Эволюция ілімі

Мазмұны

Эволюция ұғымы , оның бағыттары. 2
Ламарктың эволюциялық теориясы 3
Ч.Дарвиннің эволюциялық ілімінің пайда болуы 4
Эволюциялық қозғаушы күші 4

Қорытынды 9

ЭВОЛЮЦИЯ. ЭВОЛЮЦИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТІҢ ДАМУЫ

Эволюция ұғымы , оның бағыттары.
Биологиялық эвалюциянын мынадай бірнеше анықтамалары бар:
1. Тірі ағзалардың тарихи дамуының қайталанбайтын үдерісі.
2. Биологиялық жүйелердің біртіндеп азды-көпті бағытта жоғары сатыға көтерілу үдерісі.
3. Тірі ағзалардың қарапайым формадан күрделірек (жетілген) формаға баяу өзгерген үдерісі.
4. Тірі зерзаттардың ұзақ мерзімінде жоғары сатыға көтерлу.
Бұдан өзге де анықтамалар тұжырымдауға болады. Егер егжей-тегжейлі ой толғаса, тіршілік дамуының эвалюциялық үдерісі жай ғана алға үдемелі қозғалыстағы көрініс екенін байқаймыз. Оны жылжымылы саты үдемелі және біркелкі жатық қозғалысымен салыстыруға болмайды. Оның әрбір баспалдағы бірінен кейін бірі біркелкі қозғалыспен жоғары, тек жоғары қарай қозғалады. Ақиқатында мүлде анағұрлым күрделі. Эволюция үрдісі күрделі және оның белгілі жоспары болмайды.
Бұрынырақта зілдер мен сұмпайы кесірткелер, үңгір аюлары және қылыш тісті жолбарыстардың тіршілік еткен. Бұл жануарлар бұрын өмір сүрген, бірақ бізге дейін сақталып қалған жоқ. Ал қазір өмір сүретін, бізге үйреншікті болып кеткен көптеген түрлер ғаламшарда жақында ғана пайда болды. Мәселен, теңіз жұлдыздары немесе акулаларға қарағанда кәдімгі иттер, мысықтар немесе торғайлар олардан тарихи жағынан әлдеқайда жас. Демек эволюция тарихи өзгеріс үрдісі ретінде үнемі біркелкі жүрмейтінін түсіну қажет. Біріншіден, ағзалардың сан алуан жүйелік топтарындағы эвалюциялық өзгеріс жылдамдығы айтарлықтай ерекшеленеді. Топтардың бірде қандай да бір уақыт аралығында өзгелерінен тезірек эволюциялық жолмен дамып, сол топтың өзі тарихи даму барысында екінші уақыт аралығында мүлдем бөгеліп қала алады.
Эволюциялық табыс негізінде екі ұғымды: биологиялық алға басу және биологиялық керек ету ұғымдарын бөліп көрсету мақұлданды.
Биологиялық алға басу дегеніміз (прогресс) – дарақтар санының жүйеленген сан алуандықтың артуы және аймақтың кеңеюі.
Керек ету дегеніміз – алға басуға кері үрдіс, яғни эволюциялық сәтсіздік.
Биологиялық керек кету (регресс) – дарақтар саны мен олардың жүйеленген топтары санының кемуі және аймақтың тарылуы.
Эволюциялық үрдістер заңдылығы өте күрделі және ғалымдар күні бүгінге дейін толық анықтай алған жоқ. Алайда эволюцияның неге жүретіні бізге нақты белгілі. Эволюциялық ілім жасауда Ч.Дарвиннің еңбегі зор. Ол ашқан ең маңызды жаңалыққа дейін көптеген ғалымдардың еңбегі болды.