Астық түйірінің өздігінен қызуы

Мaзмұны
1. Кіріспе
2. Өздігінен қызу құбылысы
3. Өздігінен қызу түрлері
4. Қолдaныған әдебиеттер

Физиологиялық процестердің және жылу өткізгіштіктің төзімділігі салдарынан астық температураның көтерілу құбылысы өздігінен қызу деп аталады. Бұл жағдай табиғатта жиі кездеседі, ол астық қырмандарда, қоймаларда сақтаған, вагондармен, кемелермен тасыған кезде пайда болады, Бұған өсімдік және жануар тектес өзге өнімдер де ұшырайды.
Жылу бөлетін физиологиялық және микробиологиялық процестер нәтижесінде дәннің температурасы көтерілетіні жалпыға мәлім. Кейде температура 55-65°С-қа дейін, тіпті кей-кейде 70-75°С-қа дейін көтеріледі, содан дән сапасы айтарлықтай шамада төмендейді.
Астықтың өздігінен қызуы және оған себеп болатын жағдайларды зерттеумен біздің еліміздің де, шетелдердің де көптеген маман ғалымдары айналысқан. Қызу негізгі дақыл дәні, арамшөптер тұқымы, микроорганизмдер, жәндіктер мен кенелер тіршілігінің нәтижесінде пайда болады. Арамшөптер тұқымы мен зиянкестердің қызу процесіне қатысы шамалы, ол дәнде бұлар болмаған күнде де туа береді. Әйтсе де қоспалар мен зиянкестер бұл процесте зор роль атқарады. Арамшөптер тұқымы, шаң және басқа да қоспалар бар дәннің сақталу деңгейін құрамында олар жоқ дәнмен салыстырғанда қызу процесінің ылас дәнде күшті жүретіні байқалады. Негізгі дәнге қарағанда тыныс алуы күшті арамшөп тұқымы жылудың көп бөлініп, жиналуына себепші болады. Әсіресе, жылу ылғалдылығы жоғары тазартылмаған дәнде және өсімдіктің жас, жасыл бөліктері мен арамшөптер тұқымы бар дәнде көп бөлінеді.
Жәндіктер мен кенелер де жылу бөледі. Дән көп зақымданған және үйіндінің шектеулі бөлігінде зиянкестер жиналған кезде олардан орасан жылу бөлініп, қызу процесін үдетеді.
Әр түрлі зерттеушілердің тәжірибе деректері 20-30°С температурада сақталған құрғақ дәннің қызуы онда қамба және күріш бізтұмсығының дамуы салдарынан болатынын дәлелдейді. Бізтұмсықтар қызу өскен жерде тұрақты қалып қоймайды, температура неғұрлым қолайлы орынға ауысып отырады, яғни тіршілігін жалғастыра береді Бұл секілді қызу құрғақ дәнді ұзақ мерзім сақтаған кезде жүреді. Зиянкестермен тұрақты күрес жүргізу нәтижесінде жәндіктер мен кенелер астықта қызудың тууына тек себепші ғана болады.

Қолдaнылaтын әдебиеттер:
1. Обработка и хранение продукции растениеводства: учеб. пособие для специальности 5В072800, 6М072800 "Технология перерабатывающих производств" / Смольникова Ф.Х., Асенова Б.К., Нурымхан Г.Н., Касымов С.К.; Гос. ун-т им.Шакарима г.Семей.- Семей, 2014.- 207с.
2. Технология производства продуктов переработки зерна: учеб. пособие / Э.Дубровская, Е.Риженко, А.Абикенова и др.- 2-е изд.- Астана: Фолиант, 2011.- 303 с.- (Проф. образование).
3. Технология хранения зерна и семян: учеб. пособие / В.Л. Пилипюк.- М.: Вузовский учебник, 2014.- 456 с.
4. Technological characteristics of wheat and cereal flour blends and their applicability in bread making.(Технологические характеристики зерна и муки и их прикладное значение в производстве хлеба) Academic Journal By: PEJCZ, EWA; MULARCZYK, AGNIESZKA; GIL, ZYGMUNT. Journal of Food & Nutrition Research. 2015, Vol. 54 Issue 1, p69-78. 10p