Ауески ауруы кезіндегі қолданылатын биопрепараттар

Жоспар
1. Ауески ауруы (Morbus Aujeszky),
2. Аурудың қоздырғышы — герпес вирусы.
3. Этиотропты ем
4. Иммунитет.

Ауески ауруы (Morbus Aujeszky),жалған құтыру — мал індеті. Мұнымен, көбінесе, сиыр, қой-ешкі, жылқы, шошқа ауырады. Негізінен орталық ми жүйесі мен тыныс алужолдары зақымданады.
Аурудың қоздырғышы — герпес вирусы.Вирус мал қиында, жем-шөп құрамында 40 — 60 күн, ал тышқан өлекселерінде 185 күнге дейін сақталады. Биотермиялық өңдеуден өткен мал қиында вирус 8 — 15 күннің ішінде, формальдегид, күйдіргіш натрий ерітінділерінде 5 — 20 минутта өледі. Індет негізінен ауру мал арқылы тарайды, әсіресе, оның маңқасы, зәрі өте қауіпті. Аурудан жазылған мал 2 — 3 жылға дейін вирус таратқыш болып қала береді. Табиғи жағдайда ауру залалданған жем-шөп, су, кеміргіштер арқылы тарайды. Ауру алғашқы 5 — 10 күнде білінбейді, кейіннен малда жөтел пайда болып, пысқырады, аузы-мұрнынан маңқа ағады. Тыныс алуы қиындап, жұтқыншағы түйіледі, теңселіп бір орнында айнала бастайды. Денесі тырысады, басы желкесіне қарай тартылып кетеді.
Ауру жылқы үркек келеді, қызуы 400С-қа жетіп, үсті қышиды, дірілдеп, кейде шойырылып қалады. Қой мен сиыр бұған қосымша қылғынып, жұтына алмайды, ауру 2 — 3 күнге созылады. Індетті белгілері бойынша қарап және бактериол. Зерттеулермен анықтайды. Індетке шалдыққан малды бөлек бағады, мал қорасы залалсыздандырылады.
Танау қуысынан стерильденген дәке арқылы жағынды алынады. Вирус антигенін клетка өсіндісінде немесе үй қояндарына БР қою арқылы және де ИФР, ДПР т.б. реакцияларда анықтайды.
Егерде сынамадағы қояндарда ауруға тән клиникалық белгілер байқалып, соңынан шығынға ұшыраса – биологиялық сынаманың нәтижесі оң деп бағаланады.
Этиотропты ем- аурудың себебіне /этиологиялык факторына/, яғни оның коздырушысына қарсы бағытталады. Ол үшін сол Ауруға тән өзгеше және сонымен катар өзгеше емес дәрі-дәрмектер қолданылады. Белгілі бір аурудың коздырушысына ғана ететін өзгеше дәрмектерге иммунді қан сарысуы, иммупоглобулиндер, бактериофагтар жатады. Өзгеше емес дәрі- дәрмектерге антибиотиктер, сульфаниламидтер, нитрофурандар және химиялык препараттар жатады.
Симптоматикалық дәрі-дәрмектер ауырған жануардың жағдай, күйіне байланысты дененің қызметін қалпына келтіру мақсатында пайдаланылады. Оларға жүрекке әсер ететін, қақырық түсіретін, зәр шығаратьш дәрілер, су-тұз алмасуын қалпына келтіретін ерітінділер, дененің жалпы куатын арттыратын, десенсибилизациялайтын, т.б. дәрмектер жатады.
Жұқпалы ауру кезінде емдеу толық курс ретінде жүргізіледі. Аурудың беті кайтып, клиникалық беліілері өше бастаған сәтте емдеуді тоқтауға болмайды. Емдеу курсы толық аяқталмаса ауру кайта өрбіп, рецидив беруі мүмкін жұқпалы ауруға шалдыққан жануарларды /мысалы, бруцеллез, туберкулез кезінде/ санитарлық қасапханада сояды. Егер ондай мал тым көп болса, ет комбинатының сою цехын пайдаланады. Ол үшін ауру малды соятын арнайы санитариялық құн белгілеп, сойым аякталғаннан кейін бүкіл цехка

Қолданған әдебиеттер
1. Булашев А Иммунология, Астана, 2002.
2. Омарбеков Е.О.Вирусология пәнінің зертханалық сабақтары. Семей,2001
3. Толысбаев Б.Т, Шоқанов Н, Булашев А, Бияшев Қ, Мал дәрігерлік
микробиология. Алматы,1999
4. Мырзабекова Ш.Б. Ветеринариялық вирусология. Алматы ,2004
5.КостенкоТ.С,Скаршевская Е.И, Гительсон С.С Практикум по ветеринарной микробиологии и иммунологии, Москва, 1989
6.Сайдулдин Т.С Основы серологии.-Алматы: Ғылым, 1992
7. Сайдулдин Т.С Ветеринариялық індеттану,1-2 кітап.Алматы,1999
8. Құрбанов С., Қаратаев Ш. Ауыл шаруашылық малдарының
эпизоотологиясы және инфекциялық аурулары. Шымкент. 2010