Негізгі макроэкономикалық тепе-теңдік

Жиынтық сұраныс (AD) - бұл макроэконимикалық субъектілердің белгілі бір уақыт кезеңінде (әдетте, 1 жыл ішінде) өндірілген соңғы тауарлар мен қызметтерге деген жиынтық шығындары. Ол белгілі бір уақытта сол макроэкономикалық субъектілер тарапынан өз сұраныстарын тапқан жиынтық шығарылым көлемінің эканомикадағы бағасының жалпы деңгейімен өзара байланысын сипаттайды.
Жиынтық сұраныс қисығы - бұл бағаның берілген әрбір деңгейінде сатып алынуы тиіс тауарлар мен қызметтердің көлемін бейнелетін графикалық көрініс, яғни өндіріс көлемі мен бағаның жалпы деңгейі арасындағы кері тәуелділікті сипаттайтын қисық.
Жиынтық ұсыныс (AS) – бұл эканомикада бағалардың әртүрлі деңгейінде өндірушілердің нарыққа ұсына алатын(немесе өндірілуі тиіс) соңғы тауарлары мен қызметтерінің жалпы нысаны. AS-ті басқаша нақты ЖІӨ деп те атайды.
Жиынтық ұсыныс (AS) қисығы – бұл ұсыныс көлемінің елдегі бағалардың орташа деңгейіне тәуелділігін көрсететін графикалық көрініс.
AD мен AS қисықтары қиылысқан жағдайда экономикадағы өндірілген өнім көлемі берілген баға деңгейінде сатылады және сатып алынады, олай макроэкономикалық тепе-теңдік орнайды.
Нақты макроэкономикалық тепе-теңдік — нарықтың жетілмеген бәсеке жағдайында және нарыққа сыртқы факторлар әсер ететін ситуацияда қалыптасқан тепе-теңдік.
Макроэкономикалық тепе-теңдіктің көптеген үлгілері болады.
Ф.Кенэнің (1694—1771 жылдары) «Экономикалық кестесі». Кенэ тұңғыш рет ұдайы өндіріс процесі мен қоғамдық жиынтық өнім айналымына жалпы талдау жүргізген. Ол барлық қоғамды үш тапқа бөледі: фермерлер табы — бұл өсімтал тап (ауыл шаруашылығына барынша қатынасатындар); иемденуші, меншік иелері табы (дворяндар, дін басшылары, чиновниктер, король өзінің көмекшілерімен); өнімсіз тап (ауыл шаруашылығымен айналыспайтындар, меншік иелеріне жатпайтындар).
Ф.Кенэ саяси экономия тарихында тұңғыш рет жиынтық қоғамдық өнімнің ұдайы өндірісі мен айналыс процесіне талдау жүргізген.Ол елдегі өндірілген дайын өнімайырбас арқылы қалай бөлінетінін және осының нәтижесінде өндірістің үзілмей қайталап жалғасып жүріп отыруының шарттары қалай жасалатынын көрсетеді.
Ф. Кенэнің "Экономикалық кестесінің" шарты бойынша ұдайы өндіріс процесі бес актіден тұрады. Таптар арасындағы айналыс процесінің нәтижесінде 3 млрд ливрге ауыл шаруашылық өнімдері және 2 млрд ливрге өнеркәсіп заттары өткізіледі. Өндіргіш таптың қолында қалған 2 млрд ливр тұратын өнімді осы тап тұқым және тамақ үшін жасалған шығындарды өтеу үшін пайдаланады. К.Маркстің жәй және ұлғаймалы ұдайы өндіріс схемалары.

1. А.Н.Доғалов, Н.С.Досмағанбетова Макроэкономика: экономикалық мамандықтарға арналған оқулық – Алматы:ЖШС РПБК «Дәуір», 2014-416 б.
2. Н.Қ. Мамыров., М.Ә. Тілеужанова. Макроэкономика Алматы, 2003.