Карталардың классификациялары

Кіріспе
I. Картаның класификациялары
II. Географиялық карталардың жіктелуі
III. Топографиялық карталар.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Карта (немісше Karte – түпнұсқа; грекше chartes – жазуға пайдаланылатын папирус парағы) – Жер бетінің,жұлдызды аспанның немесе оның бөліктерінің картографиялық проекцияларды пайдалана отырып, шартты белгілер арқылы жасалған кішірейтілген бейнесі (үлгісі). Картадан өзен арнасының, топырақ жамылғысының, жыралардың өзгеруін, батпақтанудың, елді мекендер мен жолдардың сипатын, т.б. анықтауға болады. Масштаб бойынша нысандардың өзара орналасуы мен байланысын, саралық және сандық сипаттарын анықтайды. Картаның өндіріс пеншаруашылықта, ғылым мен елдің қорғанысында маңызы зор. Сонымен бірге іздестіру жүргізуде, жоспарлауда, әр түрліқұрылыс ғимараттарын жобалауда кеңінен қолданылады.
Карта — Жер шарының бетін немесе оның бөліктерін белгілі бір картографиялық проекцияда жазықтыққа кішірейтіп және жинақтап бейнелеу. Қолданылу мақсатына қарай керекті мәліметтер көрсетіледі.
Карталардың мазмұнына, мақсатына және маштабына қарай әр түрлі болып бөлінеді. Мысалы, карталардың масштабы 1:10000, 1:25000, 1:50000 1:100000, 1:200000, 1:500000 және 1:1000000 болып шығарылады. Кіші бөлімдердің командирлері өз міндеттерін орындау үшін ұрыста көбінесе 1:50000 және 1:100000 масштабы карталарды қолданады. Ал масштабы 1:200000, 1:500000 және 1:1000000 карталар ірі штабтардын жұмысында, сонымен қатар арнаулы міндеттерді орындау үшін қолданылады.

1. “Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том
2. Қазақ Совет Энциклопедиясы, ІІІ том
3. Салищев К.А., Картография, 1971
4. 50 лет советской геодезии и картографии, М., 1967
5. Тематическое картографирование в СССР, Л., 1967
6. Багров Лео. История картографии. — М., Центрполиграф, 2004. — 320с

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ.

Картография пәнінен

СӨЖ

Тақырыбы: Карталардың класификациялары

Орындаған: ГК-407С
тобының студенті Меңдыбаева М.Б.

Семей 2015 жыл

Жоспар
Кіріспе
I. Картаның класификациялары
II. Географиялық карталардың жіктелуі
III. Топографиялық карталар.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе
Карта (немісше Karte – түпнұсқа; грекше chartes – жазуға
пайдаланылатын папирус парағы) – Жер бетінің,жұлдызды аспанның немесе оның
бөліктерінің картографиялық проекци яларды пайдалана отырып, шартты белгілер
арқылы жасалған кішірейтілген бейнесі (үлгісі).
Картадан өзен арнасының, топырақ жа мылғысының, жыралардың
өзгеруін, батпақтанудың, елді мекендер мен жолдардың сипатын, т.б.
анықтауға болады. Масштаб бойынша нысандардың өзара орналасуы мен
байланысын, саралық және сандық сипаттарын анықтайды.
Картаның өндіріс пеншаруашылықта, ғ ылым мен елдің қорғанысында маңызы зор.
Сонымен бірге іздестіру жүргізуде, жоспарлауда, әр түрліқұрылыс
ғимараттарын жобалауда кеңінен қолданылады.
Карта — Жер шарының бетін немесе оның бөліктерін белгілі бір
картографиялық проекцияда жазықтыққа кішірейтіп және жинақтап бейнелеу.
Қолданылу мақсатына қарай керекті мәліметтер көрсетіледі.
Карталардың мазмұнына, мақсатына және маштабына қарай әр түрлі болып
бөлінеді. Мысалы, карталардың масштабы 1:10000, 1:25000, 1:50000 1:100000,
1:200000, 1:500000 және 1:1000000 болып шығарылады. Кіші
бөлімдердің командирлері өз міндеттерін орындау үшін ұрыста көбінесе
1:50000 және 1:100000 масштабы карталарды қолданады. Ал масштабы 1:200000,
1:500000 және 1:1000000 карталар ірі штабтардын жұмысында, сонымен қатар
арнаулы міндеттерді орындау үшін қолданылады.

I. Картаның класификациялары

Карта класификациялары не жіктелуі (Классификация карт; грек. chartes
— жазуға арналған күлон (папирус) парағы не бумасы) — карталардың
мазмұнына, мақсатына және маштабына қарай әр түрлі болып бөлінуі.
Барлық картографиялық немесе жалпы географиялық және арнаулы карталар.
Жалпы географиялық карталар масштабына карай топографиялық(масштабы
1:1000000 және одан да үлкен) және шолу (масштабы 1:1000000нан аз) картасы
болып бөлінеді. Масштабы 1:10000; 1:25000 және 1:50000 топографиялық
карталар ірі масштабты, ал масштабы 1:100000 және 1:200000 орта масштабты,
масштабы 1:500000 және 1:1000000 — кіші масштабты топографиялық карталар
деп аталады.

Ұсақ масштабты жалпы географиялық карталар төмендегідей мәселелерді
шешуге негізделген:

• жергілікті жердің жалпы географиясын оқыту
• табиғи немесе әлеуметтік-экономикалық заңдылықтарды орнату үшін жалпы
географиялық және тақырыптық элементтерді байланыстыра отырып,
жергілікті жерді тереңдетіп оқыту
• географиялық негіздегі тақырыптық карталар мен атластарды қолдану;
Ұсақ масштабты жалпы географиялық карталар өз алдына жеке туынды
ретінде жасалады, ал кейбіреулері бірнеше рет басылып шығады. Математикалық
негіздеріне қарай әртүрлі (масштаб, проекция, градустық торлар) бірақ
элементтер жиынтығының мазмұны стандартты: жағалық сызықтар, рельеф, халық
орналасқан аймақ, қатынас жолдары. Өсімдіктер әлемі көбінесе ұсақ масштабты
жалпы географиялық карталарда бейнеленбейді, түстер рельефті көрсету үшін
қолданылады. Элементтердің мазмұнын көрсетуде белгілі бір стандарттар жоқ.
Нақты жағдайда олар арнайы құжаттарды жасалады.
Дүние жүзінің картасы үшін мұхиттар мен теңіздердің, құрлықтардың және
ірі аймақтардың масштабты қатары айқындалмаған (орнықтырылмаған). Ол
карталардың мазмұнына байланысты (мысалы, Ресейдің анықтамалық қабырға
картасы үшін 1:2500000 масштаб қолайлы, жоғарғы мектептер үшін 1:400000
масштабты карталар сериясы қабылданған, карта сериясы кейде класс өлшеміне
байланысты 1:500000 болады). Ұсақ масштабты жалпы географиялық карталарды
сақтау мен қолдануға ыңғайлы болу үшін парақтарға бөлінеді. Көппарақты
халықаралық 1:2500000 масштабтағы карта барлық жер шарын қамтушы,
көпжолақты проекцияны құрайды.

Ұсақ масштабты жалпы географиялық карталарды жасау барысында
безендірілуі мен эстетикалық сапасына көңіл бөледі. Көркем рамкалар
қолданылады. Өте жақсы безендірілгендері картина тәрізді көрінеді. Мысалы
Памир-Тянь-Шань (1:800000) картасы, Кавказ (1:600000) және т.б жоғары
мектептерге арналған аймақтық карталарды атауға болады.
Топографиялық карталар жекелеген шағын аймақтарға жасалады. Бұлар
қабырға карталары, олардың масштабтары үлкейтілген, ал мазмұны ұсақ
масштабты карталарға сәйкес келеді. Мысалы, облыстық 1:500000, 1:200000
масштабтағы карталар сериясы, Ресей федерациясының жалпы географиялық
картасы (1:200000 – 1:100000)
Отандық және халықаралық картографияның дамуында Халықаралық дүние
жүзілік картасы 1:2500000 (1964-1976) үлкен роль атқарды. Осы карталардың
жасалуын КСРО, Венгрия, ГДР, Болгария, Чехославакия елдері ат салысты. Бұл
картографиялық туынды бірлескен ұжымдық ортақ технологиямен жасалды. Осы
картаны жасау барысында әр елдің картографиялық қызметкерлері өздерінің
тәжірибеоерін ортаға салды. Өте жоғары ұйымдастыру жұмыстары КСРО мен
Венгрияда жасалды. Еліміздің енгізген басты еңбегі – картаның математикалық
негізі. Карта ағылшын тілінде басылып шықты, дегенмен картаны жеке
парақтары орыс тіліне аударылған.
Картаның негізгі міндеттері – жердің табиғи ресурстары бейнеленген
тақырыптық карталар сериясына негіз болу. Бұл картаның халықаралық
1:1000000 масштабты картадан өзгешелігі мұнда тек материктер ғана емес,
бүкіл әлем қамтылады. Картаның мазмұны екі позицияда:
• танымдық
• ғылыми-анықтамалық ретінде жасалған.

II. Географиялық карталардың жіктелуі.

Карта – белгілі бір топографиялық проекциялар көмегімен Жер бетінің
үлкен өлшем бірліктерінде анықталатын аудандардың нақты жазықтықта
кішірейтілен кескіні.

Карталар әртүрлі белгілеріне: бейнеленуіне, территориясына, масштабына,
мазмұны мен мақсатына байланысты жіктеледі.

Бейнеленуіне байланысты карталар Жердегі болып жатқан табиғи және қоғамдық
құбылыстарды бейнелейтін географиялық карталар және аспан, оның бөліктері
мен планеталарды бейнелейтін астрономиялық карталар деп ажыратылады.

Карталар қажетті масштабына сәйкес шартты түрде:

- ірі масштабты 1:1000 – 1:100 000 аралығында

- орта масштабыты 1:200 000 – 1:1 000 000 аралығында

- ұсақ масштабты 1:1 000 000 деп бөлінеді.

Территориясы бойынша дүниежүзі картасын, материктер, мұхиттар,
материктердің бөліктері мен жеке мемлекеттер, әкімшілік облыстар, аудандар,
қалаларды бөледі.

Мақсатына қарай карталар:
• ғылыми-анықтамалық – ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуге және толық
ақпарат алуға арналған.
• оқулықтар – география, тарих, геология және т.б. зерттеуде
қолданылады, мектептер мен жоғарғы оқу орындарына арналған.
• техникалық – қандай да бір техникалық есептеулерді жүргізуге
арналған, объектілер мен шарттар кескіндейді.
• туристтік, навигациялық, әскери және т.б.

Мазмұны бойынша карталар екіге бөлінеді:

- Жалпыгеографиялық

- Тақырыптық
Жалпыгеографиялық карталар – барлық географиялық құбылыстарды
бейнелейді, жер бетін және оның бөліктерін, гидрография, елді мекендер,
шаруашылық объектілер, коммуникация, шекаралар, жер бедерін, топырақ,
өсімдіктер мен жануарлар әлемін т.б. көрсетеді. Ірі масштабты жалпы
географиялық карталарды – топографиялық карталар, орта масштабты жалпы
географиялық карталарды – жалпы топографиялық карталар, ал ұсақ масштабты
жалпы географиялық карталарды – жалпы карталар деп атайды.
Тақырыптық карталар –белгілі бір нақты тақырыпты ашады. Мысалы, ауыл
шаруашылығы өсімдіктерінің таралуы, табиғат зоналары мен жауын-шашын, т.б.
Бұл карталарды екі топқа бөлуге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.