Фразеологизмдердің семантикалық категориялары. Фразеологизмдердің лексика-семантикалық тақырыптары және грамматикалық ерекшеліктері

1.Фразеологизмдердің зерттелу тарихы; 2.Фразеологизмдердің тілдік бірлік ретінде танылуы;
3.Фразеологизмдердің семантикалық категориялары;
4.Фразеологизмдердің лексика.семантикалық тақырыптары және грамматикалық ерекшеліктері

Фразеология тіл білімінің жеке саласы ретінде 20 ғ.-дың 40 жылдары Кеңес тіл білімінде қалыптаса бастаған.Оның теориялық негіздері 19 ғ. мен 20 ғ.басында орыс ғалымдары А.А.Потебня,А.А.Шахматов,Ф.Ф.Фортунатов т.б.Фразеологияның сол кезде дамуына француз ғалымы Ш.Балли еңбектері елеулі ықпал жасады.20 ғ-дың 40-50 жылдарында В.В.Виноградов еңбектерінде фразеологияның негізгі ұғымдары,құрылымы,міндеттері анықталады,орыс тілінің фразеологизмдері семантикалық жағынан алғаш рет
топтастырылды. Оның идеясын Н.М.Шанский ары қарай дамытты.
Қазақ тіл білімінде фразеологизмдердің арнайы зерттелуі 20 ғ. 40-жылдары І.Кеңесбаев еңбектерінен басталады.І.Кеңесбаев қазақ тіл білімінде фразеологияның негізін салды.1977 ж.оның көпжылдық зерттеулерінің нәтижесі ретінде «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі» атты көлемді еңбегі жарық көрді,онда 10 мыңнан аса фразеологизм қамтылған.
1988 ж.Х.Қожахметова,Р.Е.Жайсақова 2300-ден артық фразеологизмдерді қамтитын орррысша-қазақша сөздік шығарды.Онда қазақтың ұлттық менталитетін,ерекшелігін білдіретін,көркем әдебиетте ,сөйлеу тілінде жиі қолданылатын айқын,мәнерлі фразеологизмдер орыс фразеологизмдерімен салыстырылып берілген.
1989 ж.М.М.Копыленко мен М.Балақаевтың жетекшілігімен дайындалған орысша-қазақша фразеологиялық сөдікте өздеріне тән тұрақтылығы немесе идиомалылығы жағынан тәуелсіз номинативтік бірліктер болып табылатын 4200-ден аса лексемалық тіркестер қамтылған.
Г.Смағұлова фразеологизмдердің мағыналас жеке топтарын арнайы зерттеп,3 мыңға жуық мағыналас фразеологизмдерді қамтитын сөздік жасаған.Сөздікте мағыналас фразеологизмдердің 14 тобы талданған.[1,218-219]
І. Кеңесбаевтың авторлығымен шыққан «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі» қазақ фразеологиясына ғана емес, қазақ тіл біліміне де қосылған елеулі үлес. І. Кеңесбаев аталған сөздіктегі қазақ тілінің фразеологизмдері туралы жазған мақаласында фразеология туралы: «Тіл-тілдің өзіне тән ұлттық қасиеті оның барлық тарауларынан (ярустарынан) байқалатыны мәлім. Сол қасиет, әрине, тиянақты сөз тіркестерінен де анық көрінеді. Тіл байлығын сөз еткенде сөз байлығы (лексикалық қор) деген топқа осы сөздікте қамтылған алуан түрлі фразеологизмдерді жай, жалпылай жатқыза салуға болмайды. Басқаша айтқанда сөз байлығын тексеретін тіл білімі саласын л е к с и к о л о г и я деп атайтын болсақ, фразеологизм байлығын тексеретін тіл білімі саласын ф р а з е о л о г и я деп атау әбден орынды», – деп жазады.
Қазіргі қазақ тіл білімінің бір саласы ретінде танылып отырған фразеология – құрылымы мен құрамы тұрақты, даяр қалпында қолданылатын бейнелі тұрақты тіркестердің қазіргі жай-күйін және тарихи қалыптасуын зерттейді. Фразеология жеке лингвистикалық пән ретінде XX ғасырдың 40 жылдары қалыптасты.

1. Ғ.Қалиев Ә.Болғанбаев Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы.Алматы,2006-264 бет
2. http://bilimkozy.idhost.kz/314-frazeologiya.html
3. К.Аханов Тіл білімінің негіздері Алматы,2002,-664 бет