Бояғыштардың жартылай фабрикаттармен өзара әрекеттесуі

Жоспар:

1. Бояғыштардың жартылай фабрикаттармен өзара әрекеттесуі
2. Мех жартылай фабрикатын бояу
3. Бояғыштардың номенклатурасы
4. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Былғарының және мехтың жартылай фабрикатын, жалпы талшықты материалды бояу кезінде, оларды бояғыштардын ерітіндісіне батырады. Бұл кезде бояғыштар мен талшық арасында әртүрлі күштердің пайда болуы нәтижесінде бояғыштар сіңіріліп, сорылады. Егер бояғыш заттар талшықка сіңіп, бірақ ол тез сумен шайылып кететін болса, бұл процесті бояуға жатқызуға болмайды.
Бояу процесі төрт сатыдан тұрады: ерітіндідегі бояғыштың талшықты материалдың бетіне сіңіп диффузиялануы (сыртқы диффузия), талшықтың сыртқы бетіне бояғыштың сорбциясы, талшықтың ішіне бояғыштың диффузиялануы (ішкі диффузия), бояғыштың талшықпен байланысуы.
Осылай қанық бояуға және жартылай фабрикатқа біркелкі бояуға қол жеткізу үшін бояу процесінің алғашқы сатыларының өзінде-ақ бояғыш пен белоктың тартылу күшін азайтудың маңызы зор. Ал процестің аяғында керісінше, өзеңге сіңген бояғыштарды берік ұстап қалуды қамтамасыз ету қажет. Бояу кезінде коллагенмен берілетін түстің беріктігі бояғыштың белокпен байланысының табиғатымен анықталады, олар ковалентті, координациялық, сутекті т.б. болуы мүмкін. Талшықта анионды (қышқылдық тура) және катионды (негіздік) бояғыштардың белокпен әрекеттесуі олардың арасындағы иондық және сутектік, сондай-ақ Ван-Дер-Ваальс күшінің есебінен деп пайымдалады.
Мех жартылай фабрикатын бояу талшықты материалдарды бояудың ішіндегі ең бір күрделісіне жатады. Себебі, бұл кезде бояғыштар мен ерітіндідегі көмекші реагенттер әсеріне тері ткані мен түк бір уақытта тап болады. Ал, терінің түкті жабыны мен өзеңнің арасында үлкен айыр-машылық бар, олардың құрылымының морфологиялық ерекшеліктері, химиялық, физикалық-химиялық қасиеттері де бірдей емес. Бір категориядағы жүн талшығырың өзі, қылшықтысы немесе түбіттісі бояғыштармен әртүрлі әрекеттеседі. Мех жартылай фабрикатын бояудың практикада бірнеше тәсілі бар. Мысалы, "түспе-түс" бояу кезінде түкті жабыны мен өзеңі бірдей түске боялады немесе түк боялмай тек тері өзеңі ғана боялады. Бояудың келесі түрінде тері өзеңі мен түкті жабын әртүрлі түске боялады.
Бояу тәсілдерінің іске асуына қамтамасыз ету үшін түкті жабын мен өзеннің қасиетін және құрылымдық ерекшелігін білу, оларға қолданылатын бояғыштар қасиетін дәл анықтау, процестің жүру шарттарын мүдтіксіз орындаудың үлкен маңызы бар. Мех жартылай фабрикатын, мехтың және тондық қой терісін, мехтық велюрді бояу үшін бояулар класы қолданылады.
Сондықтан былғары және мех өнеркәсібінде бояуға бір заңдылық тән. Мехты бояу процесіне дайындау үшін алдын ала бейтараптау, протравтау (уландыру) кейде ағарту жүргізіледі.
Бұл операциялар бояудың терең біркелкі сіңуі үшін және бояу мен түктің, сонымен қатар өзеннің арасында берік байланыс орнауы үшін жүргізіледі.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Тігін өндірісінің материалтануы: Жоғары оқу орнының студенттеріне арналған оқулық / Б. Р. Рысқұлова, А. Ж. Құтжанова, Э. С. Масанова, Ж. Ш. Маханова. - Алматы: 320 б.
2. 7.1.1. Әсенова Б.Қ. Былғары және мех технологиясы: оқу құралы / А.Н.Нұрымхан, А.Н.Нұрғазезова.- Семей, 2008.- 123б.
3. 7.1.2. Мәдиев Ө.Қ. Былғары және тері технологиясы: оқулық / Айтөленова Қ.Т. 2010.
4. 7.1.3. Н. В. Булгаков. Меховое производство. - Екатеринбург: Каменный пояс, 2007. - 280 с.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Бояғыштардың жартылай фабрикаттармен өзара әрекеттесуі
2. Мех жартылай фабрикатын бояу
3. Бояғыштардың номенклатурасы
4. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Былғарының және мехтың жартылай фабрикатын, жалпы талшықты материалды бояу кезінде, оларды бояғыштардын ерітіндісіне батырады. Бұл кезде бояғыштар мен талшық арасында әртүрлі күштердің пайда болуы нәтижесінде бояғыштар сіңіріліп, сорылады. Егер бояғыш заттар талшықка сіңіп, бірақ ол тез сумен шайылып кететін болса, бұл процесті бояуға жатқызуға болмайды.
Бояу процесі төрт сатыдан тұрады: ерітіндідегі бояғыштың талшықты материалдың бетіне сіңіп диффузиялануы (сыртқы диффузия), талшықтың сыртқы бетіне бояғыштың сорбциясы, талшықтың ішіне бояғыштың диффузиялануы (ішкі диффузия), бояғыштың талшықпен байланысуы.
Осылай қанық бояуға және жартылай фабрикатқа біркелкі бояуға қол жеткізу үшін бояу процесінің алғашқы сатыларының өзінде-ақ бояғыш пен белоктың тартылу күшін азайтудың маңызы зор. Ал процестің аяғында керісінше, өзеңге сіңген бояғыштарды берік ұстап қалуды қамтамасыз ету қажет. Бояу кезінде коллагенмен берілетін түстің беріктігі бояғыштың белокпен байланысының табиғатымен анықталады, олар ковалентті, координациялық, сутекті т.б. болуы мүмкін. Талшықта анионды (қышқылдық тура) және катионды (негіздік) бояғыштардың белокпен әрекеттесуі олардың арасындағы иондық және сутектік, сондай-ақ Ван-Дер-Ваальс күшінің есебінен деп пайымдалады.
Мех жартылай фабрикатын бояу талшықты материалдарды бояудың ішіндегі ең бір күрделісіне жатады. Себебі, бұл кезде бояғыштар мен ерітіндідегі көмекші реагенттер әсеріне тері ткані мен түк бір уақытта тап болады. Ал, терінің түкті жабыны мен өзеңнің арасында үлкен айыр-машылық бар, олардың құрылымының морфологиялық ерекшеліктері, химиялық, физикалық-химиялық қасиеттері де бірдей емес. Бір категориядағы жүн талшығырың өзі, қылшықтысы немесе түбіттісі бояғыштармен әртүрлі әрекеттеседі. Мех жартылай фабрикатын бояудың практикада бірнеше тәсілі бар. Мысалы, "түспе-түс" бояу кезінде түкті жабыны мен өзеңі бірдей түске боялады немесе түк боялмай тек тері өзеңі ғана боялады. Бояудың келесі түрінде тері өзеңі мен түкті жабын әртүрлі түске боялады.
Бояу тәсілдерінің іске асуына қамтамасыз ету үшін түкті жабын мен өзеннің қасиетін және құрылымдық ерекшелігін білу, оларға қолданылатын бояғыштар қасиетін дәл анықтау, процестің жүру шарттарын мүдтіксіз орындаудың үлкен маңызы бар. Мех жартылай фабрикатын, мехтың және тондық қой терісін, мехтық велюрді бояу үшін бояулар класы қолданылады.
Сондықтан былғары және мех өнеркәсібінде бояуға бір заңдылық тән. Мехты бояу процесіне дайындау үшін алдын ала бейтараптау, протравтау (уландыру) кейде ағарту жүргізіледі.
Бұл операциялар бояудың терең біркелкі сіңуі үшін және бояу мен түктің, сонымен қатар өзеннің арасында берік байланыс орнауы үшін жүргізіледі.
Тотықтырғыш бояулармен бояу. Тотықтырғыш бояулармен бояу эффектісі жартылай фабрикатты бояуға дайындауга, бояу ерітіндісінің құрамы және бояу процесінің жағдайына байланысты. Әдетте бояудың алдында мехты ауыр металл тұздарымен уландыру процесі жүреді. Бояу ерітіндісі құрамына әдетте бірнеше тотықтырғыш бояулар: тотықтырғыш, сілтідік реагент, бетті активті заттар (БАЗ) және натрий хлориді енеді.
Бояулардың композициясын таңдау түкті жабынның алынатын түсімен анықталады. Бояулардың бірі негізгі түсті береді де, қалғандары сол түсті анықтағыш болады.
Бояулардың индикаторлық қасиеті болады. Олардың түкте барынша көп тотығуы үшін және керекті бояу алу үшін әлсіз сілтілік орта болғаны дұрыс. Бояу сутектік көрсеткіш рН 8,5 -- 9,0 аралығында жүргізілсе ең жақсы нәтиже алынады. Әдетте тотықтырғыш ретінде сутектің асқан тотығы, ал сілтілік реагент ретінде аммиак қолданылады. Бояу температурасы 35 -- 38°С аралығында. Мұндай температуралық режим қанық және таза бояу алуды қамтамасыз етеді.
Температураны жоғарылату бояудың өзгеруіне және мехтың тері тканінің пластикалық қасиетін төмендетуге себепкер болуы мүмкін. Бояуды СК 12 -- 15, ұзақтығы 2 -- 3 сағат аралығында жүргізеді. Кей кездерде бояу жағу тәсілімен атқарылады.
Мехты бояу үшін анилин хлоридін қолдану өз мағынасын жоғалтты, өйткені ол улы, көп еңбекті, көп уақытты қажет етеді.
Қышқылдық бояулармен бояу. Қышқылдық бояу молекулалары қылшыққа нашар сіңетін болғандықтан олар көпке дейін түкті жабынды бояу үшін қолданылмай келеді. Былғарыны, жүнді, қышқылды бояғыштармен бояу процесі жоғары температурада жүргізіледі, ал ондай температура, мех жартылай фабрикатының сапасын бұзуға себеп болады. Сондықтан тәжірибелер негізінде қышкылдық бояғыштармен мехты терең және қанық бояудың мейлінше төмен температурасы анықталды, ол 40 -- 60°С-қа тең. Бұл әдіс бойынша жартылай фабрикатты бояуға дайындаудың маңызы зор. Бояғыштың қылшыққа сіңуін жылдамдату үшін түкті жабынды тотықтырғыш, тотыққыш және көп функциональды заттар бар ерітіндіде еңдейді. Ашық түсті бояу алу үшін пигменттенген түкті жабындыны қосымша катализдік әдіспен ағартады. Бұдан кейін қылшықтың бояумен химиялық әрекеттесуі күшейеді, бояудың жұғымдығы жоғарылайды. Мұндай әсерді қылшықты тотыққыштармен, мысалы натрий дитионитімен өндеуде де алуға болады.
Түкті жабынды хлор қосылысымен, мысалы, хлораминмен қосымша хлорлау да қышқылдық бояумен бояу кезінде жақсы нәтиже береді. Сондай-ақ, полиакролеинмен өңдеуден соң қышқылдық бояумен бояу кезінде қылшық құрылысын да кератин-полиакролеин бояғыш типтес берік комплекс түзіледі. Бұл комплекстің түзілуі бояудың жақсы сіңуін және оның әртүрлі сыртқы әсерге тұрақты болуын қамтамасыз етеді.
Кубті бояғышпен бояу. Кубті бояғыштармен бояу бірнеше сатыдан тұрады. Біркелкі бояу алу үшін және бояғышты жақсы қолдану үшін мех жартылай фабрикатын алдымен бейтараптайды. Сонда бояғыштардың лей - коқосылыстары қылшыққа жайлап сіңіп біркелкі бояу алу - ды қамтамасыз етеді. Бояғышты ерігіш лейкоқосылыстарға дейін тотықтыруды дұрыс жүргізу өте маңызды. Практикада бұл процесс "түссіз" (маточный) ерітінді дайындау деп аталады. Тотықсыздану 65 -- 75°С температурада жүргізіледі. Бұдан жоғары температура бояғыш пен қылшықтың байланысын жоғалтуға, ал төмен температу - рада ерітілтен лейкоқосылыстын түгел тотықсызданбауына, яғни бояуға айналмауына себепкер болады. Тотыққыштың негізділігі мен концентрациясын қатты қадағалап отыру керек. Көптеген кубты бояғыштардың лейкоқосылыстары жарық әсеріне және судың кермектігіне сезімтал болады.
Лейкоқосылыстардың тұрақтылығын арттыру олардың шашқа диффузиясын жақсартады, тұрақтылығын арттыру үшін ерітіндіге натрий дитиониті және аммиак қосады. На - трий дитиониті бояу ерітіндіде лейкокосылыстың ерте тотығуын болдырмайды, ал аммиак натрий гидросульфитінің бөлінуінен пайда болатын қышқыл заттарды бейтараптайды. Кубты бояғышпен бояғанда ашық түс алу үшін процесті 40-42°С, ал басқа түстер алу үшін 600С температурада жүргізеді. Бояудың соңғы сатысында бояғыш ерітіндіге 30%-тік сутектің асқын тотығының ертіндісін береді. Тотығу бір сағат жүреді. Бұдан кейін ерітінді төгіледі де жартылай фабрикат жылы сумен шайылады. Кубты бояғыштарды қолдана отырып әртүрлі мехтың түкті жабынын бояуға және әдемі түстер алуға болады.
Активтік және дисперсиялық бояғыштармен бояу. Мехты бояу үшін активтік бояғыштар қолданғанда химиялық, физикалық-химиялық, механикалық әсерлерге тұрақты бояу алуға болады.
Мехтың түгін винилсульфондық бояғыш қолданып бояғанда жақсы нәтижелер алынады. Бояу процесін 60°С температурада, рН көрсеткіші 9-да жүргізген жөн, бояудың оптимальды концентрациясы 4 гл болу керек. Осы көрсетілген жағдайда бояу түкке коваленттік байланыс арқылы бекітіледі.
Мех терісінің түгін дисперсиялық бояғышпен бояған кезде әртүрлі түс алуға болады. Температура 40°С-дан 60°С-ке жоғарылағаңда бояудың қанықтығы артады, мұны практикада әртүрлі қаныктық түс (оттенок) алу үшін қолданады. Ерітіндіге интенсификатор қосу дисперсиялық бояудың қанықтығын жоғарылатады және қылшықты ісіндіреді. Құрамы 1:2 болып келетін дисперсиялық бояғыштар теңіз жануарларының мехын, терісін және аң терілерін бояуға қолданылады.
Бейтараптау. Бейтараптаудың мақсаты мех терілерін сілтілік реагенттердің (сода, аммиак) судағы ерітіндісімен өңдеу. Оны түк пен тері өзеңіне қажетті рН мәнін беру үшін жүргізеді. Бұл мехты келесі болатын уландыру мен бояу процестеріне алдын ала дайындап, олардың жүру жағдайын жақсартады. Бейтараптау кезінде, бір жағынан түкті жабын бетіндегі және тері өзеңіндегі майлы заттар, әртүрлі қоспалар алынып тасталаы, сонда мехқа бояғыштың сіңуі жылдамайды. Сілті ерітіндісімен өңдеу түк ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.