Экологиялық жүйе



Жоспар

Кіріспе

1. тарау. Экология ғылымы
1.1. Экология ғылымның дамуы.
1.2 Экологиялық жүйе

2. тарау. Экологиялық жүйе
2.1 Ауа айналымы және су айналымы
2.2 Қала экологиясы

Пайдаланылған әдебиеттер
1.1. Экология ғылымның дамуы.

Қоршаған табиғи ортаға адамдар, жануарлар, өсімдіктер, басқа да тірі жәндіктер өмір сүретін мекен-жәй, ондағы жер-су, ауа мен жел, жылы мен суық, ас пен қорек, олардың достары мен жаулары кіреді.
Қоршаған орта тірі және өлі табиғаттан құралған, өзара тығыз байланыстары бар біртұтатас жүйе. Табиғатта болатын барлық құбылыстар мен өзгерістер осында өтеді.
Қоршаған ортаның күрделі проблемаларын зерттейтін, ғылыми тұрғыдан ұсыныстар жасайтын ғылым саласы соңғы жылдары экология деп аталып жүр. Ол гректің «oicos» - үй, мекен, тұрғын жер, және «logos»- білім, ғылым зерттеу деген екі сөзінен құралған.
Экология барлық тірі организмдерді, олардың тұратын «үйін», «мекен-жайын» және сол «үйді» тұруға қолайлы ету үшін атқаратын міндетті зерттейді.
Экология - белгілібір ортада тұратын организмдерді зерттейтін, олардың басқа организмдермен және қоршаған ортамен арқатынастарын анықтап, жиынтық қорытынды жасайтын ғылым.
Ең алғаш «экология» деген сөзді пайдаланған Генрих Девид Тюро. Ол1858 жылы қаңтар айының бірінші жұлдызында бір досына «Гоар мырза әлі Конкордта ботаника және экология мен айналысуда деп жазады.
Экологияны ғылымға бірінші болып енгізген белгілі табиғат зерттеушісі, дәрігер, аса дарынды неміс Э. Геккель. Ол ғылымға көптеген жаңа сөздер, ұғымдар қосты, соның бірі экология.
1869 жылы Э. Геккель экологияға мынадай анықтама берді:
Экология табиғаттың экономикасын білу, сонымен қатар тірі организмдердің осы ортадағы басқа органикалық және органикалық емес заттардың арақатынасын, өсімдіктер мен жануарлардың олардың достары мен жауларыының бір- бірімен байланысын зерттеу.
Қысқартып айтқанда, экология Ч. Дарвин «өмір сүру үшін күрес жағдайлары» деген табиғатты қиын байланыстармен арақатынасын зерттейтін ғылым.
Э. Геккельдің кейінгі көптеген ғалымдар экологияның анықтамаларын беріп, оның басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсетуге тырысты.
1920 жылы Ф. Клементе (АҚШ) экологияны бірге өмір сүретін түрлі өсімдіктер мен жануарлар туралы ғылым;
1937 жылы Ч. Элтон (Ұлыбритания! Экологияны жануарлардың жаратылу тарихын, олардың әлеуметтік және экономикалық орнын зерттейтін ғылым;
1959 жылы Х.Б. Одум (АҚШ) экология табиғаттың құрылысы мен атқаратын қызметін зерттейтін ғылым;
1975 жылы Р. Дажо (Франция) экология тірі организмдердің өмір сүру жағдайларын, организм мен ортаның өзара байланысын зерттейтін ғылым деп көрсеткен.
Экологиялық мәселелерді зерттеуде Қазақстан ғалымдары да көптеген зерттеулер жариялап, оқу құралдарын шығарып, өз үлестерін қосады. Бұл салада қазақ тілінде басылып шығарылған кітаптарда аз емес. Дегенменде бұл зерттеуші бітпейтін , анықтауы таусылмайтын, күнбе- күн жаңадан талап қоятын тақырып.
Қазіргі кезде көптеген ғалымдар келіскен анықтама мынау:
Экология- қоршаған ортаны қорғаудың ғылыми негізі, тірі организмдердің өмір сүру жағдайларын, олардың өзара қатынасын, табиғи ортамен байланысын зерттейтін ғылым.
Тірі организмдердің және табиғаттың басқа да құрамдары мен арақатынастарын зерттеген кезде экология басқа ғылым салаларымен тығыз байланыста болады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі



1. Ғ. Сағымбаев «Экология негіздері» А., 1995 ж.
2. Атмосфера, ғалам ластануы және зардаптары. «География және табиғат» 2005 ж. №2
3. Экология курсының бағдарламасы «География және табиғат» 2005 №3
4. Экология мәдениетінің өркендеуі «Атамекен» 2000ж. 26 шілде
5. Дүние жүзінің мұхиттарының ластануы. «География және табиғат» 2005 ж. №4

Жоспар

Кіріспе
1. тарау. Экология ғылымы
1.1. Экология ғылымның дамуы.
2. Экологиялық жүйе
2. тарау. Экологиялық жүйе
2.1 Ауа айналымы және су айналымы
2.2 Қала экологиясы

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
1. тарау. Экология ғылымы
1.1. Экология ғылымның дамуы.

Қоршаған табиғи ортаға адамдар, жануарлар, өсімдіктер, басқа да тірі
жәндіктер өмір сүретін мекен-жәй, ондағы жер-су, ауа мен жел, жылы мен
суық, ас пен қорек, олардың достары мен жаулары кіреді.
Қоршаған орта тірі және өлі табиғаттан құралған, өзара тығыз
байланыстары бар біртұтатас жүйе. Табиғатта болатын барлық құбылыстар мен
өзгерістер осында өтеді.
Қоршаған ортаның күрделі проблемаларын зерттейтін, ғылыми тұрғыдан
ұсыныстар жасайтын ғылым саласы соңғы жылдары экология деп аталып жүр. Ол
гректің oicos - үй, мекен, тұрғын жер, және logos- білім, ғылым
зерттеу деген екі сөзінен құралған.
Экология барлық тірі организмдерді, олардың тұратын үйін, мекен-
жайын және сол үйді тұруға қолайлы ету үшін атқаратын міндетті
зерттейді.
Экология - белгілібір ортада тұратын организмдерді зерттейтін,
олардың басқа организмдермен және қоршаған ортамен арқатынастарын анықтап,
жиынтық қорытынды жасайтын ғылым.
Ең алғаш экология деген сөзді пайдаланған Генрих Девид Тюро.
Ол1858 жылы қаңтар айының бірінші жұлдызында бір досына Гоар мырза әлі
Конкордта ботаника және экология мен айналысуда деп жазады.
Экологияны ғылымға бірінші болып енгізген белгілі табиғат
зерттеушісі, дәрігер, аса дарынды неміс Э. Геккель. Ол ғылымға
көптеген жаңа сөздер, ұғымдар қосты, соның бірі экология.
1869 жылы Э. Геккель экологияға мынадай анықтама берді:
Экология табиғаттың экономикасын білу, сонымен қатар тірі организмдердің
осы ортадағы басқа органикалық және органикалық емес заттардың
арақатынасын, өсімдіктер мен жануарлардың олардың достары мен
жауларыының бір- бірімен байланысын зерттеу.
Қысқартып айтқанда, экология Ч. Дарвин өмір сүру үшін күрес
жағдайлары деген табиғатты қиын байланыстармен арақатынасын зерттейтін
ғылым.
Э. Геккельдің кейінгі көптеген ғалымдар экологияның анықтамаларын
беріп, оның басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсетуге тырысты.
1920 жылы Ф. Клементе (АҚШ) экологияны бірге өмір сүретін түрлі
өсімдіктер мен жануарлар туралы ғылым;
1937 жылы Ч. Элтон (Ұлыбритания! Экологияны жануарлардың жаратылу
тарихын, олардың әлеуметтік және экономикалық орнын зерттейтін ғылым;
1959 жылы Х.Б. Одум (АҚШ) экология табиғаттың құрылысы мен
атқаратын қызметін зерттейтін ғылым;
1975 жылы Р. Дажо (Франция) экология тірі организмдердің өмір сүру
жағдайларын, организм мен ортаның өзара байланысын зерттейтін ғылым деп
көрсеткен.
Экологиялық мәселелерді зерттеуде Қазақстан ғалымдары да көптеген
зерттеулер жариялап, оқу құралдарын шығарып, өз үлестерін қосады. Бұл
салада қазақ тілінде басылып шығарылған кітаптарда аз емес. Дегенменде
бұл зерттеуші бітпейтін , анықтауы таусылмайтын, күнбе- күн жаңадан
талап қоятын тақырып.
Қазіргі кезде көптеген ғалымдар келіскен анықтама мынау:
Экология- қоршаған ортаны қорғаудың ғылыми негізі, тірі организмдердің
өмір сүру жағдайларын, олардың өзара қатынасын, табиғи ортамен
байланысын зерттейтін ғылым.
Тірі организмдердің және табиғаттың басқа да құрамдары мен
арақатынастарын зерттеген кезде экология басқа ғылым салаларымен тығыз
байланыста болады.

2. тарау. Экологиялық жүйе
Тірі организмдер бірге өмір сүретін, өзара және табиғаттың өлі
бөліктерімен қарым – қатынас жасайтын, жанды және жансыз бөлшектері
арасында заттар айналымы болып тұратын ортаны экологиялық жүйе деп
атаймыз.
Экологиялық жүйе тіршілікке қажетті жанды және жансыз табиғаттан
тұратын болғандықтан ол табиғаттың құрамының негізі болып табылады.
Экологиялық жүйе көлемі жағынан түрлі болып келеді, кішкентай
суда, үлкен орманда жеке жүйе қатарына жатуы мүмкін.
Көршілес орналасқан экологиялық жүйелер арасында белгілі
қалыптасқан байланыстар мен зат айналымы болып тұрады. Бірақ қашанда
болса жүйе ішіндегі байланыс пен зат айналымынан көп кем болады.
Орманда шөппен қоректенетін жануарлар оларды азық ететін жыртқыш
аңдар, өзара тығыз байланыстар бар. Сондай-ақ байланыстар көлде де бар.
Экологиялық жүйелер алатын энергия көздері мен құрылымына байланысты
екіге бөлінеді.
Экологиялық жүйе үшін энергия қуаты Қорғаушы күш болып
есептеледіде, қуаттың көзіне, санына және сапасына байланысты болады.
Энергия қуатының көздеріне қарай экологиялық жүйелер төмендегінше
бөлінеді:
- Энергияны күн сәулесінен алып, табиғаттың басқа көздерінен және
адамдардан алмайтын жүйелер. Оған мұхиттар мен биік таулар.
- Энергияны күн сәулесінен және табиғат көздерінен алатындар. Оған
шабындықтар, жағалаудағы шығанақтар, өзендердің құйылыс сағалары , т.б.
кіреді.
- Энергияны күн сәулесінен және адамдардан алатын жүйелер. Оған
егістіктер, су қабатында қолдан өнім өсіретін тұқымдарынан жұмсаған
жанар және жағар майлардың энерия қуатын пайдаланылады.
- Энергияны отынан алатын жүйелер. Оған қалалар, өнеркәсіп орталықтары
кіреді, олар күн сәулесінен көрі жағылған отыннан алынатын эергия
күшіне мұқтаж.
Экологиялық жүйелердің құрылымы бойынша бөлінуі өсімдік түрлері мен
жер бетінің бедеріне байланысты болады. Құрлықтағы жүйелер өсімдіктер
түрлеріне қарай, судағы жүйелер геологиялық және физикалық
айырмашылықтарына сәйкес бөлінеді. Адамзат қоғамның өсіп- өркендеуі мен
– мәдени дамуы осы құрлықтағы экологиялық жүйелерде
өтіп жатыр.
2.1 Ауа айналымы және су айналымы
Жер шарын қоршап тұрған тұрған шаң тозаң, бу мен гездан құралған
атмасфаре ауасы күн сәулесін жер бетіне жеткен ұсақ - ұсақ бөлшектерге
бөлініп, жан –жаққа шашырап жатады.
Егер атмасферада ауа болмаса, жарық сәуле шашып беті кеуіп,
жарылып, одан әрі қыза түседі. Бұлт пен жел , жауын- шашын болмай жер
бетіндегі температура күндіз + 100 С –тан астам ыстық, түнде – 100 С-
қа төмендеп қақыраған аз болар еді.
Атмосфералық ауа тым жеңіл 1 м 3 –де 1300грамм ауа болады. Ауа
газдары құрамының өзгеруі ауадағы газдар құрамы биосфераның көп жылдар
бойы дамуының нәтижесі.
Ауадағы қалыптасқан мөлшерде болатын шаң –тозаң атмосферада өтіп
жататын күн сәулесінің азайып жерді өте ысып, кетуден сақтауға, жер
бетіндегі жылудың әлемге тарап кетпеуіне жауыын-шашын әкелетін бұлттарды
жинауға көмектеседі.
Адамдар ауасыз күн көре алмайды, таңдауға мұршасы болмай қандай
ауа болса да дем алуға мәжбүр болады.
Егер қамтамасыз етілмесе адам өледі. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Экология мен табиғат ресурстарын басқаруды талдауды реттеу
Экологиялық құқықта жер кадастры құқық нормаларының алатын орны мен атқаратын қызметі
Экологиялық жүйелер туралы
Экологиялық мониторингті жүзеге асыру тәртібі
Экожүйе құрылымы
Мақсат және басқару мақсаттары табиғатты қолдануы
Студенттердің экологиялық білімін арттыруда инновациялық технологияларды пайдаланудың педагогикалық шарттары
Экологиялық мониторинг жасаудың техникалық құралдары
Оқу-әдістемелік кешен “Сулы жүйелер географиясы” пәні бойынша
Сыныптан тыс тәрбие жұмысын ұйымдастыру негізінде оқушылардың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың әдістемесі
Пәндер