыз қыратын. Кариб теңізінің аралдары-нан Лондонға терісі үшін ғана 400 мың калибри құсының терісі жіберіліп тұрған.
Қүстар химиялык заттарға өте төзімсіз, әсіресе егістіктерге гербицид себуден көп құстар өліп ка-лады. Қазіргі кезде қолдан өсімдік өсірген аймақ-тардағы құстарды корғап кана коймай ауыл шаруа-шылық өсімдіктерін зиянкестерден қорғайтын на-секом коректі ұсақ кұстарды да жерсіндіру мәселесі естен шықпауы тиіс. Мұндай қорғауды қажет ететін насеком коректі кұстарға қарлығаш, шымшык-тар токылдақтар, көктеке, теңбіл торғаи, кекектер жатады. Бұл құстардың кейбіреулершщ паидасы жөнінде айтылды.
Ормандарда өте жүрдек және ағаштан ағашка епті қозғалатын көлемі шағын ғана ш ы қ ы л д а қ (щ е г л у х а) деген кұс болады. Ол жіңішке, аздап иілген епті тұмсығымен насекомдар мен оның жұ-мыртқаларын ағаш қабығының астынан тауып жейді. Қыс кезінде шықылдак бақтарға келіп, он-дағы зиянды насекомдардың жұмыртқаларын құр-тып, орманды тазалайды. Орман үшін көкектің пайдасы көп. Ол ешуақытта өсімдіктердің тұкымы мен жемісін бүлдірмейді, ал зиянды насекомдаріы мыңдап жояды. Әдетте жібек көбелегінің түкті гу-сеницасы улы болғандықтан кекектен баска құс-тар жемейді. Ал кекектің оған қарсы уланбайтын бейімдігі бар. Гусеницасын құрту арқылы көкек жібек көбелегінің көбеюін тежеп отырады. Осы қасиеті үшін кекек қорғауға алынады. Мысалы, ұсақ құстардың қолдан жасалған ұяларының есі-гін кекек еніп, ұя салатындай етіп кеңірек жасайды. Қарлығаштар мен қараторғайлар зиянды насеком-дарды құртып, көкектен кем пайда келтірмейді.
Барлық құстар тек кана пайда келтіреді деп айтуға болмайды. Кейбіреулерінің зияны мен пай-дасының мөлшерін анықтау қиын. Бұған мысал ретінде торғайларды алуға болады. Қөп уақыт тор-ғайларды дәнді дакылдарға зиян келтіретіндіктен арамтамақ, ұры деп кінәлап келген. Қытайда торғайлар халық жауы деп жарияланып жаппай қырылған. Ғалымдар зерттей келе бір торғай бала-панын асырау кезінде күніне 1000 зиянды насеком-ды кұртады. Ал торғайлардың жаз бойы солтүстікте 2 -- 3 рет, оңтүстікте тіпті 4 рет ұрпак беретінді-пн ескерсек торғай пайдасы ұшан-теңіз болады.
И. Б. Мичурин өз бағында торғайларды сақтап, күз, қыс кезінде үстеме жем беріп тұрған. Алайда торғайлардың бұл пайдасы СССР-дін орталық және солтүстік орманды алқаптарына тән. Ал оң-түстік аудандарда торғайлар тобымен жиналып альіп, егістіктерге шындығында көп зиян келтіреді. Кейде торғайлар бақтардағы қолдан жасалған сай-рағыш құстардың ұясын тартып алады да оларды бақты тастап кетуге мәжбүр етеді.
Адам баласы бұрыннан сауысқандар мен қарғаны жек көреді. Көп адамдар өзінің мергендігін немесе мылтығын сынау үшін сауыскан атады. Ал сол сауысқанның пайдалы екендігін түсіне бермей-ді. Олардың негізгі тамағы әр түрлі қоңыздар, өсім-дік кенелері мен қандалалары, ызылдауық қоңыз-дар. Сауысқан қылқан және жалпақ жапыракты ормандардың, бақтардың, астық тұқымдас және крест гү'лділердің қауіпті зиянкесі -- қайың пиль-шигі деген жәндіктің негізгі жауы. Мыңдаған сауысқандар Транс-Сібір темір жол магистралының бойында санитардың қызметін атқарады.
Карғалар зауза қоңыздарды, шыртылдақ қоңыз-дарды және ұсақ құстардың өлекселерін жеп, са-нитарлық қызметін атқарады. Бұған қарамастан адамдар карғаны ұры құс ретінде жек көреді. Кар-ға мен сауысқан торғай сияқты ұсақ құстардың ұяларындағы жұмыртқалары мен балапандарын үрлап жейді. Карғалар қояндардың көжектері мен үйрек, бұлдырық, меңіреу құр, шілдердің балапан-дарын да жейді. Дегенмен қарғаның келтіретін пай-дасы зиянынан көп екендігі дәлелденді.
Осы сияқты зиянынан пайдасы көп кұстарға ка-раторғайлар мен шымшықтар да жатады. Сондык,-тан да бұл кұстарға адамдардың кешірімді болға-ны дұрыс. Мұндай құстардың зиянын кеміту үшін кырып-жою міндет емес. Қауіпті байқаған құстар
ерекше үн шығаратыны белплі болды Натуралистер ондай кұс үндерін айыра алатын болды. Құс-тың қауіпті ескертетін үнш магнитофонға жазып атьш оны құстардын жиналған жершде косу ар-кьпы куалайды. Магнитофоннан берілетін құс үні аркылы карғаларды егістіктерден, шағалаларды балык кәсіпорындарынан, қараторғаилар мен тор-ғайларды жүзім плантациясынан қуалайды. Мұн-дай әдіс самолеттер ұшып немесе қонған кезде кау-іп туғызатын аэропорттарда да қолданылады.
Кұстар тек қана қорғау емес, адамның көмегін де кажет етеді. Бұл әсіресе бізде қыстап калатын құстарға өте қажет. Азық жетпегендіктен көп құс-тар кыста аштан өледі. Егер бозшымшықтар, то-қылдақтар, пайыз торғайлар қыста тұкымдармен қоректенуге көшетіндіктен қыстан аса көп қиын-дықсыз шығатын болса, сарышымшықтардың өмі-ріне қауіп тенеді. Олар тұқымдардың кез-келгенін жей бермейді, ағаш куыстары мен айрықтарға жа-сырынған насекомдарды алып жей алмайды. Көп аудандарда сарышымшықтардың жартысынан көбі кыстан шыға алмай аштан өледі. Мұндай құстарға адам көмекке келуі керек. Бұл өте қиын жұмыс емес, ұя жасап оған жем салып тұрса болғаны.
Табиғатты қорғау жұмыстарында жыртқыш кұстардың орны мен оларға адамның қатынасы ерекше. Белгілі бір құстың турі жыртқыш болған-дықтан, оған зиянды деп қарауға болмайды. Орни-тологтардың зерттеуі бойынша СССР-де тіршілік ететін 44 күндізгі жыртқыш құстардың түрлерінің 3 -- 4 түрің ғана зиянды деп отыр. Қалған түрлердің бәрі пайдасы басым болғандықтан қорғауды қажет етеді. Мысалы, жырткыш деп саналатын ақсары (сарыч) ұсақ кемірушілермен, шегірткелермен, ко-ңыздармен қоректенеді. Тышқан көп болған жыл-дары тәуліпне 14-15 тышқан жейді.
Ал бір сұр тышкан күніне 800 г бидай жейді. Яғни ақсары сон ша мөлшердеп бидай дәнін адам үшін сақтап калады деген сөз.
Адам үшін күйкентай (кобчик), бөктергі де (пустельга) аз пайда келтірмейді. Қоразынан, мекиеншен және 4-5 балапаннан түратын бөктергі семьясы бір жазда 100 саршүнақ пен 3390 тышқан тәрізді кемірушілерді жеу арқылы адам үшін 8 тон-на астық дәнін сақтап калады. Бұл қүстарды жою зияк келтіреді. Дәл осындай жағдайды бүркіттер жөнінде_де_ айтуға болады. Бүркіттер саршүнак-тарды, тіпті ірі насекомдарды жеп пайда келтіреді. Бүркіттер бізде ете азайып кетті. Олардың жер бе-тінен қүрып кетпеуін аса жауапкершілікпен када-ғалау керек.
Зиянды кемірушілерді түн құстары да құртады. Түн кұстарына жататын жапалақтың СССР-де 18 түрі бар. Бұлардың ішінде көп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.