Стенобионттық және эврибионттық организмдер.Негізгі абиотикалық факторлар- жарық, температура .Абиотикалық фактордың сигналдық мәні



Жоспар
1) Стенобионаттық және эврибионаттық организмдер
2) Негізгі абиотикалық факторлар
3) Экологиялық қуыстар
4) Абиотикалық фактордың сигналдық мәні
5) Пайдаланған әдебиеттер
1.Стенобионаттық және эврибионаттық организмдер

Эврибионттар (грекше eurus - кең) – факторлардың кең диапазонында (әртүрлі айырмашылығы бар орталарда) тіршілік ете алатын организмдер. Мысалы, эвритермді түрлер – температураның үлкен ауытқуына шыдамды организмдер. Эвригалинді түрлер – су тұздылығының үлкен ауытқуына шыдамды организмдер, эврибатты түрлер – қысымның қатты ауытқуына төзе алатын организмдер, эврифагтар - әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер, эвритоптар әр түрлі тіршілік орталарында кең таралған организмдер.
Стенобионттар – (грекше stenos - тар) – тек белгілі бір орта жағдайларында ғана тіршілік ете алатын (ортаның шамалы ғана ауытқуларына төзе алатын) организмдер. Мысалы, стенотермді түрлер тек температураның аз ғана ауытқуына ғана шыдамды организмдер (теңіз маржандары, бахтах (форель)), стеногалинді түрлер – су тұздылығыың өзгеруіне төзе алмайтын организмдер (ұлу), стенобатты түрлер – қысысмның ауытқуына шыдай алмайтын организмдер (риф түзетін маржандар 40-50 метр тереңдіктен төмен тршілік ете алмайды), стенофагтар – азықтың белгілі бір түрлерімен ғана қоректенеді (жұмыртқа жегіш жыландар), стенотоптар – тек белгілі бір тіршілік орталарында ғана өмір сүре алады (мысал, құмды шөлдегі ақ сексеуіл, құм жыланы немесе тек тұзды топырақта өсетін қара сексеуіл) және т.б.
Мысалы, теңіздерде тіршілік ететін организмдердің көпшілігі судың жоғары тұздылығына бейімделген, егер судағы тұздардың мөлшері аз ғана төмендейтін болса ол организмдер үшін қауіпті жағдай туады. Ал эврибионттар тұщы суда да, суы ащы теңіздерде де тіршілік ете алады. Тундрада тіршілік ететін, қасқыр тұқымдасына жататын аң Alopex Iagopus (ақ түлкі) температураның 800С (+350с-тан -550с-қа дейін) ауытқуына төзе алатын болса, жылы суларда тіршілік ететін Corilia mirabilis шаяны температура өзгеруінің 60с-на ғана (+230с - +290с) төзе алады. Сондықтан эврибионтты организмдер стенобионттарға қарағанда жер бетінде кең таралған.
2.Негізгі абиотикалық факторлар

Абиотикалық факторлар (гр. 'a' — теріс және bіotіkos — тірішілік, өмір) — бейорганикалық ортаның тірі организмдерге жасайтын тікелей немесе жанама әсерлерінің жиынтығы; сыртқы ортаның бейорганикалық, физикалық және химиялық жағдайлары.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1) «Жалпы экология» А.Т. Қуатбаев. Алматы,2012
2) «Экология» Г. С. Оспанова, Г. Т. Бозшатаева.
3) «Экология: Жоғары оқу орындарына арналған оқу құралы» А.Ж.Ақбасова, Г.Ә.Саинова
4) «Экология негіздері» Г.Қ.Сағымбаев
5) Интернет көздері: Уикипедия ашык энциклопедиясы kk.wikipedia.org, Wikipedia, reposistory.enu.kz, www.stud.kz, free.ucoz.com.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Семей каласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Стенобионттық және эврибионттық организмдер. Негізгі абиотикалық факторлар- жарық, температура . Абиотикалық фактордың сигналдық мәні.

Орындаған: Бекенов Мирас
Топ: ВС - 403
Тексерген: Мурзалимова А. К

Семей 2015 ж
Жоспар
1) Стенобионаттық және эврибионаттық организмдер
2) Негізгі абиотикалық факторлар
3) Экологиялық қуыстар
4) Абиотикалық фактордың сигналдық мәні
5) Пайдаланған әдебиеттер

1.Стенобионаттық және эврибионаттық организмдер

Эврибионттар (грекше eurus - кең) - факторлардың кең диапазонында (әртүрлі айырмашылығы бар орталарда) тіршілік ете алатын организмдер. Мысалы, эвритермді түрлер - температураның үлкен ауытқуына шыдамды организмдер. Эвригалинді түрлер - су тұздылығының үлкен ауытқуына шыдамды организмдер, эврибатты түрлер - қысымның қатты ауытқуына төзе алатын организмдер, эврифагтар - әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер, эвритоптар әр түрлі тіршілік орталарында кең таралған организмдер.
Стенобионттар - (грекше stenos - тар) - тек белгілі бір орта жағдайларында ғана тіршілік ете алатын (ортаның шамалы ғана ауытқуларына төзе алатын) организмдер. Мысалы, стенотермді түрлер тек температураның аз ғана ауытқуына ғана шыдамды организмдер (теңіз маржандары, бахтах (форель)), стеногалинді түрлер - су тұздылығыың өзгеруіне төзе алмайтын организмдер (ұлу), стенобатты түрлер - қысысмның ауытқуына шыдай алмайтын организмдер (риф түзетін маржандар 40-50 метр тереңдіктен төмен тршілік ете алмайды), стенофагтар - азықтың белгілі бір түрлерімен ғана қоректенеді (жұмыртқа жегіш жыландар), стенотоптар - тек белгілі бір тіршілік орталарында ғана өмір сүре алады (мысал, құмды шөлдегі ақ сексеуіл, құм жыланы немесе тек тұзды топырақта өсетін қара сексеуіл) және т.б.
Мысалы, теңіздерде тіршілік ететін организмдердің көпшілігі судың жоғары тұздылығына бейімделген, егер судағы тұздардың мөлшері аз ғана төмендейтін болса ол организмдер үшін қауіпті жағдай туады. Ал эврибионттар тұщы суда да, суы ащы теңіздерде де тіршілік ете алады. Тундрада тіршілік ететін, қасқыр тұқымдасына жататын аң Alopex Iagopus (ақ түлкі) температураның 800С (+350с-тан -550с-қа дейін) ауытқуына төзе алатын болса, жылы суларда тіршілік ететін Corilia mirabilis шаяны температура өзгеруінің 60с-на ғана (+230с - +290с) төзе алады. Сондықтан эврибионтты организмдер стенобионттарға қарағанда жер бетінде кең таралған.
2.Негізгі абиотикалық факторлар

Абиотикалық факторлар (гр. 'a' -- теріс және bіotіkos -- тірішілік, өмір) -- бейорганикалық ортаның тірі организмдерге жасайтын тікелей немесе жанама әсерлерінің жиынтығы; сыртқы ортаның бейорганикалық, физикалық және химиялық жағдайлары.

Физикалық абиотикалық факторлар

Жарық
Жарық өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігіне тікелей қатысты, әртүрлі рөл атқаратын экологиялық маңызды фактор. Жер шарындағы барлық тірі материяның пайда болуы мен тіршілігі осы космостан келетін күн жарығына байланысты. Физикалық тұрғыдан қарайтың болсақ жарық энергия түрі, толқынды түрде сәулеленетін электомагниттік табиғаты бар фактор.
Өсімдіктер мухиттардың түбінде, не 100-200 м-ден кейінгі тереңдікте, қаранғы үнгілерде өспейді, себебі олардың организмдерінде жүретін, тіршіліктері үшін өте қажетті фотосинтез процесі жарықсыз жүрмейді. Биосфераның объектілерінде олардың таралуы да жарыққа байланысты. Өсімдіктер 39-80-нен 710 нанометр толқындар үзындығы аралығындағы күн сәулесін қабылдайды. Жануарлар да осы аралықтағы сәулелену спектірін қабылдай алады. Оларға жарық энергия көзі ретінде емес, кеністікте дұрыс беймделуі мен бағыт алуына қажет. Көру мүшелері жок, қаранғы жерде мекендейтін көптеген жануарлар, қеңістікте жылжып қозғалуы үшін басқа сезім мүшелерін пайдаланады. Сонымен қатар саңырауқулақтардың және басқа да бірқатар организмдердің тіршілігіне жарық қажетті фактор болып саналмайды.
Қөрінетін жарық ағзаларға әр түрлі әсер етеді: қызыл сәулелер - жылулық, көк және күлгін - биохимиялық реакциялардың жылдамдығы мен бағытын өзгертеді. Жалпы алғанда жарық өсімдіктердің даму жылдамдығына, белседілігіне, қоршаған ортаның ылғалдылығы мен температурасының өзгеруіне әсер етеді, тәуліктік және маусымдық циклдерді қамтамасыз ететін маңызды фактор болып табылады. Әрбір мекен ету ортасы жарық күшімен, мөлшерімен және сапасымен анықталатың белгілі бір жарық режимімен сипатталады.
Экологиялық фактор ретінде жарыққа қатысты өсімдіктердің төмендегі топтарын бөліп көрсетуге болады:
гелиофиттер (грек тілінен аударғанда helios - күн, phyton - өсімдік) - жарық сүйгіш
сциофиттер (грек тілінен аударғанда skia - көлеңке) - көлеңке сүйгіш
факультативті гелиофиттер (латың тілінен аударғанда facultatis - мумкіндіғі бар)- көлеңкеге төзімді

Температура
Организмдегі зат алмасу процестерінің интенсивтлігіне әсер ететін аса маңызды экологиялық факторлардың бірі - температура. Ол тірі организмдердің биосферада таралуына үнемі әсер етуші фактор. Жылудың тек абсолюттік мөлшері ғана емес, сондай-ақ оның уақыт бойынша таралуы, яғни жылулық режим маңызды болып табылады. Өсімдіктердің денесінің өзіндік температурасы болмайды. Олардың жылу реттунің анатомо- морфологиялық және физиологиялық механизмдері ағзаны қолайсыз температуралардан қорғауға бағытталған. Ылғалдылық жетіспейтін жоғары температуралы белдеулерде тарихи даму барысында жапырақ бетінің ауданы кіші немесе жапырақтары болмайтың өсімдіктердің морфологиялық типі қалыптасқан. Көптеген шөл өсімдіктерінде ақшыл-түкті (белесый- волосяной) жабыны болады. Бұл бейіделушілік күн сәулелерін шағылыстырып, өсімдікті шектен тыс қызып кетуден қорғайды.
Жануарларда ағзаны қолайсыз температуралардың әсерінен қорғауға бағытталған морфологиялық бейімделулер қалыптасқан. Бергман ережесі (1847) бойынша түрдің немесе біртекті жақын түрлердің тобында дене мөлшері ірі, жылықанды жануарлар анғурлым салқын аудандарда таралған. Термодинамика тұрғысынаң ағзаның жылуды жоғалтуы оның салмағына емес, бетінің ауданына тура пропорционал болады.
Аллен ережесі (1877 ж.) бойынша дене температурасы тұрақты жануарлардың салқын климаттық белдеулерде денесінің шығынқы бөліктері кішірейеді. Мысалы, экологиялық жағынан бір-біріне жақын мына түрлердің құлақтарының мөлшерін салыстырсақ, тундрада мекендейтін поляр түлкісінің кұлағы ең кіші, қоңыржай белдеуде мекендейтін кәдімгі түлкінің құлағы орташа, Африка шөлдерінде мекендейтін фенектің кұлағы өте үлкен.
Жылу алмасу түріне байланысты жануарлардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Стенобионттық және эврибионттық организмдер. Негізгі абиотикалық факторлардың – жарықтың, температураның, ылғалдылықтың, тұздылықтың экологиялық мәні. Абиотикалық факторлардың сигналдық мәні
Стенобионттық және эврибионттық организмдер. негізгі абиотикалық факторлардың – жарықтың, температураның, ылғалдылықтың, тұздылықтың экологиялық мәні
Абиотикалық факторлардың сигналдық мәні жайлы ақпарат
Стенобионттық және эврибионттық организмдер жайлы
Стенобионттық және эврибионттық организмдер
Абиотикалық факторлар
Негізгі абиотикалық фактор
Стенобионттық және эврибионттық организмдер жайлы ақпарат туралы
Стенобионттық және эврибионттық организмдер.Негізгі абиотикалық факторлардың – жарықтың, температураның, ылғалдылықтың, тұздылықтың және т.с.с.Абиотикалық фактордың сигналдық мәні
Стенобионттық және эврибионттық организмдер.Абиотикалық фактордың сигналдық мәні туралы ақпарат
Пәндер