Стресс,Қабыну
1. Стресс синдромы
2. Патоморфологиялық өзгерістер.
3. Қабыну
4. Қабынудың этиологиясы.
5. Қабынудың морфологиясы мен патогенезі
2. Патоморфологиялық өзгерістер.
3. Қабыну
4. Қабынудың этиологиясы.
5. Қабынудың морфологиясы мен патогенезі
Жүйке жүйесінің орталық мүшелері болып табылатын ми мен жұлын сырқаттық процестермен әр деңгейде қамтылатын өрмелік құрылымдардың екі типінен тұрады. Олардың бірі нейроэпителий текті, өсінділі, жоғары маманданған жүйке торшалары (нейрондар) мен нейроглиялық торшалар. Екіншісіне мезодерманың туындысы болып табылатын ми қабықтары, қан тамырлары мен дәнекер өрме және микроглиялық торшалар, яғни фагоциттер жатады.
Жүйке жүйесінің аурулары атрофия, дистрофиялар, некроз, қан мен лимфа айналымының бұзылуы, қабыну, ісіктер және жеке тұлға дамуының бұзылуы (ақаулар, кемтарлық) түрлерінде байқалады. Ми мен жұлын аурулары бірінші кезекті туындаған дистрофиялық өзгерістер - энцефалездер (энцефало-патия, энцефаломаляция) мен жұлындық миелоздар (миелопатиялар, миеломаляциялар) және бірінші кезекті туындаған қабынулар - менингиттер, энцефалиттер, жұлындық миелиттер мен невриттер түрлерінде байқалады.
Стресс синдромы (ағыл. stress- зорлану) - ете күшті әсерлі тітіркендірушілердің әрекетіне немесе сыртқы ортаның әртүрлі бүлдіруші әсерлеріне жауап ретінде туындайтын организмнің ерекше бір жай-күйі.Этиологиясы. Әр сипаттағы бүлдіруші факторлар (стресс әсерлер - шамадан тыс жүктеме, инфекциялар, уланулар, т.б.) әсерлерінен (әрекетінен) организмнің стресс синдромына ұшырайтынын Г.Селье дәлелдеді. Бұл жай-күй басқа мал түрлеріне қарағанда сиырлар мен бұзаулар, шошқалар арасында недәуір жиі байқалады. Ол жануарларды жылдың ыстық кезінде тасымалдағанда (тасымалдау стресі), ауаның ылғалдылығы тым жоғары болғанда, ашыққанда, мал тұрағын жиі-жиі алмастырғанда, малдарды топтастыру, күту, азықтандыру және пайдалану, төлдерді баптап өсіру ережелері бұзылғанда туындайды.
Дерттенуі. Төтенше тітіргендіргіштердің әрекетінен немесе зілді әсерлерден организмде өршіген жүйкелік және гуморальдық бейімделу өзгерістер кешені әрдайым бір сипатта болатын (стеротипті) реакциялардың, яғни жалпы бейімделу (адаптациялық) синдромының, туындауына әкеледі. Организмнің бұл жай-күйі үш даму сатысынан, яғни қауып-қорқыныш, төзімділік және титықтану сатыларынан тұрады. Стресс синдромының өршу процесінде гипоталамус, гипофиз, бүйрекүсті бездерінің рөлі тым жоғары. Осы аталған ішкі секреция бездерінен гормондар өндірілуінің молаюы мен азаюы, сондай-ақ бұзылуы организмнің төзімділігінің және иммундық биологиялық реактивтілігінің төмендеуіне, сөйтіп, гомеостаздың бұзылуына әкеледі.
Жүйке жүйесінің аурулары атрофия, дистрофиялар, некроз, қан мен лимфа айналымының бұзылуы, қабыну, ісіктер және жеке тұлға дамуының бұзылуы (ақаулар, кемтарлық) түрлерінде байқалады. Ми мен жұлын аурулары бірінші кезекті туындаған дистрофиялық өзгерістер - энцефалездер (энцефало-патия, энцефаломаляция) мен жұлындық миелоздар (миелопатиялар, миеломаляциялар) және бірінші кезекті туындаған қабынулар - менингиттер, энцефалиттер, жұлындық миелиттер мен невриттер түрлерінде байқалады.
Стресс синдромы (ағыл. stress- зорлану) - ете күшті әсерлі тітіркендірушілердің әрекетіне немесе сыртқы ортаның әртүрлі бүлдіруші әсерлеріне жауап ретінде туындайтын организмнің ерекше бір жай-күйі.Этиологиясы. Әр сипаттағы бүлдіруші факторлар (стресс әсерлер - шамадан тыс жүктеме, инфекциялар, уланулар, т.б.) әсерлерінен (әрекетінен) организмнің стресс синдромына ұшырайтынын Г.Селье дәлелдеді. Бұл жай-күй басқа мал түрлеріне қарағанда сиырлар мен бұзаулар, шошқалар арасында недәуір жиі байқалады. Ол жануарларды жылдың ыстық кезінде тасымалдағанда (тасымалдау стресі), ауаның ылғалдылығы тым жоғары болғанда, ашыққанда, мал тұрағын жиі-жиі алмастырғанда, малдарды топтастыру, күту, азықтандыру және пайдалану, төлдерді баптап өсіру ережелері бұзылғанда туындайды.
Дерттенуі. Төтенше тітіргендіргіштердің әрекетінен немесе зілді әсерлерден организмде өршіген жүйкелік және гуморальдық бейімделу өзгерістер кешені әрдайым бір сипатта болатын (стеротипті) реакциялардың, яғни жалпы бейімделу (адаптациялық) синдромының, туындауына әкеледі. Организмнің бұл жай-күйі үш даму сатысынан, яғни қауып-қорқыныш, төзімділік және титықтану сатыларынан тұрады. Стресс синдромының өршу процесінде гипоталамус, гипофиз, бүйрекүсті бездерінің рөлі тым жоғары. Осы аталған ішкі секреция бездерінен гормондар өндірілуінің молаюы мен азаюы, сондай-ақ бұзылуы организмнің төзімділігінің және иммундық биологиялық реактивтілігінің төмендеуіне, сөйтіп, гомеостаздың бұзылуына әкеледі.
1.Ө. Ығылманұлы «Ветеринариялық патологиялық анатомия»
2. 1.Мырзабекова Ш.Б. Ветеринариялық вирусология. Алматы ,2004
2. 1.Мырзабекова Ш.Б. Ветеринариялық вирусология. Алматы ,2004
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
БӨЖ
Тақырыбы: Стресс,Қабыну.
Орындаған:Базылбекова А
Тексерген: Нуркенова М.К
Семей қаласы 2015 ж
Жоспар:
1. Стресс синдромы
2. Патоморфологиялық өзгерістер.
3. Қабыну
4. Қабынудың этиологиясы.
5. Қабынудың морфологиясы мен патогенезі
Жүйке жүйесінің орталық мүшелері болып табылатын ми мен жұлын сырқаттық процестермен әр деңгейде қамтылатын өрмелік құрылымдардың екі типінен тұрады. Олардың бірі нейроэпителий текті, өсінділі, жоғары маманданған жүйке торшалары (нейрондар) мен нейроглиялық торшалар. Екіншісіне мезодерманың туындысы болып табылатын ми қабықтары, қан тамырлары мен дәнекер өрме және микроглиялық торшалар, яғни фагоциттер жатады.
Жүйке жүйесінің аурулары атрофия, дистрофиялар, некроз, қан мен лимфа айналымының бұзылуы, қабыну, ісіктер және жеке тұлға дамуының бұзылуы (ақаулар, кемтарлық) түрлерінде байқалады. Ми мен жұлын аурулары бірінші кезекті туындаған дистрофиялық өзгерістер - энцефалездер (энцефало-патия, энцефаломаляция) мен жұлындық миелоздар (миелопатиялар, миеломаляциялар) және бірінші кезекті туындаған қабынулар - менингиттер, энцефалиттер, жұлындық миелиттер мен невриттер түрлерінде байқалады.
Стресс синдромы (ағыл. stress- зорлану) - ете күшті әсерлі тітіркендірушілердің әрекетіне немесе сыртқы ортаның әртүрлі бүлдіруші әсерлеріне жауап ретінде туындайтын организмнің ерекше бір жай-күйі.Этиологиясы. Әр сипаттағы бүлдіруші факторлар (стресс әсерлер - шамадан тыс жүктеме, инфекциялар, уланулар, т.б.) әсерлерінен (әрекетінен) организмнің стресс синдромына ұшырайтынын Г.Селье дәлелдеді. Бұл жай-күй басқа мал түрлеріне қарағанда сиырлар мен бұзаулар, шошқалар арасында недәуір жиі байқалады. Ол жануарларды жылдың ыстық кезінде тасымалдағанда (тасымалдау стресі), ауаның ылғалдылығы тым жоғары болғанда, ашыққанда, мал тұрағын жиі-жиі алмастырғанда, малдарды топтастыру, күту, азықтандыру және пайдалану, төлдерді баптап өсіру ережелері бұзылғанда туындайды.
Дерттенуі. Төтенше тітіргендіргіштердің әрекетінен немесе зілді әсерлерден организмде өршіген жүйкелік және гуморальдық бейімделу өзгерістер кешені әрдайым бір сипатта болатын (стеротипті) реакциялардың, яғни жалпы бейімделу (адаптациялық) синдромының, туындауына әкеледі. Организмнің бұл жай-күйі үш даму сатысынан, яғни қауып-қорқыныш, төзімділік және титықтану сатыларынан тұрады. Стресс синдромының өршу процесінде гипоталамус, гипофиз, бүйрекүсті бездерінің рөлі тым жоғары. Осы аталған ішкі секреция бездерінен гормондар өндірілуінің молаюы мен азаюы, сондай-ақ бұзылуы организмнің төзімділігінің және иммундық биологиялық реактивтілігінің төмендеуіне, сөйтіп, гомеостаздың бұзылуына әкеледі.
Патоморфологиялық өзгерістер. Ми мен ішкі секреция бездерінде дистрофиялық өзгерістер, қанның азаюы байқалады, талақ пен лимфалық түйіндер атрофияға, ішек-қарын мен тыныс мүшелері кілегейлі қабықтары қанталауларға, катарлы қабынуға ұшырайды, қандағы эозинофильдер мен лимфоциттер саны азаяды, жаңа туған төлдерде, сонымен қатар, тимус көлемі кішірейеді (атрофия).
Диагноз алдын ала деректерді ескере отырып, клиникалық (ми мен жұлын қызыметінің бұзылуы), гематологиялық (эозинофильдер мен лимфоциттер санының азаюы) және патоморфологиялық өзгерістер (бүйрекүстілік бездегі, гипофиздегі және гипоталамустағы, лимфалық мүшелердегі дистрофиялық - атрофиялық) бойынша тұжырымдалады. Жіті өтетін инфекциялық аурулардан (аусыл, топалаң, пастереллез, т.б.), пироплазмоздардан, уланулардан және ыстық соғудан ажырату қажет.
Қабыну (латын.inflamitio - өрт, жалын; воспаление) белгілі бір себептерден өрменің зақымдануына байланысты туындаган жергілікті, кешенді, қантамырлық - мезенхималық реакция. Қабыну зақымданған өрмені табиғи қалпына келгіруге және зақымдаушы агентгі аластауға бағытталған, сондықтан ол организмнің қорғану - бейімделу реакциясы болып табылады.Қабыну жергілікті процесс болса да оған байланысты малдың тұла бойын қамтитын өзгерістер де туады: қанның құрамы өзгереді, ішкі секреция бездері мен қан тамыр жүйесінің қызметі бұзылады, дененің қызуы көтеріледі.
Қабыну реакциясы -- кең таралған патологиялық процесс, көптеген аурулар, әсіресе инфекциялық аурулар, мүшелер мен өрмелердің қабынуымен білінеді.
Қабыну туралы ілімнің негізі ерте заманда қалана бастады. Медицина атасы Гиппократ біздің заманга дейінгі 460 жылы қабыну "пайдалы" реакция, іріңдеген ошақта қабыну себептері жойылып кетеді деген болатын. Бұдан екі ғасыр өткен соң Рим дәрігері және философы Авл Корнелий Цель қабынуға тән 4 клиникалық - анатомиялық белгіге - домбығу, қызару, қызу және ауыру - сипаттама берді. Біздің заманымыздың екінші ғасырында өмір сүрген Клавдий Гален қабыну процесінің бесінші белгісі - қабынған мүшенің қызметінің бұзылуы екенін ашты.Қабыну жөніндегі ілім негізінен 19 ғасырдың екінші жартысынан бастап қызу дамыды: ғылыми зертгеулерде әуелі жарық микроскопы, кейін 20 ғасырда электронды микроскоп пайдаланылды, биохимиялық және гистологиялық зерттеулер өрістей түсті.Қабыну реакциясының мағынасы, организмге тигізетін пайдасы мен зияны жайлы талай пікірлер айтылды. Гиппократ заманынан (б.з.д. 460-3 75ж) бері сан ғасыр бойы қабыну дербес ауру деп қаралып келді. Тек 18 ғасырда ағылшын хирургі Гунтер ( 1728-1794) қабыну - ауруемес, ол зиянды әсерге қарсы бағытталған өрменің қорғаныс реакциясы деген пікірге келді. Алайда, сол шамада өмір сүрген Наполеон армиясының атақты дәрігері Бруссе (Вгоиззае, 1816) өзінің ғылыми еңбектерінде қабыну патологиялық құбылыс, сондықтан әр уақытта оған қарсы емдеу шаралары қолданылуы керек, сонда ғана ауру сәтті бітеді деді. Генле (Непіе, 1840) бойынша, қабынудың мәні қан тамырлары арнасының кеңіп, өрменің қызаруында. Самуэл және Конгейм қабынғанда қылтамырлар қабырғаларының өткізгіштігі артатынын, осыған байланысты қабыну ошағында қанның сұйығы мен торшаларының жиналатындығын дәлелдеді.Көрнекті неміс ғалымы Рудольф Вирхов қабынудың мәні торшалар қызметінің күшеюінде, қоректену деңгейінің артуында деп түсіндірді. Осыған байланысты торшалар дистрофияға ұшырайды, олардың қызметі бұзылады, олар көбейеді деді. Вирхов қабыну ошағында байқалатын қанның молаюы, экссудация және басқа тамырлық өзгерістер - екінші кезекті құбылыстар, олар торшалардың қоректену деңгейін көтеру үшін керек деп есептеді,бұл айтылған пікірлер өте күрделі қабыну реакциясының құпиясын толық аша алмады. Қабыну жөніндегі ілім белгілі орыс ғалымы И.И.Мечниковтың еңбектерінде тіптен басқаша жалғасын тапты. Ол қабыну процесін зоологиялық дамудың әр сатысында тұрған, яғни қарапайымдылардан сүтқоректілерге дейінгі жануарларда салыстыра отырып зерттеді. Мұның нәтижесінде қабыну реакциясының мәні және маңызы жөнінде биологиялық теория пайымдалды . Мечников бойынша, қабыну организмнің қоршаған ортаға бейімделу реакциясының бір түрі, ол эволюция жолында шындалып жетілген, оның мәні фагоцитозда, яғни лейқоцитгердің патогендік агенттерді - микробтарды қарпуында .Ол фагоцитоздың қарапайымдыларға (амебаларға) қорғану және қоректену үшін, ал дамудың жоғарғы сатьісында тұрған жануарлар мен адамға залалды факторлардан қорғану үшін керектігін дәлелдеп берді. Фагоцитозға қабілетті торшалар өрмеге енген микробтарды қарпып жойып жібереді. Мечников дәнекер өрмеде қорғаныс қызметін атқаратын үлкен - үлкен торшалар бар екенін анықтады,оларды "үлкен жалмауыш торшалар" - макрофагтар деп, ал қанның осындай қасиеті бар нейтрофильді лейкоциттерін "жалмауыш кіші торшалар" деп атады. Осылайша зоологиялық баспалдақтың жоғарғы сатысында орналасқан, жалпы құрылымы күрделіленген жануарларда қорғану қызметі белгілі бір торшаларға бекітілетіндігі және олардың өз қызметін орындау жолында (фагоцитоз) басқа функциялық жүйелермен күрделі қатынасқа түсетіндігі, яғни қабыну процесінің күрделілетіндігі дәлелденді.
Фагоцитоз қабыну процесіндегі ең маңызды құбылыстардың бірі. Алайда, қабынудың мәні тек фагоцитозбен шектелмейді, яғни Мечниковтың биологиялық (фагоциттік) теориясы да қабынудың мәнін түгелдей аша алмады. Мечниковтың қабыну процесін зерттегенде үлкен көңіл аударалық жетістігі осы құбылыс мәнін кең биологиялық тұрғыдан түсіндіруі және бірінші болып қабыну ошақтары мен жалпы организмнің ара қатынасын ғылыми негізде көрсетуі.
Фагоцитоз нәтижесінде қарпылған бактериялар мен бөгде бөлшектер торша ішінде ыдырап жойылатын болса, ол аяқталған фагоцитоз деп аталады. Біраз жағдайда, мысалы, вирустар, коктар, туберкулез, паратуберкулез қоздырушьшары фагоциттер ішінде өздерінің тіршілігін сақтай алады. Мұндай құбылысты аяқталмаған фагоцитоз немесе эндоцитобиоз дейді.
Қабыну процесі негізінен организмді аман сақгауға бағышталған реакция болғанымен біраз жағдайда залалды агентті жойып жібере алмайды, тіптен оның нәтижесінде қайтымсыз өзгерістер туындап организмнің өлімімен аяқталады. Яғни, қабыну организмнің сыртқы ортаға бейімделу реакциясы, өзін-өзі сақтау реакциясы болғанымен ол әлі толықтай жетіліп бітпеген реакция.
Қабынудың этиологиясы. Қабыну әр уақытта залалды факторлардың әсерінен өрменің зақымдануынан басталады. Қабыну биологиялық, физикалық жэне химиялық факторлардың әсерінен туындауы мүмкін. Бұл себептер тегіне қарай экзогендік (сыртан келген) және эндогендік (организмнің өзінде пайда болған) себептер болып екіге бөлінеді. Қабынудың биологиялық
факторларының арасында бірінші кезекте инфекциялық және инвазиялық аурулар қоздырушыларын - вирустарды, бактерияларды, саңырауқұлақтарды, қарапайымдыларды және гельминттерді атаған жөн. Бұл биологиялық факторлар қатарына қанда кездесетін антигеннен, антиденеден және белсенділігі артқан комплементтен құралған иммундық кешендер де жатады. Иммундық кешендердің өрмеге әсері торшалардың зақымдануынан және олардың айналасында лейкоциттердің шоғырлануынан (цитопатикалық және лейкостатикалық әсер) басталады да, кейін қабынуға ұласады. Қабынуды шақыратын физикалық себептер - механикалық зақымдар (жаралану, соғып алу), ыстық, суық, электрлік зақымдар, сәулелі энергияның әсері (рентген сәулелері, радиобелсенді заттар), химиялық себептер - бейорганикалық қосындылар (қышқылдар, сілтілер, тұздар), скипидар, кротон майы, кейбір өсімдіктер мен жануарлар түзетін органикалық заттар. Эндогендік факторлар қатарына зат алмасудың бұзылуына байланысты мүшелер мен өрмелерде шөгетін несеп қышқылды тұз, некроз ошақтары жатады. Алайда, бұл қабынудың эндогендік себептерінің өзі сыртқы әсерлерге байланысты туындайды.
Қабынудың морфологиясы мен патогенезі. Қабыну процесі өрмелер мен мүшелердің қай - қайсысында да өрбуі мүмкін. Ол тек микроскоппен зерттегенде анықталатын кіші ошақты және мүшенің біраз бөлігін немесе оны түгелге жақын қамтыған кең көлемді процесс түрінде де байқалады. Қабыну бір-бірімен тығыз байланысты, бірізді дамитын үш құбылыстан: альтера-циядан, экссудациядан және пролиферациядан тұрады.Қабыну өрменің бүлінуінен, яғни себебтік фактордың тікелей әсерінен туындаған дистрофиядан, кейде некроз түріндегі альтерциядан, бастау алады. Бұл бүлінулер биологиялық белсенді заттардың - қабыну медиаторларының (делдалдарының) бөлінуіне әкеледі. Қабыну медиаторлары тегі бойынша плазмалық (гуморальдық) және торшалық (өрмелік) деп екі топқа бөлінеді. Торшалық медиаторлардың көзі болып табылатын лаброциттерден, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
БӨЖ
Тақырыбы: Стресс,Қабыну.
Орындаған:Базылбекова А
Тексерген: Нуркенова М.К
Семей қаласы 2015 ж
Жоспар:
1. Стресс синдромы
2. Патоморфологиялық өзгерістер.
3. Қабыну
4. Қабынудың этиологиясы.
5. Қабынудың морфологиясы мен патогенезі
Жүйке жүйесінің орталық мүшелері болып табылатын ми мен жұлын сырқаттық процестермен әр деңгейде қамтылатын өрмелік құрылымдардың екі типінен тұрады. Олардың бірі нейроэпителий текті, өсінділі, жоғары маманданған жүйке торшалары (нейрондар) мен нейроглиялық торшалар. Екіншісіне мезодерманың туындысы болып табылатын ми қабықтары, қан тамырлары мен дәнекер өрме және микроглиялық торшалар, яғни фагоциттер жатады.
Жүйке жүйесінің аурулары атрофия, дистрофиялар, некроз, қан мен лимфа айналымының бұзылуы, қабыну, ісіктер және жеке тұлға дамуының бұзылуы (ақаулар, кемтарлық) түрлерінде байқалады. Ми мен жұлын аурулары бірінші кезекті туындаған дистрофиялық өзгерістер - энцефалездер (энцефало-патия, энцефаломаляция) мен жұлындық миелоздар (миелопатиялар, миеломаляциялар) және бірінші кезекті туындаған қабынулар - менингиттер, энцефалиттер, жұлындық миелиттер мен невриттер түрлерінде байқалады.
Стресс синдромы (ағыл. stress- зорлану) - ете күшті әсерлі тітіркендірушілердің әрекетіне немесе сыртқы ортаның әртүрлі бүлдіруші әсерлеріне жауап ретінде туындайтын организмнің ерекше бір жай-күйі.Этиологиясы. Әр сипаттағы бүлдіруші факторлар (стресс әсерлер - шамадан тыс жүктеме, инфекциялар, уланулар, т.б.) әсерлерінен (әрекетінен) организмнің стресс синдромына ұшырайтынын Г.Селье дәлелдеді. Бұл жай-күй басқа мал түрлеріне қарағанда сиырлар мен бұзаулар, шошқалар арасында недәуір жиі байқалады. Ол жануарларды жылдың ыстық кезінде тасымалдағанда (тасымалдау стресі), ауаның ылғалдылығы тым жоғары болғанда, ашыққанда, мал тұрағын жиі-жиі алмастырғанда, малдарды топтастыру, күту, азықтандыру және пайдалану, төлдерді баптап өсіру ережелері бұзылғанда туындайды.
Дерттенуі. Төтенше тітіргендіргіштердің әрекетінен немесе зілді әсерлерден организмде өршіген жүйкелік және гуморальдық бейімделу өзгерістер кешені әрдайым бір сипатта болатын (стеротипті) реакциялардың, яғни жалпы бейімделу (адаптациялық) синдромының, туындауына әкеледі. Организмнің бұл жай-күйі үш даму сатысынан, яғни қауып-қорқыныш, төзімділік және титықтану сатыларынан тұрады. Стресс синдромының өршу процесінде гипоталамус, гипофиз, бүйрекүсті бездерінің рөлі тым жоғары. Осы аталған ішкі секреция бездерінен гормондар өндірілуінің молаюы мен азаюы, сондай-ақ бұзылуы организмнің төзімділігінің және иммундық биологиялық реактивтілігінің төмендеуіне, сөйтіп, гомеостаздың бұзылуына әкеледі.
Патоморфологиялық өзгерістер. Ми мен ішкі секреция бездерінде дистрофиялық өзгерістер, қанның азаюы байқалады, талақ пен лимфалық түйіндер атрофияға, ішек-қарын мен тыныс мүшелері кілегейлі қабықтары қанталауларға, катарлы қабынуға ұшырайды, қандағы эозинофильдер мен лимфоциттер саны азаяды, жаңа туған төлдерде, сонымен қатар, тимус көлемі кішірейеді (атрофия).
Диагноз алдын ала деректерді ескере отырып, клиникалық (ми мен жұлын қызыметінің бұзылуы), гематологиялық (эозинофильдер мен лимфоциттер санының азаюы) және патоморфологиялық өзгерістер (бүйрекүстілік бездегі, гипофиздегі және гипоталамустағы, лимфалық мүшелердегі дистрофиялық - атрофиялық) бойынша тұжырымдалады. Жіті өтетін инфекциялық аурулардан (аусыл, топалаң, пастереллез, т.б.), пироплазмоздардан, уланулардан және ыстық соғудан ажырату қажет.
Қабыну (латын.inflamitio - өрт, жалын; воспаление) белгілі бір себептерден өрменің зақымдануына байланысты туындаган жергілікті, кешенді, қантамырлық - мезенхималық реакция. Қабыну зақымданған өрмені табиғи қалпына келгіруге және зақымдаушы агентгі аластауға бағытталған, сондықтан ол организмнің қорғану - бейімделу реакциясы болып табылады.Қабыну жергілікті процесс болса да оған байланысты малдың тұла бойын қамтитын өзгерістер де туады: қанның құрамы өзгереді, ішкі секреция бездері мен қан тамыр жүйесінің қызметі бұзылады, дененің қызуы көтеріледі.
Қабыну реакциясы -- кең таралған патологиялық процесс, көптеген аурулар, әсіресе инфекциялық аурулар, мүшелер мен өрмелердің қабынуымен білінеді.
Қабыну туралы ілімнің негізі ерте заманда қалана бастады. Медицина атасы Гиппократ біздің заманга дейінгі 460 жылы қабыну "пайдалы" реакция, іріңдеген ошақта қабыну себептері жойылып кетеді деген болатын. Бұдан екі ғасыр өткен соң Рим дәрігері және философы Авл Корнелий Цель қабынуға тән 4 клиникалық - анатомиялық белгіге - домбығу, қызару, қызу және ауыру - сипаттама берді. Біздің заманымыздың екінші ғасырында өмір сүрген Клавдий Гален қабыну процесінің бесінші белгісі - қабынған мүшенің қызметінің бұзылуы екенін ашты.Қабыну жөніндегі ілім негізінен 19 ғасырдың екінші жартысынан бастап қызу дамыды: ғылыми зертгеулерде әуелі жарық микроскопы, кейін 20 ғасырда электронды микроскоп пайдаланылды, биохимиялық және гистологиялық зерттеулер өрістей түсті.Қабыну реакциясының мағынасы, организмге тигізетін пайдасы мен зияны жайлы талай пікірлер айтылды. Гиппократ заманынан (б.з.д. 460-3 75ж) бері сан ғасыр бойы қабыну дербес ауру деп қаралып келді. Тек 18 ғасырда ағылшын хирургі Гунтер ( 1728-1794) қабыну - ауруемес, ол зиянды әсерге қарсы бағытталған өрменің қорғаныс реакциясы деген пікірге келді. Алайда, сол шамада өмір сүрген Наполеон армиясының атақты дәрігері Бруссе (Вгоиззае, 1816) өзінің ғылыми еңбектерінде қабыну патологиялық құбылыс, сондықтан әр уақытта оған қарсы емдеу шаралары қолданылуы керек, сонда ғана ауру сәтті бітеді деді. Генле (Непіе, 1840) бойынша, қабынудың мәні қан тамырлары арнасының кеңіп, өрменің қызаруында. Самуэл және Конгейм қабынғанда қылтамырлар қабырғаларының өткізгіштігі артатынын, осыған байланысты қабыну ошағында қанның сұйығы мен торшаларының жиналатындығын дәлелдеді.Көрнекті неміс ғалымы Рудольф Вирхов қабынудың мәні торшалар қызметінің күшеюінде, қоректену деңгейінің артуында деп түсіндірді. Осыған байланысты торшалар дистрофияға ұшырайды, олардың қызметі бұзылады, олар көбейеді деді. Вирхов қабыну ошағында байқалатын қанның молаюы, экссудация және басқа тамырлық өзгерістер - екінші кезекті құбылыстар, олар торшалардың қоректену деңгейін көтеру үшін керек деп есептеді,бұл айтылған пікірлер өте күрделі қабыну реакциясының құпиясын толық аша алмады. Қабыну жөніндегі ілім белгілі орыс ғалымы И.И.Мечниковтың еңбектерінде тіптен басқаша жалғасын тапты. Ол қабыну процесін зоологиялық дамудың әр сатысында тұрған, яғни қарапайымдылардан сүтқоректілерге дейінгі жануарларда салыстыра отырып зерттеді. Мұның нәтижесінде қабыну реакциясының мәні және маңызы жөнінде биологиялық теория пайымдалды . Мечников бойынша, қабыну организмнің қоршаған ортаға бейімделу реакциясының бір түрі, ол эволюция жолында шындалып жетілген, оның мәні фагоцитозда, яғни лейқоцитгердің патогендік агенттерді - микробтарды қарпуында .Ол фагоцитоздың қарапайымдыларға (амебаларға) қорғану және қоректену үшін, ал дамудың жоғарғы сатьісында тұрған жануарлар мен адамға залалды факторлардан қорғану үшін керектігін дәлелдеп берді. Фагоцитозға қабілетті торшалар өрмеге енген микробтарды қарпып жойып жібереді. Мечников дәнекер өрмеде қорғаныс қызметін атқаратын үлкен - үлкен торшалар бар екенін анықтады,оларды "үлкен жалмауыш торшалар" - макрофагтар деп, ал қанның осындай қасиеті бар нейтрофильді лейкоциттерін "жалмауыш кіші торшалар" деп атады. Осылайша зоологиялық баспалдақтың жоғарғы сатысында орналасқан, жалпы құрылымы күрделіленген жануарларда қорғану қызметі белгілі бір торшаларға бекітілетіндігі және олардың өз қызметін орындау жолында (фагоцитоз) басқа функциялық жүйелермен күрделі қатынасқа түсетіндігі, яғни қабыну процесінің күрделілетіндігі дәлелденді.
Фагоцитоз қабыну процесіндегі ең маңызды құбылыстардың бірі. Алайда, қабынудың мәні тек фагоцитозбен шектелмейді, яғни Мечниковтың биологиялық (фагоциттік) теориясы да қабынудың мәнін түгелдей аша алмады. Мечниковтың қабыну процесін зерттегенде үлкен көңіл аударалық жетістігі осы құбылыс мәнін кең биологиялық тұрғыдан түсіндіруі және бірінші болып қабыну ошақтары мен жалпы организмнің ара қатынасын ғылыми негізде көрсетуі.
Фагоцитоз нәтижесінде қарпылған бактериялар мен бөгде бөлшектер торша ішінде ыдырап жойылатын болса, ол аяқталған фагоцитоз деп аталады. Біраз жағдайда, мысалы, вирустар, коктар, туберкулез, паратуберкулез қоздырушьшары фагоциттер ішінде өздерінің тіршілігін сақтай алады. Мұндай құбылысты аяқталмаған фагоцитоз немесе эндоцитобиоз дейді.
Қабыну процесі негізінен организмді аман сақгауға бағышталған реакция болғанымен біраз жағдайда залалды агентті жойып жібере алмайды, тіптен оның нәтижесінде қайтымсыз өзгерістер туындап организмнің өлімімен аяқталады. Яғни, қабыну организмнің сыртқы ортаға бейімделу реакциясы, өзін-өзі сақтау реакциясы болғанымен ол әлі толықтай жетіліп бітпеген реакция.
Қабынудың этиологиясы. Қабыну әр уақытта залалды факторлардың әсерінен өрменің зақымдануынан басталады. Қабыну биологиялық, физикалық жэне химиялық факторлардың әсерінен туындауы мүмкін. Бұл себептер тегіне қарай экзогендік (сыртан келген) және эндогендік (организмнің өзінде пайда болған) себептер болып екіге бөлінеді. Қабынудың биологиялық
факторларының арасында бірінші кезекте инфекциялық және инвазиялық аурулар қоздырушыларын - вирустарды, бактерияларды, саңырауқұлақтарды, қарапайымдыларды және гельминттерді атаған жөн. Бұл биологиялық факторлар қатарына қанда кездесетін антигеннен, антиденеден және белсенділігі артқан комплементтен құралған иммундық кешендер де жатады. Иммундық кешендердің өрмеге әсері торшалардың зақымдануынан және олардың айналасында лейкоциттердің шоғырлануынан (цитопатикалық және лейкостатикалық әсер) басталады да, кейін қабынуға ұласады. Қабынуды шақыратын физикалық себептер - механикалық зақымдар (жаралану, соғып алу), ыстық, суық, электрлік зақымдар, сәулелі энергияның әсері (рентген сәулелері, радиобелсенді заттар), химиялық себептер - бейорганикалық қосындылар (қышқылдар, сілтілер, тұздар), скипидар, кротон майы, кейбір өсімдіктер мен жануарлар түзетін органикалық заттар. Эндогендік факторлар қатарына зат алмасудың бұзылуына байланысты мүшелер мен өрмелерде шөгетін несеп қышқылды тұз, некроз ошақтары жатады. Алайда, бұл қабынудың эндогендік себептерінің өзі сыртқы әсерлерге байланысты туындайды.
Қабынудың морфологиясы мен патогенезі. Қабыну процесі өрмелер мен мүшелердің қай - қайсысында да өрбуі мүмкін. Ол тек микроскоппен зерттегенде анықталатын кіші ошақты және мүшенің біраз бөлігін немесе оны түгелге жақын қамтыған кең көлемді процесс түрінде де байқалады. Қабыну бір-бірімен тығыз байланысты, бірізді дамитын үш құбылыстан: альтера-циядан, экссудациядан және пролиферациядан тұрады.Қабыну өрменің бүлінуінен, яғни себебтік фактордың тікелей әсерінен туындаған дистрофиядан, кейде некроз түріндегі альтерциядан, бастау алады. Бұл бүлінулер биологиялық белсенді заттардың - қабыну медиаторларының (делдалдарының) бөлінуіне әкеледі. Қабыну медиаторлары тегі бойынша плазмалық (гуморальдық) және торшалық (өрмелік) деп екі топқа бөлінеді. Торшалық медиаторлардың көзі болып табылатын лаброциттерден, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz