Стенобионттық және эврибионттық организмдер.Негізгі абиотикалық факторлар- жарық, температура .Абиотикалық фактордың сигналдық мәні

Жоспар
1) Стенобионаттық және эврибионаттық организмдер
2) Негізгі абиотикалық факторлар
3) Экологиялық қуыстар
4) Абиотикалық фактордың сигналдық мәні
5) Пайдаланған әдебиеттер

1.Стенобионаттық және эврибионаттық организмдер

Эврибионттар (грекше eurus - кең) – факторлардың кең диапазонында (әртүрлі айырмашылығы бар орталарда) тіршілік ете алатын организмдер. Мысалы, эвритермді түрлер – температураның үлкен ауытқуына шыдамды организмдер. Эвригалинді түрлер – су тұздылығының үлкен ауытқуына шыдамды организмдер, эврибатты түрлер – қысымның қатты ауытқуына төзе алатын организмдер, эврифагтар - әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер, эвритоптар әр түрлі тіршілік орталарында кең таралған организмдер.
Стенобионттар – (грекше stenos - тар) – тек белгілі бір орта жағдайларында ғана тіршілік ете алатын (ортаның шамалы ғана ауытқуларына төзе алатын) организмдер. Мысалы, стенотермді түрлер тек температураның аз ғана ауытқуына ғана шыдамды организмдер (теңіз маржандары, бахтах (форель)), стеногалинді түрлер – су тұздылығыың өзгеруіне төзе алмайтын организмдер (ұлу), стенобатты түрлер – қысысмның ауытқуына шыдай алмайтын организмдер (риф түзетін маржандар 40-50 метр тереңдіктен төмен тршілік ете алмайды), стенофагтар – азықтың белгілі бір түрлерімен ғана қоректенеді (жұмыртқа жегіш жыландар), стенотоптар – тек белгілі бір тіршілік орталарында ғана өмір сүре алады (мысал, құмды шөлдегі ақ сексеуіл, құм жыланы немесе тек тұзды топырақта өсетін қара сексеуіл) және т.б.
Мысалы, теңіздерде тіршілік ететін организмдердің көпшілігі судың жоғары тұздылығына бейімделген, егер судағы тұздардың мөлшері аз ғана төмендейтін болса ол организмдер үшін қауіпті жағдай туады. Ал эврибионттар тұщы суда да, суы ащы теңіздерде де тіршілік ете алады. Тундрада тіршілік ететін, қасқыр тұқымдасына жататын аң Alopex Iagopus (ақ түлкі) температураның 800С (+350с-тан -550с-қа дейін) ауытқуына төзе алатын болса, жылы суларда тіршілік ететін Corilia mirabilis шаяны температура өзгеруінің 60с-на ғана (+230с - +290с) төзе алады. Сондықтан эврибионтты организмдер стенобионттарға қарағанда жер бетінде кең таралған.
2.Негізгі абиотикалық факторлар

Абиотикалық факторлар (гр. 'a' — теріс және bіotіkos — тірішілік, өмір) — бейорганикалық ортаның тірі организмдерге жасайтын тікелей немесе жанама әсерлерінің жиынтығы; сыртқы ортаның бейорганикалық, физикалық және химиялық жағдайлары.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1) «Жалпы экология» А.Т. Қуатбаев. Алматы,2012
2) «Экология» Г. С. Оспанова, Г. Т. Бозшатаева.
3) «Экология: Жоғары оқу орындарына арналған оқу құралы» А.Ж.Ақбасова, Г.Ә.Саинова
4) «Экология негіздері» Г.Қ.Сағымбаев
5) Интернет көздері: Уикипедия ашык энциклопедиясы kk.wikipedia.org, Wikipedia, reposistory.enu.kz, www.stud.kz, free.ucoz.com.