Шабындықтар мен жайылымдар өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктері туралы

ЖОСПАР
І НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1.Шабындықтар мен жайылымдар туралы жалпы түсінік.
1.2.Кластарға бөлінуі.
1.3.Шабындықтар мен жайылымдар өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктері.
1.4.Шабындықтарды және жайылымдарды пайдалану.
ІІ ҚОРЫТЫНДЫ
ІІІПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Шабындық — жаз бойы өсуге бейімделген шөптесін өсімдіктер биогеоценозы. Табиғи Шабындық орташа ылғалдылық жағдайында дамитын көп жылдық мезофиттік шөптесін өсімдіктердің өсуіне қолайлы жерлерде болады. Жайылма су қаптаған, тау бөктерлері, далалы және шөлейт аймақтарда көлдетіп суарылатын жерлерде табиғи шабындық өседі. Шабындыққа мал жайылады, пішен шабылады және Шабындық өсімдік түріне, табиғат жағдайына, түсіміне, жер отына қарай алуан түрлі болады. Шабындық жерлерде 4000-нан астам шөптесін өсімдік түрлері өседі. Оларға емдік сиырсілекей, бұршақ тұқымдастарының бірнеше түрі, қарандыз, горечавка, сарғалдақ, чихотник, дәнді-қияқты өсімдіктер, тағы басқа жатады. Шабындық тың құрлық Шабындығы, суармалы жер шабындығы, тау шабындығы деген түрлері болады. Құрлық шабындығы — жазық далада, сай-салалы жерде қар, жаңбырдан нәр алып, ыза сулары жақын жерде өседі. Орманды, орманды-далалы және далалы аймақтың ойпаң жерлеріндегі шабындықтың шөбі қалың өседі. Суармалы шабындық — өзен алқаптарында су тасыған кезде су жайылатын жерлерде өседі. Тау шабындығы ылғалды, ауа райы жылы таулы аудандарда, субальпілік, альпілікбелдеудеөседі. Бұлардыңшөбіаласа, көбінесемалжайылымынапайдаланылады. Қазақстанныңылғалыжеткіліктіөңірлеріндеәргектардан 12 — 15 ц, сужайылатынойпаңжерлерден 15 — 20 ц, орманды-далалыаймақтарда 6 — 10 ц, шөбішүйгін, шымды, ойпаңжерлерден 20 — 30 ц пішенжиналады. Жылсайындайындалатынпішеннің 99-ы табиғишабындықтан алынады. Қазақстанда пішен шабуға жарамды 7,3 миллионга шабындық бар. Бұл аймақтарға сонымен Солтүстік Қазақстан, Қостанай облыстарының және де өзге солтүстік жатады. Павлодар, Ақмола, Қостанай, Батысжақтар сондай-ақ өзге де Қазақстан, Ақтөбе,Қарағанды, облыстарында шабындық өзен-көл алқабы, сай-сала, ойпаңжерлерденжиналады. Шөбішүйгінқұнарлышабындық Ертіс, Жайық өзендеріалқабыныңкөктемдегітасығансужайылатынжерлеріндекөпөседі. Мұндайшабындықтыңәргектарынан 8 — 10 ц пішеналынады. Сортаңдаушалшықтыжерлердебиікбидайық, қияқөседі, олардан 8 — 20 ц пішенжиналады. Қазақстанның шөлейт аймағында өсетін шабындықта масақты шөптер мен бидайық кездеседі, оның әр гектарынан 5 — 7 ц пішен жиналады. Шөлді аймақта шабындық көбінесе Сырдария, Шу, Ілесияқтыіріөзендердіңалқабында ғана болады. Бұл жерлердіңшөбі — ірісабақтықұрақ, қамыс, әртүрлімасақтыөсімдіктер, әргектарынан 10 — 15 ц-ден 20 — 25 ц-гедейінпішенжиналады. Республикадашабындықжерлердіжақсартуүшінөсімдігісирекжерлержыртылып, өнімімолшөптұқымыегіледі. Жайылым — оты мол табиғи немесе жасанды өрістік жер алқабы, мал еркін жайылып , бағылатын жер алқабы.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1."Агроөнеркәсiптiк кешендi және ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттiк реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы
2.«КазАгро» ұлттық холдингі» акционерлік қоғамын құру туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 11 желтоқсандағы № 220 Жарлығына, Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 23 желтоқсандағы № 1247 қаулысы
3.Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Алматы, 1998.
4.Казахстан в цифрах за 2007 год. Агентство РК по статистике. 2008.
5. Әкімбеков “Экономикалық теория ” Астана 2002ж.-464 бет.
6. Есекин Б. Прогресс Казахстана в достижении целей Повестки дня XXI века Экология и устойчивое 2006 г
7. Мұқауұлы С“ Табиғат пайдалану экономикасы ” Алматы 2008 ж.-270 бет.
8.Чупахин В.М. « Основы ландшафтоведение » Москва Агропромиздат 2006 «Ландшафттану және табиғи техногендік кешендер»